“44 günlük Vətən müharibəsi” kitabı çapdan çıxıb
744 səhifəlik kitab Milli Müdafiə Universitetinin Hərbi Elmi Tədqiqat İnstitutunda hazırlanıb və işıq üzü görüb.
Geniş oxucu üçün nəzərdə tutulan əsərin müəllifi həmin İnstitutun professoru, “Dərbənd” Xeyriyyə İctimai Birliyinin sədri, ehtiyatda olan birinci dərəcəli kapitan, tarix elmləri doktoru, professor Nurulla Əliyevdir.


Nəşrdə Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin gərginləşməsi prosesindən tarixi xronoloji ardıcıllıqla bəhs edilib.
Kitabda açıq mətbuatda olan geniş informasiya mənbələrinə, hərbi ekspertlər, hərbi və beynəlxalq humanitar hüquq sahəsində ixtisaslaşan alimlər, mütəxəssislərin təhlilləri əsasında Ermənistan ilə Azərbaycan arasında İkinci Qarabağ müharibəsinin məzmununu müəyyənləşdirən əsas hərbi və siyasi komponentlərə qiymət verilir.
Nəşrdə Birinci və İkinci Qarabağ müharibələrinin əsas səbəbləri, onların bütün Cənubi Qafqazın taleyi üçün geosiyasi nəticələri müəyyənləşdirilməyə və göstərilməyə çalışılıb. Həmçinin beynəlxalq birliyin və münaqişəyə cəlb olunan tərəflərin fəaliyyətinin qərəzsiz təhlilinə böyük diqqət yetirilib. Eləcə də, həmin müharibələrdə xronoloji ardıcıllıqla hərbi-siyasi hadisələrin və döyüş əməliyyatlarının xüsusiyyətləri əks olunub. Bununla yanaşı, Vətən müharibəsində Azərbaycan xalqının qələbəsini təmin edən Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin hərbi-strateji məharəti və tətbiq edilən taktikanın mərhələli, inkişafı və sabit təkamülü göstərilib.

Ümumilikdə Ermənistan-Azərbaycan cəbhəsində hərbi əməliyyatlar 44 gün (2020-ci il sentyabrın 27-dən – noyabrın 10-dək) davam edib və 2020-ci il noyabrın 10-da Ermənistanın faktiki olaraq hərbi kapitulyasiya aktı imzalanması ilə yekunlaşıb. Bu il sentyabrın 19-20-də Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən həyata keçirilən lokal antiterror tədbirləri Ermənistanın hərbi-siyasi məğlubiyyəti ilə nəticələnib. Beynəlxalq birlik Qarabağın Azərbaycanın ayrılmaz hissəsi, bizim qədim tarixi torpağımız olduğunu qəbul etdi. Bütün Azərbaycan xalqı Ali Baş Komandan İlham Əliyevin ətrafında sıx birləşərək və şanlı Qələbəyə doğru birlikdə irəliləyərək, işğaldan azad edilmiş torpaqlarda Dövlət Bayrağının qaldırılmasına, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpasına nail oldu.
Bununla əlaqədar münaqişənin səbəb və nəticələri ilə əlaqədar bütün problemlər kompleksinin hərtərəfli və dərindən tədqiqi, onun tənzimlənməsinin siyasi və hərbi güc metodlarının geosiyasi əhəmiyyətinin üzə çıxarılması bu kitab üzərində iş zamanı müəllif üçün müəyyənedici amillər olub.
Kitab Milli Müdafiə Universitetinin adyunktları, müəllimləri və dinləyiciləri, hərbi nəzəriyyəçi və praktiklər, beynəlxalq münasibətlər, humanitar və hərbi hüquq sahəsində ixtisaslaşan mütəxəssislər üçün nəzərdə tutulub. Bütün bunlarla yanaşı, əsər Azərbaycanın hərb tarixi, Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin səbəbləri, gedişi və konkret məzmunu ilə maraqlanan geniş oxucu kütləsi üçün də maraqlı mənbədir.

Dərələyəz icması xalq qəhrəmanı Balo bəy Vəkilovun məzarını ziyarət edib

Dərələyəz icması xalq qəhrəmanı Balo bəy Vəkilovun məzarını ziyarət edibNaxçıvanda keçirilən “Qərbi Azərbaycana qayıdış” festival-konqresində iştirak edən Dərələyəz icmasının üzvləri Xalq qəhrəmanı Balo bəy Vəkilovun məzarını ziyarət ediblər.
Bu barədə Dərələz icmasının sədr müavini Möhübbət Səmədoğlu məlumat verib. O, bildirib ki, icma rəhbəri professor Mahirə Nağıqızının təşəbüsü ilə Naxçıvanda səfərdə olan Dərləyəz İcmasının üzvüvələri 25 noyabr 2023-cü il tarixində Naxçıvan şəhər qəbristanlığında uyuyan Xalq qəhrəmanı Balo bəy Vəkilovun məzarını ziyarət ediblər. Məzarın önündə çıxış edən professor Mahirə Nağıqızı bildirib ki, Müzəffər Ali Baş Komandan cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə torpaqlarımızın azad edilməsi onu göstəriki biz qəhrəman xalqıq. Bu qəhrəmanlıq tarixi şura əsaslanır. Odur ki biz tariximizi yaxşı öyrənməliyik.
Sonra professor Mahirə Nağıqız 1918-1920-ci illər erməni-müsəlman qırğınlarına toxunar bu dövrü Azərbaycan tarixinin ən mürəkkəb və çətin dövrü adlandırmışdır.Professor M.Nağıqızı:” Bir tərəfdən Andoluda erməni dövləti yaratmaq istəyən qüvvələrin xülyaları boşa çıxmışdı. Digər tərəfdən isə Çar Rusiyası süquta uğarmışdır. Fürsətdən istifadə edən ermənilər Qafqaz Hərbi dairəsindəki silahları ələ keçirmiş, Osmanlıda qırğınlar törədən Andranik Ozanyana saxta general rütbəsi verilmişdi. Belə bir şəraitdə Azərbaycan öz müstəqilliyini elan etmişdir. Andarnik Ozanyanın hərbi dəstləri Anadoludan Azərbaycan ərazisinə daxil olaraq silahsız mülki əhaliyə qarşı kütləvi qətllər həyata keçirirdi.

Belə bir şəaritdə məhz Xalq Qəgrəmanı Balo bəy Vəkilov Çivə özünümüdafiə taborunu yaradaraq Şərur-Dərələyəz qəzasında Andarnikin qoşunlarına qarşı milli mücadiləni təşkil etmişdir.Təsadüfi deyil ki, ermənilər nə qədər mübarizə aparsalarda Çivə kəndini aylarla mühasirədə saxlasalarda kəndi təslim edə bilməyiblər. Belə qəhrəmanlar unudulmamalıdır. Keçmişinə sahib çıxmayanın gələcəyi olmaz deyib atalar. Balo bəy Vəkilov kimi qəhrəmanlarımızın ehtiramını saxlamaq hər birimizin borcudur”.
M.Nağıqızı tarixçi alim Əli Əliyevin xatirələrində Balo bəy Vəkilov haqqında yazılanların maraqlı bir mənbə olduğunu da söylədi. Sonra o, Balo bəy Vəkilovun irsinin tədqiq edilməsi onun haqqında ayrıca kitabın yazılması, səndli filimin çəkilməsinin zəruriliyini vurğuladı. M.Nağıqızı onu da qeyd etdi ki, Balo bəy Vəkilov haqqında onu görən tanıyan şəxslərin şəxsi xatirlərini də toplamaq olduqca vacibdir və bu işləri təxirə salınmadan həyata keçirmək lazımıdr.

Sonra Balo bəy Vəkilovun oğlu görkəmli dövlət xadimi Tofiq Vəkilovun da məzarı ziyarət edilmişdir.
Qeyd edək professor Mahirə Nağıqızı ilə bərabər Dərələyəz icmasının üzvləri Möhübbət Səmədoğlu, tarix üzrə fəlsəfə doktoru Leyla Calalova, həkim Mehparə Calalova, hüquqşünas Səməd Vəkilov, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Könül Həsənova, filologiya elmləri doktoru Könül Səmədova, pedaqogika üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Nazilə Abdullazadə və digər qonaqlar Naxçıvan Xalça və İplik İstehsalı Müəssisəsi Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyətinin direktoru Rövşən Vəkilov, müsəssisənin əməkdaşı Ülvi Əsgərov, Şərur rayonu Dan Yeri kədinin sakini müharibə veteranı Tofiq Calalov, kənd sakini Yusif Yusifli də iştirak ediblər.
Tədbirin sonunda hüquqşünas Səməd Vəkilov Dərləyəz icmasının rəhbəri professor Mahirə Nağıqızına vəkilovlar ailəsi adından təşəkkürünü bildirib.
Qeyd edək ki, Azərbaycan tarixində müstəsna xidmətləri olmuş vəkilovlar nəslinin nümayəndəsi Xalq qəhərmanı Balo bəy Cəlil bəy oğlu Vəkilov 1898-cu ildə Şərur-Dərələyəz qəzasının Çivə kəndində doğulub.İlk təhsilini mədrəsədə alıb.

