MƏNİ QOYUB "QAÇAN" DOST:
NƏCƏF ŞABANOV

Dünyanın fani olduğu hər kəsə məlumdur. Bu gün varıq, sabah yox! Bu gün ( ömrün ixtiyar çağını yaşasaq da) sağ- salamatıq: evimizin- eşiyimizin həndəvərində dolaşır, ailəmizin, övladlarımizın, nəvə-nəticənin əhatəsindəyik. Sabah nə olacaq, başımıza nə iş gələcək--bunu yalnız Allah bilir.
Bu həyatda özümə ən yaxın, ən doğma və əziz bildiyim DOST idi Nəcəf Şabanov! İrəvanda "Sovet Ermənistanı" qəzetində çiyin-çiyinə çalışmışdıq. Qəzetciliyin çox sirlərini ondan öyrənmişdim. Nəcəf həm də Ermənistan Radiosunda calışırdı: Azərbaycanca verilişlər redaksiyasının diktoru idi, son xəbərlər, konsert proqramları onun məxsusi səsiylə efirə təqdim olunurdu.
...Qarabağ hadisələri başlayandan sonra İrəvandan Bakıya köçməli olduq. Burada da aramızdakı ülfət üzülmədi, əksinə, bir-birimizə daha ürəkdən bağlandıq. Xoşbəxtlikdən, demək olar, qonşuyduq. Neçə illər idi səhərlər eyni məkanda--Atatürk parkında görüşür, sübh Günəşini birgə qarşılayırdıq. Sonra isə...acı çay süfrəsi arxasında oturub, olub-keçənləri yada salır, bir-birindən şirin xatirələrimizi çözələyirdik.
Üç il əvvəl-77 yaşının tamam olacağı ərəfədə "ağsaqqal dost"um barədə düşüncələrimi nəzmə çəkmişdim. Deyilənlərə görə, pis alınmamışdı, şeirin bir bəndi isə Nəcəfin özünün çox xoşuna gəlmişdi:

Dostlarsız olmasın ömru heç kimin,
Dünya bir yanadı, onlar bir yana.
Qardaş-bacılarım qoy inciməsin,
Onlar bir yanadı, Nəcəf bir yana.

Artıq mən 70-i haqlamışam, Nəcəfinsə 80-nin belini qatlamağına bir şey qalmamışdı: sentyabrda yubiley yaşının işığına yığışacaqdıq. Qardaş-bacılarını, oğul-qızlarını yaxından tanıdığıma görə qarşıdakı ad gününün xüsusi təmtəraqla keçəcəyini gözləyir, öz aləmimdə müəyyən sürprizlər barədə düşünürdüm. Sən demə...
Qəfil ölüm (ürəktutması) hər şeyi alt-üst etdi: bu dəyərli, gözəl insanı -- milyonların könlündə mərhəm səsi, maraqlı söz-söhbətləri ilə yer almış Nəcəf Şabanovu gözlənilmədən itirdik...
İndi ahıl çağımda bu ağır itgidən özümə gələ bilmirəm, gücüm yalnız uşaq kimi gözümün yaşını axıtmağa çatır. Amma... Nəcəf özü "bu səfərə", iki il əvvəl itirdiyi ömür -gün yoldaşı Elmira xanımla görüşə tələsirdi sanki... Allah hər ikisinə cənnəti nəsib etsin, qəbirləri nurla dolsun!
Eeeeh, məni qoyub "qaçan" dost! İindi o parkda sənsiz gəzib-dolaşmağa məhkumam. Nolar, buna görə məni " vəfasızlıqda" qınama, sən Allah!!!

Ruhuna ehtiramla: Mirzə Yusif

Rasim müəllim, Təbrik edirik!

Bu gün əzizimiz Rasim Tanrıverdiyevin doğum günüdür. Onu təbrik etməklə bərabər, tanımayan dostlara da təqdim etmək istədik. Rasim 1958-ci il mayın 16-da Zəngəzur mahalının Gığı kəndində, müəllim ailəsində, anadan olub. Qıraq kəndlərdə 10 illik məktəb olmadığından Pürülü, Mahmudlu, Həçəti, Gərd, Pəyhan, Keypəşin, Acıbac və Kirs-Kurud uşaqları da 9-10-cu sinifləri Gığı kənd orta məktəbində oxuyurdular. Elə Rasimlə tanışlığımızda orda başlayıb. Rasim sinif yoldaşımız, mərhum atası- sevimli müəllimimiz Baxış Tanrıverdiyev isə məktəbdə tədris işləri üzrə direktor müavini idi.
1975-ci ildə məktəbdən məzun olduq. Yollarımız ayrıldı. Bir-birimizdən xəbərsiz, hərə öz arzusunun dalınca getdi. Sonralar eşitdik ki, Rasim Tanrıverdiyev ali təhsil alaraq, məktəbimizə qayıdıb. Müəllimlərimizlə çiyin-çiyinə çalışmağa başlayıb. 1988-ci illərin hadisələrindən sonra ellərimiz də pərən- pərənə düşdü. Hərə bir yerdə məskunlaşdı. Toparlanmağımız xeyli zaman aldı.
Bir vaxtlar ayrıldığımız nazlı qızlarımızı ana gördük, dəliqanlı dostlarımızı saçı, saqqalı ağarmış ata gördük. Toylarına dəvət aldıq. Beləcə ocağımızdan uzaqlarda yeni növraq qura-qura yenidən bir-birimizə isinişdik. İmkan düşdükcə tez-tez görüşməyə can atdıq. Xeyirdə-şərdə görüşdük, dərdləşdik. Amma o illərimizi qaytara bilmədik.
Bu gün əziz dostumuz Rasimin 67 yaşı tamam olur. Bu yaş həm də Gığı məktəbindən məzun olduğumuz 50 ilin üzərinə qalanmış acılı, şirinli bir ömürdür. Rasimə sağlam, uzun ömür arzulayırıq. Arzu edirik ki, həmişə övladlarının xoş günün görsün, işləri ürəyincə getsin! Bir də ömrünün bu çağında ata ocağına ayaq basmaq nəsibi olsun!
Hörmətlə: Gığı kənd orta məktəbinin 1975-ci il məzunları adından
Tamxil Ziyəddinoğlu

