Yollarımıza düşən inam işığı

“Hərbi Mövzular üzrə İxtisaslaşmış Jurnalistlər” İctimai Birliyinin “Qərbi Azərbaycan repressiya və soyqırımı qurbanlarının tədqiqi” layihəsi uğurla davam edir. İctimai Birliyin Zəngilan və Laçın rayonlarından sonra növbəti tədbiri Abşeron rayonunda keçirilib. Qeyri- Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyə dəstəyi, Abşeron Rayon İcra Hakimiyyətinin təşkilati dəstəyi ilə keçirilən görüşdə Abşeron rayonunda məskunlaşmış Qərbi azərbaycanlı ziyalılar, rayon gəncləri, Masazır, Qobu, Saray, Ceyranbatan, Mehdiabad ictimaiyyətinin nümayəndələri və rayon könüllülərindən ibarət yeniyetmələr iştirak ediblər.
Əvvəlcə Ulu öndərin, Azərbaycanın müstəqilliyi, dövlətimizin ərazi bütövlüyü uğrunda Şəhid olanların və repressiya, soyqırımı, deportasiya qurbanlarının xatirəsi ehtiramla yad edilib. Layihənin məqsəd və məramı barədə məlumat verən “Hərbi Mövzular üzrə İxtisaslaşmış Jurnalistlər” İctimai Birliyinin sədri Tamxil Ziyəddinoğlu Qeyri- Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinə və Abşeron rayon rəhbəliyinə göstərdikləri dəstəyə görə minnətdarlığını bildirib. Qeyd edib ki, layihəmizin məqsədi Azərbaycan tarixindən ayrı salınmış Qərbi azərbaycanlı repressiya, soyqırımı və deportasiya qurbanlarını tədqiq etmək, gənc nəsli ata yurduna qayıtmağa təşviq etməkdir.
Qonaqları Abşeron Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Abdin Fərzəliyevin adından salamlayan Abşeron RİH başçısının müavini Gülnar Rəhimova belə mühüm layihənin Abşeron rayonunda keçirilməsinə və dövlətimizin siyasətinə verdikləri dəstəyə görə layihə rəhbərinə təşəkkür edib. Bildirib ki, Abşeron rayonunda 800 mindən artıq insan məskunlaşıb. Onların 40 mindən çoxu Qərbi Azərbaycandan, öz tarixi torpaqlarından qovulanlardır. Təbii ki, regionumuz inkişaf etdikcə, əhalinin sayı artdıqca problemlər də çoxalır. Deportasiyanın, müharibələrin insanlarımıza vurduğu yaraları mümkün qədər sarımağa, onlara dəstək olmağa çalışırıq. Rayonumuzun 16 inzibati ərazisi I Qarabağ Müharibəsində 229, 44 Günlük Vətən Müharibəsində isə 200-ə yaxın şəhid verib. Aprel döyüşlərində, Antiterror əməliyyatı vaxtı da şəhidlərimiz olub. Şəhidlərimizin dövlətimizə əmanət olan övladlarının 150-si bizim rayondadır. 500 -dən çox qazimiz var. Bu faktları sadalamaqla demək istəyirəm ki, qanlı müharibələrin Azərbaycanımıza vurduğu yaralar vətəndaş olaraq hamımızı ağrıdır, acıdır. Amma şükürlər olsun ki, yaralarımıza rəğmən 5 ildir ki, xoşbəxtik. Çünki torpaqlarımız işğaldan azad edilib. Qaçqınlarımızın, məcburi köçkünlərimizin bir qərinəlik yurd həsrətinə son qoyulub. Yurddaşlarımız mərhələ-mərhələ yurda qayıdırlar. Mən əminəm ki, bir gün Qərbi azərbaycanlı soydaşlarımız da 37 ildir həsrət qaldıqları ata yurdlarına qayıdacaqlar. Odur ki, Qərbi Azərbaycana Qayıdış Konsepsiyası istiqamətində fəaliyyət göstərənlərin hamısına uğur arzulayıram!
Vaxtilə Azərbaycan Radiosunda Qərbi Azərbaycan kəndləri barədə silsilə verilişlər hazırlayan jurnalist Bəxtiyar Bəxtiyarov orda qalan yurdlarımızdan ürək yanğısı ilə söhbət açıb. Qeyd edib ki, Qərbi Azərbaycan mövzusunda yazmaq çox çətindir. Çünki o mövzu ürək yanğısı, can yanğısı istəyir. O yanğı olmasa nəticə əldə etmək olmaz. Qərbi Azərbaycan mövzusu çoxşaxəlidir, amma Qərbi azərbaycanlı repressiya, deportasiya və soyqırımı qurbanları ən az tədqiq olunan sahələrdəndir.
Mən Qərbi Azərbaycanın 530 kəndi haqqında məlumat toplayıb, radioverilişlər hazırlamışam. Tədbirimizdə gənc nəslin nümayəndələrinin çox olmasından istifadə edib bildirirəm ki, 1918-20-ci illərdə Qərbi Azərbaycanda 575 min türk yaşayıb. O qanlı hadisələrdən sonra- 1920-ci ildə cəmi 20 min Azərbaycan türkü siyahıya alınıb. Qalan 555 min nəfərin qaçanı qaçıb canın qutarıb, qaça bilməyənlərini daşnaklar qırıblar. O illərdə 499 kənd yerlə yeksan edilib.
İndi Prezidentimiz sülh siyasəti yürüdür, qan-qadadan zara gəlmiş xalqımız da bu siyasəti dəstəkləyir, alqışlayır. Amma gənclərimiz bir şeyi unutmasınlar ki, ermənilərin türk düşmənçiliyi və millətçilik xəstəliyi sağalan deyil.

Layihənin eksperti- tarixçi Bəxşeyiş Ələmşahov məruzəsində deyiləcək faklar, erməni vandallarının qədim yurd yerlərimizdə törətdiyi hadisələr Bukletdə öz əksini tapdığına görə vaxtı çox almaq istəməyib. Sadəcə Zəngəzurda öz başına gələnlərdən, gecə ikən azərbaycanlı sürücü ilə öz yaratdığı muzeyi necə “oğurlamasından” söhbət açıb. Abşeron rayonunun rəhbərliyinə “Qərbi Azərbaycan repressiya və soyqırımı qurbanlarının tədqiqi” layihəsi kimi layihələrin keçirilməsinə şərait yaratdığına, hər zümrəni təmsil edən təşkilati dəstəyə görə minnətdarlığını bildirib.
Hərbi Jurnalistlər Birliyinin sədri Tamxil Ziyəddinoğlu Gülnar xanımdan xahiş edib ki,

“Milli-mənəvi dəyərlərimizə sahib çıxdığına, Zəngəzur mahalının zəngin tarixini əks etdirən çoxsaylı eksponatlardan yaratdığı Tarix -diyarşünaslıq muzeyini 1988-ci ilin qanlı qırğınlarında, həyatını təhlükəyə ataraq, Azərbaycana köçürməklə göstərdiyi ziyalı fədakarlığına görə, İctimai Birliyin təltif etdiyi Fəxri Diplomu Bəxşeyiş Ələmşahova təqdim etsin.
Gənclərimizə nümunə olacaq bu məqamdan sonra Uşaq Səfirlər Məclisinin Abşeron rayonu üzrə nümayəndəsi, gənc lider Ayxan Abbaszadə sözünə babalarının Göyçə həsrətindən başlayıb, Heydər Əliyevin göyçəlilərə müraciətilə bitirib:

“Babam öyrədib ki, mən Göyçə mahalının Basarkeçər rayonundanam. Qərbi Azərbaycan əcdadlarımızın məscid tikib azan səsi eşitdiyi müqəddəs məkanımız, mədrəsələr, məktəblər tikib elm öyrəndiyi doğma ocağımızdır. Biz hələ də xəyallarımızda o yerlərdə yaşayırıq və mən inanıram ki, biz doğma yurdumuza mütləq qayıdacağıq.”

Tədbirin aparıcısı görüşə şair-publisist Azadə Novruzovanın Laçın təəssüratı ilə yekun vurub:
“Anam həmişə deyir ki, 37 ildir ki, üzü Şəkiyə (Qərbi azərbaycanda kənd) sarı yatıram. Atamın dağılan məzarı yuxumdan çıxmır... Bu gecə mən də üzü Şəkiyə sarı yuxuya getdim. Şəki qibləm oldu. Can Vətən, sərin meh nəfəsini nəfəsimə toxundurdu. Könlüm gecənin səssiszliyinə pıçıldayırdı...
Bu meh vətəndən əsir,
Əsir vətəndən, əsir.
Çiçəkdən-güldən əsir,
Obadan-eldən əsir,
Dağılan məzarlıqdan,
Qəbirdən-gordan əsir,
Əsir vətəndən, əsir
Bu meh Vətəndən, əsir...
Bəli vətəndən əsən mehi duymaq, onun havasını udmaq üçün Azadə xanım yenicə tələbə olmuş oğlu Nicat Novruzovu da özü ilə Laçın rayonunun Bəylik kəndinə aparmışdı. Aparmışdı ki, ordan vətəndən mehlə gələn havanı uda. Uda ki, dünyanın harasına getsə axırda vətənin havası onu yurda çəkə...
Tədbirin rəsmi hissəsindən sonra görüş iştirakçılarına son 200 ildə xalqımıza vurulan maddi və mənəvi zərərlərin əks olunduğu Bukletlər paylanıb.