Uşaq yaşlarında (1905-1907) erməni-müsəlman qırğınlarının şahidi olmuşdur. 1918-ci il hadisələri başlayandan Balo bəy ermənilərin elə ilk hücumlarından sonra silaha sarılır. Könüllülərdən ibarət güclü müdafiə dəstəsi yaradır. Dəstədə Əhməd bəy (Amo), İsmayıl bəy, Əli bəy, Hüseyn bəy, Qafar bəy, Yusif bəy, Kərbəlayı Əşrəf bəy, Kərbəlayi Firudin bəy, Paşa bəy vəkilovlar və kəndin qəhrəman əhalisidə şücaətlə iştirak edirlər.
Qüvvələrin qeyri-bərabər olmasına baxmayaraq kəndin camaatı igidliklə vuruşur, ermənilərin bütün hücumlarını dəf edir, onlara sarsıdıcı zərbələr vururdu. Bir müddətdən sonra Naxçıvan və Qərbi Azərbaycanın əhalisi kütləvi şəkildə öz doğma yurdlarını tərk edərək İran ərazisinə keçmək zorunda qalırlar. Həmin vaxtı Balo bəyin rəhbərlik etdiyi Çivə müdafiəçiləri də İrana keçməli olurlar. İrandan geri qayıtdıqdan sonra Balo bəy Bakıya gedir, Məhəmməd Əmin Rəsulzadə ilə görüşür.
Məhəmməd Əmin Rəsulzadə öz kəndlərinə qayıtmağı məsləhət görür. Bu dövrdə Dərələyəzin əhalisinin bir hissəsi Qarabağa köçür. Balo bəy və Çivə müdafiəçiləri isə öz kəndlərinə qayıdır. Yenidən döyüşlər şiddətlənir. Bu döyüşlərdə Balo bəy və müdafiəçilər özlərini məğlubedilməz qəhrəman kimi göstərirlər. Ermənilər Balo bəy və Abbasqulu bəy Şadlinskinin başına mükafat təyin edirlər. Lakin yenə də bu igidləri öldürmək azğın düşmənə qismət olmur.
30-cu illərin ağır repressiyalarında Balo bəyin də adı repressiya olunanların siyahısına salınır. Lakin Balo bəyə olan xalq sevgisi onun gizlənməklə repressiyadan xilas olmasına kömək edir. Lakin Naxçıvanda olan vəzifəli ermənilərə Balo bəyin sağ qalması ağır gəlirdi. Böyük Vətən müharibəsi başlayanda ermənilər Balo bəyi müharibəyə göndərməyə cəhd etsələr də onun yaşının çoxluğu ermənilərin murdar niyyətini həyata keçirməyə mane olur.

1943-cü ildə Balo bəy Naxçıvanda dükanda satıcı işləyir. Balo bəy burada da ermənilərin hiyləsindən xilas ola bilmir. Ermənilərin şahidlik ilə Balo bəyi guya ticarətdə etdiyi saxtakarlığa görə həbsinə nail olurlar. Məhkəmə hətta Balo bəy haqqında ölüm hökmü çıxarır (gələcəkdə oxucuları məhkəmə sənədləri ilə tanış edəcəyik), lakin hökm icra edilmir. Balo bəy iki il həbsdə olur. Sonra isə Naxçıvan MR Nazirlər Sovetində işləyən əmisi oğlu İlyas Vəkilovun köməyi ilə həbsdən azad olur. Ömrünün sonuna qədər Naxçıvan şəhərində yaşayan Balo bəy Vəkilov 1982-ci ildə Naxçıvan şəhərində vəfat etmiş və Naxçıvan şəhər məzarlığında dəfn edilmişdir.

