Əziz müəllimim təbrik edirəm!

Qadındır hər evin yanan çırağı,
Hər güclü kişinin arxa dayağı,
Qadınsız həyatın yoxdur marağı,
Qadınlar bayramınız mübarək olsun!
Əziz müəllimim Aynur Hüseynova, sizi 8 mart Beynəlxalq qadınlar bayramı münasibətilə təbrik edirəm. Mən Avtandil çox şadam ki, sizin kimi savadlı, dürüst, mərhəmətli və cəfakeş bir müəllimin şagirdiyəm. Çox sağ olun!
Hər zaman şagirdlərinizə dəstək olduğunuz üçün minnətdarlığımı bildirirəm.

ANA DİLİ

Ayla Təbrizli məşhur fransız romançısı, dramaturqu və çoxsaylı hekayələr müəllifi Alfons Dodenin (1840-1897) “Son dərs” adlı hekayəsini Azərbaycan dilinə tərcümə edib. Əski Azərbaycan əlifbasında (Azərbaycan dilində ərəb qrafikası ilə) yazılmış həmin hekayənin mətnini latın əlifbasına çevirib, onu dostlarımın və əziz oxucularımın diqqətinə təqdim edirəm. Qeyd etməliyəm ki, Ayla Təbrizli hekayəni həm ixtisarla və həm də bugünkü Cənubi Azərbaycanın milli-mədəni mühitinə uyğun bir tərzdə tərcümə edib.
Bu hekayənin məzmunu diqqətimi çox cəlb etdi və mənə Azərbaycan tarixində yaxın keçmişdə baş vermiş bir hadisəni xatırlatdı və onunla Alfons Dudenin “Son dərs” adlı hekayəsi arasında olan oxşarlığı və tale birliyini gördüyümdən tariximizdə baş vermiş həmin hadisə barədə qısa arayışı da dostlarıma və oxucularıma öncə təqdim etmək istədim ki, ana dilinin insanların milli kimliyinin və mənliyinin, milli varlığının və milli şüurunun formalaşmasında oynadığı rolu və gərəkliliyi daha aydın göstərə bilim:
“1945-ci il dekabrın 12-dən 1946-cı il dekabrın 12-nə kimi İranda Cənubi Azərbaycanda Seyid Cəfər Pişəvərinin rəhbərliyi altında yaradılmış və fəaliyət göstərmiş Azərbaycan Milli Hökməti (AMH) tərəfindən bu milli rayonda maarif və mədəniyyət sahəsində bir sıra demokratik islahatlar həyata keçirildi: hər şeydən əvvəl AMH-in 1946-cı il 6 yanvar tarixli qərarına əsasən Azərbaycan dili bu əyalətin rəsmi dili elan edildi və bu dildə 3800 savadsızlığı ləğvetmə krsu açıldı, kədlərdə 3000-dən yuxarı, şəhərlərdə isə 500-ə yaxın ibtidai və orta məktəb yaradıldı, xalqtəsərrüfatının müxtəlif sahələri üçün kadrlar hazırlayan kurslar və texnikumlar təşkil edildi. Təbrizdə Universitet yaradıldı. Azərbaycan dilində 50-yə qədər müxtəlif adda qəzet və jurnallar, dərsliklər, bədii ədəbiyyat əsərləri nəşr edilməyə başladı, kinoteatrlar tikildi, radiostansiya və radio komitəsi yaradıldı, Milli qəhrəmanlara – Səttarxana və Bağırxana heykəllər ucaldıldı. AMH 64 milyon tümənlik büdcədən 15,6 faizini təkcə Azərbaycan maarifinin inkişafı üçün ayırdı. Azərbaycan milli-demokratik hərəkatının yatırılmasından sonra maarif və mədəniyyət sahəsində qəbul edilmiş və müvəffəqiyyətlə həyata keçirilmiş bütün qərar və qanunlar ləğv edildi, yenidən və çox sərt qaydada Azəbaycan dilindən istifadə dairəsi məhdudlaşdırıldı, ana dilində çıxmış kitablar yandırıldı, Təbriz Universiteti və teatrı bağlandı, milli dildə radio verilişləri və film nümayişi qadağan edildi. Fars dilini rəsmi dil və hətta ünsiyyət vasitəsi kimi yaymaq siyasətinə yenidən başlanıldı”.

Səməd Bayramzadə.

ALFONS DODE: “SON DƏRS”

O gün mədrəsəyə yubanmışdım. Ona görə qorxurdum, müəllimin qəzəbinə gələm, xüsusilə də dil bilgisi dərsini soruşacaqdı. Mən də bir kəlmə bu dərsdən öyrənə bilməmişdim. Könlümdən keçdi, dərsi, mədrəsəni kənara qoyub baş götürüb bağ-bağata gedəm. Hava xoş idi. Quşlar meşədə oxurdular. Bu gözəlliklər mənim fikrimi dərsdən çox məşğul eləmişdi. Amma bu fikirlərin qabağında dayanıb mədrəsənin yolunu tutdum. Kəndxudanın evinin yanından keçəndə camaatı gördüm ki, orda dayanıb bir elanı oxuyurdular. İki il olardı ki, kənddə hər nə kədərli xəbər gəlirdi burdan yayılırdı. Ona görə orda dayanmadım, öz-özümə dedim, “görəsən, yenə nə yuxu görüblər bizlərə?”
Yolumu tutub əcələ ilə özümü mədrəsəyə yetirdim. Məmuli( adi) günlər dərsin başlanğıcında elə qışqır-bağır salardılar ki, hay-küyləri küçəni götürərdi, uca səs ilə dərsi təkrar eləyib hay salardılar. Müəllim də əlində olan hər zamankı zopayla mizə vurub deyərdi: “səssiz olun”. O gün də bu fikirlə gözləyirdim, şagirdlərin hay-küyü içində dərs otağına girib kimsə mənim yubanmağımı bilmədən gedib yerimdə oturam. Amma mənim fikirlərimin əksinə, o gün elə bir səssizlik vardı ki, elə bil şagirdlərin heç biri mədrəsədə deyil. Pəncərədən dərs otağına baxdım, şagirdlər öz yerlərində oturmuşdular, müəllim də əlindəki qorxunc zopayla dərs otağında dolanırdı. Gərək qapını açıb o ağır sükut içində içəri girəydim. Bəllidir ki, bu işdən nə qədər qorxub və utanırdım, amma başqa bir yol yox idi, çarəsiz dərs otağına daxil oldum, amma müəllim məhəbbətli bir baxışla mənə baxıb, mehribanlıqla dedi:
“Tez ol, yerində otur. Az qalırdı, dərsi sənsiz başlayaq”. Tez yerimdə oturdum, bir az keçəndən sonrakı qorxum azaldı və rahatladım. Təzə bildim ki, müəllim hər günkü köhnə paltarların yerinə ödül verilən və nazir gələn günlərə məxsus paltarlarını geyibdir və dərs otağında rəsmi günlərə aid olan bir cov (atmosfer) var, amma mənim üçün təəccüb gətirən məsələ bu idi ki, dərs otağının axırında həmişə boş olan nimkətlərindəki (dərs partalarındakı) yerlərdə kəndin kişilərindən bir çoxu oturmuşdular. Onların arasında kəndxuda və məktub gətirən və bir çox tanınmış insanlar vardılar ki, hamısı qəmli görünürdülər. Bir yaşlı kişi əski bir əlifba kitabını dizləri üstündə açıb, qalın gözlüyün arxasından hərflərinə baxırdı. O anda mən ki gördüklərimə heyran qalmışdım, müəllimi gördüm ki, yerində oturdu, həmin məhəbbətli, amma qəmli səsilə ki, mənimlə danışmışdı, dedi:
“Övladlar! Bu son dəfədir ki, mən sizə dərs deyirəm. Düşmən hökm eləyib ki, bu bölgələrdə onların dilindən sonra başqa bir dildə dərs deyilməsin, yeni müəllim sabah gələcək və bu sizin öz ana dilinizdə olan son dərsdir ki, öyrənirsiz. Sizdən xahiş edirəm ki, mənim dərsimə diqqətlə qulaq asasınız. Bu sözlər məni çox pərişan elədi, bəlli oldu ki, kəndxudanın evinin divarındakı elanda yazılmışdı:
“Bundan sonra kəndin uşaqlarına öz ana dillərinin öyrənilməsi yasaq elan olunur”.