İlham Məmmədli

"Ömrü sözə verdim" kitabının müəllifi

Onu düz bir qərinədir ki, tanıyıram. Gənclik dostlarımın yaxşı yadında olar. Jurnalistikanın daha çox zibilləndiyi, Milli Mətbuatın, demək olar ki, simasını itirdiyi dövrdə İlham Məmmədli haqqında deyirdim ki, o, barmaqla sayılan mətbuat adamlarındandır ki, qələmi çirkab mürəkkəbinə batırmayıb. Saxtalığa xidmət edən qələmin tökdüyü qanı heç su ilə də yumaq olmur. Çünki tarixin salnaməsinə bir ləkə kimi yapışıb qalır. Amma İlham Məmmədli sözün həqiqi mənasında vicdanına güvəncli olub. Ağa ağ, qaraya qara deməyə gücü çatıb. Elə ona görə də mətbuat aləmində sözünə və özünə hörmət edən nadir obrazlardan biri kimi bu gün də müfuzunu qoruyub saxlayır. Onun Kəlbəcər ədəbi mühitinin mənəvi sərhədlərini öyrənmək sahəsində xidmətləri əvəzsizdir.
Onun hələ XVIII əsrdən üzü bəri Kəlbəcərdə yazıb yaradan bir çox müəllifləri araya gətirməsi ənənə varisliyinin təmini baxımından elmi fədakarlığının nəticəsi kimi qəbul olunmalıdır. İ.Məmmədli təbiət etibarı ilə şairdir, baxmayaraq ki, elmi-tədqiqatla daha çox məşğul olur. Amma onun şeirlərində Aşıq Şəmşirin ruhu yaz ağzı tumurcuq kimi çırpınır və biz Şəmşir ənənəsinin davamını onun şeirlərində görürük, doyuruq. Bəhmən Vətənoglunun, Şücaətin, Məmməd Aslanın və bir çox istedadlı sənətkarların xalqımızın mənəvi mühitinin zənginləşməsindəki rolunu İ.Məmmədli tədqiqatları ilə əsaslandırır. Şübhəsiz, bu tədqiqatlar onun poetik yaradıcılığına da təsirsiz ötüşmür. İlham Məmmədlinin məşhur «Gedirəm» şeirini aşıqlar xüsusi duyğu ilə oxuyur. Əli Kəlbəcərlinin (Zeynalabdinoğlu) ifasında yandirici bir hiss dinləyicini özünə əsir edir.
Bir az daşlı, bir az tozlu,
Mən öz yolumu gedirəm.
Bu yolun qərib yolçusu,
Boşmu, dolumu gedirəm?
Dərd yaşadım bu illəri,
Gah aqiləm, gah sərsəri.
Bu yolum Tanrı əsəri
Yolun sonumu gedirəm.

İlham sazı ruhu ilə duyur, şeirlərini də sanki saz üstə oxu üçün yazır. Mən əvvəllər də bu barədə mülahizələrimi yazmışam. Əgər klassik poeziya ənənəsini ədəbi düşüncəmizdən çıxarsaq, onda gərək muğamdan imtina edək. Əgər qoşma, gəraylı, aşıq yaradıcılığı formasını daşıyan ənənədən imtina etsək, saz bizdən ayrılmalı olacaq.
İlham Məmmədli kimi sənətkarların yaradıcılıqları ona görə dəyərlidir ki, onlar xalqın ruhunun bütövlüyünü qoruyur. Bunu onun «Ömrü sözə verdim adlı ilk şeirlər kitabı da təsdiq edir.

“Zəngəzur yazarlarının Zəfər çələngi” toplusu nəşr ediləcək

“Zəngəzur” Cəmiyyətləri İctimai Birliyi Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin donorluğu ilə “Zəngəzur yazarlarının Zəfər çələngi” layihəsinin icrasına başlayıb.
Azərbaycanın Vətən müharibəsində şanlı Zəfərinin 5 illiyinə həsr olunan bu topluda Qərbi və Şərqi Zəngəzur bölgəsini əhatə edən 9 rayonda - Cəbrayıl, Sisian, Meğri, Gorus, Kəlbəcər, Laçın, Qafan, Zəngilan, Qubadlıda doğulub yaşamış, soykökü ilə bu torpaqlara bağlı olan yazarların Zəfər ovqatlı yaradıcılıq nümunələri toplanacaqdır.
Birliyin sədri Hacı Abdulla bildirib ki, 2025-ci ilin ilk qrant müsabiqəsinin qaliblərindən olan layihə çərçivəsində nəşr ediləcək toplunun nüfuzlu peşəkar ədəbiyyatşünas alim, yazıçı, şair, jurnalistlərdən ibarət Redaksiya Heyəti yaradılıb, mətbuatda və sosial şəbəkələrdə elanlar verilib, müəlliflərdən şeir, hekayə, publisistik yazıların toplanması, seçilməsinə başlanıb. Materialların seçimində Vətənimizə, Milli Ordumuza, Şəhid və Qazilərimizə, Böyük Qayıdışa, müasir Azərbaycanın qurucu memarı ümummilli lider Heydər Əliyevə, Azərbaycan Prezidenti və Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevə həsr olunmuş ən yaxşı ədəbi-bədii əsərlərə üstünlük veriləcəkdir. Toplunun yazarların iştirakı ilə təqdimatı keçiriləcək, kitabın nüsxələri şəhid ailələrinə, Vətən müharibəsi iştirakçılarına, müəlliflərə, elm, təhsil, mədəniyyət müəssisələrinə paylanacaq, elektron resurslarda yerləşdiriləcəkdir.
Qeyd edək ki, “Zəngəzur” Cəmiyyətləri İctimai Birliyi bundan əvvəl Qarabağ və Zəngəzurun tarixi, mədəniyyətinin, Azərbaycan həqiqətlərinin tədqiqi, öyrənilməsi, təbliğinə, 8 noyabr zəfərindən sonrakı quruculuq, qayıdışa həsr olunmuş, eləcə də Vətənimizin cənub və şimal bölgəsində doğulub yaşayan yazarların qələm məhsullarından ibarət 9 adda kitab nəşr edib, Azərbaycan, Çexiya, Türkiyə, Gürcüstanda təqdimatlarını keçirib.