Tamxil Ziyəddinoğlu Abşeron Rayon İcra Hakimiyyətinin kitabxanasına bağışladığı “Güllə səsinə açılan qapı” kitabını icra başçısının müavini Gülnar xanım Rəhimovaya təqdim edib. Görüş iştirakçıları ilə xatirə şəkilləri çəkdirilib. Arzu edənlərə müəllif aftoqrafı verilib. Beləcə, İrəvana, Göyçəyə, Zəngəzura uzanan yollara düşən inam işığnda hərə öz yoluna çıxıb.
Hərbi Jurnalistlər Birliyinin mətbuat xidməti

Abşeron rayonunda təqdimat

İyulyn 9-da Abşeron Rayon İcra Hakimiyyətinin təşkilatçılığı ilə Heydər Əliyev Mərkəzində müəllifləri Əziz Ələkbərli və Səbuhi Hüseynov olan “Qərbi Azərbaycan irsi: Ermənistanda azərbaycanlılara məxsus qəbiristanlıqların sistemli qaydada dağıdılmasının nəticələri və beynəlxalq hüquqi məsuliyyətə dair hesabat və materiallar” kitabının I cildinin təqdimetmə mərasimi keçirildi.

Əvvəlcə Heydər Əliyevin abidəsi ziyarət olundu, önünə gül dəstələri qoyuldu, xatirəsi ehtiramla yad edildi. Sonra Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himni səsləndirildi, Ümummilli Liderin və Şəhidlərimizin xatirəsi sükutla yad edildi. Abşeron Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Abdin Fərzəliyev, Milli Məclisin deputatı Nigar Məmmədova, ADPU-nun Beynəlxalq əlaqələr üzrə prorektoru, professor Mahirə Nağıqızı, Şəhid ailələrinin üzvləri, rayonda məskunlaşmış Qərbi azərbaycanlılar və rayon ictimaiyyətinin nümayəndələrinin iştirak etdiyi tədbirdə azərbaycanlıların deportasiyasına həsr olunmuş “Qərbi Azərbaycan irsi” tədqiqatlar seriyasından sənədli videoçarx nümayiş etdirildi.

Qərbi Azərbaycan İcmasının İdarə Heyətinin üzvü, professor Mahirə Nağıqızı Qərbi Azərbaycanın minilliklər boyunca Azərbaycan xalqının yaşayış məskəni, zəngin mədəniyyətimizin, elmimizin, ədəbiyyatımızın, memarlığımızın beşiyi olmuş müqəddəs yurd yeri olduğunu, bu torpaqların nəinki coğrafi anlamda həm də mənəvi baxımdan hər birimizin qəlbində əvəzsiz yer tutduğunu, indi isə bu irsin yazılı sənəd halında, bir kitab şəklində gələcək nəsillərə ötürüldüyünü bildirdi.
Mahirə xanım hazırkı Ermənistan ərazisi minilliklər boyunca Qərbi azərbaycanlıların yaşayış yeri, doğma yurd-yuvaları olduğunu, lakin XX əsrin müxtəlif dövrlərində Ermənistan hökumətinin həyata keçirdiyi məqsədyönlü etnik təmizləmə siyasəti nəticəsində Qərbi azərbaycalıların doğma yurdlarından zorla deportasiya edildiyini, bu təqiblər nəticəsində müxtəlif illərdə 2.5milyon insanın öz ev-eşiyindən didərgin düşdüyünü, min illərlə formalaşan maddi və mənəvi irsin məhv edildiyini bildirdi. Qeyd etdi ki, erməni faşistləri nəinki abidələrimizi hətta məzarlıqlarımızı dağıdıb, yerlə yeksan ediblər. 22 mahalda 600-dən çox qəbiristanlığımız yer üzündən silinib. Təkcə Dərələyəz mahalından yüzlərlə din xadimini sürgün ediblər.
Dünyanın heç bir yerində görünməyən rəzalətə məhz indi Ermənistan adlanan yerlərdə imza atılıb. Beləki Ermənistan Ali Soveti müxtəlif vaxtlarda 80 dəfə topononimlərimizin adının dəyişdirilməsilə bağlı qərar qəbul edib. Natiq bütün olub keçənləri unutmadıq. Onu bizə unutdurmağa çalışdılar,- dedi. Onu da bilin ki, bütün başımıza gələnlərə rəğmən nə vaxtsa dogma yerlərimizə qayıdacağımıza əminəm.

Sonra deputat Nigar Məmmədova Prezident İlham Əliyevin 2022-ci ildə Qərbi Azərbaycandan olan bir qrup ziyalı ilə keçirdiyi görüşdəki çıxışını xatırlatdı: “Vətən müharibəsindəki tarixi Qələbəmizdən sonra yaranan yeni reallıqda ən mühüm vəzifələrdən biri məhz Qərbi Azərbaycandan qaçqın düşmüş vətəndaşlarımızın öz yurdlarına qayıtması məsələsidir.”
Millət Vəkili əlavə etdi ki, bu il ölkəmizdə Konstitusiya ilidir. Aartıq 5 ildir Azərbaycanın ərazi bütövlüyü və Konstitusyamıza əsasən ölkə boyu Dövlətimizin süverenliyi təmin olunub. Həm də yeni konstitusiyamızın 30 illliyidir. Bu nailiyyətlərin qazanılması uğrunda canından keçən şəhidlərimizin ruhu qarşısında baş əyərək, onların ailələrinə, qazilərimizə minnətdarlığımızı bildiririk. Əsgərlərimizə güc və bol enerji diləyirik. Mövzumuza keçməzdən əvvəl bunları qeyd eləməyi özümə borc bildim. Çünki ordumuz daim bizim təhlükəsizliyimizin keşiyindədir.

Bilirsiniz ki, bu gün Qərbi azərbaycanlılar Azərbaycan Respublikasının müxtəlif bölgələrinə səpələniblər. Prezidentimiz bu məsələyə İyulun 4-də Xankəndi şəhərində keçirilən İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının (ECO) 17-ci Zirvə görüşündə də toxundu. Qeyd etdi ki, Qərbi azərbaycanlıların Ermənistandakı öz dədə-baba torpağına sülh yolu ilə qayıdışının təmin edilməsi sahəsində səylər bundan sonra da davam etdiriləcək.
Ümidvarıq ki, gün gələcək onlar necəki Qarabağımıza gedirlər, eləcə də Qərbi Azərbaycandakı doğma yerlərinə gedə biləcəklər. Bizdə buna əminliyi yaradan Ali Baş Komandanımızın yürütdüyü uğurlu Ordu quruculuğu siyasətidir.

Sonra Vətən müharibəsi şəhidi İlqar Vəliyevin həyat yoldaşı, Abşeron Rayon Mərkəzi Xəstəxanasının əməkdaşı Təhminə Vəliyeva çıxış edərək bildirdi ki, özü və həyat yoldaşı Qərbi Azərbaycandandırlar. O, atasının və həyat yoldaşının deportasiyadan əziyyət çəkdiklərini vurğulayaraq qeyd etdi ki, onların həmişə ən böyük arzuları həm Qarabağı azad görmək, həm də Qərbi Azərbaycana qayıtmaq olub. Bir var vətənpərvər olmaq, bir də var Vətən sevdalısı olmaq. İlqar Vətən sevdalısı idi, vətən uğrunda da şəhid oldu. Mən inanıram ki, gün gələcək Vətən Müharibəsində, vətən uğrunda şəhid olanların övladları Qərbi Azərbaycan torpaqlarını, dədə-babalarının ruhlarının dolaşdığı yerləri də ziyarət edə biləcəklər. Çünki onları o ruhda böyüdürük.
Təhminə Vəliyeva Abşeron rayonunda şəhid ailələrinə, qazilərə göstərilən diqqətdən də söz açdı.
Daha sonra Abşeron Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı

Abdin Fərzəliyev bildiridi ki, Müzəffər Ali Baş Komandan, Prezident İlham Əliyevin siyasi iradəsi, diplomatik gücü və hərbi səfərbərlik bacarığı, o cümlədən ordumuzun şücaəti, şəhidlərimizin qəhrəmanlığı nəticəsində 44 günlük Vətən müharibəsində xalqımız Şanlı Qələbə qazandı. Tarixi ədalət zəfər çaldıqdan sonra respublikamızın ərazi bütövlüyü və suverenliyi tam bərpa olundu. Bir neçə il qabaq Şuşada yallı gedib, Qarabağ hayastandır deyənlər Dəmir Yumruğu görəndən sonra 5-cə dəqiqə İlham Əliyevlə fikir mübadiləsi aparmağa fürsət axtarırlar. Təsəvvür edin ki, 5 il əvvəl düşmən tapdağında olan Füzuli rayonu bu il özünün beynəlxalq hava limanında dünya liderlərini qəbul eləyir. Daşnakların yuva saldğı Xankəndidə qardaş ölkələrin prezidentləri eyni masa arxasında regionda, dünyada baş verən hadisələri, görəcəkləri işləri müzakirə edirlər. Bundan sonra xalqımızın yeganə problemi öz əzəli və əbədi torpaqları olan Qərbi Azərbaycanın həqiqi sahiblərinin ata-baba yurdlarına qaytarılması, onların hüquqlarının bərpasıdır.
Kitaba gəlincə “Qərbi Azərbaycan irsi” kitabını mən də əldə eləmişəm. Əziz müəllimin rəhbərliyi və gərgin zəhməti sayəsində ərsəyə gələn kitab tarixi faktlarla zəngin bir mənbədir. Vaxt tapdıqca oxumağa çalışacağam.
Hörmətli tədbir iştirakçıları, bilirsiniz ki, şəhid ailələrinə, qazilərə, veteranlara qayğının vəziyyəti həmişə möhtərəm Prezidentimizin diqqət mərkəzində olub. Ona görə biz də çalırıq heç kim diqqətdən kənarda qalmasın. Elə bu gün də Vətən Müharibəsi şəhidi Xəqani Əsgərovun övladı Ahu Əsgərovanın ad günüdür. Sizinlə birlikdə Ahu balamızı təbrik edəcəyik.
Beləcə Ahu balaya, 8 yaşının tamamlanması münasibətilə, Abşeron Rayon rəhbərliyinin hədiyyəsi və buket təqdim olundu. Mahirə Nağıqızı (Hüseynova) isə Qərbi Azərbaycan İcması üzvlərinin hüquqlarının qorunması və o yerlərdəki mədəni irsimizin araşdırılmasındakı xidmətlərinə görə, Abşeron Rayon İcra Hakimiyyətinin Fəxri fərmanı ilə təltif olundu.
Tədbirin rəsmi hissəsindən sonra qonaqlarla xatirə şəkili çəkdirildi.