Bəli, bu mənim öz dilimdə olan son dərs idi. Məcbur idim daha onu başa düşmədən o azca öyrəndiklərimə qənaət eləyim. Nə qədər təəssüf eləyirdim ki, ondan öncələr ömrümü boşuna keçirdib, mədrəsə yerinə zamanımı bağlarda, çöllərdə oynamaqla başa vermişdim. O kitablar ki, bu ana qədər mənim üçün çətin və ağır gəlirdi, dil bilgisi və tarix dərsləri ki, bu zamana qədər zorla hazırıydım onlara baxam, indi mənim üçün əski dostlar hökmündə idilər ki, onlardan ayrılmaq məni çox kədərləndirirdi. Müəllimə görə də belə fikir eləyirdim, bu fikir ki, sabah o bizi tərk eləyib və bir daha onu görə bilməyəcəyik, bütün o acı tənbihləri və yediyim zopa zərbələrini, xatirələri ürəyimin səhifəsindən silirdi. Məlum oldu ki, müəllim bu son dərs günü üçün rəsmi paltarını geyib və ona görə də kəndin yaşlı və möhtərəm kişilərindən bir çoxu dərs otağının sonunda oturmuşlar. Sanki təəssüf eləyirdilər ki, bundan öncə mədrəsəyə gələ bilməmişdilər, ona görə də bu gün müəllimin dərsində hazır olmuşlar ki, onun 40 il çəkdiyi zəhmətlərdən təşəkkür eləsinlər.
Bu fikirlərdə batmışdım ki, gördüm mənim adım oxundu. Gərək durub dərsə cavab verəydim. Razı idim ki, bütün varlığımı verəm ta o çətinlikdə dil bilgisi dərsini uca səs ilə, kitaba baxmadan oxuya biləm, amma ilk anda çarəsiz qalıb cavab verə bilmədim, hətta cəsarətim olmadı ki, baş qovzayıb müəllimin gözünə baxım. Bu arada müəllimin səsini eşitdim ki, məhəbbətlə dedi:
“Otur övlad, səni qınamıram, sən özün yetərli qədər tənbih olmusan. Görürsən ki, nə baş verib, insan həmişə özünə deyir, dərs öyrənməyə zaman çoxdur, amma bax, gör ki, nə hadisələr mümkündür üz verə. Nə yazıq, bizim bədbəxtçiliyimiz budur ki, həmişə öyrənməyi bir ayrı günə saxlayırıq. İndi bu insanlar ki, zorla bizə müsəllət olublar, haqlıdırlar ki, bizi qınayıb desinlər: “Siz necə iddia eləyirsiniz ki, azad və bağımsız bir millətsiniz”. Amma, övlad, bu işdə təkcə cən yox, hamımızın günahı var. Atalar və analar sizi yetişdirib, bilgiləndirmənizdə o cür ki, gərək çalışmayıblar və bilməyiblər ki, sizi bir iş dalısıyca göndərsinlər ki, onlar üçün bir az daha pul gətirəsiz. Mən özüm məgər günahkar deyiləm, məgər dəfələrcə sizi dərs öyrənmək yerinə öz bağımda ağacları suvarmaqla məşğul eləməmişəm və evə getməyə həvəslənən günlərdə sizə icazə vermişəm ki, öz işlərinizin dalısıyca gedəsiz.
Müəllim çoxlu mövzularda danışandan sonra sözü milli və ana dilinə gətirib dedi:
“ Bizim dilimiz dünyanın şirin və gözəl dillərindən biridir və biz gərək bu dili öz aramızda qoruyub və heç bir zaman onu unutmayaq. Çünki, əgər bir el, biganə əlinə düşüb və məğlub ola, o zamanacan ki, öz dilini qoruyub saxlaya, dustaqda olan bir insan kimidir ki, öz zindanının açarı əlindədir”.
Sonra kitabı əlinə alıb dil bilgisi dərsinin birini oxudu, təəccüb eləyirdim ki, dərsi necə rahat düşünürdüm, hər nə ki, deyirdi nəzərimə asan gəlirdi, fikir eləyirəm qabaqca bu dərsə o qədər əlaqə ilə qulaq verməmişəm və müəllim də belə diqqətli və hövsələli dərs deməmişdi. Guya bu yaxşı insan istəyirdi bizimlə vidalaşmadan dərsi sona çatdırsın və bütün bilgilərini bizimlə paylaşsın, dərs sona çatdı və yazma növbəti yetişdi. Müəllim bizə yeni baş yazılar seçmişdi ki, onların içində Vətən, atalar sözü, ana dili” gözə dəyirdi. Bu baş yazılar ki, bizim mizlərin guşəsindən asılırdı, elə görünürdü, sanki dərs otağının dörd guşəsində bizim milli bayrağımız dalğalanırdı. Tərif etmək olmaz ki, hamı şagirdlər necə səssiz məşq eləməkdə çalışırdılar, o sükut və səssizlikdə kağıza çəkilən qələmlərin səsindən başqa bir səs gəlmirdi. Mədrəsə damında quşlar yavaş və səssiz oxuyurdular və mən onların nəğmələrinə qulaq verə-verə öz-özümə fikirləşirdim ki, bunları da məcbur edə biləcəklər ki, nəğmələrini biganə dilində oxusunlar? Bəzən də baxışımı məşq səhifəsindən götürürdüm, müəllimi görürdüm ki, yerində hərəkətsiz durub, donmuş və heyran baxışlarla ətrafına baxır, elə bil istəyirdi onun evitək sayılan mədrəsəni bütün əşyaları ilə ürəyinə yazıb saxlasın. Fikir eləyin, 40 il tamam olardı ki, bu evdə yaşayıb, bu mədrəsədə dərs demişdi. Təkcə dəyişiklik ki, bu müddətdə üz vermişdi, bu idi ki, miz və nimkətlər zamanın əsərində çürüyüb, rəngi atmışdı və balaca fidan (ağac) ki, ilk dəfə gələndə bağda əkmişdi. Nə ürək yandıran və çətin dərd idi, bu kişi indi gərək bu əşyaları buraxıb və fəqət mədrəsəni yox, bəlkə Vətən torpağını da tərk eləyirdi. Bununla belə o qədər güclü və soyuqqanlı idi ki, dərsin son saatını da başa çatdırdı. Yazı bölümünü qurtarandan sonra tarix dərsi dedi və şagirdlər uca səslə təkrar elədilər. Dərs otağının sonunda oturan yaşlı kişi ki, kitabı dizi üstündə açmışdı və qalın gözlüyün arxasından baxırdı, uşaqlarla səs-səsə vermişdi, onlarla bərabər dərsi təkrar eləyirdi. Səsi o qədər şövqlü idi ki, bizi də həyəcanlandırırdı və gülmək halında bizi ağlamaq tuturdu.
Nə yazıq ki, bu son gün xatirəsi ömür boyu mənim ürəyimdə qalacaqdır. Zaman sona çatdı və günorta yetişdi, o anda biganə əsgərlərinin şeypur səsi ki, məşq eləməkdən gəlirdilər, küçədə yayıldı, müəllim rəngi atmış halda yerindən qalxdı, o günədək o qədər böyük və əzəmətli görməmişdim onu. Müəllim dedi:
“Dostlar, mən..., mən...”, amma qəmli səsi boğazında boğuldu. Sözünü tamamlaya bilmədi, bir parça gəç götürüb, dərd və həyəcandan titrəyən əli ilə taxtada aydın xətt ilə yazdı: “Yaşasın Vətən!” O zaman durduğu yerdə başını divara dayadı və bunsuz ki, daha ayrı bir söz desin, əli ilə bizə işarə elədi, qurtardı, gedin Tanrı sizi qorusun!

