Qardaş sözlə ifadə olunmur...

Bu həyatda ən çətin şey Qardaşı söz ilə ifadə etməkdir! Bu mənada tək mənim üçün deyil, onu tanıyan hər bir insan üçün böyük dəyər sahibi , mərdlik və sədaqətli dost rəmzi olan, bu gün ömrünün 60-cı baharına qədəm qoyan əziz qardaşım, dostum, sirdaşım Namiq haqqında düşüncələrimi sözlə ifadə etməkdə çətinlik çəkirəm.
Çünki mənim qardaşım sözlərlə, cümlələrlə ifadə edilməyəcək qədər dəyanətli, mərd və səxavətli insan , bir sözlə, özündən böyük ürək sahibidir.
Onun haqqında saatlarla, günlərcə ürək dolusu danışsam da tükənən deyil. O, əvəzolunmaz qardaş, sədaqətli dost, nümunəvi ailə başçısı, Böyük Azərbaycan və Turan sevdalısı olmaqla yanaşı, ruhu göylərə bağlı şair və əsrarəngiz qələm sahibidir.
Əziz qardaş arzu edirəm yürüdüyün 59 il ömrünün tən ortaq nöqtəsi olsun. Həyatda sənə ilk öncə can sağlığı,doğmalarınla, dostlarınla, dəyərli övladların və nəvələrinlə xoş və mənalı ömr yaşamağı arzulayıram.
Bütün sirlərimi, sevinc və ağrı acılarımı qəlbən bölüşə biləcəyim əziz Qardaşım, sənin ürəyimdəki, həyatımdakı yerini heç nə əvəz edə bilməz. Doğum günün mübarək əziz Qardaşım!

AMEA, fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru, dosent

“Hophopnamə”nin müqayisəli ədəbi-fəlsəfi təhlili

M.Ə.Sabirdən yazılan, Sabirdən gətirilən misallar, Sabirin təbiri ilə işlədilən bütün ifadələr, hədəflərə yetmək üçün onun ipə-sapa düzülməmiş incilərindən istifadə edilən nümunələr bütün problemlərin, mətləblərin açar sözləri kimi səslənir. Sabir öz eyhamları, yumorları, satiraları, taziyanələri, eyni zamanda mənzumələrindən çıxış edərək böyük oxucu kütləsinin qəlbinə sirayət edən, insanların yaşadıqları ictimai-tarixi proseslərdəki fəaliyyətləri ilə bağlı başqalarından fərqli münasibətlərə malik olduğundan xəbər verir. M.Ə.Sabirin böyük mütəfəkkir dühası, güclü fəlsəfi dünyagörüşü hər şeydən əvvəl onun idrakındakı canlı müşahidə duyğusu, qavrayış, təsəvvür və s. təfəkkür fəaliyyətinin məqamları ilə əlaqədardır. Sabirin satiraları, deyimləri təkcə nəzəri yox, sanki praktik həqiqətlərin, yəni köhnə cəmiyyətin inqilabi surətdə yenidən dəyişdirilməsi, yenisinin praktik olaraq qurulması zəminində obyektiv ictimai və təbii qanunların həqiqi surətdə dərk edilməsinin meyarı təsirini bağışlayır. XX əsrin 70-ci illərində Ulu Öndər Heydər Əliyevin "Qoy ədalət zəfər çalsın!" devizi ilə xalqa, cəmiyyətə çağırışları, ədalətsizliyin toxumunu xalqlara ixrac edən, Qərbin mədəni ekspansiya ilə sırımaq istədiyi spesifik dəyərlərə etiraz əlaməti olaraq baş qaldırmışdı.
Sabirdəki həqiqət duyğusu onun yaradıcılığının ən gözəl cəhətlərindəndir. “Ey xacə, çalış surəti-zahirdə qəşəng ol!” deyəndə Sabir satirik tiplərə müraciət edir, onların çirkin xasiyyətlərini gözlərinin içinə deyir:
Yüzlərcə ziyan xalqa vur öz xeyrini gözlə,
Aldanma özün bir kəsə hüşyari zirəng ol.
Gər məsləhət olsa işini qur ikiüzlü,
Bir yanda qoyun, özgə tərəflərdə pələng ol.
Xalq yazıçısı Mirzə İbrahimovun təbirincə desək “Bu şeirin hər sətri çox dərin müşahidənin nəticəsi olan psixoloji həqiqətləri ifadə edir. Ağılsız hərəkətləri ilə özünü bataqlığa salan, heyvani, kor ehtiraslara uyaraq uçurumun ağzına gəlib çıxan adamlar həmişə" cəhənnəmə gedən özünə yoldaş axtarar" prinsipi ilə hərəkət edib günahı başqalarının boynuna atmağa çalışar, həyasızlıqla, açıq yalan və böhtanla canını qurtarmağa cəhd edər. Sabir bu psixoloji vəziyyəti belə ifadə edir:
Heyvan kimi bir barədə palçıqda qalanda,
Sal fitnəli söz ortalığa, hövsələtəng ol"
Yazıçı M.İbrahimovun əsaslandığı bu şeir parçasının mahiyyətinə gəlincə demək olar ki, Sabir yüzlərcə bu cür oxşar və yaxın mənalı satiraları ilə 17-dən çox özünəməxsus imzalarda hədəflədiyi tipləri qeyri-insani hərəkətlərinə görə qamçılayır, sanki fiziki cəhətdən bunlara gücü çatmadığına eyham vursa da kəskin, ovqatı təlx etməyə qadir" ifadələrlə, yumoristik dillə öz daxili qəzəbini əritməyə çalışırdı:
Səs salma, yatanlar ayılar, qoy hələ yatsın,
Yatmışları razı deyiləm kimsə oyatsın,
Tək-tək ayılan varsa da, həq dadıma çatsın,
Mən salim olum, cümlə cahan batsa da batsın,
Millət necə tarac olur olsun, nə işim var?!
Düşmənlərə möhtac olur olsun, nə işim var?!
M.Ə.Sabirin "Hophopnamə"si 1912-ci ildən bu günə kimi dəfələrlə çap edilmişdir. Filologiya elmləri doktoru, 1969-cu ildə "M.Ə.Sabir və Azərbaycan demokratik mətbuatı" mövzusunda doktorluq dissertasiyası müdafiə etmiş professor Məmməd Mahmud oğlu Məmmədovun apardığı elmi tədqiqat işinə əsasən “Hophopnamə”nin istər birinci, istərsə ikinci nəşrinin Abbas Səhhət tərəfindən hazırlanması qeyd olunur. O kitaba" Sabirin tərcümeyi-halı" adlı dolğun məzmunlu bir müqəddimə yazmışdı ki, bu müqəddimə indi də Sabir tədqiqatçılarının istinad etdiyi mötəbər məxəzlərdən biridir” (səh.24, “Hophopnamə” 2-ci cild; Bakı-1962).
Məmməd Məmmədova görə “Hophopnamə”nin son 2 nəşri 1954 və 1960-cı illərdə olmuş, tərtibçi H.Səmədzadənin adı kitabdan çıxarılmışdır. “Hophopnamə”nin altı nəşri ilə ilk mənbələr arasındakı söz, ifadə, misra, beyt fərqləri göstərilmişdir. Beləliklə, Azərbaycanda M. Ə. Sabirin “Hophopnamə”sinin ən mükəmməl, külliyyat şəklindəki ən dolğun nəşri professor Məmməd Məmmədov tərəfindən tərtib edilmiş mənbələr əsasındadır ki, bu da 1962 və 1965-ci ildə işıq üzü görmüşdür. M.Ə.Sabirin ilk dəfə 1912-ci ildə “Hophopnamə” adıyla çap edilən bütün şeirlərinin Azərbaycanda 6-cı nəşrindən sonra qardaş Türkiyədə 1975-ci ildə Mecit Doğru tərəfindən bu kitabın populyar bir variantı çap edilmişdir. Doktor Seyfəddin Altaylı isə əsərin orijinallığını tam saxlayaraq Azərbaycanın çağdaş latın əlifbası əsasında “Hophopnamə”də toplanmış bütün şeirləri olduğu kimi çap etdirmiş, hər səhifə altlarındakı izahlar, şərhlərdə anlaşılması çətin olan sözlərin anlaşıqlı olmasını təmin etməyə çalışmışdır.
29 noyabr 2024-cü ildə AMEA-nın Mərkəzi Elmi Kitabxanasında doktor, alim-tədqiqatçı Seyfəddin Altaylının tərtib etdiyi adı çəkilən M.Ə.Sabirin “Hophopnamə”sinin və İzzəddin Həsənoğlunun XIII əsrdə yazdığı "Kitabi-Sirətün-Nəbi" poemasının üzə çıxarılmasının təqdimat mərasimi keçirilmişdir. M.Ə.Sabirin sözügedən “Hophopnamə”sinin yeni nəşri və İzzəddin Həsənoğlunun "Kitabi-Sirətün-Nəbi" poeması ilə bağlı çıxışlar olmuşdur. Xüsusən AMEA-nın prezidenti, akademik İsa Həbibbəyli "Seyfəddin Altaylının xidmətləri və araşdırmaları" adlı “Kitabi-Sirətün-Nəbi” poemasına “Ön söz”də müəllifin-tərtibçinin çoxillik böyük zəhmətinin və səmərəli axtarışlarının nəticəsi kimi meydana çıxmış 3 cildlik "Azərbaycan türkcəsi sözlüyü"nü əslində bir elmi-tədqiqat İnstitutunun görə biləcəyi mükəmməl bir tədqiqat işi hesab edir və həmçinin onun tədqiqatları ilə Azərbaycan Həsənoğluşünaslığının daha da genişlənməsi və zənginləşdirilməsi üçün imkanlar yarandığını açıqlayır. Mərasimin sonunda Seyfəddin Altaylının M.Ə.Sabirin “Hophopnamə”sinin yeni nəşri ilə bağlı araşdırmalarının xüsusi diqqət çəkdiyini deyə bilərik. Tədqiqatçı və tərtibçi “Hophopnamə”dəki "Bir məclisdə on iki kişinin söhbəti" şeirindən Dərvişin dilindəki “Nerdə bulsam sovq açıb min-min yalan söz satmışam" ifadəsində "sövq" sözü üzərində dayandığını bildirmiş və bunun mənasının necə olmasını ərəb, fars, türk lüğətlərində (sözlüklərində) axtarmış, nəhayət çox çətinliklə aşkar etmişdir ki, bu söz "bazar" mənasında "bazar açmaq" kimi işlənən deyimdir. Kökü ərəb dilindən gələn bu “sövq” sözü 2024-cü ildə işıq üzü görmüş “Hophopnamə”nin sonuncu nəşrində “sövq açmaq” kimi verilmiş və 5-ci nəşrinin düzgün olan "sovq açıb" variantına uyğunlaşdırılmamışdır. "Dilimizdə" sov" sözünə birləşib digər yaxın mənalı sözlər mövcuddur ki, bunlar da aşağıdakılardır: "sovda", "sovdagər" və s.
"Sovda" alver, alış-veriş mənasında olub dilimizdə sövda, sövdagər kimi işlənir. Xalqın dilində "arşın mal satan sövdagərlərin olması barədə tarixi faktlar çoxdur. “Sov” sözü ilə birləşib yeni mənalar bildirən sözlər də dilimizdə vətəndaşlıq hüququ qazanmışdır. Məsələn sovdazadə - aşiq, vurğun, dəlicəsinə vurulmuş; sovda - eşq, məhəbbət, həvəs, arzu, istək mənasında; sovdayi- sevdalı, aşiq, vurğun, sovq-sövq səbəb olma, təhrik etmə və s. mənasında da işlənir.
S.Altaylının tərtib etdiyi M. Ə. Sabirin “Hophopnamə”sinin yeni nəşri, sunuş (müqəddimə), ön söz, Sabir və şeir dünyası, kaynaklar (mənbələr), sözlüklər də daxil olmaqla 446 səhifədən ibarətdir. Ankara - 2024 "Bengü" - Bir Avrasiya Yazarlar Birliyi Kuruluşudur" nəşriyyatında çap olunmuşdur.
S.Altaylının tərtib etdiyi bu “Hophopnamə”də M. Ə. Sabirin külliyyatına xas olan bütün “satiralar”, "qəzəllər", "Uşaqlara hədiyyə", "tərcümələr" izahat və şərhlər verilsə də, professor Məmməd Məmmədovun tərtib etdiyi "Hophopnamə"nin 6-cı nəşrində olan M.Ə.Sabirin felyetonları, məqalələr və məktublarının buraya daxil edilməsi unudulmuşdur. Lakin S.Altaylı bunu bilə-bilə etməmiş, M.Ə.Sabirin satirik şeirlərinin bir qismini təhlil etmək məqsədi güdərək yalnız satiraları, qəzəlləri, Uşaqlara hədiyyə, tərcümələri əsas götürərək kitaba daxil etmişdir. Kitabın 96-cı səhifəsindəki "Qorxuram" şeirinin ideyasına uyğun olaraq A. Altaylı tutarlı bir təhlil aparır. "Öz mənafelərindən başqa bir şeylə maraqlanmayan müsəlmanlar, bir-birinin quyusunu qazan müsəlmanlar, xalqı aldadıb pulunu əlindən alan müsəlmanlar, hər cür günahı din adına yozan müsəlmanlar o zamanlar var imiş ki, Sabir də baxın nə deyir:
"Üz qoyuram gah neyistanlara
Bir sürü aslan görürəm, qorxmuram.
Məqbərəlikdə edirəm gəh məkan,
Qəbrdə xortdan görürəm, qorxmuram.
Mənzil olur gah mənə viranələr
Cin görürəm, can görürəm qorxmuram
Leyk bu qorxmazlıq isə doğrusu
Ay dadaş, vallahi, billahi, tallahi ,
Harda müsəlman görürəm qorxuram!"
Doktor Seyfəddin Altaylının ön sözdə bildirdiyi kimi Sabirin şeirləri sanki bütün dövrlər üçün yazılmışdır və göründüyü kimi onun şikayət etdiyi, toxunduğu problemlər bu gün üçün də yetərlidir. Bu durum şair üçün bir üstünlük olsa da, xalq üçün olumsuzluktur (mənfi haldır). Yenə də Sabirin acı bir dillə tənqid etdiyi mənfiliklərinin heç olmasa bir qisminin ortadan qalxdığı günlərin gələcəyinin də yaxşı olacağına ümid etmək olar [1, səh.6].
M.Ə.Sabir müəyyən ideologiyaların təsirinə düşüb sifarişlə yazmırdı. O, sırf demokratik ruhlu şair təsiri bağışlayırdı. Sabir doğrunu doğru, yalanı yalan, nahaqqı nahaq, düzü düz kimi yazırdı. O sovet dövrünün repressiya illərində yaşasaydı yəqin ki, ya Sibirə sürgün edilər, ya da ölümə məhkum olunardı. Sabirin 17-dən çox imzada şeir yazmasının məntiqindən hiss olunur ki, o, yaşadığı mövcud rejimin sərt qanunlarından xəbərdar olub çəkinmiş, yaradıcılığının çiçəkləndiyi anlarında uzun sürən xəstəliklərin daşıyıcısı olmuşdur. Abbas Səhhətin Sabir haqqında dediyi sözlər bu gün üçün də ən doğru və aktual səslənir:
"Sabir əsərlərində işlətdiyi ibarələr və yeni məzmunlar kimsəni təqlid deyil, məhz öz fikrinin nəticəsidir. Bununla demək istəyirəm ki, Sabir müqəllid (təqlidçi) deyil, bəlkı elə mücəddiddir (yeniləşdirən) ki, köhnə şeirlər ilə yeni şeirlər arasında bir əsrlik bir uçurum açdı ki, bir daha geri dönüb də o uçurumu atılmağa kimsədə cürət qalmadı. Bir kərə düşünülsün: ədəbiyyatımızda nə qədər böyük bir təsir və nə qədər bir inqilab vücuda gətirmiş!"
"Hophopnamə"nin türkcə nəşrinə çox böyük əmək sərf etmiş doktor Seyfəddin Altaylı bir tərtibçi kimi kitabın sunuş (müqəddimə) hissəsində türk tədqiqatçısı Ahmet Bican Ercilasunun iki səhifəlik qeydlərindən başlamış. Özünün M.Ə.Sabir və şeir dünyası adlı 11 səhifəlik ön sözdəki "Toplumsal durum" (ictimai vəziyyət) sosial ədalətsizlik, vətən, millət sevgisi və kimlik məsələsi, geleneksel yönetimə duyduğu tepku və demokrasi anlayışı (ənənəvi köhnə idarə rəhbərliklərinə reaksiyası və demokratik anlayışı) Egitim-Cehalet (təlim-tərbiyə və cəhalət) paraqraflarında Sabirin "yalnız Azərbaycanda deyil, "Molla Nəsrəddin" jurnalının yayıldığı hər yerdə İran, Dağıstan, Tatarıstan və Türküstanda da böyük təsir gücünə malik satirik şeir mövzusunda bir məktəb olduğunu qeyd etmişdir. Müəllif daha sonra demişdir: "Güney Azərbaycanda Mirzə Əli Möcüz Sabirin davamçısıdır. Sabir indiyə qədər müasirliyi sona çatmayan, cəmiyyətimizdəki təlim-tərbiyə sistemi indiki şəkildə gedərsə, daha bir çox yüz illərin şairi olacağı bizə gün kimi aşkardır.
Abbas Səhhətin M.Ə.Sabir haqqındakı düşüncələrinin ontologiyasına xalq yazıçısı Mirzə İbrahimovun XX əsrin 60-cı illərindəki təbiri ilə yanaşdıqda bu xüsusda eyni və yaxın məzmunlu gerçək fikirlərin sintezinə aydınlıq gətirmiş oluruq: "Doğrudan da Sabir ədəbiyyatımızda inqilab yaratdı. M. F. Axundovun XIX əsrin ortalarında səpdiyi toxumlar əlli il sonra, yəni iyirminci əsrin əvvəllərində Azərbaycan ədəbiyyatı gülüstanında pardaqlanıb açıldı, son dərəcə ətirli və rəngarəng güllər bitirdi. Bu güllərin rişəsi xalq həyatının dərinliklərindən su içirdi. Onlar ətrini xalqın sinəsindən alırdı. Sabir ona görə misilsiz bir novator, ədəbiyyatda hər cəhətdən inqilab yaratmış bir sənətkar oldu ki, ürəyinin bütün telləri ilə xalqa bağlı idi. Sabir ölməz sənətkardır. Yüz illər keçsə də o, ədəbiyyatımız üçün bir örnək olaraq qalacaqdır. Azərbaycanın yeni nəsilləri onun yaradıcılıq cəsarəti, böyüklüyü haqqında düşünərkən iftixarla bu sözlərini xatırlayacaqlar. Həmin sözlər və ifadələr mütəfəkkirin "Şəkibai" (farsca səbr edən, səbrsizlik deməkdir) şeirində çox gözəl səslənir:
Yar getdikcə təhəssür dili-şeydadə durar,
Ömr vardıqca həvəs aşiqi-risvadə durar!
Seyli-tə’n oylə təməvvüclə alıb dövrü bərim –
Bənzərəm bir qocaman dağə ki, dəryadə durar!
Nə qəm, uğratsa da bir gün məni ifnayə zəman,
Mən gedərsəmsə məramim yenə dünyadə durar!
Durmuşam pişü pəsi-tə’ndə , Sabir, necə kim,
O əliflər ki, pəsü pişi-ətə’nadə durar!
Sabir sənətinin çağdaş İran şairləri, xüsusən satirik şairlər üçün əhəmiyyətini Əbül-Kasimi Lahuti belə izah edir: "... Sabirin əsərləri o qədər sadə, rəvan, xəlqi, aqilanə və qorxmaz ruhdadır ki, azadlıq sevən hər bir insanın ürəyinə yol tapır. Bu səpkidə müstəqil əsərlər yazmaqda mənə Sabir yol göstərmişdir. Bu sahədə mən onun ustadlığına minnətdaram. İranın digər satirikləri də mənim kimi. Orta Asiyanı dolaşdığım illərdə gördüm ki, o yerlərin satirik əsərləri də qətiyyən Sabir təsirindən xaricdə deyildir” [7, səh.682] Böyük Azərbaycan şairi və mütəfəkkirinin əsərləri hələ sovet dönəmindən rus, Ukrayna, gürcü, erməni, tatar, habelə fars dillərində milyonlarla oxucuya çatdırılmış, müstəqillik qazanmışAzərbaycanın çağdaş dövründə qardaş Türkiyə, orta Asiya və digər türksoylu xalqların ədəbiyyatında özünə geniş yer almış, beləliklə hər yerdə bu böyük sənətkarın oxucuları onu yüksək ictimai ideallar sahibi olan alovlu bir vətənpərvər kimi tanıyır və sevirlər. Onun çox vüqarlı səslənən “Bənzərəm bir qocaman dağə ki, dəryadə durar” ifadəsi bu ideallarından doğan poetik və fəlsəfi qənaətləridir”