Tamxil ZİYƏDDİOĞLU
Fotolar Firuz DADAŞOVUNDUR

Sahibini gözləyən daş sütun

(Burada Azərbaycan xalqının böyük mütəfəkkiri Azərbaycan Demokratik Respublikasının banisi Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin büstü qoyulacaqdır...)
Mən Bakı Dövlət Universiteti jurnalistika fakültəsinin tələbəsi kimi artıq dörd ildir ki, hər gün üzərində bu sözlər yazılmış daş sütunun qarşısından keçib dərsə gedirəm. Və hər dəfə eyni diqqətlə bu daş sütunun üstünə kiril əlifbası ilə həkk olunmuş sözlərə birdən nəsə diqqətimdən yayınar deyə nəzər yetirirəm. Nəzərə alsaq ki, kiril əlifbasından latın əlifbasına keçid etməyimizdən artıq on illər ötüb, onda bu qənaətə gələrik ki, bu sütun Bakı Dövlət Universitetinin yaşlı ağacları, daşdan və dəmirdən hasarları kimi illərdir ki, hər gün universitetin müəllim və tələbə heyətini səssiz-səssiz qarşılayır...
1918-ci ilin 28 Mayında ilk respublikamız müstəqilliyini – Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaranışını elan edib. Düz 100 ildən çox sürən çar əsarətindən sonra Azərbaycan xalqı üçün bu cümhuriyyətin qurulması yeni bir azadlıq işartısı oldu. Dahi publisist Üzeyir Hacıbəylinin də “Bir yaş”da qeyd elədiyi kimi: “Novzad dövlətimizin təvəllüdü, ana bətnindən doğulması çətinliklə əmələ gəldi. Ana vətən, balasını doğarkən, özünü qurban verəcək dərəcəsinə gəlmişdi... Azərbaycan torpağı bir xərabazara, bir viranəyə dönəcək idi. Onun, o madəri mehribanının nazik sinəsi, zərif bədəni üzərində gəzən qaba ayaqlar, həm anası bətnindəki balasını çəkmələrinin təpikləri altında tapdalamaq, əzmək və xurd-xaş etməklə anasını da, balasını da öldürmək istəyirdilər. Lakin bu zəif sinə içində gizlənmiş olan eşq və məhəbbət o dərəcə böyük bir qüvvətə haiz idi ki, zəif cismi, qüvvətli ruh sayəsində düşmən zülmü qarşısında tab və taqətdən düşməyib yaşamaq və yaşatmaq iqtidarını qeyb etmədi”.
Bu yazıları ilə mütəfəkkir istiqlalımıza kəm baxan qaraguruhçuların naxələf əməllərinə baxmayaraq çətinliklə cümhuriyyətin yaranmasından iftixarlanırdı. Elə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hələ bir yaşında ikən gənc nəsli maarifləndirmək, ona təhsil vermək, Azərbaycan millətini inkişaf etmiş xalqlar cərgəsində görmək kredosu ilə Azərbaycanın ən görkəmli, tarixi və ilk ali təhsil müəssisəsini – Bakı Dövlət Universitetini qurdu. Hələ o zamanlardan çar senzurasının qılıncının arxasının da, qabağının da kəskin olan vaxtlarından xalqımızın böyük ziyalıları bilirdi ki, bu ümməti bu əsarətdən, gerilikdən, cəhalət buxovlarından yalnız elm və təhsil işıqlı səhərə çıxara bilər. Elə cümhuriyyəti də bu məsləkdə olmuş təhsilli ziyalılar qurmadımı? Azərbaycan millətinə istiqlal və hürriyyətin şirinliyini daddırmadımı? Yalnız elm və təhsilin Azərbaycan millətini işıqlı, nurlu sabahlara çıxara biləcəyini göstərmədimi? Buna görə də cümhuriyyət qurucuları başda Məhəmməd Əmin Rəsulzadə olmaqla Azərbaycanda ilk ali təhsil ocağını yaratdılar.
Məhəmməd Əmin Rəsulzadə heç bir Avropa təhsili almadan yüksək erudisiya sahibi olmuş, Azərbaycan xalqının cəhalət buxovları ilə zəncirlənmiş vaxtlarında onu azadlığa aparan hərəkatın öndə gedənlərindən birinə çevrilmiş, bu amalda qələmi ilə mübarizə aparmış və nəhayətində öz məslək yoldaşları ilə birgə niyyətlərinə çatmışlar. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə fəaliyyətinin tədqiqatçıları göstərirlər ki, Rəsulzadə özü Bakı Dövlət Universitetinin ilk müəllimlərindən olub. O, Bakı Dövlət Universitetinin auditoriyalarında Osmanlı tarixindən dərs deyirmiş. Biz tələbələr M.Ə.Rəsulzadənin publisistik yaradıcılığına baxanda onun azad mətbuat, azad cəmiyyət, millətin istiqlal savaşı və bu yolda apardığı mübarizələr, habelə bu qəbildən olan ictimai əhəmiyyətli məsələlərdəki düşüncələri, siyasi görüşləri bizi valeh edir. O zamanlar Avropa təhsili olmadan, dövrün, zamanın çətinliklərlə dolu olduğu bir vaxtda bir şəxsin bu qədər bilgə, bu qədər dünyagörmüş olması və bütün bunları qələmə alaraq gələcək nəsli düşünməsi, bu görüşləri gələcək Azərbaycan nəslinə ötürməsi, doğrudan da, Üzeyir Hacıbəylinin “Təəssürat” silsilə məqaləsində Rəsulzadə haqqında qələmə aldığı gözəl bir ifadə kimi — bir vətən övladı olduğunu, onun simasında vətən, millət sevərliyini, həqiqi ziyalılığı, istiqlal aşiqliyini ehtiva edir. M.Ə. Rəsulzadənin qurduğu cümhuriyyətin ömrü 23 ay sürsə də, ilk ali təhsil ocağının – Bakı Dövlət Universitetinin ömrü uzun oldu. Bu günlərə qədər daha da böyüyərək, təkmilləşərək qapılarını hələ də bu xalqın gənclərinə açmaqdadır. Heç şübhəsiz, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin mədəni quruculuq sahəsində gördüyü ən böyük iş elə Bakı Dövlət Universiteti oldu. O, bu xalqın ilk milli ali təhsil məktəbi olmaqla Azərbaycanın gələcəyi üçün parlaq zəkalı, vətənpərvər, milli ruhda və tərbiyədə vətəndaşlar yetişdirdi və yetişdirməkdədir. Bu universitet bizə ilk istiqlaliyyət dövrümüzdən bir millət üçün ən şirin nemət olan azadlığın daddırıldığı bir dönəmdən xatirə qaldı...
İndi yazının ilk abzasında verilmiş bir söz var!
“Burada Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin büstü qoyulacaqdır”.
Kaş bu daş sütunda söz verildiyi kimi adı gedən o Vətən övladının son nəfəsinə qədər Azərbaycan xalqının istiqlal və istiqbalı üçün yad diyarlarda çarpışaraq mübarizə aparmış mütəfəkkirin də bu universitetə bir xatirəsi qoyulaydı... Bizim xalqımızın hər bir fərdinə verilmiş sözləri tutmaq yaraşır. Bəs, görəsən, bu vədin həyata keçirilməsi bu qədər qeyri-realdırmı ki, bu neçə illərdə nə xatirə büstü qoyulub, nə də daş sütun götürülüb...
Bu yerdə Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin “Milli əxlaq” məqaləsində gənclərə edilən nəsihətlərdən birini xatırladım: “ Verilən sözlərə və edilən sərbəst anlaşmalara mütləq riayət...” Mən də bir vətəndaş və ən asası bu universitetin tələbəsi olaraq arzu edirəm ki, universitetimizdə o daş sütunun yerinə xatirə büstü qoyulsun. Və verilmiş vəd reallığa qovuşsun...

Lalə TURAN

"Kəlbəcərdə o heykəli ucaldın"

Kəlbəcər sakini İlham Əliyevdən çox maraqlı xahiş edib...