Bakı Qızlar Universitetinin müəllimi Əlibala Zalovun şeirlər kitabı nəşr olundu

Bakı Qızlar Universitetinin Pedaqogika kafedrasının baş müəllimi, şair və pedaqoq Əlibala Zalovun yeni şeirlər kitabı – “Vətən sevdaların əzəli” nəşr olunaraq oxuculara təqdim edilmişdir.
Kitab müəllifin Vətənə sonsuz sevgisini, milli-mənəvi dəyərlərə bağlılığını və poeziyada özünəməxsus ifadə tərzini əks etdirir. Əlibala Zaloğlu bu nəşrlə ədəbi ictimaiyyətə və oxuculara yeni poetik dünyasını təqdim edir. Kitabda yer alan şeirlər təkcə müəllifin yaradıcılıq potensialını deyil, həm də onun pedaqoji mövqeyində milli düşüncəni necə yaşatdığını göstərir.
Bakı Qızlar Universitetinin kollektivi olaraq, Əlibala Zalovu ürəkdən təbrik edir, ona yeni-yeni ədəbi nailiyyətlər arzulayırıq.

Doğum günün mübarək, dağlar oğlu...

Az qala hamının şeir yazdığı bir vaxtda gözəl poetik nümunələrə rast gəlmək bəzən o qədər də asan olmur. Təəssüf ki, bəziləri yazıların keyfiyyəti yox, müəllifin kitablarının çoxluğuna qiymət verir, onu tərifləyir və göyə qaldırır. Amma bu bir həqiqətdir ki, əsl şairlərin kitabları az olur. Çünki onlar kitablarının sayını çoxaltmağı düşünmürlər, gözəl nümunələr axtarışında olurlar. Bu günlərdə belə dəyərli nümunələrin toplandığı bir kitabla tanış oldum. "Sənsiz də səndəyəm" adlı bu kitab 2002-ci ildə çap edilib. Kitabla ilk tanışlıqdan şeirlərin doğma havası məni özünə çəkdi. Söhbət yazıları ilə yenicə tanış olsam da, min ilin dostu kimi tanıdığım şair-publisist Nəsib Qaramanlıdan gedir. Dünyagörmüş, həyatın çox sərt eniş-yoxuşlarından keçən, yurd, ocaq həsrəti ilə sınağa çəkilən N.Qaramanlının şeirlərində bircə kəlmə belə ürəksiz yazılmış sözə rast gəlmədim.
Mən dağlar oğluyam, dağlar başında
Anam beşiyimi yırğalayıbdı.
Gül-çiçək ətirli dağların mehi
Həmişə saçımı sığallayıbdı.
Saçını sığallayan dağlara sonra həsrət qalacaqdı Nəsib müəllim. Gəlin elə bu yerdə onunla daha yaxından tanış olaq.
Nəsib Qaramanlı (Nəsib Nuru oğlu Məmmədov) 1956-cı il mayın 13-də Qaraqoyunlu mahalının Yanıqpəyə kəndində anadan olub. 1973-cü ildə Çaykənd kənd orta məktəbini, 1977-ci ildə İrəvan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun Azərbaycan dili və ədəbiyyat şöbəsini bitirib. Onun ilk şeiri 1975-ci ildə tələbə olanda "Sovet Ermənistanı" qəzetində dərc edilib.
1978-1979-cu illərdə hərbi xidmətdə olub, orduda "Za boyevuyu çest" qəzetinin alay üzrə müxbiri kimi çalışıb.
1980-1983-cü illərdə Çəmbərək rayonunda çıxan "Dostluq" qəzetində tərcüməçi-müxbir və rayon prokurorluğunda tərcüməçi işləyib.
1983-cü ildə Bakıya köçərək, 2 ildən çox burada yaşayıb və "Azərbaycan məktəbi" jurnalında çalışıb. 1986-cı ildə ata yurduna qayıdaraq əvvəlki iş yerlərində fəaliyyətini davam etdirib.
1988-ci ilin iyununda Gölkənd kəndində keçirilən antierməni mitinqinin təşkilatçılarından olub. həmin ilin dekabrında ata-baba yurdundan didərgin düşüb və Bakıda milli azadlıq hərəkatına qoşulub.
1988-ci ildə gizli çap olunan "Ata yurdu" qəzetinin naşirlərindən biri də o idi. Şeirləri "Sovet Ermənistanı", "Dostluq", "Azərbaycan müəllimi", "Ədəbiyyat və incəsənət", "Ulu Göyçə", "Millət", "Vətən səsi" və s. qəzetlərdə, "Pioner", "Ulduz" jurnallarında, "Ədəbi İrəvan - 86" almanaxında dərc edilib.
1988-1994-cü illərdə "Vətən səsi" qəzetində xüsusi müxbir, şöbə müdiri, məsul katib işləyib, "Ulu Göyçə" qəzetinin yaradıcı heyətinin üzvü, "Millət" qəzetinin baş redaktorunun birinci müavini olub.
Onun "Qaraqoyunlu" və "Vurğun dünyası" adlı poemalarının da daxil edildiyi bir neçə kitabı işıq üzü görüb. Onu da əlavə edək ki, "Vətən səsi" qəzetində "Erməni mətbuatı nədən yazır" rubrikası ilə illərlə analitik yazılarla çıxış edən Nəsib müəllim bu gün düşmənin dilini (erməni dili) bilən sayca az olan ziyalılarımızdandır ki, onun qədrini-qiymətini bilməliyik. Oğlu Elvin İkinci Qarabağ müharibəsinin könüllü iştirakçısıdır və "Kəlbəcərin azad olunmasına görə" medalı ilə təltif edilib.
Yurd həsrəti N.Qaramanlının şair qəlbində bəzən tufanlar qoparır. Elə bu həyəcanla da, bəlkə doğum gününü belə unudan Nəsib Qaramanlıya yeni, neçə gözəl yaşlarında cansağlığı, uzun ömür, bir də vurğunu olduğu o dağlara qovuşmağını arzu edirik.

