ŞƏRƏFLİ ÖMRÜN AKKORDLARI .....                        Trampdan Nobel mükafatı ilə bağlı açıqlama .....                        Ələtdəki hava limanına yeni rəhbər təyin edildi .....                        “HƏMAS dağıdılmasa, Netanyahu hökumətini devirəcəyik” .....                        Qəzzada müharibə başa çatdı: döyüşlər dayandırıldı .....                        Əminəm ki, Rusiya-Ukrayna müharibəsi də bitəcək .....                        Qəzzaya yardım aparan gəmidə azərbaycanlılar da var imiş - RƏSMİ .....                        MDB nazirləri Düşənbədə görüşdülər .....                        Qardaşı tərəfindən bıçaqlanan gənc xəstəxanada öldü .....                       
8-10-2025, 21:30
Hüquqşünas Səməd Vəkilovun kitabı Prezident kitabxanasının saytında yer alıb


Hüquqşünas Səməd Vəkilovun kitabı Prezident kitabxanasının saytında yer alıb.

Müvəkkil Hüquq Mərkəzi İctimai Birliyi Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə yardımı ilə “Qərbi azərbaycanlıların yurd həsrəti: Salyana deportasiya” layihəsi çərçivəsində tədqiqatçı-hüquqşünas Səməd Vəkilovun “Qərbi Azərbaycandan Deportasiyanın tarixi və hüquqi aspektləri: Salyana köçürülmə (1948-1953)” kitabı işıq üzü görmüşdür.
QHT.az xəbər verir ki, kitabın baş məsləhətçiləri Milli Məclisin Təbii ehtiyatlar komitəsinin sədri, dosent Sadiq Qurbanov, ADPU-nun prorektoru, professor Mahirə Hüseynova, elmi redaktor, dövlət mükafatı laureatı, tarix üzrə fəlsəfə doktoru Nazim Mustafa, redaktorlar Cəsarət Hüseynzadə, Telman İbrahimov, rəyçilər ADPU-nun Qərbi Azərbaycan Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, tarix üzrə fəlsəfə doktoru, Leyla Calalova, həmin mərkəzin baş mütəxəssisi Möhübbət Məmmədovdur.
Kitab Prezident kitabxanasının saytında yer alıb (https://www.ebooks.az/az/book/GlqonhT) bu barədə hüquqşünas Səməd Vəkilov məlumat verib.
Qeyd edək ki, “Qərbi Azərbaycandan Deportasiyanın tarixi və hüquqi aspektləri: Salyana köçürülmə (1948-1953)” kitabında 1948-1953-cü illərdə Qərbi Azərbaycanda yaşayan azərbaycanlılara qarşı həyata keçirilmiş deportasiya tarixi və hüquqi kontekstdə dəyərləndirilmişdir. O, cümlədən deportasiyaya məruz qalmış əhali qrupunun Salyan ərazisində Qarabağlı, Yeni Uluxanlı, Qaraçala, Xalac, Yolustü və.s. kəndlərdə məskunlaşdırılması ilə bağlı yaşanan ağır şərait, sürgün aktına məruz qalmış icmanın şəxsi hekayələri və bioqrafik məlumatları da yer almışdır.
19-09-2025, 18:54
SƏNİN TƏK MÜƏLLİMLƏR AZDI DÜNYADA


SƏNİN TƏK MÜƏLLİMLƏR AZDI DÜNYADA

Sənsən can sirdaşı, könül həmdəmi,
Yox etdin ürəkdən kədəri, qəmi.
Dolan bu dünyanı, gəz bu aləmi,
Böyük hörmətin var eldə, obada,
Sənin tək müəllimlər azdı dünyada.