Azərbaycan Respublikası Prezidenti Yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasının Siyasi İdarəetmə fakultəsinin müdavimi, Azərbaycan Dövlət Su Ehtiyatları Agentliyinin əməkdaşı İlqar Vəliyəddin oğlu Misirzadə Prezident İlham Əliyevə müraciət edib.
İlqar Misirzadənin Prezidenə müraciətində bildirilir:
“Möhtərəm Prezident!
Sizi və ailənizi xalqımızın əsrlərdən süzülüb gələn milli-mənəvi dəyəri olan Novruz bayramı münasibəti ilə təbrik edirəm!
Azərbaycan xalqının böyük oğlu,Türk dünyasının görkəmli şəxsiyyəti, dahi siyasi xadim ümummilli lider Heydər Əliyev öz çıxışlarında qətiyyətlə vurğulayırdı: “...Gün o gün olacaq ki, Novruz bayramını bir dəfə Şuşada, o biri ili Laçında, o biri ili Kəlbəcərdə, Ağdamda, Füzulidə, Cəbrayılda, Zəngilanda, Qubadlıda keçirəcəyik!”
Belə də oldu, dahi siyasətci Heydər Əliyev bu günləri xalqına yaşadacaq İlham Əliyev şəxsiyyətinə, siyasi iradəsinə tamlıqla əmin olduğu üçün xalqına da onun ətrafında birləşməyi tövsiyə etmişdir və qeyd etdiyi kimi: “...Özüm qədər inanıram”, - nəsihəti bu gün bizə tarixi zəfərimizə şahidlik etməyi nəsib etmişdir.
Cənab prezident!
Mərhum atam Vəliyəddin İsmayılovun Ulu Öndərin 100 illiyinə həsr etdiyi “Nəsillərə örnək insan” kitabındakı bir tarixi faktı qeyd etmək istəyirəm. Ulu öndər Heydər Əliyev 1997-ci il aprelin 2-də Kəlbəcərin işğalının anım günündə Nərimanov rayonunda kəlbəcərli məcburi köçkünlərlə görüşündə qeyd etmişdi.
“...Mən bu gün eyni zamanda kəlbəcərlilərdə öz xalqına, torpağına məhəbbət hissi olduğunu sübut edən, nümayiş etdirən faktları yada salmaq istəyirəm. Bu gün burada yenə dedilər ki, gəlinlər özlərini qayadan atdılar. Bu, Azərbaycan qadınının nə qədər yüksək mənəviyyata, namusa, qeyrətə malik olduğunu sübut edən faktdır. Mən keçən dəfə demişdim, bu gün də deyirəm, Kəlbəcərin Ermənistan işğalından azad olacağı gün gələcək. Biz sizinlə Kəlbəcərə qayıdacayıq, orada kəlbəcərlilərin qəhramanlığını əbədiləşdirən abidələr yaradılacaq, lakin ən birinci abidə özünü qayadan atan həmin gəlinlərin abidəsi olmalıdır. Bu abidə qoyulmalıdır!”
Cənab Ali Baş Komandan!
Mən bir Azərbaycan vətəndaşı, bir kəlbəcərli kimi əminəm ki, Siz Ulu Öndərin - Bu abidə qoyulmalıdır, - tövsiyəsi, nəsihəti və arzusunu yerinə yetirəcək və Türk dünyasının, Azərbaycan xalqının əzəmət simvolunu ucaldacaqsınız. Bu mənəviyyat abidəsi Türk dünyasının dünyaya açılan qapısının qürur mənbəyi olacaqdır və əsrlər keçəcək Siz hər zaman böyük Azərbaycan xalqının QÜRUR MƏNBƏYİ OLACAQSINIZ!
Bir daha Sizi səmimi qəlbdən təbrik edirəm və Sizinlə Kəlbəcərdə görüşmək arzusu ilə...
Allah Sizi və ailənizi qorusun!”

Xankəndi, Xocalı və Ağdərədə bayraqlar yarıya qədər endirildi- FOTOLAR

Xocalı soyqırımının 33-cü ildönümü ilə əlaqədar Xankəndi şəhərində, Xocalı və Ağdərədə dövlət orqanlarına məxsus inzibati binaların qarşısında ucaldılan dövlət bayrağımız yarıyadək aşağı endirilib. Bu gün saat 17.00-da isə Azərbaycanın bütün ərazisində Xocalı soyqırımı qurbanlarının xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad ediləcək.

Yeganə Qəhrəmanova

ADPU-nun dosenti, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru.
Azərbaycan-Türk xalqları Qardaşlığı ictimai birliyinin həmsədri, Turan Elçiləri Təşkilatının Azərbaycan Akademik Kurul başqanı