İnsanlığın fövqündə dayanan adam

1985-ci ilin payızı idi. Azərbaycan Dövlət Universitetindən dərsdən çıxıb tələbə yataqxanasına gedirdim. Bir-iki addım atmışdım ki, yanımda bir maşın dayandı. Cavan, yaraşıqlı bir oğlan maşının qapısını açaraq, nəzakətlə, buyur əyləş,- dedi. Onu tanımasam da, kimliyini, məni hara aparacağını bilməsəm də, heç nə soruşmadan maşına oturdum. Maşını yerindən tərpətməmiş dedi, -əgər dostun, yaxının varsa, onu da götürək. Yox, -dedim, hələ qrup yoldaşlarımla düz-əməlli tanış olmamışam. Beləcə sükut içində yol yoldaşlığımız başladı. Nətanışım məni tanımadığım bir möhtəşəm restorana gətirdi. Ömrümdə görmədiyim, çeşid-çeşid nemətlərlə bəzədilmiş zəngin süfrə açdırmışdı. Heyrət içində baş verənləri və gördüyüm mənzərəni seyr edirdim...
Süfrə arxasında tanışlığımızdan məlum oldu ki, Rauf müəllim Azərbaycan Dövlət Universitetində işləyir. Həm də mənim qəbul imtahanı verdiyim illərdə qəbul komissiyasında çalışıb. Üzləşdiyim haqsızlıqların şahidi olsa da, müdaxilə etmək səlahiyyəti olmadığından vicdan əzabı çəkib. Elə məni tapmağına da təəssübkeşliyi, humanistliyi və işlədiyi müqəddəs təhsil ocağının şərəfini qorumaq istəyi səbəb olub. Düzü bu hadisə məni çox duyğulandırdı. Üzləşdiyim o qədər vicdanını pula satan rüşvətxorların arasından belə bir vicdanlı ziyalının çıxması neqativ təsəvvürümü alt-üst elədi. Bu qədər ali mərtəbədə qərarlaşan birinin bu davranışına necə qarşılıq verəcəyimi bilmədim. Düşündüm ki, nə bu dərəcədə təəssübkeşlik olar, nə də bu qədər vicdan duyğusu. Belə ucalıq, belə mənəviyyat yalnız insanlığın fövqündə duranlara xas ola bilər.
Görüşümüz, tanışlığımız başa çatandan sonra mən bir daha Rauf müəllimlə görüşmək, onunla ünsiyyət qurmaq haqqında düşünmədim. Çünki o mənim kimilərlə oturub duracaq səviyyənin sahibi deyildi. O qədər kübar, o qədər nəcib, o qədər lütfkar biri idi ki, alicənablığının, davranış tərzinin, xoş rəftarının qarşısında adam özünə yer tapa bilmirdi.
Aradan bir müddət keçmişdi. “Novruz” bayramı ərəfəsi idi. Bir də gördüm ki, Jurnalistika fakültəsinə gəlib. Bayramımı təbrik elədi, xatirə şəkili çəkdirdik. Onu tanıyanlar yaxşı bilir ki, Rauf müəllim çox həssas insandır. Tanıdıqlarına, ünsiyyətdə olduqlarına qarşı həddindən çox diqqətcildir. 1988-ci il martın 20-də 30 yaşım tamam olurdu. Günün bir vaxtı qapı döyüldü. Çıxıb gördüm gələn Aqildir- Rauf müəllimin qardaşı. Əlində böyük bir bağlama gətirmişdi. Bağlamanı mənə uzadıb, Rauf göndərib,- dedi. Doğum gününü təbrik edir. Beləliklə, həyatımın ilk doğum günü hədiyyəsi də Rauf müəllimdən gəldi. Qeyri- ixtiyari düşündüm ki, bu adam dünyanın ən halal süd əmmiş, ən halal çörəklə böyümüş adamıdır. Ona görə də öz nəcib əməllərilə ətrafındakıların günahını yuyur. O qədər işgüzar, o qədər zəhmətsevərdir ki, hətta öz arzusuna çatmaq üçün zəhmətə qatlaşanları mükafatlandırır...
Həmin ilin bağ mövsümündə Rauf müəllim övladları ilə məni bağına apardı. Özü yer belləməyə, nəsə əkməyə başladı. Mən də bir işin qulpundan yapışmaq üçün beli götürdüm, əlimdən aldı. Lapatkanı götürdüm, onu da əlimdən alıb kənara atdı. Bir sözlə nəyə əl uzatdımsa, heç bir iş görməyimə imkan vermədi. Dedi,-sən uşaqların başın qatsan işləməyimə mane olmayalar bəsdir. Onda uşaqlar balaca idlər, yanılmıramsa, hələ məktəbə də getmirdilər. Uşaqlarla bir az əylənmişdik ki, ataları bizi süfrəyə dəvət elədi. Ömrümüzün bir günü də belə rövnəqləndi. Günümüz maraqlı, əyləncəli keçsə də, heç bir iş görməməyim məni daxilən narahat edirdi. Axı necə olar ki, kənddə böyümüş, fiziki işdə bərkimiş birinin bostan əkininə kömək etməsinə imkan verməyəsən?!
Bu sualın cavabını Rauf müəllimin xoşgörüsündə, dərin analizetmə təfəkküründə və könülləri rametmə qabiliyyətində tapdım. Yəqin düşünüb ki, əgər mənim işləməyimə imkan versə, fikirləşərəm ki, məni bağa istirahətə deyil, işlətməyə gətirib. Onda da saf niyyəti fəzilətə keçməz, diqqət və qayğısına kölgə düşər, süfrəsindəki çörəyin dadı, duzu qaçar. Bəli, o gün heç vaxt yaddan çıxmayan bir gün oldu. O vaxtlar mənim müəyyən qədər dünyagörüşüm, həyat təcrübəm olsa da, 30 il ərzində insan övladından qarşısındakına belə isti münasibət görməmişdim. Təzə bilmişəm ki, o məndən cəmi-cümlətanı 4 yaş böyükmüş. Amma onun heyrətamiz davranışı, uşaq kimi əzizləyib nəvaziş göstərməsi məni doğrudan da uşaqlaşdırırdı. Çox utanırdım. Mənə elə gəlirdi ki, Rauf müəllim lap qocamandır, ululardan uludur. Dədə Qorqudun, Nizaminin, Füzulinin yaşıdıdır. Qısa müddətdə o, ruhu, ziyası, fəhmi ilə könül sarayımda özünə elə möhtəşəm taxt qurdu ki, o taxtın qiymətsiz tacı yalnız ona məxsusdur.
Təəssüf ki, səmimi görüşlərimizin, xoş günlərimizin ömrü qısa oldu. Qarabağda baş qaldıran separatizm Qərbi Azərbaycanda erməni faşizmi formasında təzahür elədi. Bütün soydaşlarımız kimi, Zəngəzur mahalındakı ailələrimiz, qohum-əqrabalarımız qanlı qırğınlarla doğma od-ocağından didərgin salındı. Başımız onların dərdlərinə qarışdı. Ardınca Azərbaycanı Milli Azadlıq Hərəkatı bürüdü. Təbii ki, hamımız erməni faşistlərinin işğalçılıq siyasətinə, onları açıq-aşkar himayə edən Sovet imperiyasına qarşı mübarizəyə qoşulduq. Daha Rauf müəllimlə görüşə bilmədik.
1990-cı ildə universiteti bitirib redaksiyaya təyinat aldım. Millətimizin övladı olaraq qanlı, qadalı illəri yaşaya-yaşaya dövlətimizin müstəqilliyini bərpa elədik. 20 Yanvarın qaranlığında qırğınlardan keçdik. Xocalı soyqırımının acısını yaşadıq. Bir milyon qaçqının, məcburi köçkünün dərd yükündən hamımıza pay düşdü. Bir-birimizdən xəbərsiz eyni amal, eyni əqidə uğrunda-Bütöv Azərbaycan yolçuluğuna çıxdıq. 4 il sonra bir təsadüf nəticəsində yollarımız yenidən kəsişdi. Beləki, 1992-ci ilin aprelində Milli İstiqlal Partiyasından Azərbaycan Respublikasının Prezidentliyinə namizəd Etibar Məmmədovdan müsahibə almaq üçün partiyanın qərargahına getdim. İki gün ərzində AMİP-in qərargahında Etibar Məmmədovla görüşməyimiz mümkün olmadı. Mühafizəçilər qarışıq kimə müraciət elədimsə, heç kəs E.Məmmədova yaxınlaşıb müxbir müsahibə almağa gəlib deməyə cəsarət etmədi. Üçüncü gün də eyni vəziyyət təkrarlananda əsəbiləşib qışqırdım: “Burda bir kişi tapılmır ki, hünəri çata Etibara deyə jurnalist səndən seçki ilə bağlı müsahibə almaq istəyir.”
Səsimə yan otaqdan Rauf Tağıyev çıxdı. Qardaş, niyə hirslənmisən, deyib məni köksünə sıxdı. Gözlənilməz görüşdən həm çaşdım, həm sevindim. Amma dərdləşməyə vaxtımız çatmadı. Rauf müəllim vəziyyəti bilən kimi, tərəddüd etmədən içəri keçib namizədin razılığını aldı. Beləliklə Etibar Məmmədovdan müsahibə götürdüm. Bu məqamda bir nüansı xüsusi qeyd etmək istəyirəm. O zaman müsahibənin sonunda Etibar Məmmədovdan soruşmuşdum: “İlk seçiciniz olub səs verməyəcəyim sizi bədbinləşdirmir ki?”
Etiraf edim ki, 30 min tirajla çıxan bir qəzetdə Prezidentliyə namizədə belə münasibət sərgiləmək o vaxtkı ictimai rəyin formalaşdırılmasında mühüm rol oynamışdı. Maraqlı orasıdır ki, Azərbaycan Milli İstiqlal partiyası sədrinin köməkçisi – sədr aparatının rəhbəri Rauf müəllim aradan keçən 31 il ərzində o məsələni nə bir dəfə üzə vurdu, nə də açıb ağartdı. Axı Etibarla məni o görüşdürmüşdü. Daha bilmədim ki, partiya liderinə münasibətdə qənaətimin düzgünlüyünə əmin idi, yoxsa böyüklüyündən belə şeylərə əhəmiyyət vermirdi...
Aradan illər keçdi. Qərbin, Amerikanın yeni-yeni texnologiyaları məmləkətimizə ayaq açdı. Mobil telefonlar həyatımızın bir parçasına çevrildi. Dost-tanışla, qohum-əqraba ilə telefon görüşmələri insanlararası münasibətləri soyutmağa başladı. Avropa qapıları Azərbaycana ayaq açandan evlərdən qonum-qonşu ayağı kəsildi. Qonaq-qara qeybə çəkildi. Bir sözlə çox şey dəyişdi. Amma Rauf müəllim heç dəyişmədi. Nəzakəti, təvazökarlığı, hər şeyin incəliyinə qədər ölçüb biçmə xasiyyəti olduğu kimi qaldı.Onunla növbəti görüşümüz Azərbaycan Televiziyasında oldu. Nə xoş ki illər əvvəl bağlarında Gizlən-qaç oynadığım balaları artıq böyümüşdü, atası da məni oğul toyuna dəvət etməyə gəlmişdi. Xəbər məni nə qədər sevindirdisə, bəy atasının zəhmət çəkib ora qədər gəlməsi bir o qədər narahat elədi. Dedim:- bir zəng vurub, ünvanı deməyiniz yetərdi, nahaq zəhmət çəkmisiniz. Dedi,- o işlər elə olmur. İllər uzunu həsrətlə gözlədiyin günün müjdəsini dostlara telefonla verməzlər. Gərək üz-üzə dayanıb gözündəki sevinci görəsən, ürəyindən keçənləri duyasan...
Toy günü Rauf müəllimin dostlarının sırasında olmağın qürurunu yaşadım. Ürəkaçan məclisdə heç kimi diqqətdən kənarda qoymadı. Hər masaya dönə-dönə baş çəkdi. Onun hər gəlişi hamıya müsbət enerji verirdi. Ona görə də şadlıq sarayında qeyri-adi aura yaranmışdı.
Rauf müəllimlə ünsiyyətdə olduqca gördüm ki, istiqanlı, dostcanlı olmaqla bərabər, həm də fövqəladə təşkilatçılıq qabiliyyəti var. Bu qənaətə ən çox da Oktay Əsədovun seçki gərargahında gəldim. Hər kəs onunla ünsiyyətdə olmağa, kimisi bir tapşırıq almağa, kimisi də gördüyü iş barədə hesabat verməyə can atırdı. Ona görə də seçki kampaniyasının təbliğat-təşviqat işləri yüksək səviyyədə keçirilirdi. Bir neçə dəfə, seçki qabağı, Oktay Əsədovun fəaliyyəti ilə bağlı Azərbaycan və rus dillərində yazılan məqalələrin çap olunmamış variantlarını oxuduğunun şahidi olmuşam. 40 ilin peşəkar jurnalistlərinin buraxdıqları siyasi, məntiqi və bəzən də texniki səhvləri elə ustalıqla redaktə edirdi ki, savadına, yaradıcılıq səriştəsinə heyran qalırdım.
2008-ci ildə “Bütöv Azərbaycan” qəzetini təsis edib, çapına başlamışdım. Bir müddət sonra bir səhər Rauf müəllim mənə zəng eləyib, işə gedəndə burdan keç, sözüm var,- dedi. Onda Azərbaycan Respublikası Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyində işləyirdi. Yanına getdim. Qəzetə görə təbrik edib, uğur arzuladı. Hamımızın amalı Azərbaycanımızı bütöv görmək və bu yolda hər cür fədakarlığa hazır olmaqdır,-dedi. Redaksiyamıza bir qabı açılmamış notebook bağışladı. Düzü, həmin vaxt redaksiyamız təzə formalaşırdı, o notebooka çox ehtiyacımız var idi.
Bəzən insan övladının dəyəri onun sözə, sənətə verdiyi qiymətlə də ölçülür. Bu mənada Rauf müəllimi örnək göstərmək olar. 2012-ci ildə nəğməkar şair Hafiz Baxışın 80 illik yubileyini keçirirdik. Ondan soruşdum ki, sizin vaxtınız olacaq yubiley tədbirinə qatılmağa. Dedi:- bəs necə? Bu, Hafiz Baxışdı e, o vaxta filana baxmaz. Mən də gələcəm, həyat yoldaşım Nailə xanım da. Elə də oldu. Hər ikisi gəldi. Onu da qeyd edim ki, kabinetindəki stolun üstündə Hafiz Baxışın kitabları tığlanmışdı. Gələn-gedən dost tanışlarına kitab hədiyyə etməklə həm şairi təbliğ edir, həm də ata yurdu Zəngəzurun kitabda vəsf olunmuş gözəlliklərini diqqətə çatdırırdı. Əslində bu da vətən sevgisinin, insanpərvərliyin bir təzahür formasıdır.
2018-ci ildə “Xudafərin” şadlıq sarayının “Təbriz” zalında qəzetin 10 illiyini və “Güllə səsinə açılan qapı” kitabımın təqdimatını keçirirdik. Təxminən 100 nəfərin iştirakını nəzərdə tutmuşduq. Qapı açılıb Rauf müəllim içəri daxil olanda çox qürurlandım, həm də xəcalət təri məni basdı. Onu yubileyə dəvət eləmədiyimə görə pərt olduğumu görüb, dedi-heç narahat olma! Bilirəm ki, mənə əziyyət vermək istəməmisən. Sən də onu bil ki, “Bütöv Azərbaycan” qəzeti təkcə sənin deyil, şüarında yazdığın kimi, Azərbaycanı bütöv görmək istəyənlərindir. Odur ki hamımızın yolu bir, amalı eynidir. Bu yolu birlikdə, əl-ələ verib sona qədər getməli, bölüklənmiş vətənimizi bütövləşdirməli, ayrı düşmüş millətimizi birləşdirməliyik.
Rauf müəllimlə son vaxtlar nisbətən tez-tez görüşürük. Qərbi Azərbaycan İcmasının işində çox fəal iştirak edir. Atalar demiş: -niyyətin hara, mənzilin ora. Onun da niyyəti, məqsədi soydaşlarımızın Qərbi Azərbaycandakı dədə-baba yurdlarına, öz doğma ata ocaqlarına qayıdacaqlarına inam hissini artırmaq, onların karvanına qoşulub doğulduğu Açağu kəndinə qayıtmaqdır.
Rauf müəllim elə bir ucalıqdadır ki, çox-çox uzaqlardan seçilir, yaxınlaşdıqca hərarəti könül qızdırır, yaxşı tanıyanlar tərəfindən ürəkdən sevilir və özünün olmadığı yerlərdə yeri görünür. O böyüklükdə insanın həyatını, fəaliyyətini, missiyasını bir qəzet məqaləsi deyil, heç bir kitaba da sığdırmaq mümkün deyil. Mən sadəcə öz gördüklərimin, bildiklərimin bir qismini yazmaqla onun nə qədər təmənnasız, nə qədər comərd, xeyirxahlıqdan zövq alan alicənab olduğunu oxucularımızın diqqətinə çatdırmaq istədim. İstədim hamı bilsin ki, təkcə mənə- tanımadığı, üzünü görmədiyi birinə bu qədər sayğıyla, bu qədər diqqət və qayğıyla yanaşan insan dostlarının, doğmalarının, ətrafındakıların yolunda nə qədər əzab-əziyyətə qatlaşıb. Nə qədər ağır yüklərin altına çiyin verib?! Bir sözlə, nəsil-nəcabətinə baş ucalığı, el-obasına üz ağlığı gətirmək üçün özünü şam kimi əridib. Əridikcə də nuru çöhrəsinə vurub.
Əzizim Rauf müəllim, sizə hədiyyə edəcək dəyərdə nəsə tanımıram . Ona görə də xahiş edirəm, 70 illik yubileyinizə ünvanladığım söz çələngimi qəbul edin! Sizə sevgi və sayğılarla:
Tamxil ZİYƏDDİNOĞLU,
“Bütöv Azərbaycan” qəzetinin baş redaktoru,
Hərbi Jurnalistlər Birliyinin sədri.


