Firayə Allahverdiyeva
“Bəzən yaşamaq daha çox cəsarət tələb edir, nəinki ölmək.” V.Alfier
Bu dəfəki mövzum: intihardır. İntihar nədir ? İntihar hissi necə yaranır ? Bununla mübarizə aparmağın yolları haqqında danışacağam.
İntihar nədir ? – gəlin elə ilk sualdan başlayaq. İntihar - həyata qəsddir, mübarizədən qaçmaqdır, məğlubiyyəti əvvəlcədən qəbul etməkdir. İntihar- bir intiqamdır, yaşadığı həyatdan, ətrafındakı insanlardan, ümidsizlikdən, yorğunluqdan, yalnızlıqdan, alinan bir intiqam. Canına qəsd edən insan düşünür ki, əgər intihar etsəm, daim məni yalnızlığa məhkum edən, məni bu hala gətirib çıxaranlar ömür boyu vicdan əzabı çəkəcək; ancaq bu fikirlər tamamilə yanlışdır. Bizi istəməyən, sağlığımızda qiymətimizi bilməyənlər öldükdən sonra heykəl ucatsalar nə fayda ? Heykəl qalsın bir qırağa: Məhz ele o şəxslərin Ağılsızlıq etdi, insan özünü öldürməz, əşi o əvvəldən qəribə idi və s. bu kimi fikirlərdən başqa əllərindən bir şey gəlməycək. Elə məhz bu mənfi rəyi yox etmək üçün yaşamalıyıq. Bizə verilən ömrü dəyərləndirməliyik.
Bəs hansı səbəblər insanı intihara sürükləyir?
1. Hər gün sevərək etdiyi vərdişləri artıq çox az hallarda etmək və ya etməmək.
2. Tez əsəbləşmək, hər sözə reaksiya vermək
3. Hər xırda məsələyə görə üzülmək, hər gün yorğun – kefsiz olmaq
4. Özünü heç bir işə yaramayan biri kimi düşünmək
5. Hər başına gələn xoşagəlməz hadisələrdə özünü günahkar görmək
Saydığım əlamətlər psixoloqların verdiyi göstəricilərdir və bu əlamətlər depressiya ilə nəticələnir. Depressiya intihara doğru atılmış bir addımdır. Sevgi məsələləri, ailə daxilindəki sıxıntı, maliyyə çətinliyi ucbatından yaranan problemlər, psixoloji gərginlik depressiyaya yol açır. İnsan depressiya hallarında kiminləsə dərdini danışıb, bölüşməlidir, ancaq çox az hallarda bunu edirlər. Onlar nədən çəkinib problemlərini bölüşmürlər ? Depressiyada olan insanların çoxu problemlərini valideyninə, dostuna, rəfiqəsinə söyləməkdən utanır. Onlar insanların beynində mənfi rəy yaratmaqdan qorxurlar. Yaxşı, utanıb, qorxub ay filankəs, belə bir problemim var deyə bilməyib, öz canına qəsd etmək yaxşı haldırmı ? Əlbəttə ki, xeyr. Bizi sevən insanların borcudur ki, dinləsin, kömək etsin. Depressiya halından yaxa qurtarmağın digər yollarından biri də psixoloqa müraciətdir. Xarici ölkələrdə demək olar ki, hər insanın öz şəxsi psixoloqu var, nədənsə, Azərbaycanda psixoloqa müraciət fikrini əksəriyyəti anormallıq kimi dərk edir. İntihar hallarında yaş faktoru önəmlidir. Depressiyada olan zaman valideynlər övlada yaxın olub, problemlərini mülayimcəsinə soruşsalar, lazım gələrsə psixoloqa müraciət etsələr övladları canına qəsd etmək barədə düşüncədən yayınar. Mənə təəccüblü gələn hal insanın öz valideynlərinin “axı sənə nə olub, dəli deyilsən ki, dərman at keçər ” və s. bu qəlibdən olan fikirlər söyləməsidir. Sizin borcunuz , ey valideynlər, övladınızın müəyyən vaxtlarda düşdükləri depresiya vəziyyətindən çıxarmaq üçün yardım etməkdir.
Depresiyada olan insanı müəyyən qədər yaşadığı, ona uğur gətirməyən mühidən uzaqlaşdırmaq, yeni mühitə alışdırmaq da çıxış yollarından biridir. Belə insanlar yalnız buraxılmamalıdır. Daim ona nəzarət olunmalıdır.
2014- cü ilin aprelində “Gənclərin zərərli vərdişləri ” başlığı altında keçirilən təlimdə iştirak etdim. Təlim başlayan kimi psixoloqlar ilk öncə zərərli vərdiş kimi gənclərdə son zaman geniş yayılmış intihar hallarından danışmağa başladılar. Psixoloqun biri qeyd etdi ki, daim eyni şəxs sizə “özümü öldürəcəyəm, özümü öldürmək istəyirəm ” və s. bu kimi fikirlər bildirərsə, əhəmiyyət verməyin. Əhəmiyyət verməyin fikri mənə təəccüblü gəldi. O, bildirdi ki, intihar barədə düşünən insan bunu tez- tez demir, yalnız sonda ya bir fotoyla, məktubla və ya videoyla öz çıxışını edir və gedir.
İntihar halları müsəlman ölkələrinə nisbətən xristian ölkələrində daha geniş yayılıb. Niyə müsəlmanlar xristianlara nisbətən daha az intihar edir? Müsəlmanlar cana qəsdin günah olduğunu, islamın bunu qadağan etdiyini yaxşı bilirlər. Müsəlman qadınl və ya kişisi dərk edir ki, cana qəsdin nəticəsi, yəni cəzası ağırdır. Müsəlmanlar ailəyə bağlı, övladına qayğıkeş, diqqətcil olur, yəni ailə təklikdən onu xilas edir. Xristianların isə demək olar ki, əksəriyyəti tək qalır və depresiyadan yaxa qurtara bilmirlər, təbii ki, bunu bütün xristianlara çamil etmək olmaz. Son olaraq, yəni 2011- ci ilin statis göstəicilərinə görə intihar hallarının daha çox baş verdiyi ölkə Litvadır. Bu cədvəldə Azərbaycan 98, Türkiyə isə 79- cu sıradadır. Maraqlıdır ki, hər ölkədə fərqli- fərqli səbəblərdən baş verir, bu hallar. B.Spinozanın fikrinə diqqət yetirək : “ Əgər istəyirsinizsə, həyat sizə gülümsəsin, ona yaxşı əhval- ruhiyyə bəxş edin. ” Həyatımızda bizim uğursuzluq hesab etdiyimiz , itirdiyini düşündüyümüz hadisələr elə bizim uğurumuz və qazandıqlarımızdır. Həyat canımıza qəsd edəcək qədər mənasız ola bilməz. Həyat musiqiyə bənzəyir. Yüksək və alçaq notları vardır. Sənin notlarının yüksək və alçaq olmasından asılı olmayaraq uğurlarımıza inansanız, heç zaman musiqinin harmoniyasından kənarda qalmazsınız. Hər yeni günə gülümsəmək diləyi ilə...