Ələyəz kəndinin əfsanəvi desantı

Qərbi Azərbaycanın Dərələyəz mahılın Ələyəz kəndi əsrarəngiz gözəlliyi, tarixi abidələri, bulaqları ilə bərabər həm də böyük şəxsiyyətləri ilə yadda qalıb. Bu elin belə oğullarından biridə İbrahimov Hüseyn Talıb oğludur. O, 15 may 1923-cü il tarixdə Ələyəzdə anadan olub. İlk ibtidai təhsilini Ələyəz kəndində, tam orta təhsilini isə Qovuşuq kəndidə alıb. O,18 yaşında (1941-1942) Dərələyəzin Sallı kəndində orta məktəbdə müəllim kimi fəaliyyət göstərmişdir. 22 iyun 1941-ci ildə II Dünya Müharibəsinə çağırılmış 28.08.1942-ci ildən 05.11.1945-ci il tarixədək SSRİ Silahli Qüvəlləri sırasında müxtəlif cəbhələrdə starşına rütbəsində döyüşmüşdür. O, şücaətlə vuruşaraq 3-dəfə yaralanıb (10.09.43, 14.01.44, 25.3.45-ci illərdə). O, 1943-cü ilin iyun ayından 1944-cü ilin mart ayına kimi 1-ci Ukrayna cəbhəsində sanitar-təlimatçı 1945-ci ilin yanvar ayından 1945-ci ilin mart ayınadək leytenant rütbəsində 2-ci Ukrayna cəbhəsində “atıcı tağım” komandiri vəzifəsində xidmət keçmişdir. 1945-ci ilin may ayından noyabr ayınadək Macarıstanda Şafovka şəhərində 6-cı Hava-Desant Qoşunlarının tərkibində kiçik leytenant rütbəsində tağım komandiri vəzifəsində xidmət etmişdir. Döyüşlərdə göstərdiyi igidliyə görə Hüseyn Talıb oğlu İbrahimov “Qızıl Ulduz” ordeni (orden № 2104488) Qələbənin 25 illik və 30 illik yubley medalı ilə təltif edilmişdir. 5 noyabr 1945-ci il tarixində ordu sıralarından ehtiyata buraxılmışdır.
Döyüş yolu və şücaəti haqqında rəsmi sənədlərdə qeyd edilənləri təqdim edirik: “25.03.1945-cı il tarixində Çexoslavakiyanın Tura kəndi uğrunda gedən döyüşlərdə düşmənin atəşi altında öz tağımı ilə birlikdə birincilər sırasında yaşayış məntəqəsinə soxulan hitlerçilərin bölüyünü mühasirəyə almış, onlardan 4 nəfəri məhv etmiş, 5 nəfəri isə əsir götürmüşdür. Düşməni təqib etməyi davam etdirərək tağımı Tura stansiyasının 4 km-lik qərbində yerləşən bunkerlərdə mövqeyini möhkəmləndirmiş hitlerçilərin üstünə qaldırmışdır. Döyüşdə yaralanmasına baxmayaraq döyüş tapşırığını tam yerinə yetirənə kimi tağıma komandanlıq etmişdir.
Onu da qeyd edək ki, yuxarıda göstərilən məlumatlar “Pamyat Naroda” saytından götürülmüşdür.
Müharibədən qayıtdıqdan sonra H.İbrahimov 1945-1947-ci illərdə öz dogma kəndlərində müəllim kimi fəaliyyət göstərib. 1947-1948-ci illərdə Dərələyəz mahalının Gülüdüzü kəndində orta məktəb direktoru vəzifəsində çalışıb. 1948-1949-cu illərdə Ermənistan SSR Mikoyan rayonunda nəşriyyat şöbəsində çap olunan “Ədəbiyyat” qəzetində müxbir, sonra isə təlimat şöbəsinin müdiri vəzifəsində çalışmışdır. 1949-1954-cü illərdə Ələyəz kəndində “Zərbəçi” kolxozunun idarə heyətinin sədri vəzifəsində çalışmışdır. Ələyəz kəndində sədr işlədiyi müddətdə özünün gündəlik iştirakı və rəhbərliyi altında partlayıcı vasitələrlərdən istifadə etməklə baş verə biləcək təhlükələri göz önünə alaraq sərt qayaları partladaraq 10 km məsafə boyu Ələyəz kəndinə yaylaq yerinə qədər avtomobil yolu çəkdirib.Həmin yolun çəkilişi kolxozun biçin yerlərindən otun daşınmasında, həmçinin əhalinin yaylağa gediş-gəlişini asanlaşdırmışdır. H.İbrahimov eyni zamanda Ələyəz kəndində 5 km məsafədən su xətti, eyni zamanda kəndə elektrik xəttinin çəkilməsini təmin edib. Sonra 1954-1961-ci illərdə Ələyəz kəndində orta məktəbdə müəllim kimi çalışıb. Ömrünün çox hissəini gənc nəslin tərbiyəsinə həsr edən Hüseyn İbrahimov müəllim peşəsini ən şərəfli peşə hesab edir, ən yüksək vəzifəni isə müəllimlik sayırmış.