Rauf Tağıyev həyat yoldaşı Nailə xanımla

Soldan qardaşı Nurəddin, oğlu İlqar, Rauf və qardaşı Aqil

Rauf Tağıyev general-leytenant Kərim Kərimovla

Nəvəsi Fatehlə

Tələbələri ilə

Tanıtım: Rauf Tağıyev 1953-cü il noyabrın 18-də Qərbi Azərbaycanın Qafan rayonunun Açağu Kəndində anadan olub. 1975-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin (BDU) Tətbiqi riyaziyyat fakültəsini bitirib.1986-cı ildə elmi iş müdafiə edərək Fizika-riyaziyyat üzrə fəlsəfə doktoru
alimlik dərəcəsi alıb. 30-a yaxın elmi məqaləsi çap olunub.
1997-ci ildən Bakı Dövlət Universiteti Ali riyaziyyat kafedrasının baş müəllimi olan Rauf Tağıyev paralel olaraq Azərbaycan Respublikası Əmək və Əhalinin Sosial müdafiə Nazirliyi kollegiyasının məsul katibi, məşğulluq siyasəti və demoqrafiya şöbəsinin müdiri, Miqrasiya İdarəsinin rəisi, Dövlət Əmək Müfəttişliyinin rəis müavini və rəisi vəzifələrində çalışıb.
Azərbaycan Respublikasında yaradılmış bir sıra dövlət, hökumət komissiya və nümayəndə heyətlərinin üzvü, 2002–2007-ci illərdə Avropa Şurası Miqrasiya Komitəsinin (SDMG) Azərbaycan təmsilçisi olub. Azərbaycan Respublikasının bir sıra qanunlarının (o cümlədən, Əmək Məcəlləsinin, Miqrasiya Məcəlləsinin) hazırlanmasında fəal iştirak edib.

“Zəfərdir mənim adım” kitabının imza günü

Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı və “Caspian Event Organisers” şirkətinin təşkilati dəstəyi ilə noyabrın 11-də başlanan Bakı Ekspo Mərkəzində açılan 9-cu Bakı Beynəlxalq Kitab Sərgisi davam edir. Sərginin ikinci günü, noyabrın 12-də “Vətən səsi”nin əməkdaşı, uşaq yazıçısı Mina Rəşidin yenicə işıq üzü görən “Zəfərdir mənim adım” şeirlər kitabının da imza günü keçirilib. “Təhsil” nəşriyyatında çap olunmuş kitabda müəllifin vətənpərvərlik mövzusunda yazdığı şeirlər toplanıb.
Xatırladaq ki, Mina Rəşidin atası Birinci Qarabağ müharibəsinin mülki şəhididir, iki qardaşı isə qazidir. Yazıçılar Birliyinin üzvü, Prezident mükafatçısı olan Mina xanımın indiyədək 8 kitabı işıq üzü görüb. Onlardan 6-sı məhz uşaq ədəbiyyatına aiddir. Onun yeganə nağıl kitabı Türkiyədə “Asmaltı” nəşriyyatının hesabına çap edilib.
Mina Rəşid bir çox ədəbi müsabiqələrin, o cümlədən, Mədəniyyət Nazirliyinin 2020-ci ildə keçirdiyi “Vətənpərvərlik mövzusunda ədəbiyyat müsabiqəsi”ndə esse janrı üzrə 1-ci yerin qalibidir.

Seyfulla Abbasov: Qədim Azərbaycan şəhəri Qafanım…

Bərdədə “Qərbi Azərbaycandan deportasiya -İmirlidə məskunlaşma” adlı kitabın təqdimatı keçirilib