İnsanlığın faciəsi - Xocalı soyqırımı
XIX əsrin sonlarından fəaliyyətə başlamış, adını siyasi partiya qoysalar da, əslində silahlı terror qruplaşması olan “Daşnaksütyun” adlı mənfur təşkilat yarandığı vaxtdan günümüzədək “Dənizdən-dənizə böyük Ermənistan” xülyasını gerçəkləşdirmək məqsədi ilə hər cür qəddarlığa, insanlığa yaraşmayan əməllərə əl atmış, xalqımıza qarşı neçə-neçə faciələr törətmişdir ki, bunların içərisində Xocalı soyqırımı öz amansızlığına görə xüsusilə seçilir. Başqa sözlə, Xocalı soyqırımı xəstə psixologiyalı erməni şovinistlərinin Çar Rusiyası və Sovet dövründən başlayaraq təşkilatlanmış və planlı şəkildə Bakıda, Qubada, Şamaxıda, Gəncədə, Qarabağın müxtəlif hissələrində, o cümlədən Türkiyə və Cənubi Azərbaycan ərazilərində həyata keçirdikləri 31 Mart soyqırımı da içərisində olmaqla çoxsaylı qırğınların, Qərbi Azərbaycandan soydaşlarımızın bir neçə dəfə deportasiya edilməsinin, 1980-ci illərin sonlarından etibarən Sumqayıt, Kərkicahan, Meşəli, Quşçular, Malıbəyli, Qaradağlıda törətdikləri faciələrin, terror aktlarının davamı və ən dəhşətlisi idi. Ulu öndər Heydər Əliyevin sözləri ilə desək, “Bu amansız və qəddar soyqırımı aktı insanlıq tarixinə ən qorxulu kütləvi terror aktlarından biri kimi daxil olmuşdur”. Çünki Xocalı, sözün əsl mənasında, insanlıq faciəsi, soyqırımı idi.
Xocalıya qədər XX əsrdə dünyanın iki yaşayış yerində oxşar qətliamlar törədilmiş, insanlar xüsusi amansızlıq və qəddarlıqla öldürülərək yaşayış məskənləri yox edilmişdi. Bunlardan birincisi, 1941-ci ildə alman faşistləri tərəfindən məhv edilmiş Belarusun Xatın, ikincisi isə Vyetnam müharibəsi zamanı partizanlara dəstək verilməsi bəhanəsi ilə sakinləri uşaqdan-böyüyə tamamilə öldürülmüş Sonqmi kəndi idi. Lakin Xocalı qətliamı dünya tarixinə dinc əhalinin soyqırımı kimi daxil olmuş bu iki faciədən daha dəhşətli, miqyasına və günahsız qurbanlarının sayının çoxluğuna görə heç bir qətliamla müqayisə oluna bilməyən vandalizm aktı idi. Buna baxmayaraq, indiyə qədər dünyanın aparıcı dövlətləri və beynəlxalq təşkilatlar bu amansızlığa göz yummuş, qatillərin cəzalandırılması istiqamətində lazımi hüquqi işlər həyata keçirilməmişdir.
Bəs Xocalıya olan bu qəddar münasibətin səbəbi nə idi? Məlumdur ki, yerli və xarici etnoqrafların tədqiqatlarında dünyanın ən qədim yaşayış məskənlərindən olan Azərbaycan tarixinin öyrənilməsində Xocalı mədəniyyətinin əhəmiyyəti vurğulanmış, Xankəndindən 10 km şimal-şərqdə, Qarabağ dağ silsiləsində yerləşən Xocalının başdan-başa tarixi-memarlıq abidələri diyarı olduğu göstərilmişdi. Burada e.ə. XIII-VII əsrlərə aid Xocalı-Gədəbəy mədəniyyət abidələri, Kurqan çölü, son Tunc və ilk Dəmir dövrlərinə aid Nekropol, eramızın əvvələrinə aid alban kilsələri, XIV əsrə aid Hacı Əli günbəzi, 1356-cı ildə tikilmiş dairəvi türbə, XVIII əsrə aid Əsgəran qalası və onlarca başqa tarixi abidələr var idi ki, tanınmış sovet etnoqrafları və yerli tədqiqatçılar qədim dövr abidələrimizi, əsasən, Xocalı və Xankəndi yaxınlığından tapmışdılar. Arxeoloji qazıntılar zamanı bu ərazidən kurqanlar, qəbir daşları və müxtəlif yaşayış məskənləri aşkar edilmişdi. Ən maraqlı tapıntılar arasında qədim Xocalı qəbiristanlığında 11 saylı kurqandan tapılan, Assuriya çarı olmuş Adadnirariyə (e.ə. 1307-1275 ) aid mixi yazılar, eləcə də cürbəcür saxsı qablar, bəzək əşyaları, şüşə muncuqlar və s. diqqəti xüsusilə cəlb edirdi. Bu yazılar Azərbaycan xalqına məxsus qədim əlifba və yazı mədəniyyətindən, yerli sakinlərin Şərq ölkələri ilə geniş iqtisadi-mədəni əlaqələrindən xəbər verirdi. 1920-ci ildən Azərbaycan
alimləri tərəfindən tədqiq edilməyə başlanan Xocalı abidələr kompleksi Ə. Ələkbərovun sözləri ilə desək, Azərbaycan abidələri haqqında dolğun təsəvvür yaratmaq üçün açar rolunu oynayır, tariximizin və maddi və mənəvi abidələrimizn zənginliyini göstərirdi. Ən qədim yurd yerlərimizdən olan Xocalı toponimiyası xalqımızın minilliklərə dayanan məşğuliyyətini, sənətkarlıq və mədəniyyətini, dini baxışlarını, mənəvi dünyagörüşünü əks etdirirdi.
Təəssüflər olsun ki, bu abidələri tədqiq edən alman arxeoloqu E. Resler, rus şərqşünası M. Xanıkov, ingilis F. Beyer, fransız A. Berje və başqaları əldə etdikləri tarixi əşyaları özləri ilə apararaq ayrı-ayrı dünya muzeylərinin eksponatlarını zənginləşdirmişdilər. Bu gün Xocalıda aşkarlanan mədəni, tarixi tapıntılar Paris, Almaniya, London, Sankt-Peterburq muzeylərini bəzədiyi halda, öz muzeylərimiz bu nadir nümunələrdən məhrum olmuş, ən dəhşətlisi isə sovet dövründə bu tapıntıların çox hissəsi Ermənistana daşınıb aparılmışdır.
1992-ci ilin qanlı faciəsinə kimi Xocalıda 7 min əhali yaşayırdı. 1988-ci ildə Ermənistandan, daha sonra Xankəndidən didərgin salınmış xeyli azərbaycanlının, o cümlədən 1989-cu ildə Fərqanədən qovulmuş Məhsəti türklərinin bir hissəsinin də məskunlaşdığı Xocalı elə bir strateji əhəmiyyətə malik idi ki, Qarabağa hava və quru yolları məhz buradan keçirdi. Erməni kəndlərinin əhatəsində qalan, Əsgəranla Xankəndi arasında dayanan Xocalı ermənilərin əl-qol açmasına imkan vermirdi. Ona görə də bu qədim türk yurdu ermənilərin və onların havadarlarının qəzəbinə daha çox tuş gəlmişdi.
1992-ci ilin 18 fevralından başlayaraq Xocalı ətrafındakı ərazilərdən azərbaycanlılar çıxarılmış, bütün yüksək mövqelər ermənilərin əlinə keçirilmişdi. 1992-ci il fevralın 19-da Rusiya prezidenti Boris Yeltsinin Moskvada Ermənistan prezidenti Levon Ter-Petrosyan və rus qoşunlarının komandanı Şapoşnikovla gizli görüşündən sonra bölgədəki hadisələr daha da kəskinləşdi, fevralın 25-dən 26-a keçən gecə erməni terrorçuları SSRİ-nin vaxtilə Xankəndində yerləşdirdiyi 366-cı motoatıcı alayın hərbi heyətinin və zirehli texnikasının köməyi ilə Xocalıda dünyanın gözü görmədiyi soyqırım həyata keçirdilər.
Fevralın 25-i axşam saatlarından zirehli texnikanın güclü atəşinə məruz qalmış şəhərdə dəhşətli yanğınlar başlamış, 5000-dən artıq şəhər sakini Ağdama çatmaq məqsədilə qarlı qış gecəsində evlərindən çıxıb meşələrə üz tutsa da, azğınlaşmış qatillərin hücumlarına məruz qalaraq vəhşicəsinə qətlə yetirilmiş, soyuqdan donaraq ölmüş, yaralanmışdılar. Şəhərin 3 tərəfdən atəşə tutulması dinc əhalini çaş-baş salmış, Əsgəran istiqamətinə qaçan insanların qarşısı meşələrdə qəddar erməni qaniçənləri tərəfindən kəsilmiş, günahsız insanlara xilas olmaq üçün aman verilməmişdi. Uşaqlar, qocalar, qadınlar zirehli texnikanın altında əzilmiş, diri-diri süngüyə keçirilmiş, yandırılmış və daha neçə-neçə ağlasığmaz işgəncələrə məruz qalmışdılar. Avtomatlarla zirehli texnikaya qarşı döyüşən özünümüdafiə batalyonları məhv edilmiş, təpədən dırnağadək silahlanmış ermənilərin müqavimətini qırmaq mümkün olmamışdı. Ağ geyimlərdə meşələrdə gizlənən, vertolyotlarla ətrafı dolaşan ermənilər insanları gizləndikləri yerlərdən çıxarır, dözülməz əzab-əziyyətlərə məruz qoyaraq öldürür və ya əsir götürürdülər.
Fevralın 28-də jurnalistlərdən ibarət qrup vertolyotla cəsədlərlə dolu olan, dəhşət doğuran əraziyə çatsa da, onlara hərəkət imkanı verilməmiş, jurnalistlər yalnız 4 meyiti götürə bilmişdilər. Mart ayının 1-də əraziyə daxil olan xarici və yerli jurnalist qrupunun gördüyü mənzərə isə daha dəhşətli idi: meyitlərin başlarının dəriləri soyulmuş, qulaqları və digər bədən üzvləri kəsilmiş, gözləri çıxarılmış, çoxsaylı bıçaq və güllə yaraları almış, misli görünməmiş vəhşiliklərə məruz qalmışdılar.
Xocalı soyqırımının dəhşətlərini görən xarici jurnalistlər beynəlxalq mətbuatda çoxsaylı məqalələr çap etdirmiş, faciə qarşısında öz heyrət və qəzəblərini gizlədə bilməmişdilər. Həmin məqalələrdən bir neçəsinə diqqət yetirək:
“Sandi Tayms” qəzeti, 1 mart 1992 (London): Erməni əsgərləri minlərlə ailəni məhv etmişlər.
“İzvestiya”, 4 mart 1992 (Moskva): Videokamera qulaqları kəsilmiş uşaqları göstərdi. Bir qadının sifətinin yarısı kəsilmişdi. Kişilərin skalpları götürülmüşdü.
“Tayms” qəzeti, 4 mart 1992 (London): Çoxları eybəcər hala salınmışdır. Körpə qızın ancaq başı qalmışdır.
“Faynenşl tayms” qəzeti, 9 mart 1992 (London): Ermənilər Ağdama gedən dəstəni güllələmişlər. 1200-ə qədər cəsəd sayılmışdır.
“İzvestiya”, 13 mart 1992 (Moskva) Mayor Leonid Kravets: Mən şəxsən təpədə 100-ə yaxın meyit gördüm. Bir oğlanın başı yox idi. Hər tərəfdə xüsusi qəddarlıqla öldürülmış qadın, uşaq, qocalar görünürdü.
“Faynenşl tayms” qəzeti, 14 mart 1992 (London): General Polyakov bildirmişdir ki, 366-cı alayın 103 nəfər erməni hərbçisi Dağlıq Qarabağda qalmışdır.
“Le mond” qəzeti, 19 mart 1992 (Paris): Ağdamda olan xarici jurnalistlər Xocalıda öldürülmüş qadın və uşaqlar arasında skalpları götürülmüş, dırnaqları çıxarılmış 3 nəfəri görmüşlər. Bu, azərbaycanlıların təbliğatı deyil, bu, reallıqdır.
“Valer aktuel” jurnalı, 14 mart 1992 (Paris): Bu “muxtar region”da erməniləri silahlı dəstələri Yaxın Şərqdən çıxmışlarla birlikdə müasir texnikaya, o cümlədən vertolyotlara malikdirlər. ASALA-nın Suriya və Livandakı hərbi düşərgə və silah anbarlarından istifadə edən ermənilər 100-dən artıq müsəlman kəndində qırğınlar törədərək Qarabağda azərbaycanlıları nəhv etmişlər.
Livanlı kinooperator ölkəsindəki varlı daşnak icmasının Qarabağa silah və adam göndərdiyini etiraf etmiş, İngiltərənin “Fant men nyus” teleşirkətinin hadisə yerində olan jurnalisti R.Patrik “Xocalıdakı vəhşiliklərə dünya ictimaiyyətinin gözündə heç nə ilə haqq qazandırmaq olmaz!” demişdi.
Rəsmi sənədlərdə 613 nəfər (aralarında 63 uşaq, 106 qadın, 70 qoca olmaqla) göstərilsə də, göründüyü kimi, bölgədə olan xarici jurnalistlərin də yazdıqlarından məlum olur ki, Xocalıda 2500-dən artıq insan xüsusi anansızlıqla qətlə yetirilmiş, 8 nəsil tamamilə məhv edilmiş, 25 uşaq hər iki, 130 uşaq bir valideynini itirmiş, aralarında 76-sı uşaq olmaqla 487 nəfər nəfər yaralanmış, 1275 nəfər əsir götürülmüş, yüzlərlə adam itkin düşmüşdür.
Araşdırma və təhlillər göstərir ki, Xocalıda törədilmiş əməllər əvvəlcədən düşünülmüş, milli əlamətlərinə görə konkret bir qrupun tamamilə və ya qismən məhv edilməsi niyyətinə xidmət edən, beynəlxalq hüquqi sənədlərə əsasən birbaşa soyqırım anlayışına uyğun gələn cinayət – vandalizm hadisəsi idi. Belə ki, bu qanlı qətliam ən ağır beynəlxalq cinayət aktı kimi sülhün və bəşəriyyətin təhlükəsizliyi əleyhinə yönələn cinayətlər sırasındadır. Bu soyqırımın əsas cinayətkarları erməni silahlı dəstələri və Rusiyanın 366-cı motoatıcı alayının hərbi heyəti, ermənilərə dəstək olan o zamankı Rusiya rəhbərliyidir.
BMT Baş Assambleyasının 9 dekabr 1948-ci il tarixli qətnaməsi ilə qəbul edilmiş “Soyqırımı cinayətinin qarşısının alınması və cəzalandırılması haqqında” Konvensiyaya görə, soyqırım dedikdə hər hansı milli, etnik, irqi, yaxud dini qrupu tam və ya qismən məhv etmək məqsədilə edilən hərəkətlər nəzərdə tutulur ki, Xocalıda baş verənlər bu deyilənlərə tamamilə uyğun gəlir. Belə ki, Xocalı soyqırımının qanlı hadisələrini təhqiq etmək üçün
yaradılmış istintaq qrupunun 181 nəfərin cəsədi üzərində apardığı məhkəmə-tibbi ekspertiza zamanı məlum olmuşdur ki, ölənlərin çoxu yaxın məsafədən güllələnmiş, əksəriyyəti baş nahiyəsindən vurulmüş, qadınlara təcavüz edilmiş, 2 yaşından 15 yaşına qədər uşaqlar, onlarla qoca və qadın güllələnmiş, bir çox meyitlər eybəcər və tanınmaz hala salınmışdır ki,
bununla da Ümumdünya İnsan Haqları Bəyannaməsinin, Yuqoslaviya Beynəlxalq Cinayət Tribunalı Nizamnaməsinin, Ruan Beynəlxalq Cinayət Tribunalı Nizamnaməsinin və bir sıra digər beynəlxalq hüquqi sənədlərin maddələri
vəhşicəsinə pozulmuşdur.
Şükürlər olsun ki, Ali Baş Komandanımızın əmri ilə xalqımızın qəhrəman oğulları 2020-ci ilin 27 sentyabrında 44 günlük Vətən savaşı, 2023-cü ilin sentyabrında isə qısamüddətli antiterror əməliyyatı nəticəsində 30 ildən bəri qətlə yetirilmiş soydaşlarımızın, o cümlədən Xocalı qurbanlarının intiqamını aldılar, torpaqlarımızı düşmən tapdağından xilas edərək xalqımızı möhnət yükündən qurtardılar. Dünya ölkələri Azərbaycan xalqının öz torpaqları uğrunda canından keçməyə hazır olduğunu gördü, canı ilə, qanı ilə tarix yazan oğullarımızın qəhrəmanlığı dillərdə dastan oldu. Aparılan antiterror əməliyyatları nəticəsində bu qanlı soyqırımı törədən Raşid Beqlaryan, Madat Babayan, Arayik Arutyunyan, Bako Saakyan, Arkadi Qukasyan, David İşxanyan, Davit Manukyan, David Babayan, Levon Mnatsakanyan, Ruben Vardanyan başda olmaqla bir qrup terrorçu həbs edildi. Lakin 32 il keçməsinə baxmayaraq, dünya ictimaiyyətinin Azərbaycanın Xocalı soyqırımının əsas təşkilatçılarının cəzalandırılması tələbinə göz yumması hər birimizin qəlbində qəzəb doğurur. BMT Təhlükəsizlik Şurasının qərarı ilə beynəlxalq cinayət baş vermiş ölkədə xüsusi
olaraq beynəlxalq cinayət tribunalları yaradılması təcrübəsindən, həmçinin çoxsaylı hüquqi sənədlərin tələblərindən çıxış edərək Xocalı soyqırımının beynəlxalq cinayət kimi tanınmasını, Xocalı qatillərinin dünya ictimaiyyətinin gözü qarşısında cəzalandırılmasını tələb edirik! Çünki Xocalı təkcə Azərbaycanın deyil, bütövlükdə insanlığın faciəsi, üz qarasıdır!
Redaksiyadan: Xocalıda azı 3813-nəfər qətlə yetirilib. Qeyd olunan 613 nəfər cəsədləri ələ gələn, ictimaiyyətə məlum olanlardır, qalanları barədə erməni mənbələrində məlumat verilir. 2000-ci ildə nəşr olunmuş “Xaç naminə” kitabında Daud Xeyriyan yazırdı:
“Bu şaxtalı qış səhərində Daşbulaq yaxınlığında bir kilometrlik bataqlıqdan keçmək üçün insan meyitlərindən körpü salmalı olduq. Mən meyitlərin üstü ilə getmək istəmirdim. Mayor Ohanyan işarə elədi ki, qorxmaq lazım deyil, müharibənin öz qanunları var. Mən ayağımı qan içində olan 9-11 yaşlarında qız uşağının sinəsinə basıb irəlilədim. Çəkmələrim, şalvarım tam qana batmışdı. Bu qaydada 1200 meyitin üzərindən keçib getdim.
…Martın 2-də “Qaplan qrupu” (bu qrup meyitlərin yandırılması ilə məşğul idi) 2000-ə yaxın iyrənc monqol (Xocalı türklərini nəzərdə tutur) meyitini topladı və onları ayrı-ayrı topalarla Xocalının təxminən bir kilometrliyində yandırdı.”
Yuxarıda qeyd olunanlardan da görünür ki, yer üzündən silinmiş bir şəhərin, rayonun qırılmış əhalisinin sayı qəsdən az göstərilib.
Bir daha təkrar edirəm, o zaman, yəni işğala qədər Xocalı rayonunda 2944 ailə, 10 302 nəfər Azərbaycan Türkü yaşayıb.
P.S. 1992-ci ilin aprelində Xocalı İcra Hakimiyyətinin başçısı Elman Məmmədovdan müsahibə alırdım.(Tamxil Ziyəddinoğlu) Dedi:
”Öldürülənlərin, yaralananların, itkin düşənlərin, girovluqdan qutara bilənlərin sayı dəqiqləşdirilir. 5 min nəfərədək salamat qutaranımız var”.
Belə anladım ki, Xocalı soyqırımından 40 gün keçməsinə baxmayaraq 5 min 302 nəfərdən xəbər-ətər yoxdur… Qarabağ İşğaldan azad olunandan sonra Xocalı ətrafında və digər yerlərdə tapılan toplu məzarlıqlar qeydlərimizi bir daha sübut edir.