Mina RƏŞİD

Özünü axtaran şair, təbrik edirik!

Bu gün-mayın 4-də rəngarəng-fəlsəfi, lirik şeirlər müəllifi, gözəl həkim, “Bütöv Azərbaycan” qəzetinin təəssübkeşi Nailə Nuşirəvan qızı İbrahimovanın doğum günüdür. Nailə xanım Qərbi Azərbaycanın Zəngəzur mahalının Qafan rayonunun Şəhərcik qəsəbəsində dünyaya gəlib. Bakı şəhərindəki 63 saylı orta məktəbi və Azərbaycan Dövlət Tibb Universitetini bitirib.
Hələ orta məktəb illərindən şeir yazan Nailə İbrahimova artıq bir neçə kitab müəllifidir. Tanınmış qələm sahibləri, elm adamları onun yaradıcılığı barədə onlarca yazı yazıblar. “Düşüncələr” və “Ürəklə söhbət” şeirlər kitablarından sonra Nailə xanımın “Dəyişmədi illər məni” kitabı çap olunub. Bu kitaba şairin öz şeirləri ilə bərabər onun yaradıcılığına həsr olunmuş “Səmimiyyətin poeziyası”, “Baharlı duyğular”, “ Sözün və səsin pıçıltısı”, Qarabağın ağır dərdi üstümüzə qar ələdi”, “Həzin misralar”,”Yuxularıma gələn kənd”, “İnsan surətinin bütöv bir panoraması” və digər yazılar daxil olunub. Bir müəllifin yaradıcılığına bu qədər resenziya, məqalə və digər janrda yazıların həsr olunması geniş oxucu kütlələrinin onun yaradıcılığına marağının, sevgisinin təzahürüdür.
“Bütöv Azərbaycan” qəzetinin redaksiya heyəti Nailə İbrahimovaya doğum günü hədiyyəsi olaraq bir neçə şerini oxucuların ixtiyarına verir:

Bu tale yükünü necə qaytarım

Od tutur ürəyim, duyğularım da,
Sözüm də kül olub qəlbimdə qalır.
Tale düz yolumu bağlayıb nədən,
Məni bu dolanbac yollara salır.

Çəkdiyim əzablar bəs etmir yenə,
Dözümüm qalmayıb bu qədər yükə.
Ümid başım üstə görünən zaman,
Hər şey dəyişəcək deyirəm bəlkə.

Elə hey düşünüb daşınıram mən
Görəsən nə zaman səhv yolla gəldim?
Mümkünsüz geriyə qayıtmaq daha,
Keçdiyim yollarda qəm-kədər dərdim.

Bilmirəm günahı özümdə görüm,
Yoxsa ki, taledə, bəxtdə axtarım.
Bu, mənim bəxtimə yazılmışdısa,
Bu tale yükünü necə qaytarım?

Bu bir qismət, ya da mənim səhvimsə
Qismətimdən, ya özümdən küsüm mən.
Taleyimi verim yellər aparsın,
Əllərimi bu dünyadan üzüm mən.

Necə gözəl günlərdi

Zəngəzurda doğulub
Boya-başa çatmışam.
Gözəl bir kənd qoynunda
Böyüyüb boy atmışam.

Hər tərəfdə çiçəklər
Baxdıqca göz oxşardı.
Dağlardan gələn sular
Kükrəyərdi, daşardı.

Havası təmiz idi,
Meh xəfifcə əsərdi.
Solub saralan yarpaq,
Asta-asta düşərdi.

Meşədə buz bulaqlar,
Yolumuzu gözlərdi.
Hamı bu gözəlliyi
Seyr edərdi, izlərdi.

Süfrələr açılardı,
Yeyib içib gəzərdik.
Çəmənlikdə gülləri
Çiçəkləri üzərdik.

Necə gözəl illərdi,
Necə gözəl günlərdi,
Necə gözəl aylardı...
Yayda həyat qaynardı.

Şəhərdə yaşayanlar
Yayda kəndə gələrdi.
Şadlıqdan uşaq-böyük
Şənlənərdi, gülərdi.

Qohum-qardaş yığışıb
Sevincini bölərdi,
Necə gözəl günlərdi,
Necə gözəl günlərdi.

Nə yaxşı bilməmişəm

Gözümü yuman kimi
Şirin yuxum gələrdi.
Röyada ruhum mənim
Yaxşıca dincələrdi.

Gənclik – dinclik deyil ki,
Coşardı, çağlayardı,
Mənim qəlbim bir ümman
Gülərdi, ağlayardı.

Fikirlərim göylərdə,
Arzularım tükənməz.
Ümid – gələcək idi,
O günlər geri dönməz.

Ancaq gözəllikləri
Seyr edərdi gözlərim.
Ürəyimdən axardı
Hər kəsə xoş sözlərim.