Bərdədə “Qərbi Azərbaycana qaydış.İmirlidə məskunlaşma” kitabının təqdimat mərasimi keçirilib.
Noyabrın 10-da Azərbaycan Respublikası Qeyri-Hökümət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə Bərdə rayon Mədəniyyət Mərkəzində “ Qərbi Azərbaycan haqqında tarixi həqiqətlərin araşdırılması və təbliğ“ layihəsi çərçivəsində hazırlanmış “Qərbi Azərbaycana qaydış.İmirlidə məskunlaşma” kitabının tədimatı keçirilib.
Tədbirdə əvvəlcə Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himni səsləndirilib, torpaqlarımızın azadlığı uğrunda canından keçən şəhidlərimiz, eyni zamanda Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad edilib.
Adıçəkilən kitabın müəllifi Müvəkkil Hüquq Mərkəzinin sədri Səməd Vəkilov kitabda Azərbaycan türklərinə qarşı aparılmış deportasiyanın etno-siyasi əsasları, Qərbi Azərbaycanda ermənilərin kütləvi məskunlaşmasının tarixi mərhələləri, Ermənistan ərazisindən deportasiyaya məruz qalmış 100-dən çox Dərələyəz mahalının Sallı, Çivə, Qozulca və Göyçə mahalın Mollalı kənd sakinlərinin şəxsi həyat hekayəsi əksin tapmışdır. Səməd Vəkilov kitabda mərhum professor Həsən Mirzəyevin və Nazir Əhmədlinin araşdırmalarından geniş istifadə etdiyini həmçinin kitabın ərsəyə gəlməsində kitabın elmi redaktoru tarixçi alim, Dövlət Mükafatı Laeruatı Nazim Mustafanın şəxsi hekayələrin toplanmasında kitabın rəyçisi tarix üzrə fəlsəfə doktoru Leyla Calalovanın və digər şəxslərin yardımşı olduğunu bildirdi.
S.Vəkilov: “100 şəxsi hekayəni toplamaq, bir birilə müqayisəli təhlil etmək o qədər də sadə məsələ deyil. Əldə etdiyimiz məlumatları bir çox mənbələrdən dəqiqləşdirmişik. Sənədlərlə araşdırmalar aparmışıq ki, yanlışlıq olmasın. Hesab edirik ki, gələcəkdə İmirli kəndinə köç etmiş Dərələyəz mahalının Çivə,Sallı, Qozluca kəndlərinin, o cümlədən , Göyçə mahalının Mollalı kəndləri haqqında ayrı-ayrılıqda kitabların nəşr edilməlidir”
Səməd Vəkilov qeyd edib ki, ermənilərin məkrli planına uyğun olaraq 1951-ci ildə Dərələyəz Mahalının Çivə kəndindən 90 ailə Bərdə rayonunun Əmirli kəndinə deportasiya olunub. Köçürülən sakinlər əvvəlcə tarixi yurd yerlərinin adının yaşaması üçün kəndin adını Çivə qoymaq istəyiblər. Ancaq yerli İmirli adının qədimliyini düşünərək adın saxlanmasına qərar veriblər.
Sonra sosial,ictimai – siyasi, mədəni və digər platformalarda Dərələyəz hərəkatının aparıcı qüvvəsi ADPU-nin prorektoru, Qərbi Azərbaycan Dərələyəz (Keşkənd) İcmasının rəhbəri professor Mahirə Nağıqızı çıxış edərək tədbir iştirakçıları ilə düşüncələrini bölüşüb: “Elmlə bağlı bir vərəq kağızın üzü də bizim üçün maraqlıdı.Ona görə də bu gün burada Azərbaycan Dövlət Pedeqoji Universtitetinin professor və müəllim heyətinin 10 nəfərə yaxın nümayəndəsi iştirak edir. Bir daha qeyd edim ki, həmin şəxslər, onların təmsil etdiyi təhsil ocağının , Azərbaycan Dövlət Pedeqoji Universtitetinin professor və müəllim heyətinin rəhbərliyi birbaşa, tək Mahirə xanım yox, tək Əzizə müəllim yox, Könül xanım yox, bütünlüklə hamılıqla qərbi azərbaycanlıyıq, Qərbi Azərbaycan uğrunda nə qədər çətin məsələlər var, hamısına hazırıq.Yeri gəlmişkən Bərdə torpağında ikinci dəfə oluram. Biz Bərdə haqqında Nizamidən oxumuşuq.2020-ci ildə başlamış Vətən müharibəsində şəhidi Xudayar Yusifzadənin büstünün açılışında iştirak etmişəm. Bərdə torpağının gözəlliklərindən ədəbiyyatlardan oxumuşuq, qeyd etdiyim kimi Nizami Gəncəvidən oxumuşuq.Amma Bərdənin torpağını Vətən edən şəhidlərimizin məzarı bizim üçün qiymətlidir.Bərdə torpağını əziz edən, qiymətli edən vaxtilə qucağını açıb Qərbi Azərbaycandan erməni vəhşilərinin zülmündən qaçanlara qucaq açmasıdır. Məhz, buna görə bir daha qiymətlidir. Mən yaradıcılıqla da məşğulam.Şer yazıram.Amma şer yazmaqla vətəni azad etmək olmur.Bu müqəddəs amal uğrunda yalnız hərəkət lazımdır. Arzu,istək. Avropa alimlərindən biri deyir ki, təki istə, arzula, yerinə yetəcək. İstəmisənsə edəcəksən. Biz də 30 illik işğaldan torpaqlarımızı azad etməyi istədik. Xankəndi işğaldan necə azad olunubsa eləcə də əminəm ki, bu qələbəni , bu sevincli günləri Qərbi Azərbaycanda, Dərələyəzdə, Göyçədə ,Qarakilsədə digər torpaqlarımızda qeyd edəcəyik. Professor Mahirə Nağıyeva Keşişkənd və Qozulca toponimlərinin etimologiyası ilə bağlı maraqlı fikirlər irəli sürərək Keşişkənd deyil Keşkənd, Qozulca deyil Qozluca olması barədə elmi dəlillər irəli sürdü. Qozulca yox, Qozluca, Qoz məhsulu çox olan kənd deməkdir. Keşişkənd yox, Keşkənd, yəni kəndlərə keçid olan kənd mənasında olmalıdır.

Xəyalım aşan dağ

Anam Nazlı xanım İbrahim Mirzəlioğlu qızı 93 yaşındadır. Nazlı xanım Dərələyəz haqqında danışanda ancaq qımıldanır, musiqi səsində bayatılar söyləyirdi. Həmin an gözündən yaş süzülürdü. Həsrətini belə yaşayırdı.Hərə vətənə sevgisini bir cürə bildirir.Biri kitab yazır, biri bayraq qaldırır.Nazlı anam da Dərələyəzi bayatısında, düşüncəsində, ruhunda yaşadır. Bizi də belə tərbiyə edib.

Mən aşığam at aşa,
Doğra bağrım, qat aşa.
Xəyalım aşan dağı
İnanmaram at aşa.

Bayatıları yaradanda Dərələyəzə qayıtmağımıza inam az idi.Soruşurduq, cavab ala bilmirdik. Susardı, bizə heç nə deməzdi. Dərdini ürəyində çəkərdi. Çünki, zaman ermənilərin xeyrinə idi. İndi isə bizim zamandır. Başımızın üstə Ali Baş Komandanımız var. Biz onun ətrafındayıq, onun arxasındayıq,ona inanırıq.Qarabağın azad olunmasında necə inanırdıqsa, bu gün də Dərələyəzə qayıdacağımıza elə inanmalıyıq.
Köçmə bileti kitabın deyərdim ki, möhürüdür.
Mən Səməd müəllimin kitabını alqışlayıram.Kitabın üzərindəki köçmən biletinin təsviri özü belə kitabın məzmununa rəng qatır.Ola bilsin ki, kimsə kitabıin içindəkilərlə tanış olmasın. Sadəcə kitabın üz qabığını görsün. Dərhal anlayacaq ki, söhbət Qərbi Azərbaycandan köçürülmədən gedir.Köçmə bileti kitabın deyərdim ki, möhürüdür. Kitabın belə məzmunlu tərtibatına görə Səməd müəllimi alqışlayıram. Kitab Qərbi Azərbaycandan köçürülən insanların həyat hekayəsi üzərində qurulubsa , əslində real tarixi faktların sənədləşdirilməsi deməkdir.” – professor Mahirə xanım Nağıyeva ətraflı çıxışında belə deyib. Sonra çıxış edən ehtiyatda olan polis polkovniki Ənvər Quliyev bildirib ki, Azərbaycanda yürüdülən dövlət siyasəti nəticəsində 200 illik torpaq itkilərindən sonra Azərbaycan xalqı öz torpaqlarını geri qaytardı. Biz inanırıq ki Qərbi Azərbaycanla bağlı siyasətdə özünü doğruldacaq.
AMEA-nın Folklor İnstitunun Mifologiya şöbəsinin müdiri, professor Seyfəddin Rzasoy Qərbi Azərbaycana qaydışın folklor və yaddaşdan keçdiyini söyləyərək bildirdi: “Professor Mahirə Nağıqızı Nazlı anadan bayatılar dedi.Bəli biz Nazlı ananın folklor yaddaşı ilə Qərbi Azərbaycana qayıdacayıq!”
Kitabın rəyçisi, tarix üzrə fəlsəfə doktoru Leyla Calalova isə çıxışında bildirdi ki, Qərbi Azərbaycana qaydış konsepsiyası bizim gündəlik işimizə çevrilməlidir! Biz hökmən Qərbi Azərbaycana qayıdacayıq. Sonra İmirli kənd orta məktəbinin şagirdləri Zeynəb Abışova və Aytac Anıyeva mərhum professor Həsən Mirzəyevin və professor Mahirə Nağıqızının Dərələyəzə həsr edilmiş şerlərini səsləndirdilər.
Tədbirin sonunda polkovnik Ənvər Quliyevə və Möhübbət Səmədoğluna Müvəkkil Hüquq Mərkəzinin fəxri dipolomları təqdim edildi.