Malıbəyli qətliamından 33 il keçdi

33 il əvvəl, 1992-ci ilin 11 fevral tarixində Ermənistan Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal olunmuş Malıbəyli kəndi bu gün azaddır.

Qarabağ müharibəsi zamanı erməni vəhşilikləri ilə ən çox üzləşmiş kəndlərimizdən biri olub Malıbəyli. Qonşuluğundakı Yuxarı və Aşağı Quşçular kəndləri ilə birlikdə erməni silahlı dəstələrinin əsas hədəfinə çevrilib. Heç yerdən yardım gəlmədiyini görən 4 minə yaxın kənd sakini doğma torpağını özü qoruyub. Mühasirədə olan kəndin xarici aləmlə yalnız vertolyot vasitəsilə əlaqəsi olub. 1992-ci il yanvarın 28-də Şuşa səmasında vertolyotun vurulmasından sonra isə yeganə əlaqə vasitəsi də kəsilib. Beləliklə,Malıbəyli kəndi tam blokadaya düşüb.33 il öncə ermənilər tərəfindən bu kənddə qətliam törədilib. Kəndin müdafiəsi zamanı xeyli adam yaralanıb, 50-yə yaxın günahsız insan qətlə yetirilib. İndi - 33 ildən sonra isə həmin tarix Malıbəyli kəndinin özündə xatırlanır, Malıbəylidə yad edilir. Azərbaycanın işğaldan azad olunmuş bütün əraziləri kimi bu gün Xocalı rayonunun Malıbəyli kəndində də geniş bərpa-quruculuq işləri həyata keçirilir. Kəndin ərazisində təmizlik-abadlıq işləri davam etdirilir. Fərdi evlər və çoxmənzilli binalarla yanaşı kəndin infrastrukturu da yenidən qurulur, qaz xətləri çəkilir.
Qeyd edək ki, 19–20 sentyabr 2023-cü ildə Azərbaycan Ordusu tərəfindən həyata keçirilmiş antiterror əməliyyatları zamanı kənd Azərbaycanın öz nəzarətinə keçib. Əvvəllər Şuşa rayonuna daxil olan kənd 5 dekabr 2023-cü ildə Xocalı rayonunun tərkibinə daxil edilib.
Malıbəyli kəndi Qarqarçayın sahilində, Şuşa şəhərindən 15 kilometr cənubda, dağətəyi ərazidə yerləşir. Xankəndi şəhərinin isə lap yaxınındadır, cəmi 2,5 kilometr məsafə ayırır.