Gözəl xəyallarımla
Gələcəyə uçardım.
Yaxşılığa can atıb
Pisliklərdən qaçardım.

Vurğundum hər insanda
Timizliyə, düzlüyə.
Hələ rast gəlməmişdim
Namərdə, yüz üzlüyə.

Yoxsa indiki kimi
Yuxum qaçardı məndən,
Bezərdim, usanardım
Yuxusuzluq əlindən.

Nə yaxşı pislikləri
Mən o vaxt bilməmişəm
Nə yaxşı pislikləri
Mən o vaxt görməmişəm.


Bir-iki söz yazdım

Bir-iki söz yazdım, bu gen dünyada
O sözlər dünyanı görən gözlərim.
Bir-iki söz yazdım ürəkdən gələn,
Yazdığım o sözlər – ürək sözlərim.

Hər şerim bir yanan ocaqdan doğub,
Onu ürəyimdə qovurmuşam mən.
Şeirlərim- yanan ocaq tüstüsü,
Beynimdən qəlbimə sovurmuşam mən.

Yanan ürəyimin alovu olub,
Sətir-sətir vərəqlərə düzülüb.
İçimdəki təlatümlü anların
Bir anıdır, sözlərimlə süzülüb.

Bu dünyanın çox sualı cavabsız,
Haqsızlığın haqqı qalıb hesabsız.
Bu dünyada yamanların sayı çox,
Yaxşıları tapmaq olmur çıraqsız.

Dünya yaman çalxalanıb

Dünya yaman çalxalanıb qaynayır,
Hər kəs ona bir züy tutub oynayır.
Böyük-kiçik bir-birini saymayır,
Əyilibdir hər ölçüsü, mizanı,
Kim söndürə bu qaynayan qazanı?

Bir düşməndir sanki insan insana,
Söz deməmiş əlləri batır qana.
Nədir belə insanı yığan cana?
Əyilibdir hər ölçüsü, mizanı,
Kim söndürə bu qaynayan qazanı?

Ər-arvadı, arvad-əri öldürür,
Bu vəhşilik neçə ocaq söndürür.
Kamil insan pis niyyətdən gen durur,
Əyilibdir hər ölçüsü, mizanı,
Kim söndürə bu qaynayan qazanı?


Zalımların müharibə davası,
Başlarında dəli, cünun havası,
Dünyanı məhv edən başsız ədası.
Əyilibdir hər ölçüsü, mizanı,
Kim söndürə bu qaynayan qazanı?

Özümü axtarıram

Bir ocaqdım sönmüşəm,
Lal sükuta dönmüşəm,
Diri ikən ölmüşəm.
Ocaqdakı qorumu,
Közümü axtarıram,
Özümü axtarıram.

Bir çiçəkdim, solmuşam,
Solub xəzan olmuşam,
Nəfəssiz boğulmuşam.
Yeni gələn baharı,
Yazımı axtarıram,
Özümü axtarıram.

Duyğylarım sel idi,
Arzularım bol idi,
Sevgim dəniz, göl idi.
Qəlbimdə o ümmanı,
Dözümü axtarıram,
Özümü axtarıram.

Quş tək qanad aşardım,
Səmalarda uçardım,
Qəlbimdən nur saçardım.
Əzmimi, vüqarımı,
Sözümü axtarıram,
Özümü axtarıram.


Dünya, elə işıqlı
Görünərdi gözümə.
Hər şeyi iti görən
Gözümü axtarıram,
Özüm elə özümü,
Özümü axtarıram.

DAŞLARDAN BAXAN GÖZLƏR

1988-ci ilin Qərbi Azərbaycan üzərindən əsdirdiyi köç küləyi Kirs kəndi üzərindən də əsdi. Kənddə yaşayan azərbaycanlı əhali ermənilər tərəfindən zorla çıxarılmağa məruz qaldı. Kənddən maşın yola çıxmaq üzrədir. Balaca qızı axtarırlar tapa bilmirlər. Hər tərəf axtarılır, qız tapılmır ki tapılmır. Kənd camaatı narahatçılıqla balaca qızı axtarır. Mümkün olan hər yerə baxırlar. Hamı pərişandı. Axı bu qız hara gedə bilər.
Ata birdən elə bil ki yuxudan ayıldı. Tez çay aşağı gedən maşın yolu ilə qaçmağa başladı. Bu yol o yoldur ki düz məzarlığın yanından keçir. Qəbiritsanlığa çatanda ata hisslərində yanılmadığını gördü. Bəli qız burda idi.
Qız evdə yüklərin maşına yığıldığını görüb bildi ki bir daha bu kəndə, bu evə qayıtmayacaqlar. Ona görə də xəlvət yolla məzarlığa gəlmişdi. Hansı ki bu məzarlıqda anası onu qucağına almaq, bağrına basmaq istəyirdi. Körpəlikdən ana nəvazişi görməyən balanı ana əzizləmək istəyirdi.
Ata məzarlığa yaxınlaşanda balasının anasının sinə daşını qucaqlayıb yatmış gördü. Gözləri məzar daşından baxan rəsmə zilləndi. Sanki şəkil dil açıb deyirdi: - Səs eləmə uşaq yatıb...
Kənddə artıq qızın harada olduğunu başa düşmüşdülər. Maşın kənddən çıxıb körpünü keçıb məzarlığa çatanda qardaşının maşından “ANA” deyib səslənməsi balaca qızı yuxudan oyatdı. Anasının məzarı yanında oturub onun yuxudan oyanmasını gözləyən atasını görüncə hönkür – hönkür ağlamağa başladı...
Artıq bütün ailə üzvləri məzar başında son vida edirdilər. Uşaqlar maşına tərəf gedir, ata isə məzardan ayrıla bilmir. Bir anlığa elə bil ki, səs eşidir: -Get uşaqları sənə tapşırıram.
Maşın məzarlığın yanından ayrılır. Maşından gözlər məzar daşına dikilib uzaqlaşır. Daşdan baxan gözlər ta bağın altını maşın keçənə kimi arxasınca baxır, baxır...