Hüseyn İbrahimov universal şəxs olub, onu həkimlik (diş çəkmək), sınıqçılıq bacarığı ilə kənd əhalisi yaxşı xatırlayır. O, Ələyəz kəndində bir çox şəxsləri müalicə edib, bir çox şəxslərin dişini çəkib. Hətta qonşu kənddən ağır vəziyyətdə ombası çıxmış bir şəxsi palazın arasında H.İbrahimovun yanına gətiriblər o həmin şəxsin ombasını salıb və həmin şəxs özü durub yeriyərək rahat çıxıb gedib. H.İbrahimov balıq tutmağı da çox sevirimiş. Təbiət vurğunu olan H.İbrahimov həm də yaxşı bağban olub, yaxşı ağac calaq edirmiş. Saz havalarını gözəl ifa edirmiş.
1955-1961-ci illərdə o BDU-nun “Fiziki coğrafiaya” fakültəsində qiyabi təhsili başa vurmuşdur. H.İbrahimov “Arpaçay hövzəsinin faydalı qazıntıları” adlı diplom işi müdafiə etmişdir. Həmin diplom işi “əla” qiymətə layiq görülüb.
Hüseyn İbrahimov 1949-cu ildə Ələyəz kənd orta məktəbinə rus dili müəlliməsi kimi təyin edilmiş milliyətcə malakan olan Jabina Nadejda xanımla ailə həyatı qurmuşdur. Bu nikahdan onların 6 övladı olmuşdur. H.İbrahimov 5 dekabr 1977-ci ildə dünyasını dəyişib və Ələyəz kənd qəbristanlığında dəfn edilib.


Ot kökü üstə bitər deyib atalar. Hüseyn İbrahimovun nəsli doğma Ələyəz kəndində deportasiya edilsələr də öz həyat kredolarına sadiq qaldılar. Onlar vətənpərvərliyi və vətənə sədaqəti ilə başqalarına örnək oldular. H.İbrahimovun oğlu Telman İbrahimov uzun illər pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olaraq gənc nəsilin vətənpərvər ruhda tərbiyə olunmasında dövlətmizə böyük tövhələr verdi. Onun tələbələri arasında Milli Qəhrəman Murad Mirzəyev kimi hərbiçilərimiz olmaqla bərabər, saysı-hesabsız Qarabağ müharibəsi iştirakçıları və öz oğlu Araz İbrahimov kimi xüsusi təyinatlıların yüksək rütbəli zabitləri yetişdi.