Fransızcadan ixtisarlarla Azərbaycan dilinə çevirəni: Ayla Təbrizli

ANA DİLİMİZ GÜVƏNC YERİMİZDİR
21 FEVRAL BEYNƏLXALQ ANA DİLİ GÜNÜDÜR.

Ana dili ana südüdür. Ana dilinin dadını-duzunu duymaq üçün, zənnimizcə, təhsilin, hansı peşənin sahibi olmağın fərqi yoxdur. Yüz illər boyu folklor incilərimizi – şifahi söz yatırımızı yaradan baba və nənələrimiz ən həssas, ən mahir ədəbiyyatçılarımız, dilçilərimiz olublar. Dil mənəvi sərvətimizdir, xalqı, milləti tanıdan əvəzsiz xəzinəmizdir. Min illərdən bəridir ki, el-obamıza, xalqımıza xidmət edir, ünsiyyətimizi yaradır, nəsillər arasında varislik körpüsüdür. Dilin keşiyində durmaq üçün ilk növbədə onu sevmək gərəkdir. Onu sevənlərin isə, hər şeydən öncə, mənəvi haqları olmalıdır. Dilə sevgidən başqa heç nə ummaq olmaz. Axı bu bizim ana dilimizdir, ruhumuzun tərcümanıdır. Dil uğrunda, onun yaşaması uğrunda çarpışmaq isə heç nə ilə əvəzedilməz xoşbəxtlikdir, fədakarlıqdır.
Dili göz bəbəyi kimi qorumaq gərəkdir. Dili qorumaq üçün gərək onun incəliklərinə bələd olasan. “Dövlət dili haqqında” qanunda deyilir ki, dilə qarşı açıq ya gizli formada təxribat aparmaq olmaz. Hərdən bəziləri fikirləşirlər ki, dilimizdir də, danışırıq. Bizə söyləyirlər ki, dünyada daha çox yayılmış dillər var. Ancaq bunu deyənlər ana dilimizin doğmalığını, zənginliyini dərindən dərk etmirlər, bəlkə də duymurlar. Dili sevmək vətənpərvərlik, yurdsevərlik tələb edir. Belə düşünməyənlər yalnız Vətənə sevgisi olmayanlar ola bilərlər. Elə xalqlar var ki, onların özünüifadəsi, mənəvi sərvətləri o qədər də zəngin deyil, kasıbdır. Hər şeydən əvvəl, bu həmin xalqların dillərinin qüdrətindən çox-çox asılıdır. Dilimizin qüdrəti, yenilməz gücü çox böyükdür. Bu, xüsusən şifahi xalq ədəbiyyatında əsrarəngiz ifadəsini tapıb. Zəngin xalqların həm təfəkkürü, həm də ki şifahi ədəbiyyatı təsəvvürəgəlməz dərinliyi ilə seçilir. Xalqımızın folkloru hədsiz dərəcədə geniş və əhatəlidir. Hələ bundan sonra çap ediləsi cild-cild dastanlarımız, nağıllarımız, bayatılarımız var. Şifahi ədəbiyyatımızın səviyyəsi dilimizin zənginliyinə ən böyük sübutdur. Dilimiz hədsiz dərəcədə zərifdir. Geniş imkanlara malikdir, asan anlaşılır, tələffüz zamanı problemlər yaranmır. Bir cəhəti də nəzərə çatdırım ki, dil təfəkkürlə bağlı olan məsələdir. Əgər bir xalqın təfəkkürü zəngindirsə, deməli, onun dili də zəngindir. Feillər, ümumən, türk dillərində çox zəngindir. Bu da bir növ hərəkətlə bağlıdır. Türk xalqları həmişə hərəkətdə olublar. Türklər həmişə böyük əraziləri fəth ediblər. Türk dillərinin zənginliyi, hər şeydən əvvəl, türklərin dünyagörüşünün zənginliyi ilə də bağlıdır. Dilin zənginliyi həm də xalqın müşahidə qabiliyyətinin zənginliyi deməkdir. Ən ustad yazıçının əsəri ona görə oxucular tərəfindən qəbul edilir ki, onun müşahidə qabiliyyəti hədsiz zəngin olur, Dilimizin ruhunda qətiyyətlilik var. Tarixin müəyyən dövrlərində ərəb, fars dilləri ana yurdumuzda hökmran dillər olublar. Adətən, imkanlı adamlar, hakimiyyətdə olan təbəqələr başqa dilləri öyrənməyə daha çox meyl ediblər. “Quran”ın ərəb dilində olması tədrisin də ərəbcə olmasına rəvac verib. Orta əsrlərdə ana dilimizdə məktəblər, universitetlər olmayıb. Dini təhsilə ərəb və fars dillərində üstünlük verilib. Azərbaycanın tanınmış şairləri, alimləri, eləcə də türk dünyasının ünlü şəxsiyyətləri əsrlərlə ərəb-fars dillərində yazmağa məcbur olublar, qismən də Azərbaycan dilində əsərlər yaradıblar. Əslində onların başqa çarələri də yox idi. Azərbaycanda ərəb xilafətinin hakimiyyətinə son qoyulandan sonra ana dilində yazmaq ənənəsi genişlənməyə başladı.
Güney Azərbaycanda dövlət səviyyəsində dilimiz qəbul edilmədiyinə, ana dilimizdə məktəblər olmadığına görə burada daha çox şifahi ədəbiyyatımız inkişaf edib. Həmçinin aşıq sənəti Güneydə çox intişar tapıb. Güneydə yaşayan şairlərimiz ana dilində də yazıb-yaratmışlar. Xalq öz dilini daim qoruyur, ölməyə qoymur. Şəhriyarın “Heydər babaya salam” poeması ana dilimizin bizə soraqlarını çatdıran ən gözəl ədəbi abidələrdən biridir. Şəhriyar yaşlaşandan sonra dərk etdi ki, o yalnız ana dili ilə bir olduqda güclü ola bilər. Adətən, insan yaşlı dövründə Vətənə, yurda və dilinə daha çox bağlanır. Şəhriyar dərk edəndə ki, o, ana dilində möhtəşəm bir əsər yazmaq qüdrətinə malikdir; O zaman “Heydər babaya salam” poeması onun milli ruhunun izharı oldu. Tarix boyunca təəssüf ki, xalqımız birgə inkişafdan ayrı düşüb. Dilimiz də bu səbəbdən çox əzablar yaşayıb. Quzey Azərbaycanda rus və Avropa sözləri, Güney Azərbaycana isə fars sözlərinin təsiri güclü oldu. Bəlkə də dünyada ayrılıq sarıdan xalqımız qədər başı bəlalar çəkən bizim kimi başqa birxalq yoxdur. Bu gün Güney Azərbaycanda ana dilində məktəblər yoxdur. Ancaq İranda yaşayan çox az sayda ermənilərin məktəbləri, qəzetləri var. Güneydə ana dilimiz hər cür təhdidlərə məruz qalır. Xalqımızın dili orada məişət dili səviyyəsinə endirilib. Dilə qarşı laqeydlik ola bilməz. Əgər ana dilimizin keşiyində durmasaq, o zaman buradakı xaricilərdən dilimizə istənilən səviyyədə hörmət ummağa özümüzdə haqq tapmayacağıq.
Təəssüf ki, balalarını ingilis dilini, rus dilini bilmək yönündə oxudanlara bu gün Azərbaycanın bir çox ziyalılarının içərisində də rast gəlinir. Onlar dil öyrənməkdən söhbət düşəndə bunu balaları üçün “çörək ağacı” kimi, vəzifə pillələrində ucalmaq xatirinə bilərəkdən məqsədli şəkildə edirlər. Belələrinə cavabımız o olmalıdır ki, ilk növbədə ana dilimizi övladlarımıza öyrətməliyik, ona daha çox sayğı göstərməliyik, balalarımıza dilimizi cani-dildən sevdirməliyik. Bu məqsədlə də radio-televiziya kanalları ana dilimizdə daha çox millilikdən soraq verən verilişlər hazırlamalı, dilimizin hər mənada, hər səviyyədə başqa dillərdən üstünlüyünü göstərməlidirlər.
Bu gün dilimizdəki bəzi sözlərin yerinə ehtiyac olmadan xüsusilə rus, fars və ərəb sözlərinin işlənilməsi adət şəklini alıb. Son vaxtlar yarıazərbaycanca-rusca, eləcə də ingiliscə danışmaq dəb şəklini alıb: “Vaxtilə – ötən əsrin əvvəllərində Azərbaycan ziyalıları dilimizi bu sayaq şikəst edənlərə qarşı mübarizə aparırdılar. Şəhriyar “Türkün dili” adlı məşhur şeirini yazmışdı. Xəlil Rzanın “Laylam mənim, nərəm mənim”, “Mənim dilim” şeirləri hamının yadındadır. Həyata gözümü açandan, dünyanı anlayandan ana dilimi sevmişəm. Ana dilimiz həmişə məni sehirləyib, ovsunlayıb. Ağlım kəsəndən babamın, nənəmin, atamın, anamın doğma söhbətlərinə qulaq asmışam, onları böyük bir sevgiylə dinləmişəm. Bu söhbətlər çox zaman özüm də bilmədən ruhuma-qanıma keçib. Onların dilindən eşitdiyim şifahi xalq ədəbiyyatı nümunələri indi də yadımdan çıxmır. Bu o deməkdir ki, xalq ədəbiyyatının hikməti çox böyükdür. Dilimizdəki intonasiya zənginlikləri həmişə məni heyran edib. Uşaqlıqdan çalışmışam ki, savadlı danışam, yazam, nitqimi dilin normalarına uyğun şəkildə quram. Orta məktəbi qurtaran il ali məktəbə daxil olmuşam. Qarşıma qoyduğum məqsədə doğru addım-addım yol getmişəm. Elmin pillələrində addımlaya-addımlaya mənəvi yükün məsuliyyətini daha dərindən duymuşam, anlamışam. Bilmişəm ki, çiynimdə çox ağır bir yük var, bunun məsuliyyətini daim uca tutmuşam. Həyatımda doğru yol göstərən insanlar olub. Onları həmişə böyük bir sayğıyla xatırlayıram: ilk öncə atam-anama, daha sonra orta məktəb müəllimlərimə, elmin sirlərinin açarını mənə verən akademik Məmmədağa Şirəliyevə, akademik Ağamusa Axundova (allah onlara cənnət versin), habelə başqa həmkarlarıma sayğım böyükdür.
Sözümün sonunda demək istərdim ki, ona dilinizin norması pozulsa, dilə qarşı açıq, ya gizli hücum olsa, əsl alim ona qarşı biganə qalıb, reaksiyasız, sakitcə durub baxa bilməz. Baxırsan ki, biri dilində qəliz ərəb-fars sözləri işlədir, o biri yeri gəldi-gəlmədi Avropa sözləri, bir başqası isə rus sözləri işlədir. Bu danışılanlardan həftəbecər bir şey alınır. Mənliyini dərk etməyən adamdan ömründə tələb etmək olmaz ki, sən niyə bu dili korlayırsan? Yəni insan özünü şərəfli bir millətin nümayəndəsi kimi düşünmürsə, ona həmin sözü deməyin mənası nədir?