Musa MURADLI

ADPU-da “Qərbi Azərbaycana doğru - Vətən bizi səsləyir” mövzusunda tədbir keçirilib - FOTOLAR

Oktyabrın 27-də Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetində (ADPU) Qərbi Azərbaycan İcması (QAİ) ilə birgə Ümummilli Lider Heydər Əliyevin 100 illik yubileyinə həsr olunmuş “Qərbi Azərbaycana doğru - Vətən bizi səsləyir” mövzusunda tədbir keçirilib.
QHT.az xəbər verir ki, tədbirdə Milli Məclisin deputatları, ictiami-siyasi xadimlər, elmi-pedaqoji ictimaiyyətin nümayəndələri və Qərbi Azərbaycan ziyalıları iştirak ediblər.
Tədbirdən əvvəl Filologiya fakültəsi tərəfindən hazırlanan “Zəfər guşəsi”nin açılışı olub. Guşə iki hissədən ibarətdir, - birinci hissədə Pedaqoji Universitetin Birinci Qarabağ müharibəsi və Vətən müharibəsində şəhid olmuş tələbə və məzunlarının adları əks olunub, ikinci hissədə isə “Dəmir yumruq” ətrafında Şuşa qalasının işğaldan azad olunmasını əks etdirən möhtəşəm kompozisiya tədqim olunur. Qeyd edək ki, ADPU-nun tələbə və məzunlarından I Qarabağ müharibəsində adları məlum olan 29 nəfər, Vətən müharibəsində 14 nəfər, 2022-ci ilin sentyabr döyüşlərində isə 1 məzunu şəhid olmuşdur. Onlardan 3 nəfəri Azərbaycanın Milli Qəhrəmanıdır, 3 nəfəri isə “Azərbaycan Bayrağı” ordeni ilə təltif edilmişdir.
Sonra ADPU-nun beynəlxalq əlaqələr üzrə prorektoru, professor Mahirə Hüseynovanın dəstəyi və təşəbbüsü ilə keçirilən tədbirdə iştirakçılar, Qərbi Azərbaycanın folklor sənəti nümunələri, tarixi, etnoqrafiyası ilə bağlı kompozisiyalar, kitab sərgisi və Dərələyəz mahalının tanınmış simalarının fotoşəkilləri ilə tanış olub, universitetdəki Heydər Əliyev muzeyini ziyarət ediblər.
Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himninin səsləndirilməsi və şəhidlərin əziz xatirəsinin bir dəqiqəlik sükutla yad edilməsi ilə başlayan tədbirdə giriş sözü ilə çıxış edən ADPU-nun rektoru professor Cəfər Cəfərov Azərbycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin oktyabrın 15-də Xankəndi, Xocalı, Xocavənd, Ağdərə və Əsgəranda Dövlət Bayrağını ucaltmasını xatırladaraq, bu gün xalq olaraq möhtəşəm tarixi dövr yaşadığımızı vurğulayıb.
O bildirib edib ki, əsası Ümummilli Liderimiz Heydər Əliyev tərəfindən qoyulan dövlətçilik siyasətinin layiqli sərkərdəsi olan cənab Prezidentin rəhbərliyi ilə Azərbaycan öz gücü hesabına ərazi bütövlüyü və suverenliyini bərpa etdi, bu gün nəinki Qarbağ və Şərqi Zəngəzura qayıdırıq, eyni zamanda Qərbi Azərbaycana qayıdış konsepsiyasının reallaşdırılmasına başlanılıb.
Vurğulanıb ki, 2022-ci il dekabr ayının 24-də Qərbi Azərbaycan İcmasının yeni inzibati binasındakı nitqində Prezident İlham Əliyev İcma ziyalılarının qarşısında qərbi azərbaycanlıların öz tarixi vətənlərinə qayıda bilməsi üçün Azərbaycan dövlətinin köməyinə arxalana biləcəyini bəyan etdi. Ölkə başçısının bəyanatı 1997-ci ildə Prezident Heydər Əliyevin imzaladığı “1948-1953-cü illərdə azərbaycanlıların Ermənistan SSR ərazisindəki tarixi-etnik torpaqlarından kütləvi surətdə deportasiyası haqqında” Fərmandan irəli gələn vəzifələrin icrasına yönələn addımların davamı idi.

Bu, XIX əsrin sonları - XX əsrin əvvəllərindən bugünkü Ermənistan Respublikasının ərazisindən azərbaycanlıların minillik tarixi ərazilərindən zorla çıxarılması ilə başlayan və 100 ildən artıq davam edən prosesə qarşı hüquqi-siyasi mübarizənin başlanğıcı idi. Biz yüz minlərlə azərbaycanlının beynəlxalq konvensiyalarla təsbit olunan əzəli haqqına qovuşacağına inanırıq.
Qərbi Azərbaycan İcmasının İdarə Heyətinin sədri, Milli Məclisin deputatı Əziz Ələkbərli, ADPU-nun beynəlxalq əlaqələr üzrə prorektoru, Filologiya fakültəsinin dekanı v.i.e., QAİ-nin Dərələyəz mahalının Keşkənd rayonu üzrə icma sədri, prof. Mahirə Hüseynova və Paşalı rayonu üzrə icma sədri Faiq Xudayev mövzu ətrafında geniş məruzələr etdi. Məruzələrdə Qərbi Azərbaycan irsinin araşdırılması, Respublika və beynəlxalq səviyyədə təbliği bu gün informasiya və elm cəbhələrimizin önündə duran vacib vəzifələr kimi qeyd olunmuşdur. Bu istiqamətdə əsaslı elmi araşdırmaların aparılmasında mərhum akademik Həsən Mirzəyevin miqyaslı tətqiqatlarının mühüm mənbə rolunu oynadığı məruzəçilərin çıxışlarında xüsusi vurğulanmışdır.
Tədbirdə çıxış edənlərdən Milli Məclisin deputatları Fəzail Ağamalı, Hikmət Babaoğlu, Məlahət İbrahimqızı, İcma nümayəndələrindən Səməd Vəkilov və Məhəmməd Rəsuloğlu, Qərbi Azərbaycan İcması Ağsaqqallar Şurasının üzvü, akademik Abel Məhərrəmov və başqaları əzəli torpaqlarımıza qayıdışla bağlı ali təhsil müəssisələrində bu tip geniş maarifləndirmə tədbirlərinin keçirilməsinin əhəmiyyətini vurğulamış, ADPU-nun Beynəlxalq əlaqələr üzrə prorektorluğuna təşəkkür etmişlər.


Tədbir incəsənət nümayəndələri və Filologiya fakültəsində fəaliyyət göstərən “Meh” ədəbi dərnəyinin üzvlərinin ifasında bədii hissə ilə davam etmişdir.
Sonda Qərbi Azərbaycanla bağlı videoçarx nümayiş olunub, xatirə şəkili çəkdirilib.

[center]

"İrəli"İctimai Birliyinin təşkilatçılığı,Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin dəstəyi,Qərbi Azərbaycan İcmasının tərəfdaşlığı ilə "BÜTÖV-Qərbi Azərbaycana qayıdış prosesində gənclərin rolunun artırılması "proqramına start verilib.

Proqram çərçivəsində ali təhsil müəssisələrində təqdimatların keçirilməsinə başlanılıb.Bu istiqamətdə ilk tədbir "Azərbaycan" Universitetində baş tutub.
Ümumilikdə 100-dən çox gəncin iştirakı ilə keçirilən görüş Azərbaycan Respublikasının dövlət himninin səsləndirilməsi və Vətənimizin azadlığı,suverenliyi bahasına canından keçmiş şəhidlərimizin əziz xatirəsinin bir dəqiqəlik anma sükutu ilə açıq elan edilib. Tədbiri giriş sözü iıə açan "Azərbaycan" Universitetinin Siyasi elmlər kafedrasının müdiri,siyasi elmlər üzrə siyasi doktoru Elvin Talışinski"Bütöv"- Qərbi Azərbaycana qayıdış prosesində gənclərin rolunun artırılması " programı çərçivəsində ilk görüşün " Azərbaycan Universitetində keçirilməsinə görə "İrəli" İctimai birliyinə təşəkkürünü bildirib.Programın işində uğurlar arzulayan Elvin Talışinski gəncləri proseslərsə aktiv olmağa çağırıb.
Tədbirin davamında "İrəli"İctimai Birliyinin baş katibi İlqar Axundov çıxışı zamanı program çərçivəsində baş tutacaq fəaliyyətlərlə bağlı məlumat verib.Diqqətə çatdırılıb ki,layihənin növbəti mərhələlərində Qərbi Azərbaycanın tarixini,mədəniyyətini coğrafiyasını gənclərə aşılamaq ,Azərbaycan həqiqətlərini beynəlxalq ictimaiyyətə düzgün və ətraflı şəkildə çatdırmaq məqsədilə təşəbbüs qruplarının yaradılması nəzərdə tutulur.Program çərçivəsində həmçinin təşəbbüs qrupları tərəfindən Qərbi Azərbaycanın tarixi həqiqətlərini özündə ehtiva edən videoroliklərin hazırlanması da planlaşdırılır.
Sonra isə söz verildi, Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin Elmi-təşkilati şöbəsinin müdiri, filologiya elmləri doktoru, proffesor İbrahim Bayramov tarixən Azərbaycan ərazisi olan indiki Ermənistan ərazisində min illər boyu yaşayan soydaşlarımız etnik mövcudluğuna deportasiya edilərək son qoyulması və onların mədəni irsinin məhv edilməsi son əsrlərdə erməni dövlət siyasəti səviyyəsində gerçəkləşdirildiyini qeyd edib.
Diqqətə çatdırılıb ki, 1988-ci ildən başlanan sonuncu etnik təmizləmə nəticəsində on minlərlə azərbaycanlı ailəsinin əmlakı və mədəni irs nümunələri ermənilər tərəfindən qarət edilərək, mənimsənilib.İbrahim Bayramov "Qərbi Azərbaycana qayıdış konspesiyası "nın icrasında hər bir Azərbaycan gəncinin iştirakının vacibliyini vurğulayaraq, gəncləri bu istiqamətdə səfərbər olmağa çağırıb.
Qeyd edək ki,"Bütöv-Qərbi Azərbaycana qayıdış prosesində gənclərin rolunun arıtırlması "programının keçirilməsində əsas məqsəd Qərbi Azərbaycan tarixinin,Azərbaycan həqiqətlərinin təbliği, yerli və beynəlxalq səviyyədə gənclərin iştirakçılığının artırılması ,Qərbi Azərbaycanla bağlı multimedia,
elektron resursların bolluğunun yaradılması, eləcə də gənclər arasında tarixi torpaqlarımız haqqında məlumatlılığın artırılmasıdır.