AYB-də Kitab təqdimatı

Bu günlərdə AYB-də şairə, publisist, 20-dən çox media mükafatlarının və diplomların laureatı, prezident mükafatçısı, şəhid ailəsinin üzvü, Kərbəlayi Zeynəb xanım Bəhmənlinin sayca 13-cü “Seçmələr” (Yuxuma güllə dəyib) kitabının təqdimatı oldu.
Kitabın redaktoru tanınmış şair-publisist Mürvət Qədimoğlu Həkəridir. Kitab çox nəfis şəkildə “ÇapArt” nəşriyyat evinin mətbəəsində çap olunub. 280 səhifəlik kitabda hər mövzuda şeirlər vardır. Kitab 8 bölmədən ibarətdir. Şairənin öncəki kitablarını oxuyan, onu yaxından tanıyanlar, dostları, həmkarlarının ürək sözləri, ona aid şeirləri də yer almışdır.
“Dünya Söz Akademisinin Uluslararası Kültür ve Edebiyat ödülü” diplomunu elə oranın Azərbaycan təmsilçisi şair, professor Qardaş bəy Əlişoğlu Zeynəb Bəhmənliyə təqdim etdi. Şairə-musiqişünas Zeynəb xanım həm də İrak-Türkmən Yazarlar Birliyinin fəxri üzvüdür.
Kitabda vətənpərvərlik və Ana mövzusu daha çox yer almışdır. Məclisdə şairənin yaxınları, dostları, qazilər, həmkarları, alim, professorlar, tələbələr və digər qonaqlar da iştirak etmişlər.
Professor, şair Qardaş bəy Əlişoğlu, türkoloq professor Minəxanım Təkləli, aparıcı Mürvət Qədimoğlu Həkəri, xalq artisti Gülyaz Məmmədova, Qəşəm Nəcəfzadə, aşıq Xanım Göyçəli, Hacı Ruhəngiz (Yaşar Nurinin bacısı), xeyriyyəçi-söz adamı Hacı Nailə, xanım mühəndis Hacı Zəhra, qəzəlxan-şair Ceyhun Möhübbi, Vahab İsmayılov (M.Müşviqin əmisi oğlu, alim-qəzəlxan), bəstəkar Arif Səlimov, şairlər Qızbəs Qəbələ, Tahirə Məğrur, “Mübariz” jurnalının baş redaktoru Nüşabə xanım Əhmədova, Səadət Novruzqızı, Aliyə Əzizgöl, Zərifə Zərri, Tubu İmanlı, Cəmil Zəbullaoğlu, Saday Qazaxlı və qızı Vüsal xanım, bacısı qızı Təhsil İdarəsinin mütəxəssisi Gülpəri xanım, nəvələri – universitetin III kurs tələbəsi Nurgül Allahverdiyeva və onun rəfiqəsi Şəki gözəli Fidan xanım, balaca nəvələri, nənələrinin şeirini çox gözəl söyləyən Zəhra və Əli, şəhid bacıları (qardaşı qızları) həkim Tahirə xanım, iş adamı Arəstə və Sevil ürək sözlərini söylədilər.
Sonda xatirə şəkilləri çəkdirildi.