Səməd Vəkilov
Tədqiqatçı-hüquqşünas

“Əkinçi”dən başlayan Azərbaycan mətbuat tarixinin yaşı və yaddaşının miqyası elədir ki, burada inkişaf da, tərəddüdlər də, müəlliflərin və yazıların obrazları da aydın görünür. Dünəndən bugünə cəmiyyətin intellekt zümrəsinin elə bir nümayəndəsi yoxdur ki, onun tərcümeyi-halında mətbuatın adı keçmə-sin. Bir gerçək ondan ibarətdir ki, ictimai-siyasi, elmi, ədəbi-mədəni düşüncənin meydanı, hədəflərinin formalaşması, təsirləri və ümumiyyətlə, ziyalılığın özü mətbuata birbaşa bağlıdır. Bu mənada Şərif Kərimli həm mətbuatda formala-şan, həm də mətbuatın zamana görə formalaşmasında xidməti olan ziyalıdır.
90-cı illərədək BDU-nun jurnalistika fakültəsi ölkədə bu sahədə ixtisas verən yeganə məktəb olub. Bu ixtisas da qəzet, radio-televiziya, nəşriyyat üzrə alt qruplara bölünüb. Fakültədə jurnalistikanın nəzəri-praktiki, tarixi, dil-nitq mədəniyyətinin böyük bilici alimləri çalışıblar. Mir Cəlal Paşayev, Şirməmməd Hüseynov, Nəsir İmanquliyev, Famil Mehdi, Qulu Xəlilli, Şamil Qurbanov, Seyfulla Əliyev, Əliş Nəbili, Tofiq Rüstəmov, Mahmud Mahmudov, Zinyət Əlizadə, Cahangir Məmmədli, Akif Rüstəmov... Onların hamısının adlarını sıralasaq, iri bir siyahı alınar. Bu gün mətbuat və digər sahələrdə az-çox tanınan, özünə yüksək mövqe-status qazanan jurnalistika fakültəsinin tələbələri həmin müəllimləri şükranlıq hissi ilə xatırlayırlar.
Şərif Kərimli də məhz hərəsi özlüyündə bir məktəb olan həmin müəllimlərin yetirmələrindən biridir. O yetirmələrdəndir ki, istedadı, fəaliyyəti ilə adını mət-buat tarixinə yazdıra bilib. Ancaq nə dərəcədə onların xidmətləri qiymətləndiri-lib, bu, ayrı söhbətin mövzusudur. Çünki o, işində, xidmətində iddialardan çox, səmimi ictimai məsuliyyətə, vətəndaş töhfəsinə üstünlük verib.
Şərif Kərimli 1977-ci ildə BDU-nun jurnalistika fakültəsini bitirib. 47 ildir ki, müxtəlif mətbuat orqanlarında çalışır. “Yazıçı” və “İşıq” nəşriyyatlarında re-daktor, şöbə müdiri, “Gənclik” (“Molodost”) jurnalında ədəbi işçi, məsul katib, redaktor müavini vəzifələrində işləyib. Bu məsələdə də ona Tanrı lütfünü əsir-gəməyib. Ustad müəllimlərdən dərs aldığı kimi, Əjdər Xanbabayev, Məmməd İsmayıl, Sabir Rüstəmxanlı kimi mütəfəkkir sənətkarlar yanında özü də, qələmi də ustalaşıb.
Şərif Kərimlinin iş təcrübəsində qəzetçilik xüsusilə mühüm yer tutur. Onun qəzetçilik fəaliyyətinin əsas önəmi və şansı odur ki, fəaliyyəti müstəqillik döv-rünə düşüb. İlk müstəqil mətbuat orqanı olan “Azərbaycan” qəzetində 1989-92-ci illərdə məsul katib, baş redaktor müavini və sonra isə baş redaktor olub. 1992-ci ildə bu qəzet 31 nəfər jurnalistin Milli Məclisə ünvanladığı məktub əsa-sında Cümhuriyyət dövrünün parlament orqanı olan “Azərbaycan” qəzetinin hüquqi varisi olaraq fəaliyyətə başlayıb və Ş.Kərimli orada baş redaktor müavini, baş redaktor vəzifəsini tutub.
90-cı illərin önləri nə qədər ziddiyətli dönəm olsa da, böyük tarixi əhəmiyyə-ti odur ki, xalqın, ölkənin azadlıq, müstəqillik arzularının mücadilə meydanla-rında gerçəyə çevrilməsi mərhələsidir. Ən böyük acımız isə, doğma torpaqları-mıza – Qarabağa və Qərbi Azərbaycandakı qədim tarixi torpaqlarımıza qarşı erməni təcavüzünün baş qaldırmasıydı.
Bir yandan da Gürcüstanda Z.Qamsaxurdiyanın hakimiyyəti dövründə qə-dim yurd yerlərimizə ərazi iddialari, tarixi saxtalaşdırmaq cəhdləri, Borçalıda soydaşlarımızın hüquq və azadlıqlarına sayğısızlıq, milli-etnik təsirlərə məruz qalması, onlara qarşı separatizm həmlələri, milli-ayrıseçkilik meylləri özünü göstərirdi. Proseslərin faktoloji mənzərəsi, ictimai fikir təsdiq edir ki, o dövrün acıları isə xoşluğundan ağır idi. Dövlət müstəqilliyinə gedən yolun mahiyyəti də elə bundaydı ki, çətinliyi nə qədər ağırdısa, hadisələrə baş vurmaq üçün tələb olunan cəsarət ondan da artıq idi.
Bu baxımdan, Ulu Öndər Heydər Əliyevin “Müstəqilliyin əldə olunması nə qədər çətindirsə, onun saxlanılması, daimi, əbədi olması bundan da çətindir” sözləri o müstəqillik yolunun keçilməsi üçün impulsiv dürüst bir ictimai qənaət, düşüncədir.
Şərif Kərimli belə bir ziddiyətli zamanda ilk müstəqil qəzet olan “Azərbay-can”da kollektivlə birlikdə əsgər əhval-ruhiyyəsində, ovqatında çalışırdı. Bəzən hərbi geyimdə də redaksiyada görünürdü. Tez-tez qaynar nöqtələrdən reportaj-lar, ictimai diskussiyalar hazırlayırdı. Qəzetdə Sabir Rüstəmxanlının atdığı irə-liçi, demokratik təməl sonradan Şərif Kərimlinin redaktorluğunda özünəməxsus şəkildə davam elədi. Qəzet nəinki günün nəbzini tuturdu, o həm də nəbzi idarə edə bilirdi. Onda başqa yeni mətbu nəşrlər də yaranmışdı və onların arasında “Azərbaycan” qəzetinin lokomotiv imici, öz yeri, çəkisi vardı. Əminliklə deyi-rəm ki, yeni dövr Azərbaycan publistikasının ən parlaq nümunələri ”Azərbay-can” qəzetində olduğu kimi, heç bir nəşrdə dolğun təfərrüatla yer almayıb.
1988-1989-cu illərdə tələbə olarkən mənim də yazılarım “Azərbaycan” qəze-tində dərc olunub. Biz yeni nəsil jurnalistlər ən yüksək tirajla və peşəkarlıqla çı-xan o qəzetdə işləməyi arzulayardıq. Düzdür, 1991-ci ildə BDU-nun jurnalisti-ka fakültəsini bitirərkən ilk iş yerim başqa qəzet olub, amma sonrakı mərhələdə uzun illər “Azərbaycan”da işləmişəm, qəzetçiliyi öyrənmişəm, təcrübəm orada formalaşıb. Elə olub, redaksiyada gündəlik “letucka”larda yazıların keyfiyyətini məsuliyyətlə, mətbəədə petiit, nonparel (qəzetlər o zaman linotipdə yığılırdı) şriftləri ilə metal çərçivə üzərində qəzetin görünüşünün effektivliyini müzakirə eləmişik. Komendant saatlarının qadağası ilə gecələri nəşriyyat dəhlizlərində az keçirməmişik. Cəbhə bölgələrində gözlərimiz, qəhrəmanlıq da, ölüm də görüb...
1992-ci il, günlərin birində mətbəədə qəzetin növəti nömrəsini çapa hazırlayırdıq. O zamanlar gənclik həvəsiylə hər həftə işlədiyim “Fəryad” qəzetində publisistik yazılarım dərc olunurdu. Onda “Azərbaycan”ın bir neçə işçisi də mətbəədə idi. Onlardan biri mənə yaxınlaşıb, iş-gücdən, yazı-pozudan söz salıb soruşdu:
-Bizim qəzetdə işləmək istəyirsən? – cavab gözləmədən əlavə elədi: – Redaktor Şərif Kərimli səni görmək istəyir. Deyəsən, qəzetə işə dəvət etmək fikri var. Sabah tezdən gəl.
Doğrusu, gözləmədiyim, amma qəzetin adına, nüfuzuna görə dəyərləndiril-məli təklif idi. Razılaşdım, getdim və sabahı gündən etibarən yeni məşhur kol-lektivlə işləməyə başladım. Şərif müəllim olduqca tələbkar redaktor idi. Bir də görürdün, işin axırı çağırdı ki, hazırlaş, sabah ezamiyyətə gedirsən. Bəhanə-fi-lan da qəbul olunmazdı. İş təcrübəmin ilk çətin mərhələsini mən o qəzetdə jur-nalist məsuliyyəti, riski və operativliyinin gərginliyi altında keçmişəm. Bu təcrübə sonrakı fəaliyyətimdə maneələrin, çətinliklərin aşılmasında ən böyük dəs-təkçi olub.
Ş.Kərimlinin yazar kimliyi haqqında ən etibarlı mənbələr onun araşdırma yazıları, ictimai-siyasi publistikası, sənədli bədii əsərləridir. O, reportyor, pub-lisist, qəzetçi-yazar kimi zamanında məşhurluğun nə olduğunu görən, amma bundan zərrəcə sui-istifadə etməyən usta qələm adamıdır. Onu yaxından tanıdı-ğımdan, yaradıcılığına, vətəndaş, ictimai mövqeyinə yaxşı bələd olduğumdan, tərəddüdsüz qeyd edirəm ki, Şərif Kərimlinin publisistikası mövzusuna, xarak-terinə, ideya-estetik tərzinə görə bütünlüklə milli, ictimai və mətn texnologiyası etibarilə isə fərqli mahiyyətə malikdir.
Şərif Kərimlinin publistikasının mahiyyətində həm mənbəli xəbər, həm fakt, həm analitik münasibət, həm də çağdaşlığı, ictimai nəbzi yansıtmaq imkanı və qabiliyyəti qabarıq görünür. Eyni zamanda, dil-təhkiyə cazibəsi ilə bədii təsvir vasitələri iç-içə təzahür edir. Elə bu da Şərif müəllimin publisist kimi orijinallı-ğıdır – “Ötən illərin harayı” adlı dörd cildliyi və “8712 nömrəli əsir”, “Gürcüs-tan: ikili standart siyasətinin yeni qurbanı” kimi...
Akademik Nizami Cəfərovun “O yaşadıqlarından danışır…” adlı məqaləsin-də oxuyuruq:
“Şərif Kərimli siyasi, elmi və bədii fəaliyyətini bir-biri ilə uyğunlaşdırmağı və onları bir istiqamətə yönəltməyi bacaran ziyalıdır. O, yaradıcılığının yarısını əhatə edən Borçalı problemini mətbuat vasitəsilə, eyni zamanda ən yüksək rəsmi səviyyələrdə diqqətə çatdırmış, Azərbaycan və Gürcüstan prezidentləri ilə görüşmüş və bu məsələ ilə bağlı soydaşlarımızın arzu və istəklərini ifadə edən təkliflər vermişdir. Şərif Kərimlinin redaktorluğu ilə çıxan qəzetlər ictimai-siyasi hadisələrə heç vaxt birtərəfli şəkildə yanaşmayıb, həmişə problemi tam ay-dınlığı ilə cəmiyyətə təqdim edib. Bu mətbu orqanlarda ictimai və dövləti işlər-də tanınmış, torpaqlarımızın müdafiəsində rəşadət göstərmiş gürcülər və ingi-loylar barəsində də obyektiv, maraqlı yazılar yer almış, onların ictimai, sosial və digər problemləri muxtəlif səviyyələrdə gündəmə gətirilmişdir.”
Şərif Kərimli idman jurnalisti deyil, amma idman jurnalistləri arasında daha çox tanınmışlardan, adı qalıcı olan yazarlardandır. Onun jurnalist qələmində bir yazıçı təfəkürü, tərzi vardır. Və onun idman jurnalistlərindən fərqi ondadır ki, o, çağdaş dövrümüzdə el pəhləvanlarından yazan yeganə yazıçı-publisistdir. Azərbaycan pəhləvanlarının yaşamı, fəaliyyəti, möcüzəvi səhnə nümayişləri onun qələmində bitkin, cazibəli halda obrazlaşıb. Gələnəksəl türk xalq pəhlə-vanlığı (və pəhləvanlar) haqqında çox sanballı bədii-publisistik məqalələr, sə-nədli povestlər yazmaqla, onların adlarını yazılı tarixin yaddaşına ötürüb – “Rəşid Pəhləvan”, “Sali Süleyman”, “Pəhləvan Müsəllim” kimi...
“Pəhləvanın taleyi” tarixi-sənədli romanı müəllifin hələ sıradan son əsəridir. Əsər ağır atletika sahəsində, sirk səhnəsində misilsiz xidmətlər göstərmiş milli pəhləvanlığın görkəmli nümayəndələrindən olan, uzun illər Gürcüstan Milli Filarmoniyasında çalışmış Məhəmmədəli Qazaxlı haqqındadır. 2023-cü ildə nəşr edilən romanda məşhur Məhəmmədəli Qazaxlının vətəndaş, pəhləvan kimi ömür yolu və fəaliyyəti barədə bir-birindən maraqlı anlar, anılar yer alıb. Müəl-lifin bu kitabını çağdaş dövr qəhrəmanlıq əsərlərinin dəyərli nümunəsi hesab etmək olar.
Şərif Kərimli 1954-cü il iyunun 22-də Borçalıda, Gürcüstanın Marneuli ra-yonunun Baydar kəndində anadan olub. Yaradıcılığında qabarıq görünən mo-tivlərdən biri də vətənə, yurda bağlılıqdır. Onun yazılarına doğulduğu yurdun torpağının ətri, insanlarının comərd həyatının ritmi-yaşantısı, təbiətinin rəngi-səfası hopub. Bəhs etdiyi mövzularda qoyulan problem və qayğılara milli dü-şüncə, ictimai-sosial münasibət, soy-kök, dil, mədəniyyət baxımından ziyalı-və-təndaş yanaşması vardır. “Böyük fəlakətin astanasında”, “Bakıdan Borçalıya nə yaxınmış”, “Bir köç qayıdır geri”, “İflasa uğramış siyasət və gerçəklik”, “Ha-ra gedirsən, ay evi yıxılmış?!”, “Mən qurban verildim”, “Borçalı ağrıları”, “Gül verdik, güllə aldıq”, “Borçalıdan Bakıya bir köç gəlir - qaytarmalıyıq!..”, “İtiri-lən nəslin harayı” əsərləri günün olaylarının, insan qayğılarının termoanalizi ki-midir.
Şərif müəllimin yaradıcılıq trayektoriyasının özəyində Borçalı-Bakı yolu, vətəndən vətənə səfər təəssüratlarının təsirləri durur. Bu yol milli kimlik, ömür, məsuliyyətli yaradıcılıq yoludur. Yazılarının birindəki qeydləri bu fikri yetərin-cə dolğun əsaslandırır:
“Həyatımda elə bir il olmayıb ki, mən doğma Borçalıma baş çəkməyim. Ba-kı-Borçalı arasında getdiyim yolları əgər bir-birinə calasaydılar, bəlkə də Yer kürəsinin belinə kəmər kimi dolamaq olardı. Hələ bu yollarda yaşadıqlarımdan, qazandıqlarımdan və itirdiklərimdən danışmıram… Mənim üçün dünyanın bü-tün düyünləri, bütün ağrıları, bütün arzuları, bütün sevincləri, bütün kədərlə-ri… bu yollardadır. Bu yolların o başında doğuluruq, yola çıxırıq, yolun sonu-na çatar-çatmaz bir daha geri qayıdırıq və gördüklərimizi, yaşadıqlarımızı təzə doğulanlara danışa-danışa ölürük… Nə etməli, biz belə olmuşuq, elə belə də olacağıq – üzü Altaydan, Yeniseydən bəri didərgin ruhlarımızın sorağıyla dün-yanı fırlana-fırlana gəlib, Xəzərlə Qara dəniz həndəvərində ilişmişik. Ayağımızı hara basırıqsa, əcdadlarımızın iniltisini eşidirik: “Sən Vətəndəsən! Vətən sən-sən! Vətən səndədir!”
Borçalıdan söz düşmüşkən: Gürcüstanda Z.Qamsaxurdiyanın prezidentliyi dövründə yaranan qarşıdurma meylləri, soydaşlarımıza qarşı kriminogen hərə-kətlər, təhsil, mədəniyyət haqlarının pozulması, qədim tarixi yer adlarının də-yişdirilməsi ziyalılarımızın haqlı narazılıqlarına səbəb olmuşdu. Millətçi-şovi-nist qrupların içində ermənilər əsas katalizator rolunda çıxış edirdilər.
O illərdə müəyyən sosial, milli yönümlü təxribatlara, təhdidlərə, hüquqsuzluğa reaksiya verənlərdən, mətbuatda etiraz səsini qaldıranlardan biri də Şərif Kərimli idi. 1989-cu ildə qeydiyyatdan keçirdiyi “Borçalı”, 1992-ci ildə təsisçisi olduğu “Sabah” qəzetləri bütövlükdə Borcalı məsələlərinə istiqamətlənmişdi. Redaktoru olduğu “Azərbaycan” qəzetində isə, hər həftə Borçalı haqqında silsi-lə materiallar, vətəndaş məktubları, siyasi icmallar əksini tapırdı.
Və nəhayət, Borçalı əsilli ziyalıların yurd təəssübkeliyi səyləri nəticə etibari-lə 1993-cü ildə Bakıda “Borçalı” cəmiyyətinin yaranmasına gətirib çıxardı ki, qurumun təsisçilərindən biri də Şərif Kərimli idi. Bu gün də onun ictimai fəaliy-yəti bu yöndədir, 2016-cı ildə dövlət qeydiyyatına alınmış “Borçalı” İB-nin 2024-cü ilədək sədri olub.
Dövrün milli mücahidi, “Azərbaycan” qəzetinin ilk baş redaktoru, xalq şairi Sabir Rüstəmxanlı yazır: “Mən Şərif Kərimlini 1978-ci ildən – təyinatla “Yazıçı” nəşriyyatına gəldiyi gündən tanıyıram. O zamandan onun bütün həyat və fəaliyyəti mənim gözlərim önündə cərəyan edib.
1989-cu ildə Şərif Kərimli ilə ilk müstəqil mətbuat orqanı olan “Azərbay-can” qəzetində birgə fəaliyyət göstərmişik. Ona görə də inamla deyə bilərəm ki, onun peşəkar qəzetçi kimi öz işinə məsuliyyətli münasibəti, Azərbaycanın yeni qəzetçilik məktəbinin yaradıcılarından birinə çevrilməsi və müstəqil mətbuatın inkişafındakı rolu danılmazdır.
Şərif Kərimli həyatının və yaradıcılığının əsas leytmotivinə, qayəsinə, məna-sına çevirdiyi Borçalı və Azərbaycan-Gürcüstan dostluğu ideyasını və mehri-ban əməkdaşlıq münasibətlərini təkcə bu iki ölkənin mətbuatında deyil, eyni za-manda, dünyada tanınmış, nüfuzlu, “Novoe russkoe slovo” (ABŞ-da çıxır), “Nezavisimaya qazeta” (Rusiya), “İslami Birlik” (İran), “Sabah” (Turkiyə) kimi qəzetlərdə təbliğ etmiş və indi də bu fəaliyyətini davam etdirir.”
90-cı illərin önlərində Borçalı ilə bağlı mətbuatda və ictimai rəydə müəyyən narahatlıqlar özünü göstərirdisə, burada perspektiv üçün ziyalı ümidi, inamı da nəzərə çarpırdı. Gürcü və Azərbaycan xalqları arasında münasibətlərin pozulması daim ermənilərin marağında olub. Şərif Kərimli də məqalələrində həmişə erməni təxribatından narahatlığını ön plana çəkir: “Başqa millətlərdən fərqli olaraq, tarixən gürcülər və azərbaycanlılar arasında ciddi ədavətə səbəb ola biləcək müharibə və münaqişələr olmayıb. Ümumiyyətlə, Azərbaycanla Gürcüs-tan arasında münasibətlər həmişə əməli səciyyə daşıyıb. Ermənilər daim bu iki dövlət və xalq arasında nifaq salmağa çalışmış və bundan faydalanmaq istəyin-də olmuşlar.”
Ardınca da düşüncəsindəki ümidi ifadə edir: “Etiraf etmək lazımdır ki, Eduard Şevardnadze və Heydər Əliyev hakimiyyətə gəldikdən sonra onların şəxsi səyi və təşəbbüsü nəticəsində Gürcüstan dövlətinin hüquq-mühafizə orqanlarının Borçalıda və ona bitişik ərazilərdə fəallığı artdı və burada hökm sürən kri-minogen özbaşınalığa qarşi ciddi əməliyyatlar həyata keçirildi...”
Yenə də üzdə olan həlli vacib problemləri deməkdən qalmır: “Lakin E.Şevardnadze zamanında da borçalılara qarşı gizli şəkildə təzyiqlər olunur, onların işlə təmin olunmasında əngəllər törədilirdi. Gürcüstan azərbaycanlılarının ən böyük problemi olan torpaq problemi də məhz E.Şevardnadzenin vaxtında yaradılmışdır.”
Və ardınca gələcəyə yönəlik inamını təsdiqləyir: “Nəhayət, 1996-cı ildə müs-təqil dövlətin rəhbəri kimi Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin Gürcüstana işgüzar səfəri ilə iki ölkə arasında münasibətlərin yeni – üçüncü mərhələsi başlandı.”
Gürcüstandakı tarixi vətənlərində yaşayan soydaşlarımızın bugünkü və gələcək fəaliyyətində dil, ədəbiyyat, təhsil məsələlərinin aprıcı təsirə malik amil olduğu gün kimi aydındır. Bu gün vətəndən kənarda yaşayan azərbaycanlıların dil, mədəniyyət, təhsil haqları dövlətimizin siyasətinin başlıca diqqətindədir. Amma yenə də vətəndaş, ziyalı təklifi, təşəbbüsü həmişə yardımçı statusda çıxış etməlidir. Şərif Kərimli Borçalıda yaşayan soydaşlarımızın vətəndaş haqlarının vəziyyəti və səviyyəsi ilə bağlı fikirlərini, təkliflərini belə qeyd edir:
“İndi Borçalıda Azərbaycan dili və ədəbiyyatı fənnini tədris edən yaşı 60-dan aşağı olan müəllim tapmaq çətindir. Bu müəllimlərin savadına mənim şüb-həm yoxdur. Lakin zamanın danılmaz dialektikası var: canlı aləm cavanlaşmasa, həyat cansıxıcı olar. Müəllimin cavanlaşması təkcə onun yaşı ilə bağlı deyil: həyat dəyişir – insanların dəyişən mühitə, zamana uyğun olaraq bir-birinə münasibəti də dəyişir, yeni insanın fikir və duyğularını yeni ədəbiyyata gətirən şair və yazıçılar, alimlər, dilçilər yeni ədəbiyyat yaradır, dil zənginləşir, yeni sözlər yaranır, yeni sözlər yeni insanlarda yeni-yeni təfəkkür tərzi, yeni dünyagörüşü, həyata yeni yanaşma incəlikləri formalaşdırır. Və bütün bunları cəmiyyətə məhz müəllim çatdırır. Gürcü dilini öyrənmək vacibdir, hətta o dildə təhsil almaq da olar, lakin ana dilimiz həmişə başımız üzərində dayanmalı və onu bütün dillərdən uca tutmalıyıq. Bu isə təkcə borçalıların problemi olmamalıdır.”
Şərif Kərimli təkcə jurnalistliklə kifayətlənməyib, jurnalistikanın tədrisi ilə də məşğul olub. Mətbuatdan ayrılmadan, Odlar Yurdu, Avrasiya, Slavyan uni-versitetlərinin jurnalistika fakültələrində 10 ildən artıq pedaqoji fəaliyyət göstərib, gənc jurnalistlərə çağdaş jurnalistikanın problemlərindən dərs verib. Hazırda isə, Azərbaycan Respublikası Əqli Mülkiyyət Agentliyinin “Əqli Mülkiyyət” jurnalının ədəbi redaktorudur. Bu qurumda işlədiyi son beş ildə “Azərbaycan milli musiqi alətlərinin patentlə mühafizəsi”, “Azərbaycan brendləri”, “Haaqa sistemi” adlı elmi-praktik kitablar nəşr etdirib.
Şərif Kərimli yaradıcılığının ümdə əhəmiyyəti ondadır ki, mövzuca geniş spektrlidir, məzmunca ictimai aktuallıq kəsb edir, mətndə təhkiyə-təsvirə görə dil zənginliyinə, üslub özəlliyinə, fikir konkretliyinə malikdir. Bu əlamətlərlə o, media gəlişiminə önəmli töhfələr vermiş bir yazardır.
Yaradıcı insan üçün ömrün, zamanın həddinin nisbi olması barədə fikirlə ra-zıyam. Yaradıcılıq potensialına, həvəsinə görə, təqvim olmasaydı, bəlkə Şərif Kərimli 70 yaşına çatrdığını heç özü də qəbul etməzdi.
Hələ 70 yaşında da fəaliyyətinin tempini saxlayan, zövqlə çalışan, öz yaz-dıqlarından və yaxşı yazılardan zövq alan yazar həmişə həyatdan xoş sürpriz-lər, etibar gözləyir – özü həyata, həyatdakı missiyasına etibarlı olduğu kimi...