BDU-nun professoru Qulu Məhərrəmlinin 70 illik yubileyinə həsr olunmuş elmi sessiya keçirilib

Bakı Dövlət Universitetinin (BDU) Multimedia və elektron kommunikasiya kafedrasının müdiri, professor Qulu Məhərrəmlinin 70 illik yubileyinə həsr olunmuş "Azərbaycan televiziyası müstəqillik illərində: əsas inkişaf tendensiyaları" mövzusunda elmi sessiya keçirilib.
Butov.az xəbər verir ki, tədbirin moderatoru, Azərbaycan Mətbuat Şurasının sədri Rəşad Məcid Qulu Məhərrəmlinin Azərbaycan jurnalistikası tarixində özünəməxsus yeri olduğunu bildirib. Qeyd edib ki, Qulu Məhərrəmlinin adı Azərbaycan televiziyası ilə qoşa çəkilir. Ölkədə onun verilişləri ilə böyüyən bir neçə nəsil var. Televiziya tənqidçisi, jurnalistika bilicisi kimi Qulu Məhərrəmli bu gün də diqqət mərkəzindədir.

BDU rektoru Elçin Babayev yubilyarı təbrik edib, ölkədə “telejurnalistika”, “televiziya tənqidi” deyəndə ilk olaraq yada məhz Qulu Məhərrəmlinin düşdüyünü bildirib: “Qulu Məhərrəmli istedadlı jurnalist, gözəl alim, maraqlı insan, təcrübə ilə nəzəriyyəni uğurla bir araya gətirən əsl pedaqoqdur. 1991-ci ildən BDU-da çalışan Qulu Məhərrəmli Universitetimizin dəyərli professorudur. O, həm də ictimai fəaliyyəti ilə seçilir, Jurnalistika fakültəsindən Azərbaycan Mətbuat Şurasında təmsil olunan iki əməkdaşımızdan biridir”.
Son illər BDU-da aparılan islahatlar çərçivəsində Jurnalistika fakültəsində əsaslı keyfiyyət dəyişikliyinin yarandığını deyən Elçin Babayev gənc jurnalistlərin yetişməsində və əmək bazarının tələblərinə uyğun peşəkar kadr kimi formalaşmasında Qulu Məhərrəmli kimi alimlərin böyük rolunun olduğunu diqqətə çatdırıb.Sonra professor Qulu Məhərrəmlinin elmi-pedaqoji və jurnalistika fəaliyyətinə həsr olunmuş videoçarx nümayiş olunub.
“Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri” Qapalı Səhmdar Cəmiyyətinin sədri, filologiya elmləri doktoru Rövşən Məmmədov Qulu Məhərrəmlinin Azərbaycanda televiziya məktəbinin simalarından biri olduğunu bildirib: “Ünsiyyət mədəniyyəti, jurnalist etikası, audiovizual nitq – bunlar bu gün də aktualdır. Biz bütün bu keyfiyyətləri Qulu Məhərrəmlidən öyrənmişik. Qulu Məhərrəmli jurnalistikada sağlam dəyərlərin təməlini qoyanlardan biridir”.
Azərbaycan Mətbuat Şurasının sədri Rəşad Məcid “Qulu Məhərrəmlinin publisistikası”, Milli mətbuat tarixi kafedrasının müdiri, professor Cahangir Məmmədli “Qulu Məhərrəmlinin polifonik yaradıcılıq yolu”, Yeni media və kommunikasiya nəzəriyyəsi kafedrasının müdiri, dosent Xatirə Hüseynova “Azərbaycanda televiziya tənqidinin çağdaş durumu”, Jurnalistika fakültəsinin dekanı, filologiya elmləri doktoru Vüqar Əliyev “Jurnalistika təhsili və müasir dərslik problemi” mövzularında məruzələr ediblər.
Sonda söz yubilyara verilib. Professor Qulu Məhərrəmli elmi-pedaqoji və jurnalist fəaliyyətinə verilən dəyərə görə təşəkkür edib.
Elmi sessiyanın sonunda BDU rektoru Elçin Babayev professor Qulu Məhərrəmliyə uzunmüddətli səmərəli elmi-pedaqoji fəaliyyətinə, gənc nəslin vətənpərvərlik ruhunda tərbiyəsində xidmətlərinə, Universitetin ictimai həyatında fəal iştirakına görə və 70 illik yubileyi münasibətilə Fəxri Fərman təqdim edib.

ODLAR ÖLKƏSİYƏM
Qafqazın qoynunda ulu bir diyar,
Zəngin bir məmləkət tutubdur qərar,
Azərbaycan, tarixlərdə yeri var!
Ucalıq bəxş edib ona Yaradan,
Varlığnı eyləyib aləmə bəyan.

Burda qəhrəmanlar haqdan güc alıb,
Keşməkeşli tarix şanlı iz salıb,
Müdriklik, alilik pak miras qalıb.
Hər kəs bir-birinə olarlar həyan,
Varlığnı eyləyib aləmə bəyan.

Odlar ölkəsiyəm, gücəm, qeyrətəm,
Hürriyyət eşqiylə yanan millətəm,
İstiqlal himnindən doğan hikmətəm.
Həqiqət atəşi inam və iman,
Varlığnı eyləyib aləmə bəyan.

Soranlar qoy bilsin ağırdır çəkim,
Oğuzlar mülkünə bağlıdır köküm,
Elm dəryasından İncidir yüküm,
Müqəddəs nurlardan çağlayan ümman,
Varlığnı eyləyib aləmə bəyan.

Zəkiyyəyəm, candan əziz bir canım.
Ruhumun qidası şərəfim, şanım,
Milyonlara qucaq açan ünvanım,
Cənnətin özüdür bil, Azərbaycan!
Varlığnı eyləyib aləmə bəyan!