Nurgül ALLAHVERDİYEVA

Dağlar qızı Reyhan

Azərbaycan xalqı həmişə torpağına, el-obaya bağlı olmuşdur. Xalqımızın nəinki kişiləri, hətta qadınları da böyük qəhrəmanlıqlar göstərmişlər.
Çox qədimdə anamız Tomris Daranı məğlub edib, başını kəsmişdir. Həm oğlunun, həm də xalqının qisasını almışdır. Dahi şairimiz Nizami Gəncəvi Nüşabə surətini yaratmaqla Azərbaycan qadınlarının qəhrəmanlığını ön plana çəkmişdir. İskəndər kimi bir işğalçı onun ağlına, fərasətinə heyran olur, Azərbaycan torpaqlarına toxunmayaraq geri qayıdır.
Azərbaycan Xalq Qəhrəmanı Koroğlunun həyat yoldaşı Nigarı da göstərə bilərik. Uzun Həsənin anası Sara Xatun dünya miqyasında bir diplomat idi. O, Azərbaycanı müdafiə edirdi. Dövlətlərlə diplomatik danışıqlar aparırdı. Bununla da müharibələrin qarşısını alırdı. Gəncə xanı Cavad xanın həyat yoldaşı rus ordusu ilə qorxmadan vuruşurdu. Qubalı Fətəli xanın həyat yoldaşı Tuti-Bikə aylarla Dərbənd qalasını düşməndən müdafiə etmişdi. İkinci Dünya Müharibəsində təyyarəçi- bombardmançı Züleyxa Seyidməmmədova düşmənə qan uddururdu. Azərbaycanlı snayperimiz Ziba Qəniyeva yüzlərlə faşisti məhv etmişdi. Düşmən onun hədəfindən qaça bilmirdi. Qarabağ döyüşlərində qəhrəmanlıqla vuruşan Nigar Həmidli, Kəmalə Məmmədova, Gültəkin Əsgərova, Könül Qəhrəmanova heç vaxt Azərbaycan xalqının yadından çıxmayacaq.
Çoxdandır maraqlandığım bir mövzu məni rahat buraxmırdı. Öz-özümə xəyalımda ölçüb-biçib bir esse yazmaq arzusuna düşmüşdüm. Lakin bu mövzunu dəqiqləşdirmək, sənədləri araşdırıb, bu sənədlər əsasında hər cürə fantaziyadan uzaq bir yazını meydana gətirmək çox da asan deyildi. Mövzu haqqında xalq içərisində yayılan əhvalatlar dildən-dilə gəzirdi.
Sovet hökuməti dövründə bu mövzuda danışmaq yasaq sayılırdı. Yaşlı adamlar gizli-gizli bu əhvalatı yeni nəslin nümayəndələrinə çatdırırdılar.
Dağlar qızı Reyhan. Bu qız kimdir? Niyə onun haqqında bu məşhur mahnını yaradıblar? Maraqlıdır.
Demək ki, qədirbilən xalqımız öz övladını unutmamış, sənətkarlarımız bu qəhrəman qızımız barədə şeir yazıb, mahnı qoşmuşlar. Mahnının sözlərini şair Tələt Eyyubov, musiqisini isə 1959-cu ildə Fikrət Əmirov bəstələmişdir.
Mahnı çox az bir müddətdə məşhurlaşdı. Xalq mahnını sevdi. Qəhrəman Azərbaycan qızı haqqında əhvalatlar bütün Azərbaycana, bütün türk ölkələrinə, o cümlədən Türkiyəyə yayıldı. Türk müğənniləri bu mahnını oxudular.
Onun haqqında 1968-ci ildə “Reyhan – dağlar qızı” adlı bir film çəkdilər. 1960-cı ildə SSRİ Xalq artisti Rəşid Behbudov ilk dəfə bu mahnını oxudu. Rəşiddən sonra Zeynəv Xanlarova da bu mahnını ifa etdi. Mahnı bütün dünyada məşhurlaşdı.
Yəqin ki, həmin vaxtlarda Reyhan haqqında məlumatları olmayan bəzi dairələr, bu mahnının hər hansı Azərbaycan qızının tərifi olmasını sanırdılar. Ona görə də mahnı heç bir senzura ilə üzləşmədi. Mahnı oxundu, məşhurlaşdı, sevildi.
Yeri gəlmişkən, Tələt Eyyubovun bu şeirini bu yazıda tam olaraq verməyi lazım bildim.
Dağlar qızı Reyhan, Reyhan,
Parlaqdır ulduzun Reyhan, Reyhan
Aləm sənə heyran, heyran, heyran!
Nəqarət
Nə qəşəngsən, ay qız,
Gül-çiçəksən, ay qız,
Birdanəsən, ay qız,
Dürdanəsən, ay qız.
Gözəllər gözəli Reyhan, Reyhan,
Sevdanın əzəli Reyhan, Reyhan,
Aləm sənə heyran, heyran, heyran!
Nəqarət
Zil qaradır gözün Reyhan, Reyhan,
Baldan şirin sözün Reyhan, Reyhan,
Aləm sənə heyran, heyran, heyran!
Nəqarət.
Quba-Xaçmaz yolunun kənarında, Xaçmaz şəhərinə çatmağa üç kilometr qalmış sağ tərəfdə Padar kəndi yerləşir. Əhalisinin sayına, sahəsinə görə Xaçmazda ən böyük kəndlərdən biridir. Bu kənd ilə tanışlığım çox uzaq illərə təsadüf edir. Qohumlarım, əzizlərim bu kənddə yaşayır. Bu cəhətdən maraqlandığım mövzu haqqında məlumat toplamaq mənim üçün o qədər də çətin olmadı. Kəndin yaşlı adamları ilə söhbət etdim. Tarixin səhifələrini vərəqlədik, sənədləri araşdırdıq. Mən artıq hər şeyə əmin oldum. Hər şey göz qabağında idi.
Bəli, biz tariximizi unutmadıq. Onu qoruyub saxladıq. Bu əhvalatı gələcək nəsillərə bir əmanət kimi çatdırmaq bizim borcumuzdur. Bu qəhrəman Azərbaycan qızı haqqında bu kiçik yazını yazmağı özümə borc bildim. Xalqımıza qarşı bütün dövrlərdə məqsədyönlü soyqırımlar təşkil olunmuşdur. Bu hadisələr, soyqırımlar qanla yazılmış bir tarixdir. Torpaqlarımız işğal olunmuş, ev-eşikləri dağıdılmış, od-ocaq viran qalmışdır. Mədəniyyət abidələri dağıdılmış, talan olmuşdur.
Nənələrimizin, analarımızın ah-naləsi ərşə qalxmışdır. Körpələrin göz yaşları heç vaxt unudulmayacaq.