Unudulmaz simalar – Nəsrulla Nəsrullayev

YUBİLEY TARİXİ BİR GÜNƏ DÜŞDÜ

Adı böyük hərflərlə yazılmağa layiq azərbaycanlı, 57 il yarımlıq ömründə neçə böyük ömürlərə sığan vəzifə səlahiyyətlərini həyata keçirən, sözün həqiqi mənasında böyük insanpərvər Nəsrulla Nəsrullayevin doğum tarixinin 103-cü ilidir. 80, 90 illik yubileyləri prezident sərəncamları ilə keçirilsə də, 100 illiyi Qarabağ torpaqlarımızdakı savaş günlərinə düşdü. “Söz” jurnalı olaraq yubilyara xüsusi buraxılış həsr etdik. “Ləyaqətli və şərəfli ömrün illəri” “Söz”də vərəqləndi. Ruhu şad olsun.

Nəsrulla Hidayət oğlu Nəsrulayayev 1920-ci ilin 25 oktyabrında Bakı şəhərində anadan olmuşdur. Yeddillik təhsildən sonra Sənaye Texnikumunu və Sənaye İnstitutunu bitirib. N.Nəsrullayevin əmək fəaliyyətinin böyük hissəsi Bakı Elektrik Maşınqayırma Zavodu (BEMZ) ilə bağlıdır. 1960-cı ildə Respublika Xalq Təsərrüfatı Şurası yanında Neft və Kənd təsərrüfatı sahələri ilə birlikdə Elektrotexnika sənayesi idarəsi yaradılır. Bu işə rəhbərlik N.Nəsrullayevə tapşırılır. Sonra Bakı Şəhər Partiya Komitəsinin I katibliyinə (1961 1966) irəli çəkilir. 1966-69-cu illərdə Azərbaycan Dövlət Plan Komitəsi sədrinin I müavini kimi də səmərəli fəaliyyət göstərir. 1969-cu ildə Nəsrulla Nəsrullayev Azərbaycan SSR-in Rabitə naziri təyin olunur. Onun Rabitə naziri işlədiyi illər (1969-1975) rabitənin yüksək inkişafı müşahidə olunur.
Rabitə sahəsində həyata keçirəsi arzu və planları çox olsa da, respublika rəhbəri Heydər Əliyev N.Nəsrullayevi Yüngül Sənaye naziri təyin edir. Nəsrullayev özünə xas olan enerji ilə bu sahədə də fəaliyyətə başlayır. İlk növbədə müəssisələrin modernləşdirilməsini həyata keçirməyə çalışır, lakin ağır xəstəliyi bu sahədə işlərini başa çatdırmağa imkan vermir. Qəlbi qurub-yaratmaq eşqilə dolu olan bu insanın ürəyi dayanır. Nəsrulla Nəsrullayev 1978-ci il aprelin 26-da vəfat edir. Son mənzili I Fəxri Xiyabandadır.
1995-ci ildə Respublika Prezidentinin sərəncamı ilə Bakı Elektrik Maşınqayırma Zavoduna (BEMZ) ilk direktoru N.Nəsrullayevin adı verilmişdir. 2006-cı ildə Respublika Prezidenti İlham Əliyevin sərəncamı ilə N.Nəsrullayevin yaşadığı evə (Neftçilər prospekti, 93) xatirə lövhəsi vurulmuşdur.
N.Nəsrullayev dəfələrlə SSRİ Ali Soveti və Azərbaycan SSR Ali Sovetinə deputat seçilmişdir. Uzun illər Xarici Ölkələrlə “Dostluq" Cəmiyyətinin sədr müavini olmuşdur. Vəfatından 45 il keçsə də, xatirəsi bu gün də sevilərək anılır. Bir şəxsiyyət və vəzifə adamı olaraq unudulmaz siması ürəklərdədır.
Nəsrulla Nəsrullayev bu dünyayla vidalaşanda ölkə rəhbəri Heydər Əliyev onu çiyninə alıb son mənzilə yola salmışdı. Ailə üzvləri hər dəfə Nəsrulla Nəsrullayevi ziyarətə gedəndə Ulu öndərin məzarına da baş çəkir, onu xoş xatirələrlə anır, ruhuna rəhmət diləyirlər. Həmin gün - oktyabrın 25-də - Nəsrulla müəllimin 100 illik yubiley günündə Fəxri Xiyabana gələnlərin çöhrəsində qələbə sevincindən doğan bir qürur hissi vardı. Dağlar diyarı Qubadlı rayonu həmin gün işğaldan azad edilmişdi. Nəsrullayevin 100 illik yubileyinin məhz bu vaxta - işğal altında qan ağlayan Qarabağ torpaqlarının azad edildiyi günlərə düşməsi təsadüfi deyildi. Hər təsadüfün zərurətdən doğmasına isə min faiz əminəm.
Bu şəxs Azərbaycanın ağlasığmaz dərəcədə vurğunu idi, o özü də separatçılarla mübarizəyə az qatılmayıb. Mənfur qonşularımız tarix boyu bizə düşmən olublar. Altmışıncı illərin əvvəllərində Nəsrullayev Bakı Şəhər Partiya Komitəsinin I katibi idi. Qarabağda o illərdə də iğtişaşlar törədilərdi. Nəsrulla müəllim həmin dövrdə Xankəndinə, Şuşaya ezam olunar, iğtişaşları dəf etməyə nail olardı. Bu gün bütün nigaran ruhlar kimi Nəsrulla müəllimin də ruhu şaddır. Onun sevdiyi vətən torpağında, Azərbaycanın ayrılmaz hissəsi olan Qarabağda, mədəniyyət beşiyi Şuşada üçrəngli AZƏRBAYCAN BAYRAĞI dalğalanır.