Dəyanət OSMANLI
Yanvar 2024

Şəhidlər Xiyabanında

34 ildir ki, bu müqəddəs Xiyabanı ziyarət edirəm. İlk illərdə məktəbli idim. Ömrümdən nə qalıbsa, o tarixdən bəri yaşadığım illər kimi yenə də bura bağlı olacaq. Şəhidlərimizin dəfn gününü heç unutmaram...
Sinif yoldaşlarımızla Əhmədlidən piyada dizəcən qara bata-bata gəlib çıxmışdıq dəfnə. İnsan izdihamı göz qaraldırdı... Səması tutulmuşdu küləklər şəhərinin. Qar, boran az görən Bakıda şaxtalı bir gün idi. Al qərənfil yağışı yağmışdı Azadlıq tələb edən xalqımızın ana qucağına - Bakıya.
Uzaq dağ kəndindən sənə sarı çox boylanmışdım, Bakı!
Poçt yolumuzdan poçt maşınını kəndimizin asfalt yoluna burulan görən kimi məhlə uşaqları ilə birlikdə poçtumuza qaçardıq. Bir Allah bilir ki, poçtalyon Savalan dayıya, Gülqala, Nazgül xalaya neçə dəfə - Bizə Bakıdan məktub var? Bizə Bakıdan bağlama var?- suallarını vermişdik. Cavabında mehriban - mehriban bağlamaları hələ açmamışıq. Nə olsa, axşamüstü poçt paylananda gətirəcəm deyərdilər...
Əmidən, bibidən, dayıdan, xaladan, qohum-əqrabadan məktub, bayram açıqcalarını nə qədər səbirsizliklə gözləyərdik... Poçtdan birimiz sevincək, beşimiz məyus (məktub almayanlar) qayıtsaqda, bu hal həmişə belə təkrarlanardı. Həm sevinənlər, həm də məyus olanlar poçta bir yerdə gedib, gələrdik. O məktubları qaranəfəs evə çatdırınca necə sevinc yaşamışam, İlahi... İlk nənəmə oxuyardım, həyəcanlı-həyəcanlı... Sonra atam oxutdurardı, sonra da anam. Özüm isə yeni məktub alana qədər dönə-dönə oxuyurdum. Sanki sehirli idilər bu məktublar... Özləri ilə nə qədər ümid, sevinc gətirirdilər. İçindəki xəbərlərdən belə asılı olmazdı bu sevinclər. Bəzən xoş olmayan acı xəbərlər gətirsələr də ...
"Sizə Bakıdan məktub gəlib"- sevinci ayrı idi...
Qohum uşaqları yazırdılar ki, Bakının işıqları o qədər al-əlvandır zülməti aydınladır! Gecələri ecazlı, gündüzləri füsunkar Bakı... Bir ucqar dağ kəndindən necə möhtəşəm görünürdün, Doğma Bakı, Əziz Bakı!
Bu gün də Dağüstü park yüksəkliyindən seyr edib qürurlandım səninlə, Gözəl Bakım, Mehriban Bakım!
Adətən belə başlayardı məktublar... Salam. Biz sağ və salamat olub, sizin də sağ və salamat olmağınızı o bir Allahdan arzu edirik. Yazın görək, necəsiniz? Burda, bizdə havalar yaxşı (soyuq, sərin, isti və s.) keçir, bəs orda, sizdə havalar necə keçir?....
Burda, bizdə...
Orda, sizdə...
Havaların necəliyi sanki, bütövlükdə növbəti məktubu yazana kimi adamı toxtaq saxlayırdı. Bu məktublar ümumilikdə əhval-ruhiyyəni özündə cəm edib, məktub yazılana ötürürdü. Artıq 36 ildir ki, Bakıya məktub yazmıram... Poçt maşını yalnız xəyalımda kəndimizə burulur...
Bakıya ilk gəlişim 1988-ci ilin sentyabr ayında qaçqın uşaq statusunda olub...O ildən Bakı əlimdən bərk tutub. Bakının sakini olmuşam.
O illərin uşaqlarının çoxunun uşaqlığı Azadlıq Meydanındakı mitinqlərdə keçib. Məktəbdə dərslərimizi yarımçıq qoyub, qaçıb meydana gələrdik. Azadlıq mübarizəmizə qoşulardıq. Lenin baba deyə-deyə böyüyən biz sovet uşaqları Sovet İmperiyasının necə süqut etdiyini öz gözlərimizlə gördük, ağrı-acılardan keçib, müstəqilliyin dadını ilk dadanlardan olduq. Biz uşaqlar da elə birdən böyüdük...
Mən də 1990-cı il yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecədə böyüdüm... O dəhşətli yanvar gecəsində qaldı doğum günü sevincim... Günahsız məktəbli Larisanı, İlqarı qətl edən “bizim sovet ordumuz”un əsgərləri o sevinci də güllələdilər. Gecəni vahimə içində keçirdik. Nə baş verdiyi barədə hər hansı bir rəsmi məlumat əldə etmək mümkün deyildi. Azərbaycan Televiziyasının enerji blokunu partlatmışdılar. Radio da susmuşdu. O zaman mobil əlaqə yox idi. Yalnız şəhər telefonları ilə əlaqə saxlamaq olurdu. O da təhlükəli idi. Çünki dinlənilirdi. Qanlı Yanvar Şənbəsinə açıldı sabahımız. Heç kim bir-birindən xəbər tuta bilmirdi. Əslində nə baş verdiyini anlamaq çətin deyildi. Gözlə gördüklərimiz bunu diqtə edirdi. Bakıya Sovet Ordusu hücum etmişdi. Dinc əhali amansızlıqla qətlə yetirilmişdir.
Sovet ordusunun tankları Bakını hər tərəfdən əhatəyə almışdılar. Binamızın (Əhmədli qəs. Nəsirəddin Tusi küç. 43) başında, yolun ortasındakı tank hansı eyvandan boylanan olurdusa oranı atəşə tuturdu. Axşamlar işığı gələn pəncərələrə də atəş açılırdı. Bakı buxtasındakı gəmilərin qulaqlarımdan heç vaxt getməyən fit səsləri... Eyvanlardan 40 gün asılan qara bayraqlar... Nə tankdan, nə qandan qorxmayan xalqımızın əzmi, iradəsi, mübarizliyi... Dağüstü parka doğru irəliləyən insan seli...
Şərəfinə indi Bakının 20 Yanvar Meydanı adlandırılan o vaxtkı XI Qızıl Ordu meydanında heykəli ucalan, Qızıl Ordunun, əslində Qanlı ordunun törətdiyi faciəyə qarşı Bakının qəzəbi, nifrəti, sonsuz kədəri yaddaşımdan silinməyib, silinməz də ...
Heç bu zorla dirənib Sovetlər Birliyini yaradanların özlərinində inanmadığı, uydurduqları sovet xalqı məfhumu və bu xüsusda yaratdıqları bu beynəlmiləl xalqa qarşı faşist münasibətləri təkcə Bakıdakı 20 Yanvar faciəsi ilə məhdudlaşmamışdı. Alma-Ata, Tbilisi, Oş, Düşənbə, Vilnüs, Riqada da bu Qızıl yox, Qırmızı ordu xalqları qanlarına qəltan etmişdi. Uşaq ikən qulağım çox eşitmişdi. Bala, Allah bu Şura hökumətini dağıtsın. Bizi quru yurdda qoydu. Sürgünlər, güllələmələr, yağmalamalar... Ağ günümüzü qara günə çevirdilər. Heç pis gündən gözümüz açılmadı... Evini yıxanlara qulluqçu olmaqdan ağır nə ola bilərdi? Sovet vətəndaşı, sovet ordusu və s. zor gücünə hamını sovetləşdirmişdilər. Müharibə, qan-qada, ölüm, itim...
Çox şeyimizi itirdik. Ərazi bütövlüyümüzü, əzizlərimizi, dostlarımızı... Dağıdılan varımızı-halımızı demirəm... Bircə ümidimizi itirmədik! Ümid ölmədi! Bizi diri saxladı!
2020-ci ildə 44 Günlük Zəfər salnaməsi yazıldı tariximizə. 2023-cü ildə ərazi bütövlüyümüz bərpa olundu. Bu zaman kəsimində Müstəqil dövlətimiz möhkəmləndi, ordumuz gücləndirildi və nəhayətdə Böyük Qələbə qazanıldı! Zəfər çalındı!
2024-cü il 20 yanvar tarixində Bakıdan - Bakıya yazılan bu məktubda – “Bu gün Bakıda hava şaxtalıdı. Gün işarsa da, soyuq adamın iliyinə işləyir” yazıldı. Əlimdəki qərənfillər isə əvvəlki illərdən fərqli olaraq, üşümədilər...
34 ildir ki, bu sevinc, sevgi, şadlıq çiçəkləri soyuq məzarlara düzülür... Şəhidlərimizin tökülən günahsız qanlarının simvoluna dönüblər, al qərənfillər.
Bu il qərənfilləri şəhid məzarlarına düzəndə həm şəkillərdən boylanan baxışlar, həm də qərənfillər gülümsəyirdi üzümə... Onlar birləşib ərazi bütövlüyümüzün sevincini əks etdirdilər bu gün biz ziyarətçilərə...
Bu gün, gözümüzdən yaşları, kədəri, qüssəni sildi AZADLIQ uğrunda əziz can fəda edən, ŞƏHİDLƏRİMİZ! Amalı azadlıq olan şəhid şairimiz Ülvi Bünyadzadənin anası bir dəfə söhbətimizdə söylədi ki, Ülvi gənc ikən şəhid oldu, yandım, kül oldum. Amma sonra gördüm ki, oğlum xalqımızın qəlbində yaşayır, o diridir! Əbədi ömür qazanıb. Məni bu toxdatdı. Ülvini və azadlığımız uğrunda can qurban verən bütün şəhidlərimizi qoynuna alan, Vətən sağ olsun! Allah hər birinin əziz ruhlarını şad etsin!
20 Yanvar, sən qaranlıqdan aydınlığa açılan səhər oldun. Qürur Günümüzsən! O Şura deyilən hökumət qurulan gündən qəlbimizə gizlin-gizlin əkilən Azadlıq toxumları bu gün al qırmızı qərənfillər gözəlliyində göyərdi!
Mən də yenidən doğuldum bu gün, hürr və azad!
Bakı, xoş vaxtın xeyir!
20 Yanvar, 2024-cü il