İSMAYIL MƏMMƏDLİ,

AMEA Nəsimi adına Dilçilik
İnstitutunun “Tətbiqi dilçilik” şöbəsinin müdiri, filologiya elmləri doktoru, professor
Azərbaycan Prezidenti Yanında
Dövlət Dil Komissiyasının üzvü

AAK – yaxından və uzaqdan


Elektron poçtuma gələn bildirişləri nəzərdən keçirərkən uzun illərdən bəri imzasına sayğı ilə yanaşdığım bir folklorşünas tanışımın “AzadMedia.az” saytının 03.02.2023-cü il tarixində yayımladığı və manşetə çıxardığı “Ali Attestasiya Komissiyasının sədri Famil Mustafayev elmi adların satışı ilə məşğuldur” adlı yazısını qeydsiz-şərhsiz paylaşdığına təsadüf etdim. Şübhəsiz ki, yazını mənə ünvanlayarkən tanışım dörd ildən çox AAK-ın rəsmi şəxslərindən olduğumu nəzərə alaraq bu mövzuda mövqeyimin açıq sərgilən-məsinin təmənnasındaydı.
Son illər Ali Attestasiya Komissiyasının və onun sədri, professor Famil Mustafayevin ünvanına bəzi mətbuat orqanlarında, saytlarda, sosial şəbəkələrdə yalan, şər dolu çoxsaylı yazılara, böhtan kampaniyasına, qərəzli hücumlara, basqılara təəssüf ki, tez-tez rast gəlinir. Səbəbləri haqqında düşünəndə ilk növbədə sədrin həyata keçirdiyi əsaslı islahatların (Təəssüf ki, AAK əleyhinə çirkab atan şərşünaslar həmişə islahatlar sözünü dırnaq arasında yazırlar-A.R.), mənfi meyillərə qarşı barışmazlığın, dürüstlüyün, şəffaflığın əks platpormasında dayanan zümrələrdə qıcıq doğurması göz önünə gəlir.
Qıcıqdoğuran məqamlardan bəziləri barədə söz açmaq yerinə düşərdi:
1. AAK Rəyasət Heyətinin qərarı ilə 2013-cü ilin yanvar ayından elmlər doktoru elmi dərəcə iddiaçılarından beynəlxalq xülasələndirmə və indeksləmə sistemlərinə daxil olan dövrü elmi nəşrlərdə bir məqalə nəşr etdirmək tələb olunurdu. Doktorant və dissertantlar arasında əvvəllər “Thomsonreuters” adlanan “Web of Science” beynəlxalq sisteminə daxil olan elmi jurnallardan birində məqalə dərc etdirmək hər iddiaçıya nəsib olmurdu. Bakıda fəaliyyət göstərən bəzi mətbəələrdə yüksək vəsait müqabilində “Web of Science”a daxil olan bəzi jurnalların saxta nüsxələrini gizli “nəşr” edirdilər. Belə saxta jurnallar hesabına yəqin ki, 2018-ci ilin sentyabr ayına qədər elmlər doktoru elmi dərəcəsi alanlar da az olmamışdır...
2018-ci ilin sentyabr ayının əvvəllərindən Komissiyaya professor Famil Mustafayev rəhbər təyin edildikdən sonra AAK-ın şöbələri nüfuzlu beynəlxalq bazalara giriş üçün proqramlarla təmin edildi. Saxta jurnalları müəyyən etmək, elmi məqalənin beynəlxalq sistemdə indeksləşdirildiyini görmək asanlaşdı. Komissiya 2018-ci ilin sonlarından başlayaraq “saxta jurnal” mafiyasının fəaliyyətini “zərərsizləşdirməyə” nail olsa da, qarayaxan¬larının həyasız hücumlarından xilas ola bilmədi. Hətta ən yüksək qurumlara AAK-dan şikayətlər edilir, elmlər doktoru iddiaçısının mövzusu üzrə beynəlxalq sistemə daxil olan jurnalda məqalə nəşr etdirməyi əhəmiyyətsiz, gərəksiz tələb adlandırırdılar. Komissiya rəsmilərinin qəbulunda olan iddiaçılar bir nüsxə saxta jurnala 2-3 min manat verdiklərini hiddətlə, bəzən də ürək ağrısı ilə bildirirdilər… “Saxta jurnal” mafiyasını müdafiə edən bəzi yüksək çinli məmurların xahişləri və ya tapşırıqları nəzərə alınmadığı təqdirdə böhtançıların dairəsinin süni surətdə genişləndirilməsi gözlənilən idi.
2. Dövlət qulluğunda çalışanların (elmi-pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olanlar istisna təşkil edir) Prezident Administrasiyası səviyyəsində elmi dərəcə və elmi ad verilməsi məqsədəuyğun hesab edilməsə də prof. F.Mustafayevin təyinatına qədər AAK-da istisnalar olmuşdur. Dövlət qulluğu sistemində elmi dərəcə və elmi ad iddiaçıları kifayət qədər çox olmasa da onlar geniş səlahiyyətlərə malik təzyiq və təsir resursları olan xüsusi şəbəkələrə malik idi. Onların sırasında güc və icra strukturlarının, məhkəmə və prokurorluq orqanlarının nümayəndələri az deyildi. Müxtəlif vaxtlarda dövlət qulluqçuları tərəfindən AAK məhkəmələrə verilsə də yekun qərarlarla razılaşmayan bəziləri narazılıqlarını sosial şəbəkə müstəvisində birbaşa və ya dolayısı ilə davam etdirməkdən çəkinməmişdilər. Sədrin konkret məsələlərdə prinsipial mövqeyi, yaratdığı şəffaf mühit, yuxarıdan və “aşağıdan” xüsusi “xahişlərə” dirəniş göstərməsi elmi ictimaiyyətə açıqlanmayan, eyni zamanda dəyərləndirməyə layiq xüsusiyyətlərin¬dəndir. Bu mövzuda iki epizodu təqdim etmək istərdim:
Birinci epizod: Administrasiya rəhbəri R. Mehdiyevin köməkçisi Universitetlərdən birinin vəsatəti ilə dosentlik sənədlərini AAK-a gətirmişdi. İşlə tanış olduqdan sonra dövlət qulluqçusu olduğu üçün sənədləri qəbul edə bilməyəcəyimi söylədim. Narahat oldu və dedi, bəlkə Ramiz müəllim sizin sədrə zəng etsin, tapşırsın?! “Bu, sizin öz işinizdir” – dedim və Ramiz müəllimin xırda bir iş üçün AAK-a zəng edəcəyinə isə inanmadım. Amma düşündüyümün əksinə oldu, həmin gün Administrasiya rəhbəri sədrə zəng etmişdi… Nəticə isə ondan ibarət oldu ki, köməkçi dövlət qulluğundan azad edildikdən bir müddət sonra onun dosentlik işinə Komissiyada baxılmışdır.