Bayramınız mübarək olsun əzizlərim 👏
Zəkiyyə MUSAQIZI

“...VƏTƏNƏ XİDMƏT ETMƏK ŞƏRƏFDİR!”
Bu gün sərhədçilərimizin günüdür...
“...indi Azərbaycanın sərhədləri lazımi səviyyədə qorunur. Azərbaycan sərhədlərində infrastruktur yaradılır, müasir texnika alınır, Sərhəd Xidmətinin maddi-texniki bazası möhkəmlənir və əminliklə deyə bilərik ki, Azərbaycana qarşı təxribat planlarını hazırlayan qüvvələr artıq bilirlər ki, bu planların baş tutması mümkün deyil”
- Müzəffər Ali Baş Komandanın sərhədlərimizin keşiyində duran cəsur sərhədçilər haqqında dediyi bu fikirlər bütöv Azərbaycanımızın dövlət sərhədinin müdafiəsi və mühafizəsinə şübhə ilə yanaşa biləcək qüvvələrə ən tutarlı cavabdır. Ölkəmizin quruda, havada və suda mühafizəsi kimi məsuliyyəti öz üzərinə götürən sərhədçilərimizin peşə bayramı ərəfəsində Dövlət Sərhəd Xidmətinin yaradılması tarixinə və fəaliyyətinə nəzər salmaq istəyirik.
Oxucularımıza xatırladaq ki, 1919-cu il avqustun 18-də Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin parlamenti sərhədlərin mühafizəsi haqqında Qanun qəbul etmişdir.
2002-ci ilin iyul ayının 31-də isə Ulu Öndər Azərbaycan Respublikasının Dövlət Sərhəd Xidmətinin yaradılması barədə fərman imzaladı. Dövlət Sərhəd Xidmətinin yaradılması və ona mərkəzi icra hakimiyyəti orqanı statusunun verilməsi ilə Azərbaycan sərhədçilərinin fəaliyyəti yeni mərhələyə qədəm qoydu - müasir dövrün tələblərinə uyğun olaraq yeni vəzifələr və sərhəd təhlükəsizliyinin təminatı məsələlərinin ən yüksək səviyyədə həll olunması əsas prioritet məsələ oldu.
Ulu Öndər Heydər Əlİyev: “Əvvəl Sərhəd Qoşunları Azərbaycanda müstəqil yaranıbdır. Bir müddətdən sonra Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinin tərkibində fəaliyyət göstəribdir. Ancaq mən bu sahəyə xüsusi əhəmiyyət verərək bir neçə ay bundan öncə qərar qəbul etdim, fərman verdim, onu Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin tərkib hissəsi kimi müstəqil xidmətə çevirdim və ona da Dövlət Sərhəd Xidməti adı verdik. Təbiidir ki, bu, sizin. işlərinizin daha da uğurla aparılmasına kömək edir və edəcəkdir. Ancaq, eyni zamanda bu sizin üzərinizə çox böyük məsuliyyət də qoyur...”
Sərhəd Qoşunlarının yaradılması müstəqil dövlət quruculuğunun əsas tərkib hissələrindən idi. 1991-ci ilə qədər Azərbaycanın İran və Türkiyə ilə sərhədlərini Sovet sərhədçiləri qoruyurdu, lakin müstəqillik əldə etdikdən sonra qarşıda duran ən mühüm vəzifələrdən biri dövlət sərhədlərinin mühafizəsi idi ki, həmin tarixdən etibarən sərhədlərimizin keşiyində azərbaycanlı sərhədçilər xidmət etməyə başlamışdır.
Heydər Əliyevin 2000-ci il 16 avqust tarixli Sərəncamı ilə 18 avqust hər il sərhədçilərin peşə bayramı günü kimi qeyd olunur. Bu, ölkəmizdə sərhədçi peşəsinə verilən önəmin, dövlətimiz üçün sərhədlərin etibarlı mühafizəsinin xüsusi əhəmiyyət kəsb etdiyinin təzahürüdür.
Ümummili lider Heydər Əliyevin müəyyənləşdirdiyi milli sərhəd siyasətinin Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Silahlı Qüvvələrin Ali Baş Komandanı cənab İlham Əliyev tərəfindən uğurla həyata keçirilməsi ölkəmizin sərhəd mühafizəsinin müasir tələblər səviyyəsinə qaldırılmasına əlverişli zəmin yaratmış, dövlət sərhədlərimizin toxunulmazlığının təmin olunması istiqamətində dinamik inkişafa nail olunması prioritet məsələ kimi qarşıya məqsəd qoyulmuşdur. Hazırda Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin diqqət və qayğısı nəticəsində Dövlət Sərhəd Xidmətinin fəaliyyəti daha yüksək mərhələyə çatdırılmış, Xidmətin maddi-texniki bazasının gücləndirilməsi, yeni sərhəd dəstələrində və zastavalarında müasir şəraitin yaradılması Sərhəd Qoşunlarının inkişafına göstərilən qayğının bariz nümunəsidir. Dövlətimizin başçısı ölkədə sərhəd xidmətinin təkmilləşdirilməsi ilə bağlı kompleks tədbirlərin həyata keçirilməsini və sərhəd dəstələrinin fəaliyyətinin ən müasir tələblər səviyyəsində qurulmasını daim diqqətdə saxlayır.
Dövlət Sərhəd Xidmətinin idarəetmə sistemi xeyli təkmilləşdirilmiş, müasir radiorabitə və telekommunikasiya sistemlərinin tətbiqi genişləndirilmiş, Dövlət Sərhəd Xidmətinin aparatı ilə sərhəd dəstələri arasında peyk rabitəsi sistemi yaradılmışdır. Dövlət sərhədindən buraxılış məntəqələrində sərhəd nəzarətinin təşkili beynəlxalq standartlar səviyyəsinə qaldırılmış, sərhəd nəzarəti məntəqələrində sənədlərin yoxlanılması üzrə müasir tipli laboratoriyalar yaradılmışdır. Şəxsi heyət dövlət sərhədindən keçən şəxslər və nəqliyyat vasitələri üzərində etibarlı sərhəd nəzarətinin həyata keçirilməsi üçün müasir texniki avadanlıq ilə təchiz edilmiş, bütün sərhəd keçid məntəqələrinin avtomatlaşdırılmış məlumat-axtarış sisteminə qoşulması nəticəsində miqrasiya proseslərinin ciddi nəzarətə götürülməsi təmin olunmuşdur. Bir sözlə, quruda, havada və suda sərhədlərin etibarlı qorunmasını təşkil etmək üçün bütün zəruri tədbirlər görülür.
Əzəli torpaqlarımızın - sərhədlərimizin bərpa edildiyi 44 günlük döyüşlərdə böyük qəhrəmanlıq və şəxsi şücaət göstərərək Vətən yolunda döyüşən, son nəfəsinə qədər andına sadiq qalan oğulların sırasında sərhədçilərimiz də xüsusi rəşadət göstərmişlər. 30 ilə yaxın müddətdən sonra 132 kilometrlik İran-Azərbaycan sərhədinin sərhədçilərimiz tərəfindən nəzarətə götürülərək sərhəd bütövlüyümüzün təmin edilməsi də peşəkar sərhədçilərimizin çətin və şərəfli əməyinin, döyüş əzminin bariz nümunəsi və sərhəd tarixinin ən şərəfli səhifələridir.
Bu gün ölkəmizdə nizami ordu səviyyəsində, çevik, mütəşəkkil, yüksək intizama və döyüş hazırlığına malik, ən müasir texniki vasitələrlə təmin olunmuş Dövlət Sərhəd Xidməti mövcuddur. Dövlət Sərhəd Xidməti adına qazanılan bütün uğurların arxasında təbii ki, olduqca çətin və şərəfli missiyanın layiqincə həyata keçirilməsinə öz töhfələrini verən komandirlər dayanır. Belə böyük bir Ordunun Komandanı kimi döyüşlərdən qələbə ilə çıxmağı bacararaq adını Hərb tariximizə yazmaq bir ayrı şərəf işidir.
Bu gün Azərbaycan regionda ən güclü Silahlı Qüvvələrə malikdir. Döyüşə-döyüşə ordu qurmağın, 30 il erməni faşistlərinin viran qoyduğu ərazilərimizi işğaldan azad edə-edə sərhəd çəkməyin nə qədər çətin olduğunu Ordumuzun Komandanları, rəhbər şəxsləri daha yaxşı bilirlər. Elə yeni yaradılmış sərhəd zastavalarında qaldırılan Azərbaycan bayrağının altında Ali Baş Komandanımıza raport verməyin də nə qədər şərəfli, nə qədər qürurverici olduğunu onlar bilir O şərəfli anları daha çox yaşamış, Azərbaycan Respublikası Dövlət Sərhəd Xidmətinin rəisi general-polkovnik Elçin Quliyev hələ 15 yaşından taleyini hərb sənətinə bağlayıb. 1982-ci ildə Cəmşid Naxçıvanski adına Hərbi Liseyə daxil olmaqla qarşıda onu gözləyən daş-kəsəkli, od-alovlu yollara çıxıb. Hələ Sovet imperiyasının tərkibində olduğumuz zamanların çətin sınaqlarından keçə-keçə müstəqillik əldə etdiyimiz dövrə qədər zabit adının şərəfini qoruyub. Dövlət müstəqilliyimiz bərpa edildikdən bu günədək Azarbaycan Ordusunun keçdiyi çətin, eyni zamanda şərəfli döyüş yolunun yol göstərənlərindən biri olub. Elçin Quliyevin döyüşçü ruhu, dövlətə, dövlətçiliyə sədaqəti ona olan etimadı gündən-günə artırıb. Vətən sevdası onu Sərhəd Qoşunlarının Komandanı vəzifəsinə qədər yüksəldib.
Ömrünün 40 ildən çoxunu hərb sənətinin inkişafına həsr edən, bu yoldakı çətinliklərə, məhrumiyyətlərə baxmayaraq, şərəflə xidmət edən komandan indi Azərbaycanımız üçün özü kimi vətənsevər, güclü və dəyanətli sərhədçilərin yetişdirilməsinə çalışır. Dövlət sərhədlərimizin təhlükəsizliyinin təmin edilməsinə, nəhayət, tarixi sərhədlərimizin bərpa edilməsinə nail olunması istiqamətində cavabdeh şəxs kimi böyük vəzifənin öhdəsindən layiqincə gəlir.
Biz istər DSX rəisi kimi sərhəd zastavalarına etdiyi səfərlər, istər beynəlxalq görüşlər zamanı cənab generalın sadə, səmimi və vətənpərvər çıxışlarının şahidi oluruq. Xidməti vəzifələrinin icrası zamanı yaralanan hər bir sərhədçini şəxsən ziyarət edərək, onlara şəxsi şücaətinə görə, həmçinin belə oğullar böyüdən valideynlərə minnətdarlıq edir, sərhədçi general, zabit və əsgərlərin öz peşəsi və vətənə xidməti ilə qürur duyduğunu xüsusi vurğulayır:
“Biz belə sərhədçilərimizlə qürur duyuruq. Bu oğullar sayəsində dövlət sərhədlərinin təhlükəsizliyi təmin olunur. Hər bir əsgər, çavuş, gizir, zabit, general üçün Vətənə xidmət etmək şərəfdir!”
Dövlət Sərhəd Xidməti gənclərdə hərbi vətənpərvərlik tərbiyəsinin yüksəldilməsi məqsədilə Təhsil, Gənclər və İdman nazirlikləri ilə hazırlanmış birgə plan əsasında müxtəlif məzmunlu tədbirlər həyata keçirir. Bu məqsədlə, sərhəd məntəqələrinə ekskursiyalar, DSX-nin aparatında tələbələrlə görüşlər, "Sərhəd" hərbi-idman oyunları, müxtəlif mövzularda təsviri və tətbiqi incəsənət, musiqi və ədəbiyyat müsabiqələri keçirilir, "Sərhədçi" jurnalının xüsusi buraxılışları, DSX-nin fəaliyyətini əks etdirən kitablar nəşr edilir.
DSX-nin mərkəzi aparatında fəaliyyət göstərən Heydər Əliyev Elmi Araşdırmalar Mərkəzinə mütəmadi olaraq gənclərin ekskursiyaları təşkil edilir. Gənclərin Vətənə, onun sərhədlərinə məhəbbət ruhunda böyüməsində sərhədçi qəhrəmanların şücaətləri, onların xidməti-döyüş yolu barədəki söhbətlər mühüm rol oynayır.
Dövlətçiliyə, xalqa sədaqətini hər zaman nümayiş etdirən hər bir sərhədçi müstəqil ölkəmizin dövlət sərhədlərini gecə-gündüz sayıqlıqla qoruyur. Vətənimizə şərəflə xidmət edən hər bir sərhədçinin timsalında bu gün xidmətdə olan qəhrəmanlarımıza təbrik ərməğanımızı çatdırır, azadlıq eşqilə bu yolda canından keçən hər bir Şəhidimizin ruhu qarşısında baş əyir, canlı əfsanəyə dönən qazilərimizə Allahdan şəfa və can sağlığı diləyirik. Vətənə xidmətinizlə qürurluyuq!

Gülnar Süleymanlı
Azərbaycan İdman Akademiyasının V kurs tələbəsi