ÖN SİRAYA ÇIXDIQ, USTAD

Mübarizə bu gün də var, yarın da,
Mən də onun ən ön sıralarında.
Rəsul Rza. Ustad Xalq şairimiz Rəsul Rzanı xatırladım.
Xəbər çatdırım Sizə,
Sizin ardınızca ön sıraya
çıxdıq, ustad!
Qondarma sərhədləri,
Səngərləri həmlə-həmlə yıxdıq, ustad!
Doğma yurdun havasında
Babaların nəfəsini duya-duya,
Elə o nəfəslə, o sevgiylə
Qalxdıq sıldırımları,
Qovuşduq ucalığa- Şuşaya!
Çıxdıq Kəlbəcərə, Xankəndinə,
Üzü Zəngiyə, Laçına.
İmkan vermədik yurdumuza köçürülən haylar
Xaçlarını yamaya
Qədim Alban xaçına.
Yol açılmalıdı Naxçıvana!..
Neçə doğma məkana yol açılmalıdı-
İradə var, məram var!..
O yurdlarda yollara baxan,
əlləri qoynunda neçə-neçə anam var!..
Aydınlıq gətirdik, ustad,
Tarixin qarışıq yoluna, izinə.
Vüqarla, açıq alınla baxdıq
Üfüqlərin, səhərlərin üzünə!
Uğurlar aldıq Qaf dağından.
Qorxmadıq mühitin, zamanın
Qaralığından, qaranlığından.
Şəhidsiz, qazisiz olmaz ki zəfər, bildik!
Birliyimiz olsun, şərin yolunu kəsər, bildik!
Ön sıradayıq, ustad,
Mübarizə meydanında!..
Hələ görüləcək çox işlər var
Məqamında, zamanında...
Durulacaq axarlarımız-
Yaranacaq yaşıl həyat.
Mübarizənin ön sırası
Bəzən öz yanınızdan keçir, ustad.
Mən də çalışdım ata kimi, yazar kimi,
Ön sıraya çıxdı
Yetirməmiz- neçə-neçə igid oğul-
Eldost, Sahib, Mənsur, Toğrul!..
Bu gün də ön sırada
Vətənin xeyir-duası ılə
Alnı xınalı Vətən oğulları var!
Vətənin yolunda
Yanan işıqlardı
Vətən uğrunda döyüşə atılan oğullar!
Hələ neçə-neçə ön sıraya,
Neçə-neçə qələbəyə acıq.
O işıqların altından keçirik, gedirik sabahlara
Üzüağ, alnıaçıq...
***
Ustad, o ön sıraya
Bütöv bir xalq yürüdü.
Dedik, əzildik, qalxaq,
Kükrədi haqq, yürüdü!

Sərkərdə bir cəsur ər,
Yumruğunu gördü şər!..
Bizi haqlı bılənlər,
Yaxın, uzaq yürüdü!

Ərlər döndü özünə-
Azərbaycan sözünə!..
Düşüb haqqın izinə,
Bir şanlı çağ, yürüdü!

Nida-bayraq bir ərdə,
O ər ulu sərkərdə!..
Sərkərdə neçə yerdə
Asdı bayraq, yürüdü!..

Ərlər tarixdən yenə,
Keçib gəldi bu günə!
Neçə ulu ərənə,
Çatdı soraq, yürüdü!

Neçə sönmüş ocaq var...
Ər oğul olmadı xar-
Dedi: yansın ocaqlar,
Oldu çıraq, yürüdü!

Azmı haqları boğan,
Bu yürüşə gəc baxan,
Vətən deyən hər elxan,
Şərdən iraq, yürüdü!

Bəy oğullar özləndi,
Ad-san ilə süsləndi!.
Zəfər kənd-kənd səsləndi,
Ocaq- ocaq yürüdu!..

Şəhid, qazi- şan bizə,
Yolumuz-mübarizə!..
Tarix də üstümüzə
Açdı qucaq, yürüdü!
***
Hər yurd yeri- haqqımız,
Haqq ilə çıxdıq, ustad,
Ön sıraya, uğurlar!
Vətən xalqla bir oldu,
Bir xalq olan-güc olan
El-obaya uğurlar!..

Qalxır bir yeni güclə;
Şəhid ruhu önündə-
Bayrağımız önündə
Əyilən hər qamətə,
Hər bir boya uğurlar!

Haqqın alıb ölkəmiz-
Özəl günlər olacaq;
Təntənəyə, şənliyə,
Neçə toya, uğurlar!..

Zəfər günü- bələdçi,
Yolu aparır hara?..
Bu günün ardı ilə
Gələcək zamanlara,
İlə, aya uğurlar!..

Hər vətəndaşda yenə
Bu qələbə gününə,
Yaşanacaq hörmətə
Sayğı-saya, uğurlar!..

Bu təməlin üstünə
Daş qoyacaq hər kəsə!-
Ər oğula, memara,
Hər ustaya uğurlar!..
***
Zəfər heçdən yaranmır,
Nə yaxşı tapa bildik
Uğurların sirrini.
Çəkib, oturtmalıydıq,
Vurub, göstərməliydik
Haqsızlara yerini!
Diqqət zəifləməsin,
Bəlkə sona çatmayıb
Yad oyunlar, tələlər.

Bəlkə hələ az deyil,
Boynunda yad kəmsiyi
Zatıqırıq kölələr.

Nə yaxşı meydandayıq,
Gərək bu meydanlarda
Olaq bir az da həssas,
Olaq bir az da sayıq!.

Sözünüzə tapındıq:
Mübarizə bu gün də,
Yarın da var- həqiqət.
Bir bağbansan,bağın da,
Barın da var, həqiqət.
Bu bardan barınmasaq
Nələrə tuş olarıq,
Enib, düşərik hara?..
Şeiriniz silahdı,
Bildim, ehtiyac çoxdu,
Ustad, bu silahlara!..
Bu silah da məlhəmdir
Acılara, ahlara.
Yolumuz uğurludur,
Qələbələr olacaq!
Billəm, mübarizə var,
Üz tutdum sabahlara!..

MUSA ASLANXANLI

Olmuşam Məcnuna həmdəm həmin o yardan sarı,
Qəmü-dərd içrə odlanıb könül dildardan sarı.

Cananın badeyi-eşqi məni bihuş elədi,
Əvvəl-əvvəl oldu xoş könül də xumardan sarı.

Amma ki, çox içdikcə oldu zəhər badeyi-eşq,
Aləmdə bir parə oldum o cür qəddardan sarı.

Dəryayi-qəm içrə boğulsamda mən qaragün,
Yar gedib can yandırar bir məlun əğyardan sarı.

Xar olsam da xəlq içrə bəlayi-eşqə yoldaşam,
Miftahi-eşqim var mənim, məxzənül-əsrardan sarı.

Məhəmməd bəxti-qarə bəlayi-eşqə aşina,
Bildirər bu bəlanı ki, əziz xridardan sarı...

Məhəmməd Şəhvari
Şirvan şəhər 10 nömrəli məktəbin 10B sinif şagirdi

"ŞƏRQ MƏDƏNİYYƏTİ
MƏNİ HƏMİŞƏ ÖZÜNƏ CƏLB EDİR."

"Butov Azərbaycan" qəzetinin əziz oxucuları!
Bugünkü qonağımız — italyan tanınmış şairəsi, yazıçı, tərcüməçi, ədəbiyyat tənqidçisi və jurnalist, geniş spektrli yaradıcı, bir çox ədəbiyyat mükafatları laureatı, mənəviyyat və ədəbiyyat təbliğatçısı,
Elisa Masciadır.