İkinci epizod: Administrasiyanın şöbə müdirinin xanımı (belə təqdimat qüsurlu olsa da…) elmlər doktoru elmi dərəcəsi almaq üçün müdafiə ərəfəsində idi. AAK-dan iddiaçıya bildirildi ki, dövlət qulluğundan azad edildikdən sonra dissertasiyasını müdafiə edə bilər. Düşünürdük ki, xanım ikincidən imtina edəcək, əksinə oldu. O elmi seçdi. Prezidentin sərəncamı ilə onun dövlət qulluğuna xitam verildi.
… Nümunələrin sayını artırmaq da olar… Həqiqət isə ondan ibarətdir ki, AAK sədrinin prinsipial vətəndaş mövqeyi, qanunvericiliyə sadiqliyi, mənəvi saflığa güvənli işgüzar kollektivə rəhbərlik etməsi kimlərisə çox ciddi narahat edir. Rahatsızlığın bariz əlamətlərindən biri də “AzadMedia.az” saytının 03.02.2023-cü il tarixində yayımladığı “Ali Attestasiya Komissiyasının sədri Famil Mustafayev elmi adların satışı ilə məşğuldur” adlı yazısıdır. Özünü “Araşdırmaçı-jurnalist” adlandıran S.Feyruzovun beş abzaslıq yazısı ilə tanışlıqdan belə qənaətə gəlmək olur ki, müəllif “elmi ad” ilə “elmi dərəcə”nin fərqi barədə adi təcəvvürə malik deyil, amma Komissiyanın fəaliyyətini öz səviyyəsində “dəyər”ləndirməyə cəhd edir. Sitat böyük olsa da onu zədələmədən təqdim etmək məcburiyyətindəyəm:
“Ali Attestasiya Komissiyasının sədri Famil Mustafayev elmi adların satışı ilə məşğuldur. Azadmedia az xəbər verir ki, bu barədə jurnalist Samir Feyruzov yazır. Araşdırmaçı-jurnalist qeyd edir ki, elmi adların satılması prosesində dövlət qəzetlərinin baş redaktorları və müxtəlif alimlər də iştirak edirlər. Bu şəxlsərin özləri də saxta yollarla alimlik dərəcəsi alıblar.
Hazırda elmi dərəcə almaq istəyən gənc alimlərdən 20 min manat rüşvət tələb olunur.
2022-ci ildə 432 nəfərə fəlsəfə doktoru, 84 nəfərə elmlər doktoru dərəcəsi verilib. 246 nəfərə elmi dərəcə verilməsindən imtina edilib.
Məsələ bundadır ki, elmi dərəcə verilməsindən imtina edilən 246 nəfərdən 20-30 min manat rüşvət istəyirlər.
Belə çıxır ki, keçən il elmi ad alan 516 nəfərin içərisində xeyli sayda adam rüşvət müqabilində buna nail olub. Çox yox, bu şəxslərin yarısının rüşvətlə elmi dərəcə aldığını düşünsək, bu o deməkdir ki, 2022-ci ildə elmi adların verilməsinə görə AAK-na 5 milyon 160 min manat rüşvət daxil olub.
F.Mustafayev elmi adların verilməsi satışını Komissiyanın Ekspert Şurasının üzvləri vasitəsilə həyata keçirir.
Sən demə, F.Mustafayev həm də varlı ailələrin, məmurların övladlarının cehizlik məsələlərinin həllində də yaxından işitak edir. Belə ki, qızına cehizlik hədiyyə etmək istəyən şəxslər Ali Attestasiya Komissi¬yasına rüşvət verib alimlik diplomu alırlar.”
Bax belə… Bu yazısı ilə S.Feyruzovun jurnalistlik təhsili alması haqqında da oxucuda əsaslı şübhə yaradır. Əgər o həqiqətən jurnalistlik təhsilinə yiyələnmiş olsaydı qərəzçilik ambisiyasını kənara qoyub həqiqətə xidmət edərdi, qələmə almaq istədiyi mövzu üzərində ciddi araşdırma aparardı. AAK-ın 17.01.2023-cü il tarixli Facebook səhifəsində verilmiş cədvələ “araşdırmaçı-jurnalist” təmkini ilə yanaşması doğru olardı. “Elmi dərəcə verilməsindən imtina edilən 246 nəfərdən” heç olmasa 2-3 nəfəri ilə görüşüb onlardan “20-30 min manat rüşvət istəyirlər”in konkret kim olduğunu, harada işlədiyini müəyyənləşdirərdi və bu gün də böhtandan, iftiradan yoğrulmuş qərəzli yazısına görə acınacaqlı duruma düşməzdi. Prof.F.Mustafayev Respublikamızda təmiz işləyən ləyaqətli, yüksəkçinli məmurlarımızdan biridir. O Komissiyaya rəhbər təyin ediləndən bəri minlərlə insana diplom və attestat vermiş və təqdimat mərasimlərində bildirmişdir: “Komissiyada gördüyünüz isti münasibəti, diqqəti, mənəvi saflığı sizə müraciət edənlərə qaytarın. Cəmiyyətimizdə qoy mənəvi iqlim daha da saflaşsın, çöhrələrdən təbəssüm əskik olmasın.”
AAK-ın Facebook səhifəsində elmi dərəcəyə və elmi ada görə yüzlərlə diplom və attestat alan iddiaçıların sevinc dolu müsahibələri yer alıb. Bu ürəkaçan faktlara necə göz yumub Komissiyaya çirkab yağdırmaq olar?
Ötən ilin on ayı ərzində AAK Kollegiyasının üzvü kimi elmi dərəcə alanlarla yanaşı 246 nəfərin elmi dərəcə verilməsindən imtina edilməsi təklifinə mən də səs vermişəm. Səbəblər sırasında dissertasiya işinin elmi-nəzəri səviyyəsinin əsasnamənin tələblərinə cavab verməməsi, işin digər şəxslər tərəfindən yazılması, plagiatlıqdan istifadə edilməsi, prosedur pozuntusu və s. qanunazidd məsələlər yer almışdır.
S.Feyruzovun obyektivlikdən, dəqiqlikdən uzaq, “elmi adların satılması prosesində dövlət qəzetlərinin baş redaktorları və müxtəlif alimlər də iştirak edirlər”, “qızına cehizlik hədiyyə etmək istəyən şəxslər Ali Attestasiya Komissiyasına rüşvət verib alimlik diplomu alırlar” kimi absurt düşüncələri elm yolunu seçən istedadlı gənc doktorantlarda mənəvi travma, inamsızlıq sindromu yarada bilər və müəllifin bu yazısı ictimai qınağa layiqdir.
P.S. Azərbaycan Mətbuat Şurasına. Ali Attestasiya Komissiyasının işgüzar nüfuzuna xələl gətirdiyinə görə Samir Feyruzovun “jurnalistlik” fəaliyyətinin araşdırılması və dəyərləndirilməsi məsələsini nəzərdən keçirməyinizi Sizdən xahiş edirəm.