1918-ci il mart-aprel aylarında Bakıda, Şamaxıda, Salyanda, Qubada və digər bölgələrdə azərbaycanlıların kütləvi şəkildə qırılmaları xalqımıza qarşı törədilən əsl dəhşətli soyqırım idi. Erməni cəlladları aprel-may ayları ərzində təkcə Quba qəzasında 36782 nəfər insanı qətlə yetirmiş, Siyəzən, Şabran dairə və nahiyələri ərazisində 5 mindən çox insanı ağır işgəncələrlə öldürmüşlər. 167 kənd tamamilə dağıdılmış, 380 ailəni gecə yatdığı yerdə od vuraraq yandırıb, kül etmişlər. Quba şəhərində 568 nəfərin baş dərisi soyulmuş, başı kəsilmiş, gözlərini çıxarmaqla qətlə yetirmişlər. 127 hamilə qadın, 151 uşaq və gənc xəncərlə doğranmışdı.
Erməni terrorçularının Azərbaycanda törətdikləri qanlı soyqırımları uzun illər Şura hökuməti xalqımızdan gizlətmişdir. Həqiqətlər üzə çıxandan sonra gizlədilmiş faktlar xalqa çatdırıldı. Xalqa qara böhtanların iç üzü görsənmışdı.
Ölkəmiz müstəqillik əldə etdikdən sonra 1993-cü ildə yenidən xalqın tələbi ilə hakimiyyətə qayıdan ulu öndər Heydər Əliyev ermənilərin azərbaycanlıları öz dədə-baba torpaqlarından müxtəlif dövrlərdəki deportasiyalarına və bu torpaqlarda törətdikləri cinayətlərə dövlət səviyyəsində hüquqi qiymət verildi.
Xaçmaz və onun kəndləri hələ o zaman da Quba qəzasına daxil idi. Əhalinin əsas hissəsi kəndlərdə yaşayırdı. Həmin zamanlar dinc əhali ətrafda nə baş verdiyindən tamamilə xəbərsiz idi. Hərə öz təsərrüfatı ilə məşğul olurdu. Mal-qara saxlayır, tarlada əkib-biçir, ailələrinin dolanması üçün zəhmət çəkib işləyirdilər.
Toy və yas məclisləri qaydasında keçirilirdi. Xalq adi günlərini yaşayırdı. Lakin hər şey birdən dəyişildi. Rusiyada Çar hakimiyyəti inqilab nəticəsində dağıdıldı. Bolşeviklər Sovet hakimiyyəti qurmaq adı ilə silahlı erməni quldur dəstələrini xalqın üzərinə yeritdilər. Stepan Şaumyanın quldur dəstələri Amazaspın başçılığı ilə Azərbaycanda terror əməliyyatları aparıb xalqımızı qana buladılar. Topla, pulemyotla silahlanan bu quldur dəstələri amansızlıqla Azərbaycanda soyqırım törətdilər.
Xaçmazın Padar kəndinə hücum edən Amazaspın quldur dəstələri kənddə böyük qırğın törədirlər. Həmin vaxt kənddə toy məclisi keçirilirmiş. Hər şeydən xəbərsiz toy adamları qəfildən gülləbaran edilir, süngülərlə qətlə yetirilirlər. Bəyi isə çox dəhşətli qəddarlıqla öldürürllər. Gəlin-Azərbaycanımızın qorxmaz, mərd qızı Reyhan quldurların əlindən qaçaraq gizli yollarla Qubanın dağlarına üz tutur. O, meşələrlə, uçurum yerlərlə qaçıb dağlarda gizlənir.
Yaşadığım yerdə - Təngə dağını keçəndən sonra yolun sol tərəfində çox uca dağlar hamının diqqətini cəlb edir. Ağ qaya adlandırılan bu dağ tarixlərə şahidlik etmişdir. Ağ qayanın aşağı tərəfində Qırmızı qaya adlanan dağ silsiləsi bu görüntünü daha da axar- baxarlı edir. Qırmızı qayanın üstündə çox qədim zamanlardan insanlar yurd salıb yaşamışlar. Bu dağın hər iki başında yaşayış məntəqələri vardır. Çənlibeli xatırladan bu dağda insanlar maldarlıqla, qoyunçuluqla məşğul olmuşlar. Yaylaqda əkin əkmiş, kartof becərmişlər. Bu yolla onlar öz dolanacaqlarını təmin etmişlər.
Dağın üstündən yaylağa getmək o qədər də asan deyil. Buraya cığır Ağ qayanın sağ tərəfindəndir. Uçurumlardan ibarət olan bu cığırda çox ehtiyatla yerimək lazımdır. Cığırın düz qırağında çox hündür bir daş var. İndinin özündə də bu daş “Gəlin daşı”, “Gəlin qayası” adlanır.
Reyhan günlərlə meşələrdən, uçurumlardan yol gələrək həmin bu dağa çatdı. Bu daşın yanında oturub dincini alır. Burada bir neçə gün qalır, gecələyir. Yerli əhali bu qızın burada gizləndiyini görüb onu evlərinə aparırlar. Ona yemək, paltar verirlər. Reyhan əyninə kişi paltarı, ayağına çarıq geyinib, başına qoyun dərisindən tikilmiş papaq qoyur.
Reyhan artıq bir neçə müddət idi ki, bu dağın üstündəki yaşayış məntəqəsində yaşayırdı. Bu yerin adamları ona xüsusi hörmət göstərib onu əzizləyirdilər. Reyhan həmişə öz kəndini xatırlayır, gördüyü dəhşətləri heç vaxt yadından çıxara bilmırdı. O, daşnaklardan qisas almaq istəyirdi. Alçaq düşmənlərin törətdiklərinin əvəzini layiqincə vermək istəyirdi. Axır ki, Reyhan öz arzusuna çata bilir. Kəndlərinə xəbər göndərir. Əli silah tutan bütün cavanlar onun ətrafına toplaşır. Bunu eşidən başqa kəndlərdən də əli silah tutan cavanlar dəstəyə qoşulur. Birləşib böyük bir silahlı dəstə düzəldirlər. Erməni daşnakları ilə vuruşurlar. Yüzlərlə daşnak meyidi meydanda qalır.
Reyhan xalqının, qohum-qardaşının intiqamını alır. Onlar vuruşmanı davam etdirib erməni daşnaklarını ərazidən qovub çıxardırlar. Reyhan uzun illər gizlənə bilir. Həmin zamanlarda adamlara “Vətən xaini” adını verib güllələyirdilər, ya da Sibirdə zindanlarda çürüdürdülər.
Axır ki, 1928-ci ildə o, Sovet hakimiyyəti tərəfindən həbs olundu. Uzun zaman həbsdə qalan Reyhana məhkəmənin qərarı ilə güllələnmə cəzası verirlər. Son anda onu güllələməyə apararkən mərkəzdən əmr gəlir. Güllələnmə təxirə salınır. Tezliklə onun adı və soyadı dəyişdirilib Krıma göndərilir. Krımda bir monastrda yerləşdirilir. Ömrünün sonuna kimi burada yaşayır. Dünyasını dəyişəndən sonra orada da dəfn olunur.