— Ədəbiyyat və şeiriyətə marağınız nə vaxt başlayıb? Yaradıcı olmağınıza əsasən sizi istiqamətləndirən amillər hansılardır?
—Mənim ədəbiyyata marağım uşaqlıqdan başlayıb, ibtidai məktəb illərindən oxumağa, yazmağa, eyni zamanda şeirlər oxumağa xüsusi marağım olub.
Həmişə yaradıcı yazı və oxumağı inkişaf etdirməyə çalışmışam. Mənim üçün yaradıcı olmaq yalnız ədəbiyyat və sənətlə bağlı deyil, həm də əl işləri – tikiş, toxuculuq, kimi əl sənətləri ilə əlaqədardır.
—İtaliyadakı ədəbiyyat mühitini necə qiymətləndirirsiniz? Orada yaradıcılar üçün hansı imkanlar mövcuddur?
İtaliya haqqında "şairlər, əvliyalar və səyyahlar ölkəsi" ifadəsi məşhurdur. Lakin bu məşhur deyimə baxmayaraq, mənim fikrimcə, şair olmaq üçün yalnız düşüncələri yazmaq kifayət deyil. İlham və şeiri üslubdan əlavə, yazı qaydalarına riayət etmək lazımdır. Ən vacib isə oxumaqdır, çünki yalnız oxuyaraq zəngin söz ehtiyatına sahib olmaq mümkündür. Bu isə yalnız uşaqlıqdan başlayaraq davamlı təhsil və məşq yolu ilə olur. İmkanlar, şəxsi davamlı zəhmət və həmkarlarla, mədəniyyət təşkilatlarında ideya mübadiləsi ilə bağlıdır.
—Ədəbiyyat prosesində hansı mərhələni ən maraqlı və həyəcanverici hesab edirsiniz?
—Hər bir yazıçı öz ədəbiyyat yolunda bir neçə mərhələdən keçir.
Mənim uşaqlıqdan yazıya xüsusi marağım olub və zamanla hekayələr yazmağa başladım, nəhayət ki, nəşr etdirməyə çalışdım və bu mənim arzum idi.
"Hələlik" romanımın nəşrini tam başa çatdıra bilmədim, çünki hələ tamamlanmağa ehtiyacı var.
Lakin bu suala cavab olaraq, geriyə baxıb öz ədəbiyyat yolumu qiymətləndirərək deyə bilərəm ki, ən maraqlı mərhələ ilhamdır, ən həyəcanverici mərhələ isə nəşr üçün gözləmə mərhələsidir.
—Müasir oxuma mədəniyyətini necə qiymətləndirirsiniz?
Bu mədəniyyəti inkişaf etdirmək üçün nə etməliyik?
—Dünyada ən çox istifadə olunan "maye cəmiyyət" anlayışına əsasən, insanlar oxumağa daha az meyl edir. İnsanların öz vaxtlarını düzgün şəkildə ayırmağı öyrənməsi, həmçinin səbr və vaxtın dəyərini anlamağa başlaması vacibdir. Müasir dövrdə bu, şəxsi və cəmiyyətin inkişafına müsbət təsir edəcəkdir.—Fərqli ölkələrdən olan yaradıcılarla əməkdaşlıq işinizə necə təsir edib?
—Mənim üçün fərqli ölkələrdən olan həmkarlarımla şeir üslubumu paylaşmaq və öyrənmək çox vacibdir. Bu, təkcə fərqli mədəniyyətlər və yaradıcı yanaşmalar vasitəsilə yeni ilham almağa kömək etmir, eyni zamanda zaman-zaman yeni şeir üslublarını, məsələn, Edwin Antonio Gaona Salinas tərəfindən ixtira edilən Gaonesa və ya Antonio Escobar Mendivez tərəfindən yaradılan Decima üslubunu sınaqdan keçirməyə təşviq edir.
Mən heç kimdən təsirlənmirəm, çünki hər şey mənim davamlı araşdırma və öyrənməyim nəticəsində yaranır.
—Ədəbiyyat müsabiqələrində və antologiyalarda iştirak etmək yaradıcı işinizə hansı yeni imkanlar yaratdı?
—Milli və beynəlxalq antologiyalarda iştirak mənim üçün çox vacibdir.
Bu, həmkarlarım ilə ideya mübadiləsi aparmaq və birlikdə işləmək, həmçinin bəzən, xeyriyyə məqsədilə satış gəlirlərinin ABEO (onkoloji xəstəliyi olan uşaqlar üçün təşkilat) kimi təşkilatlara həsr edilməsi imkanı yaradır.
Bu antologiyalar vasitəsilə daha çox insana müsbət təsir göstərmək mənim yaradıcı fəaliyyətimi daha da inkişaf etdirir.
—Yaradıcı uğurun əsas amilləri nələrdir?
Yazar olmaq üçün davamlılıq, çox səbr və həmişə öyrənməyə hazır olmaq lazımdır. Mənim yaradıcı planlarıma qatdığım səbr və ilk addımlarda təslim olmamaq çox vacibdir. Həmçinin, nəticələrə nail olarkən sakit olmaq və həvəs göstərməmək lazımdır. Çünki çox vaxt, çətin iş nəticəsində əldə edilən mükafat daha qiymətlidir.
—Sülh və mədəniyyəti təşviq etmək fəaliyyətiniz şəxsi həyatınıza və yaradıcı işinizə necə təsir göstərdi?
Sülhü təşviq etmək mənim üçün təbii və daxili bir prosesdir.
Mənim sülhə olan inamım uşaqlıqdan mövcuddur.
Şeir və ədəbiyyat vasitəsilə sülhün yayılması, xüsusilə indi, internet vasitəsilə hər yeri əhatə edə bilər. Bu, oxucuların həyatına sülh və müsbət enerji daxil etməyə, onlarda yeni hisslər oyatmağa kömək edir.
—Yaradıcı cəmiyyətdə hansı rol oynayır? Ədəbiyyatın insanların həyatına təsiri haqqında nə düşünürsünüz?
—Yaradıcı cəmiyyət üçün böyük və məsuliyyətli bir rol oynayır.
Mənim fikrimcə, yazılarımı oxuyan insanların, onların həyatında və cəmiyyətin inkişafında özlərini tapması, mənim məqsədimdir. Mənim dünyagörüşüm, ədəbiyyat vasitəsilə insanlara müsbət mesajlar göndərməkdir, bunu həm də könüllülük, sevgi və sülhün toxumları olaraq görürəm.
—Yaradıcı proses və şəxsi həyat arasında düzgün tarazlığı necə qoruyub saxlamaq lazımdır?
—Yaradıcı və şəxsi həyat arasında tarazlığı qorumaq üçün gündəlik məşqlər və bir qədər oxumağa və yazmağa vaxt ayırmaq, öz stilini inkişaf etdirmək və daha çox insana təsir göstərmək vacibdir.
—Azərbaycan və İtaliya arasında ədəbiyyat sahəsində əməkdaşlığı necə inkişaf etdirmək olar?
—Bütün dünya ölkələri ilə əməkdaşlıqda ən effektiv yanaşma, hər bir xalqın mədəniyyətini öyrənmək və bu ölkələrin dillərinə tərcümələr vasitəsilə mədəni mübadiləni asanlaşdırmaqdır.
—Azərbaycanı ziyarət etmək istəyirsinizmi?
—Dünyanın bir çox ölkələrini ziyarət etmək istəyərdim, lakin mən hələ də İtaliyada olan gözəl və məşhur yerləri ziyarət etməyi istəyirəm.
Əgər qismət olsa, Azərbaycana səyahət etmək niyyətindəyəm.
Şərq mədəniyyəti və sənəti, zəngin tarixi və ədəbiyyatı həmişə məni özünə cəlb edib.
Söhbətləşdi: Cahangir NAMAZOV,
“Bütöv Azərbaycan”ın Özbəkistan təmsilçisi.

Od nə çəkdi, küldən soruş...(R.Rza)