Asif Rüstəmli
Filologiya elmləri doktoru, professor.

11 və 21 Yanvar tarixlərində 32 nömrəli tam orta məktəbin sevimli iki müəlliminin doğum günüdür. Özəl gün münasibətilə hər iki müəllim- Selvina Mirzəyeva və Gülxumarə Aşurbəyovanı

həmin məktəbin 7c sinif rəhbəri Minarə Şahsuvarlı, müəllim kollektivi, 7c valideyinləri, şagirdlər:Muradov İsmayıl, Abdullazadə İbrahim, Əliyev Avtandil, Nasırlı Rəna, Nəsrullayev Zeyd, Adbullayev Yusif, Əliyev Əli, İsmayıllı Əli, Babayeva Əminə, Məmmədli Murad, Xanlarova Zümrüd, Hüseynzadə Nuray, İslamova Xədicə, Namazov Elton, Əliyeva Nəzrin, Balayeva Nigar, İsmayılzadə Südabə müəllimlərimizi səmimi qəlbdən təbrik edir, işlərində müvəffəqiyyətlər arzu edirlər.
Doğum gününüz mübarək əziz müəllimlər!

Ətrafına işıq saçan, nur saçan
Ömürlərə çığır salan, yol açan
Yaşlandıqca, qocaldıqca ucalan,
Bir ömür var, o müəllim ömrüdür.
Bu gün 32 nömrəli tam orta məktəbin Coğrafiya müəllimi, Radə müəllimin doğum günüdür. Sinif rəhbəri Minarə müəllim, müəllimlər, şagirdlər, Əliyev Avtandil, Abdullazadə İbrahim, Muradov İsmayıl, Əliyev Əli, İsmayıllı Əli, Abdullayev Yusif və valideyinlər adından Radə müəllimi təbrik edir, ona can sağlığı, işlərində müvəffəqiyyətlər arzu edirik.
Müəllim ömrünüz gözəl, təravətli, canınız sağlam olsun.
Doğum gününüz mübarək!

İmzamız sizin imzanızdır...