Sevda Əlibəyli,
“Söz” jurnalının baş redaktoru

MÜBARİZƏYƏ ÇAĞIRAN
ŞAİR GİLEYLƏRİ
Həyat getdikcə mürəkkəbləşir. Bu mürəkkəbləşmə nəticəsində əksikləmələrin və çatışmazlıqların da sayı gündən-günə artır, insanların qabağına cürbəcür çətinliklər çıxır. Həmin çətinlikliklər yaşayış tərzini ağırlaşdırır, insanlarda bəzən həyata nifrət hissləri yaradır. Bütün bunlar isə dünyaya qarşı soyuqqanlıq əmələ gətirir. Belə hallar, heç şübhəsiz, bütün insanlar kimi, şairləri də narahat edir, onlarda çatışmazlıqlara qarşı nifrət hissi yaradır. Bu nifrətlə də onlar sakit dayana bilmir, yeri gəldikcə, insanları çatışmazlıqlara qarşı mübarizə aparmağa çağırırlar.
Mübarizənin güclü olması, əlbəttə ki, qələmin gücündən asılıdır. İstedad güclüdürsə, qələmə alınmış misralar da oxucuya güclü təsir bağışlayacaq. Bu hal, heç şübhəsiz, oxucunu da bir insan kimi həyatı yaxçılaşdırmaq üçün hərəkətə gəlməyə vadar edəcəkdir. Yox, əgər şair istedadı zəifdirsə, həyatdan naqisliklər görən oxucu şairin yazdığına biganə yanaşacaq, həyatı inkişaf etdirmək üçün heç düşünməyəcək də.
Məsələyə bu nöqteyi-nəzərdən yanaşanda, görürük ki, bir çox şairlər dediyimiz cəhətləri dəqiq nəzərə alır və yazdığı şeirlər üçün ciddi məsuliyyət daşıyırlar. Elə götürək gözəl qələm sahibi Sahib Əliyevi. Onun yaradıcılığını nəzərdən keçirəndə, görürsən ki, şair dünyanın yaxşı cəhətlərindən zövq aldığı kimi, pis cəhətlərini də nəzərdən kənarda saxlamır. Başqa sözlə desək, onun dünyanın yaxşı cəhətlərini vəsf edən şeirlərilə yanaşı, mənfilikləri tənqid edən şeirləri də çoxdur. Dərindən fikirləşəndə, görürsən ki, belə şeirlər yazmaqla o, insanları, bir növ, yuxudan ayıldır, onları mənfilikləri aradan qaldırmaqla, həyatı daha da gözəlləşdirməyə çağırır.
Ən yaxşı cəhət odur ki, şair haqqında bəhs etdiyimiz mövzuda şeir yazanda, oxucunun marağını mütləq nəzərə alır, ona təsir edə biləcək sözlər tapır və bu sözləri güclü deyimlərlə tam saz vəziyyətə gətirir. Götürək elə “Rəngləri gör necə qarışdırıblar” şeirini:
Rəngləri gör necə qarışdırıblar,
Qırmızı seçilmir qaradan indi.
Pozulub tərəzi, pozulub mizan,
Bütöv yüngül gəlir paradan indi.

Yel çıxıb təpəyə, qəzəblə əsir,
Yanında meh görsə, dilini kəsir...
Xalçanın üstündən sərilir həsir,
Ənənə çıxıbdı aradan indi.


Baxmırlar savada, baxmırlar yaşa,
Nadanı götürüb qoyurlar başa.
İnsaf da, mürvət də dönübdü daşa,
Biz haqqı, de, tapaq haradan indi?

Arzu da, istək də, dost, bizdən qaçır,
Qapını döyürük, tale gec açır...
Ay gördü - bir ulduz gur işıq saçır,
Tez onu qoparır sıradan indi.

Dodağı yandıran aha bax, aha,
Qoymayır şad çıxa adam sabaha.
Sevgi də kiriyib ürəkdə daha,
Xançoban danışmır Saradan indi.

Bu, bizim çayımız, bu, bulağımız...
Sudan korluq çəkir at- ulağımız.
Sol əllə qaşınır sağ qulağımız,
Qüsur da tutmayır Yaradan indi.
Bu şeir qeyrət dalınca getmək istəyən hər bir insan üçün ən təsirli bir çağrışdı. Bu çağrış elə təsirli şəkildə səsləndirilir ki, heç bir vətəndaş baş verən nöqsanları aradan qaldırmağa bigana qala bilmir.
Sahib bu səpkidə yazdığı şeirləri ilə istəyir ki, oxucuları həmişə ayıq saxlasın, onları mənfiliklərə qarşı mübarizə aparmağa səfərbər etsin. Bu da təsadüfü deyil, belə olanda həyat da gözəlləşir, insanlar istənilən kimi nəfəs ala bilir, onlarda dünyaya bağlılıq ruhu daha da artır.
Şair sözünü elə belə demir, həyatı gözəlləşdirmək üçün oxucuya yollar göstərir, ağıllı fikirlər təklif edir. Oxucunu ən sadə yollarla başa salır ki, həyat bir güzgüdür, həqiqət hökm sürəndə güzgü hər şeyi düz göstərir, həqiqət olmayanda isə güzgü ləkə salır və nəticədə qaranı ağ, ağı isə qara göstərir. Bu səbəbdən də:
...Saxtakar istəyir - saxtakarlığı
Düzgün əməl kimi sırısın elə.
Qartal yuvasında qarğa saxlayan,
Çıxanda, şəst ilə yol alır çölə.

Zinəkar bu yandan zina eyləyir,
O yandan məscidə namaza gedir.
Xalqın sərvətini talayanları
Yaltaqlar çox zaman qəhrəman edir.
Şair bu mənfilikləri aradan götürmək üçün oxucuya deyir:
Gəlin, bu güzgüyə qayğı göstərək,
Gəlin bu güzgüyə əl yetirək biz.
Güzgüdən ləkəni elə silək ki,
Əyri doğulmasın fikirlərimiz.
(“Güzgüdən ləkəni
elə silək ki...”)
Sahibin yaradıcılığında bu cür dəyərli şeirlərin sayı istənilən qədərdir. Ona görə ki,nöqsanlar həyatı gözdən salır, yaşayış tərzini pisləşdirir. Şair insanları nöqsanlardan, çaışmamazlıqdan qorumağı,bu məqsədlə onlara vaxtlı-vaxtında məsləhətlər verməyi, bir növ, qarısına vacib bir məqsəd kimi qoymuşdur. “Məsləhət verməyə hüququm çatır” şeirində açıq deyir:
Mən elə bir yaşın içindəyəm ki,
Məsləhət verməyə hüququm çatır.
Gözümün önündə, görürəm, biri
Başqa birisinə badalaq atır.

Badalaq atana necə deməyim,
Badalaq atdığın yıxılar axı.
Birdən, yıxılanda qanadı burnu,
Qan axıb batırdı ana torpağı.
Bəli, Sahib Əliyev adicə badalaq atıb, başqasının yıxıla biləcəyinə səbəb olmağı da insanlığa yaraşmayan bir iş hesab edir. Çalişir ki, insanları bu adi işdən də çəkindirsin. İstəyir ki, bütün insanlar həyatda sağlam ruhda yaşasın, sağlam ruhda gəzib-dolansın. Belə olanda, aydındır ki, həyatda yaşamaq insana zövq verər.
Şairin “Saxlama qəlbini sevincdən uzaq” adlı bir şeiri var. Həmin şeirdə təsvir olunan adam , dəxli oldu-olmadı, həmişə pəjmürdə gəzir, həyatda heç bir yaxşı işdən zövq alıb sevinmir. Onun bu hərəkəti şairin əhval-ruhiyyəsini narahat edir. Ona görə də üzünü həmin tipə tutaraq deyir:

Nə ruhun açılır, nə gülür gözün,
Elə bil batmısan qəm dəryasına.
Toyda-düyündə də dəymirsən gözə,
Paslı qılıncmısan - girmisən qına?

Baharda duymursan gülün ətrini,
Hansı iydə olur, bilmirsən, çiçək.
Yerin isti oldu, ya da ki, soyuq,
Büzüşüb qalırsan xəstə toyuqtək.

Niyə, atam oğlu, nədir səbəb, de,
Niyə qoşulmursan şən adamlara?
Bu ömür onsuz da müvəqqətidi,
Saxlama qəlbini sevincdən ara.
Sahib Əliyevin yaradıcılığında hadisələrdən bu cür narahat olmaq və bu narahatlıqdan yaranan giley-güzar dolu şeirlər çox-çoxdur. Buna “Qara yazı”, “Mən belə dünyanı necə öyüm ki”, “Qoymayaq kədəri, dərdi doğmağa”, ”De, qəmdən mən necə uzaqlaşım”, ”Başımın üstündə dərd özü durub”, “Qarğanı zirvəyə axı kim qoyub”, “Bir ağıllı axtarırdım” və bir sıra başqa şeirləri misal göstərmək olar. Bu şeirlərdə şair həm insanların öz əllərilə həyata gətirdikləri nöqsanlardan danışır, həm də həmin nöqsanları aradan qaldırmağın yolları göstərir. İnsanlara açıq surətdə başa salır - həyat onda yaxşı olur ki:
Həyatda
hamı düz danışanda;
kini, kudurəti buraxıb,
küsülulər barışanda.

Paxıllıq olmasın gərək
heç insanın zatında.
Təmizliyi, paklığı
yaşatsın hamı
gərək öz həyatında.
(“Həyat nə vaxt
yaxşı olur”).
Şairin fikrincə dərd dünyada o qədər çoxalıb ki, yığıb-yığışdırmaq həddindən artıq çətinləşib. Hərdən öz-özünə fikirləşir ki, görəsən bunun axırı necə olacaq:
O, bunda, bu, onda qüsur axtarır,
O, bunu qınayır, bu da ki, onu.
Belə adamlarla necə olacaq,
Görəsən, bizim bu, dünyanın sonu?
(“Axırı necə olacaq?”)
Lakin şair ümidi qırılmır. O, mənfiliklərin və çatışmazlıqların aradan qaldırılması üçün mübarizəsini yenə davam etdirir. Yeri gələndə, bu məqsədlə Böyük Yaradana da müraciət edir:
Səni and verirəm cah-calalına,
Səni and verirəm xətti-xalına,
Səni and verirəm gül camalına,
Gəl bizi bəladan Sən qoru, Allah!
(“Gəl bizi bəladan
Sən qoru, Allah”)
Bilal ALARLI,
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, şair.