Azərbaycan xalqının tarixi minilliklərə söykənir. Qərbi Azərbaycanın bir hissəsi sayılan Zəngəzurun əyilməz zirvəsi nə qədər məğrur görünsə də, o, taleyin o qədər acısını görüb ki. Zəngəzur dağları elə sıralanıb ki, sanki bir- birinə nəsə pıçıldayır. Bu dağlar igid Babəkin ərəblərə, Qaçaqların bolşeviklərə qarşı mübarizəsini yaşatmağa çalışan izlər saxlayır. Bu ərazidə bir ad belə tapmazsan ki, yad ünsürlü ola. Dədələrimiz, babalarımız bu diyarın dağlarına, dərələrinə gözəl adlar qoyublar. Bu adların hər birinin arxasında bir nəslin, bir elin tarixi dayanır. Bu tarixin elə səhifələri var ki, vərəqləyəndə ürək dağlayan hadisələrin şahidi olan şəhidlərin öz qanları ilə yazdıqları qəhrəmanlıq tarixi onu oxumadan keçməyə icazə vermir.
Ənvər kişi Oğuz yurdunun bir parçası olan Qafan rayonunun Gığı kəndində doğulub, sevib- seçdiyi Səlbi xanımla ailə qurub. Taleyin işi onları Bakıya gətirib, “Böyük şor” deyilən qəsəbədə məskunlaşıblar. Üç oğul dünyaya gətirib Səlbi xanım, üç əsgər böyüyürdü bu ailədə. Amma evin son beşiyi, altı yaşlı Səməd (1975- ci il təvəllüdlü idi.) yolu keçərkən milliyyətcə erməni olan sürücü tərəfindən qəzaya uğrayır. Onu xəstəxanaya çatdırsalar da, həyatını xilas etmək mümkün olmur. Səlbi xanım bu acıya dözə bilmir, hey ağlayıb- sızlayırdı, amma böyük oğlu Natiq (1971- ci il təvəllüdlü) və ortancıl oğlu Namiqin varlığın düşünəndə Allaha şükr edib susurdu. Səlbi xanımı daha çox ağrıdan balasının lənətə gəlmiş erməninin güdazına getməsi idi.
H a ş i y ə: Qərbi Azərbaycanda azərbaycanlılar ali təhsil alsalar da, vəzifə tuta bilmədiyindən Bakıya üz tuturdular. Ali təhsil alanlardan yalnız müəllimliyi bitirənlər işlə təmin oluna bilirdilər. Onlar da Azərbaycan kəndlərində işləyə bilirdilər. Azərbaycan əsilli həkimlərdən şəhər klinikasında yalnız Gülzar Şıxəliyeva, Gığı kənd xəstəxanasında baş həkim Səfixan Gəncəliyev, Məcnun Babayev və Vaqif Quluyev işləyə biliblər. Bu da dəryada damla deyilmi? Bunun da səbəbi xəstəxananın Azərbaycan kəndinə xidmət etməsi idi. Azərbaycan əsilli həkimlər də onlara göstərilən sayqısızlığa dözməyərək Bakıya köçməyə məcbur olublar.
Şəhid Məmmədov Namiq Ənvər oğlunun da Bakıda dünyaya gəlməsinin səbəbi bu idi. O, 1973- cü il oktyabrın 13- də dünyaya göz açıb. Natiqdən sonra onun gəlişi ailəyə ikiqat sevinc gətirmişdi. Namiq 1980- ci ildə yeddi yaşa çatanda Nizami rayonundakı 12 nömrəli məktəbin birinci sinfinə qəbul olundu. Yaxşı oxuduğundan müəllimlərinin, sinif yoldaşlarının sevimlisi idi. Arzuları böyük imiş Namiqin. Vətənə layiqli övlad olmaq, xalqının gərəyinə çatmaq. Şair Məmməd Arazın “Vətən mənə oğul desə nə dərdim...” misralı şeiri dilinin əzbəri imiş. Anası soruşanda ki, “Ay oğul, başqa şeir bilmirsən? Deyərmiş ki, bu şeir mənim üçün bir vətən nəğməsi, vətən laylasıdır.” Onu tanıyanlar onun az yaşda böyük hörmət sahibi olduğundan danışırlar. Nə gözəldir el tərəfindən sevilmək, yurdunun əbədi varisi olmaq.
Namiq Məmmədov 1990- cı ildə oxuduğu orta məktəbi bitirir və 1991- cı ildə həqiqi hərbi xidmətə çağırılır. N saylı hərbi hissədə- Xüsusi Təyinatlı dəstədə təlim keçir. O zaman Azərbaycanın Xüsusi Təyinatlı Qüvvələri yaranmamışdı (30 aprel 1999-cu ildə I Qarabağ müharibəsi iştirakçısı olmuş zabit və gizirlərin sayəsində yaranıb). Namiq təlimini bitirən kimi onu Naxçıvana ezam edirlər. Onun ilk döyüş yolu Naxçıvanın Batabat ərazisindən başlayıb, Sədərək rayonunda “Cin təndiri” deyilən yüksəkliyin müdafiəsində xüsusi xidməti olub. Bir il Naxçıvanda xidmət etdikdən sonra Namiqi müxtəlif döyüş vasitələrindən səmərəli istifadəni yaxşı bildiyi üçün Beyləqana ezam edirlər. Namiq Beyləqanın müdafiəsində, Füzuli rayonunda gedən döyüşlərdə xüsusi xidmət göstərmiş, çavuş olaraq üzərinə düşən vəzifəni layiqincə yerinə yetirmiş, fərqlənmə nişanları və döş nişanları ilə təltif olunmuşdur.
Namiqin qəhrəmaanlığı haqqında onunla döyüşdə iştirak edən zabitlər, əsgər yoldaşları ağız dolusu danışırlar. Bakıdan zabit Vəliyev Oqtay, Gəncə uşaq evində böyüyən, amma çox vətənpərvər olan Heydərov Sahib də onunla bir cəbhədə döyüşüblər. Onlar həmişə kəşfiyyata birlikdə gedər, düşmənə qarşı hər bir təşəbbüslərini, planlarını birlikdə hazırlayardılar. Soyuq dekabrın 22- də dörd nəfər yenə birlikdə kəşfiyyata gedirlər və Ağdamın Əhmədbəyli kəndinin yüksəkliyini qalxarkən düşmən alayının üstünə çıxırlar. Lənətə gəlmişlərin onları gördüyünü bildikləri üçün alayın qarşısındakı 2 tankın birini vururlar, tank alışır. Namiq və Azərbaycanın digər ər oğulları onlarla döyüşə başlayırlar. 40 dəqiqə davam edən qeyri- bərabər döyüşdə köməksiz qaldıqları üçün geri çəkilməli olurlar. Erməninin sağ qalan tankından açılan atəş boşa çıxır, lakin ikinci atəşdən yaralanırlar. Heydərov Sahib( talesiz və yetim böyümüşdü, yarızarafat, yarıciddi dostlarına deyərmiş ki, “mənim onsuz da gözləyənim yoxdur, çalışın siz sağ qalın ki, ananızın gözü yolda qalmasın”), ağır yaralandığı üçün yerindəcə dünyasını dəyişmiş, Namiqin isə mərmi qarın nahiyyəsindən girib sidik kisəsindən keçərək onurğa sümüyünün haram iliyini dağıda- dağıda çıxmışdı. Onu bir gecə Beyləqan hospitalında saxlamışlar, səhəri günü, yəni dekabrın 23- də ağır yaralı olduğu üçün helikopterlə Bakıya Mərkəzi hərbi hospitala (Papanin deyilən yerdəki qospitala) gətirirlər. Sağ qalması üçün çox çalışırlar, çünki o, döyüş əməliyyatlarini həmişə uğurla yerinə yetirdiyinə görə daha şox gərəkli idi.
Qardaşı Natiqin dedikləri:
Mənə zəng vurub qardaşımın ağır yaralandığını, Mərkəzi hərbi qospitala gətirildiyini dedilər. Tez özümüzü oraya yetirdik, əməliyyat otağında olduğunu öyrəndik. Beş saatdan sonra həkim əməliyyat otağından çıxdı. Namiqin vəziyyətini soruşdum, ümidverici bir söz demədi. Dedi ki, onun müalicəsi yalnız xaricdədir, MDB ölkələrində yoxdur, xaricə getmək üçün də sənədləşmə və pul lazımdır. Bütün bunlar onu gecikdirəcəkdir. Həkim onun ağır yaralı olduğu və çox qan itirdiyi halda bur gün də Beyləqanda gecikdirildiyini söylədi. Mən israrla qardaşımın sağ qalıb qalmayacağıını soruşdüqda həkim:
- Əgər üç gün dayansa, yaşayacaq, amma əlləri, ayaqları işləmədən yaşayacaq.
Mən qardaşımın hər necə olursa- olsun sağ qalmasını çox istəyirdim, çünki anamın üç oğuldan ümidi yalnlz mənə qalırdı, amma nə edək ki, 26 dekabr axşam saat 18 00 radələrində qardaşım dünyasını dəyişdi. O, hərbi komissarlıq və rəsmi dairələr tərəfindən 1993- cü il dekabrın 27- də I Qarabağ “Şəhidlər xiyabanı”nda dəfn edildi. O zamankı televiziya kanalları qardaşımgilin cəsarətli və qəhrəmancasına döyüşü haqqında məlumat verdilər, hətta onların şəhid olmalarını da elan etdilər. Qardaşım Namiqin televiziyadan “Azərbaycan bayrağı” ordeni ilə təltif olunduğunu da öz qulaqlarımla eşitdim, öz gözlərimlə gördüm. Dostlar, tanışlar mənə təsəlli üçün “sən tək deyilsən, Azərbaycan bayrağı” ordeni qardaşının yadigarıdır. Amma biz bu ordeni ala bilmədik. Mən qardaşımın komandiri ilə görüşdüm, dedi ki, təqdimat verilib, bu barədə qəzetdə də elan olunub, amma hara getdiksə, bizi “yola verdilər”.
Mərd, çox cəsarətli, heç kəsə əyilməyən qardaşım vətən qarşısında əyildi, vətənin oğlu olduğunu sübut etdi, qəhrəmanlıqla şəhid oldu. O, Azərbaycanın xoşbəxt gələcəyi və bütövlüyü uğrunda şəhid oldu. Namiq ailə qurmuş olsaydı, 44 günlük müharibənin şəhidləri onun övladı yaşda idi. 44 günlük müharibənin şəhidləri Namiqlərin vətənə sevgi məktəbindən dərs aldılar. Namiqin babaları da vətən sevgisini hər şeydən üstün tutublar. Onun ana babası Məmməd kişi 1941- 1945- ci illərdə baş vermiş müharibə zamanı Sevastopol uğrunda gedən döyüşlərdə qəhrəmanlıqla döyüşərək bir ayağını itirmiş, ata babası Həsən müəllim müharibədən qabaq Gığı kənd məktəbində bir müddət müəllim işləmiş, sonra müharibəyə gedərək sonadək faşistlərə qarşı döyüşmüş, Reyxstaqa qədər gedib çıxmışdır. “Ot kökü üstə bitər deyiblər”. Namiq də babalarının yolu ilə getdi ,vətəni seçdi, vətən üçün şəhid oldu.
Namiq payızda doğulmuşdu, bəlkə, bir payız günündə toyu olacaqdı, amma ömrünə qış payızın son günündə gəldi. Oğul həsrəti ilə yanıb qovrulan Səlbi xanım pıçıltı ilə öz- özünə:
-Yaşıl otların, əlvan çiçəklərin, budaqlarda göz- göz olan tumurcuqların ətri yazda hər yanı bürüyür, sən gəlmirsən, bala. Payız olur ağaclar yarpağını tökür, buludlar göz yaşını tökür, buludlardan soruşuram səni, günahkarlar kimi dinmir buludlar, mən səni harada axtarım, solub yerə tökülən xəzəlin içindəmi, yoxsa üzüqara qışdan soruşum səni, soruşmuram ondan, o deyildimi məni Namiqsiz qoyan? Səni məndən aldığı üçün qışı sevmirəm. Bəlkə, üşüyürsən, de, yun şalımı gətirib üstünə örtüm, bəlkə, yanına gəlim? Ömrümə qış yaxınlaşır, deyəsən, səni qışda tapacağam, oğul, hər yan sakit, səssiz olanda. Bir sən olacaqsan, bir də mən, dərdləşəcəyik səninlə, sığal çəkəcəyəm telinə, əlimi yaranın üstünə qoyub “ağrın mənə gəlsin, oğul, incidirmi yaran?” soruşacağam. Bilirəm ki, yaran incitsə də, sən özünü sındırmayacaqsan, “toxunma ona, o, qüdrət, qəhrəmanlıq nişanəsidir, ana! Ondan Vətən qoxusu gəlir.Yaramın üstündə açan vətən çiçəklərini görürsənmi, ana, heç solmurlar, həmişə al qırmızı rəngdədirlər. Vətən çiçəkləri ancaq vətən üçün şəhid olanların köksündə bitir, onu qoparmaq olmaz, kim qoparmaq istəsə, od olub əlini yandırar. Bu çiçəklərə şəhid çiçəkləri də deyilir. Bilisən, nə gözəldir üzüağ, alnıaçıq şəhid olmaq...”

Məryəm GƏNCƏLİYEVA

Barat Qoşun oğlu Hüseynov-80

Barat Hüseynov 12 yanvar 1945- ci ildə Qərbi Azərbaycanın Zəngəzur mahalının Qafan rayonunun Oxtar kəndində anadan olub. Oxtar kənd 7 illik məktəbini bitirib. Sumqayıtda təhsilini davam etdirib. Sonra isə Sovet Ordusunda xidmət etmək üçün Almaniya Demokratik Respublikasına göndərilib. Yaxsı xidmət etdiyinə görə, komandanlıq tərərfindən “Faşizm üzərində qələbənin 20 illiyi” medalı ilə təltif olunub. Hərbi xidmətdən sonra Bakıya gəlib Səttarxan adına Maşınqayırma zavodunda çilingər kimi işə qəbul olunub. Siyasi aktivliyi nəticəsində zavod komsomol bürosunun üzvü seçilib. Əmək fəallığına görə, cox geridə qalmış “Xalq tələbat malları“ sexinə rəis təyin olunub.
Barat Hüseynovun qıssa müddətdə çoxlu səmərəli təklifləri nəticəsində sexin iş fəaliyyəti xeyli yuksəlmişdi və nəticədə zavod rəhbərliyi Barat müəllimin yuksək təskilatciligina görə ona V.I. Leninin 100 illiyi medalı təqdim etmişdi.
Hələ gənc yaşlarından Barat müəllim Nərimanov rayonunun ictimai- siyasi içlərində də aktiv iştirak edirdi. Rayon rəhbərliyi tərəfindən parlament seçkilərində məntəqə seçki komissiyasına sədr təyin olunub.
2000- ci ildə isə Barat Hüseynov Azəriqaz rəhbərliyi tərəfindən Nərimanov rayon qaz istismarı idarəsinə rəis müavini təyin edilmişdi. Sonrakı illərdə isə 20 saylı Nərimanov dairə seçki komissiyasına sədr təyin olunub. Barat müəllimin rəhbərliyi ilə 20- ci dairədə Prezident, parlament və bələdiyyə seçkiləri yüksək demokratik və beynəlxalq qaydalara uyğun kecirilmisdi. Daha sonrakı illərdə Barat Hüseynov Bakı Şəhəri Qaz İstismar İdarəsində aparıcı mühəndis işləmişdi.
Bu gün isə Barat Hüseynovun yubileyi münasibəti ilə Nərimanov Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Elgin Həbibullayevin rəhbərliyilə icra hakimiyyətində möhtəşəm tədbir təşkil olunmuşdu. Rayon Icra Hakimiyyətinin başçısı Elgin müəllim rayon ağsaqqallar şurasının fəalı Barat Hüseynova Fəxri fərman təqdim edib. Eyni zamanda YAP Nərimanov təskilatının sədri Elçin Quliyev də Barat Hüseynova Fxri fərman verib.
Nərimanov Rayon Ağsaqqallar Şurasının sədri Arif Hümbətov Barat müəllim haqqında geniş çıxış edib, uğurlar arzulayıb və təbrik açiqlamasını təqdim edib. Biz də Qafan Şəhər İcması adından Barat müəllimi təbrik edir, ona uzun ömür, can sağlığı, Gülşən xanımla birlikdə ailə səadəti arzu edirik.
Barat Hüseynov, Allah sizə dogma Oxtarda doğum günü qeyd etmək qismət eləsin, biz də məmnuniyyətlə iştirak edək!
Hörmətlə:
Oqtay Süleyman oglu Camalov
P.S “Bütöv Azərbaycan” qəzetinin kollektivi də Barat müəllimi yubileyi münasibətilə təbrik edir, sağlam uzun ömür arzulayır.