BDU-nun Jurnalistika fakültəsinin professoru,
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, çox dəyərli Akif müəllimin 83 illiyinə

Bir müəllim ömrü düşünün. Ömrünün 53 ilini qocaman təhsil ocağının inkişafında, tərəqqisində və təlim-tədris prossesində müstəsna xidmətə həsr etmiş bir müəllim ömrü... Tələbəni öz həmkarı kimi görmüş müəllim ömrü... Həyat səhifələrinin qızıl güşələrini tələbələrinə həsr etmiş bir müəllim ömrü... Bax budur şərəfli peşənin, ən şərəfli bayraqdarı.
Yazıma filologiya elmləri doktoru, professor Cahangir Məmmədlinin fikirləri ilə başlamaq istərdim: “Müəllim-tələbə münasibətləri həm də ona görə müqəddəs anlayışdır ki, birinci öyrədir, ikinci öyrənir. Müəllim sözünün ucalığı onun öyrətmək səviyyəsilə, tələbə sözünün ucalığı öyrənmək səviyyəsilə ölçülür”.
İlk gördüyüm andan fərqli bir düşüncə yarandı məndə. Bu həlim qəlbli, sakit təbiətli və nur üzlü şəxsin standart müəllim görkəmindən fərqli olduğunu gördüm. Yaxınlaşıb salamlaşdıqda onun necə də mənə yaxın olduğunu, mənə bir tələbə kimi yox, bir övlad, bir nəvə qayğısı ilə yanaşdığını gördüm. Bax, bu bizim Akif müəllimdir...
Ömrünün yarım əsrdən artıq hissəsini tələbələrə həsr etmiş Akif müəllim ənginliklərin havası qədər təmiz, şirinsulu bulaqlar qədər saf, isti yay günəşi qədər hərarətlidir. Məhz bunun üçün biz tələbələri özünəməxsusluğu ilə fərqlənən bu fakültəyə daxil olan zaman ilk cəlb edənin Akif müəllimin olması heç də təsadüfi deyil. "Mənim üçün ən böyük mükafat tələbələrin mənə olan hörmətidir. Tələbənin hörmətini və sevincini qazanmaqdan qiymətli nə ola bilər ki?..” - deyən müəllimimiz yeni qəbul olmuş tələbələri məzunlarından ayırmırdı. Bu mənim şəxsi qənaətimdir.
Bu bir neçə ayda Akif müəllimin sezdiyim gözəl xüsusiyyətləri var ki, düşünürəm bunlar mənim üçün bir həyat təcrübəsi elementləri sayılacaq qədər vacibdir:
Akif müəllim çox konkret insandır, sözü birbaşa adamın üzünə deyər. Əgər nə isə xoşuna gəlməyibsə, qarşıdakı şəxsin kimliyindən asılı olmayaraq bunu gizlətməyəcək. Hər zaman işinə məsuliyyət və dəqiqliklə yanaşır, məhz buna görə də o, kollektivdə hörmət və nüfuz sahibidir.
Kimlərsə mənə seçdiyim peşənin mürəkkəbliyindən söhbət açanda Akif müəllimin fikirlərini xatırlayıram: “Jurnalist unutmamalıdır ki, cəmiyyətə xidmət edir. Bu xidmət obyektiv, vicdanlı və qərəzsiz olmalıdır.”. Bunun üçün də düzgün yolda olduğumu onun dərslərində bir daha anlayır və daim vicdan ilə vətənimə edəcəyim xidməti gözümün önündə canlandırıram.
İndi isə bizim Akif müəllimin ömür hekayəsinə bir nəzər salmaq istəyirəm...Akif Rüstəm oğlu Rüstəmov 19 dekar 1939-cu ildə Ağdam şəhərində ziyalı ailəsində anadan olmuşdur. 1947-ci ildə Ağdam şəhər 1 saylı orta məktəbə daxil olmuş, 1957-cii ildə Ağdam şəhər 5 saylı orta məktəbi əla qiymətlərlə bitirmişdir.
Akif Rüstəmov orta məktəbdə oxuyarkən Ağdamda çıxan "Lenin yolu" qəzeti ilə əməkdaşlıq etmişdir. İlk dəfə "Uzaq sahillərdə" bədii filmi haqqında təəssüratını yazmışdır. 1964–1969 illərdə Bakı Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsində ali təhsil almışdır.
Akif Rüstəmov Bakı Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsində baş laborant (1969–1975), jurnalistikanın nəzəriyyəsi və təcrübəci kafedrasında müəllim, baş müəllim, dosent (1975–1989), jurnalistika fakültəsinin dekanı (1989–1999) vəzifələrində çalışmışdır. Hazırda yeni media və kommunikasiya nəzəriyəsi kafedrasının professorudur.
Ləyaqətli ömür yolu ilə nümunəvilik rəmzinə çevrilmiş Akif Rüstəmov qayğıkeş, eyni zamanda sadə əqidəsi və məsləki olan, təbiətcə sakit və iddiasız ziyalı və nurlu bir sima kimi hamının hörmətini qazanmışdır. Əslində üç ay bir insanı tanımaq üçün kifayət deyil. Amma mən Akif müəllim haqqında eşitdiklərimlə müəllimlik adının şərəfli daşıyıcısı olduğuna bir daha əmin oldum. Akif Rüstəmov haqqında fakültəmizin müəllimi Mahmud Mahmudovun xatiratına gəlin birlikdə nəzər salaq:
“Akif müəllimin müsbət keyfiyyətlərindən biri onun haqsızlığa yol verməməsidir. Bunu təkcə bir faktın timsalında görmək olar. Keçən əsrin doxsanıncı illərinin əvvəllərində, ölkənin qarmaqarışıq dövründə universitetin keçmiş rəhbərliyinin iki ağsaqqal müəllimlərimizə - Nəsir İmanquliyevə və Seyfulla Əliyevə haradansa sərt münasibəti ortaya çıxmışdır. Rəsmi yığıncaqlarda Akif müəllimə dəfələrlə deyilmişdir.
- Onların hər ikisinin işdən azad olunması barədə təqdimat yaz!
Akif müəllim isə qəti etirazını bildirmişdi:
- “Nəsir İmanquliyev də, Seyfulla Əliyev də mənim müəllimlərim olub. Buna görə də tapşırığınız mənim üçün imkan xaricindədir. Yalnız özümün işdən azad olunmağım barədə ərizə yaza bilərəm.”
Qətiyyətini, inadını görüb keçmiş rəhbərlik daha təkid etməmiş, məsələdən hali olan həmin müəllimlər isə Akif müəllimə öz minnətdarlıqlarını bildirmişdilər”.
Elə bu bircə fakt Akif Rüstəmovun “müəllim” adına hörmət və diqqətini, qayğı və sevgisini təsəvvür etməyə yetər. Bizə “Jurnalistikaya giriş” fənnini tədris edən Akif müəllim IV hakimiyyət olan jurnalistikanın və Azərbaycan mətbuatının əsrlərin buxovlarından keçmə mərhələsini xüsusu maraq və sevgi ilə izah etməsi bizə bir mühazirədən daha çoxunu ifadə edir. Özü demiş: “Mən mühazirədə interaktivliyin tərəfdarıyam. İstəyirəm ki, tələbə ilə müzakirə şəraitində dərsi birlikdə öyrənək”. Bax bu da yeni media və kommunikasiyanın praktik nümunəsidir.
Təhsil aldığımız müddətdə və bitirdikdən sonra da sizin kimi bir müəllimi heç vaxt unutmayacağıq, Akif müəllim. Sonda filologiya elmləri doktoru, fakültəmizin professoru, mərhum Nəsir Əhmədlinin dediyi kimi: “70-i aşırdın 100-ə nə qaldı?!”. Əziz Akif müəllim sizi yeni yaşınız münasibətilə ürəkdən təbrik edirik! Həmişə necə görmüşüksə, bu gün də elə qalasınız. Arzu edirik ki, yüz yaşında da belə təravətli, işıqlı, sağlam və şən olasınız. Sizin mətbuatda yüzlərlə imzanız var. Bizim imzamız da sizin imzanızdır... Doğru bildiyi yola sadiq qalan sevimli müəllimimiz...


Nurlan CƏBRAYILZADƏ
BDU Jurnalistika fakültəsi, I kurs tələbəsi

Xırdalanda "Narkomaniyaya və zərərli vərdişlərə qarşı" layihənin yekun tədbiri keçirildi.

QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə "Miqrasiya Sahəsinin İnkişafı" İctimai Birliyi tərəfindən icra edilən layihənin yekun tədbiri Xırdalan şəhər 7 N-li orta məktəbin yuxarı sinif şagirdlərinin iştirakı ilə keçirilib.
Layihə rəhbəri Vidadi Fətullayev çıxışında, ölkəmizdə narkomaniya və zərərli vərdişlərə qarşı aparılan mübarizə və maarifləndirmə işlərindən, vətəndaşların sağlamlığı sahəsində həyata keçirilən islahatlardan və gənclərimizin elm, idman və başqa sahələrdə qazandıqları nailiyyətlərdən bəhs etdi və şagirdləri Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin gənclərimizə verdiyi dəyərli tövsiyyələrə əməl etməyə və zərərli vərdişlərdən hər zaman uzaq qalmağa çağırdı. Tədbirdə çıxış edən Narkotiklərlə Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyası (NMDK) İşçi Qrupunun məsul əməkdaşı Vasif Quliyev, Azərbaycan Prezidentinin imzaladığı və 2019-2024-cü illəri əhatə edən Dövlət Proqramı haqqında ətraflı məlumat verdi və məktəbliləri maraqlandıran sualları cavablandırdı.

Xırdalan şəhər 7 saylı tam orta məktəbin direktoru Zenfira Orucova, məktəb psixoloqu Xanım İsmayılova və digər çıxış edənlər, ölkə
rəhbərliyinə, gənclərə göstərilən qayğı və etimada görə minnətdarlıqlarını ifadə etdilər.
Maarifləndirici buklet və kitabçaların paylandığı tədbirin sonunda iştirakçılar, NMDK İşçi Qrupu, QHT-lərə
Dövlət Dəstəyi Agentliyi və Elm və Təhsil Nazirliyinin Sumqayıt Regional İdarəsinin rəhbərliklərinə təşəkkürlərini bildirdilər.

Vidadi Fətullayev
"Miqrasiya Sahəsinin İnkişafı” ictimai birliyinin sədri

Odlar Yurdu universiteti tələbələri "narkomaniya və zərərli vərdişlərə" yox deyir!

Odlar Yurdu Universitetində Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə “Narkomaniya və zərərli vərdişlərə qarşı mübarizəyə dair maarifləndirmə tədbirləri” layihəsi çərçivəsində, “Miqrasiya Sahəsinin İnkişafı” İctimai Birliyi tərəfindən keçirilən maarifləndirici tədbirdə layihə rəhbəri Vidadi Fətullayev, vətəndaşların sağlamlığının qorunması sahəsində ölkəmizdə aparılan islahatlardan, narkotik vasitələr və zərərli vərdişlərin insan sağlığı və cəmiyyətimiz üçün fəsadlarından danışıb.O, narkomaniya və zərərli vərdişlərə qarşı maarifləndirmə işinə cəmiyyətimizin bütün üzvlərinin qatılmasının zəruriliyini vurğulayıb və gəncləri zərərli vərdişlərdən uzaq durmağa çağırıb.

Narkomanlığa və Narkotik Vasitələrin Qanunsuz Dövriyyəsinə Qarşı Mübarizə üzrə Dövlət Komissiyasının işçi qrupunun (NMDK) məsul əməkdaşı Vasif Quliyev, narkomaniyaya qarşı 2019-2024-cü illəri əhatə edən Dövlət Proqramı çərçivəsində İşçi Qrup tərəfindən görülən işlər barədə danışıb, slaydlarla narkotik və psixotrop maddələr, onların səbəb olduğu xəstəliklər barədə ətraflı məlumatlar verib, 802 və 102 qaynar xətlərinin bu istiqamətdə əhəmiyyətini qeyd edib və tələbələrin bu mövzuda səsləndirdikləri sualları cavablandırıb.
Maarifləndirici bukletlər və çap materiallarının paylandığı tədbirdə çıxış edən iştirakçılar, Prezident İlham Əliyevin bu il Gənclər Günündə zərərli vərdişlərə qarşı səsləndirdiyi fikirlərin onlar üçün bir şüar olduğunu vurğulayıblar və tədbirin təşkilinə dəstək göstərən bütün qurumlara minnətdarlıqlarını çatdırıblar.

Butov.az

Butov.az Ordum.az-a istinad edərək bildirir ki,bu gün dünyaşöhrətli, Azərbaycan əsilli jurnalist, Leyla Vəkillinin anım günüdür.
Vəkilovlar nəslinin nümayəndəsi olan Leyla xanım jurnalistlik fəaliyyəti dövründə hərbi mövzulara daha çox yer ayırıb. Odur ki onu həm də hərbi jurnalist kimi tanımaları üşün oxucularımıza təqdim edirik:
Leyla Vəkilli 21 fevral 1932-ci il tarixdə Parisdə doğulub. Atası Həsənalısultan bəy Vəkilov Şərur-Dərələyəz qəzasının Çivə kəndində anadan olub. İlk orta təhsilini İrəvanda gimnaziyada alıb, sonra Rusiyada Xarkov Dövlət Universitetinin hüquq fakultəsini bitirib. Bir müddət Tiflisdə yaşayıb. Tiflisdə Mariya adlı gürcü xanımla evlənib. 1920-ci ildə Qafqazda sovet rejimi qurulduqdan sonra Türkiyəyə mühacirət edib.

Türkiyəyə mühacirət edərkən Mariya xanım onunla getməkdən imtina edib. Türkiyədə Krım türklərindən olan Safiyə xanımla ailə qurub. Sonra Həsənalısultan bəy Vəkilov Fransanın paytaxtı Paris şəhərinə köçüb. 1932-ci ildə Leyla Həsanalısultan qızı Vəkilli Parisdə dünyaya gəlib. Sonra yenidən Türkiyəyə İstanbul şəhərinə köçüblər. Leyla Vəkkilli 1952-ci ildə İstanbulda Fransız Liseyində təhsil alıb. Sorbon Universitetinin sosiologiya fakultəsini bitirib. Sonradan Fransada jurnalist kimi fəaliyyətə başlayıb. Dünyada 184 ölkədə bürosu olan Sipa-Press Agentliyində çalışıb. Jurnalistlik fəaliyyəti ilə bağlı dünyanın bir çox ölkələrində olub. O, cümlədən Afrika, Latın Amerikası, Fələstin, Nikaraqua və Əlcəzairdə olub. Əlcəzairdə avtomobil qəzasında ağır yaralanıb. Əlcəzairdə Argentinalı marksist-inqilabçı və siyasətçi Ernesto Çe Gevara ilə 3 saatlıq görüşdə iştirak edib. 1962-ci ildə Fransada Nazim Hikmətlə görüşüb. Fransada Türk Film Festivalının qurucularından olub.

Leyla Vəkkilli Fransada cap olunan DEFİ jurnalının baş redaktoru olub. 1996-cı ilədək Parisdə yaşayıb. Həmin il Türkiyəyə, Bodrumun Muğla şəhərinin Türkbükü bölgəsinə köçüb. 26 noyabr 2017-ci il tarixdə- 85 yaşında dünyasını dəyişib.
Leyla Vəkilli məşhur Vəkilovlar nəsilindəndir. İqtisаdçı və dövlət хаdimi, iqtisаd еlmləri namizədi, dоsеnt İlyas Vəkilovun qardaşı qızıdır.