- Səftər müəllimi tanıyırsınız?
- Bu sualla müraciət edən kimi çoxlarının qəlbində mürgülü xatirələr oyandı. Həmin adamlar ötən günləri, məktəb illərini, həyata açılan pəncərədən baxdıqları çağları xatırladılar. Bütün bunların əvəzində isə eşitdiyim bu sözlər oldu: " Yaxşı müəllim, xeyirxah insandır."
Müəllimi çox zaman yanıb gilə- gilə əriyən şama bənzədirlər və düz də bənzədirlər. Milli mətbuatımızın banisi, böyük Azərbaycanlı Həsən bəy Zərdabi də bu yanğını görmüş, duymuş, insan qəlbinə ehtiram, məhəbbət əlaməti olaraq yazmışdır:
"Əgər məndən soruşsaydılar ki, ən şərəfli sənət hansıdır? Mən o zaman iftixarla belə deyərdim: "Müəllimlik". Dostumuz Səftər Dadaşov da bu peşəni seçib. "Seçmək" sözü nədənsə mənə çox asan, ucuz gəlir. Əslində isə Səftər müəllimə bu sənət alın yazısı ilə qismət olub. Gözəgörünməz bir qüvvə onu V. İ. Lenin adına APİ-nin filologiya fakültəsinə gətirib. Doğrudur, o bu yolda çox əziyyətlər görmüşdü. Lakin bir dəfə də olsun alnını qırışdırmamış, qismətindən gileylənməmişdi. Ömrü boyu öyünüb, sevinib, başı uca gəzərək, "mən müəlliməm "- deyib. Elə inndi də bu sözlər onun dilinin əzbəridir.
Səftər müəllimin fikrincə, "müəllim aynadır, şagird ona baxıb özünü düzəldir və həmişə müəllimi ilə öyünür. "Səftər müəllimin belə düşünməyə, bu qənaətə gəlməsinə həm mənəvi, həm də hüquqi ixtiyarı var, niyə? Çünki əlinə jurnal alıb sinfə girən gündən bir dəfə də olsun könülsüz, həvəssiz olmayıb. Ən böyük amalı, arzusu bu olub ki, gələcəyimiz olan gənclər hərtərəfli, mükəmməl bilik alsınlar, dünya görüşləri geniş, zəngin olsun. Şagirdləri Səftər müəllimi görəndə sanırlar ki, sinifləri işıqlanır, istiləşir. Böyük diqqətlə ona qulaq asırlar, dediklərini eşidir, tapşırıqlarını həvəslə, maraqla yerinə yetirirlər...
Səftər Dadaşov 1961-ci ildə Yardımlı rayonunun Ərsilə kəndində qulluqçu ailəsində dünyaya göz açıb. Həmin kənddə də orta məktəbi bitirib. Sonra iki il Sovet Ordusu sıralarında xidmət edib. Hərbi xidmətini başa vurub qayıdan Səftər ali təhsil almaq məqsədilə Bakı şəhərinə gəlib. Sənədlərini indiki ADPU-nin filologiya fakültəsinə verib və həmin il (1983) tələbə adını qazanıb. Beləliklə, Səftər müəllim çoxdan arzusunda olduğu Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi kimi 1988-ci ildə Ərsilə kənd məktəbində əmək fəaliyyətinə başlayıb. Artıq 42 ildir ki, uşaqların əhatəsindədir, onlara atalıq qayğısı göstərir.
Rayon rəhbərliyi və təhsil şöbəsi Səftər müəllimin işgüzarlığını və təşkilatçılığını nəzərə alaraq onu çalışdığı məktəbə direktor təyin etmişlər. Artıq 21 ildir ki, o kollektivə rəhbərlik edir. Axı, Səftər müəllim Mürsəl Həkimov, Nizami Xudiyev, Həsən Mirzəyev, Qəzənfər Kazımov, İsmayıl Şıxlı, Xeyrulla Məmmədov kimi məşhur professorlardan dərs alıb.
Səftər müəllimin necə tələbkar, obyektiv, büllur kimi saf olduğunu onu tanıyanlar, dərs dediyi şagirdlər hörmətlə xatırlayır, onun insanlığını yüksək qiymətləndirirlər.
Əliyev Güloğlan, Keçmiş məktəb direktoru:
- Səftər müəllim mən direktor işləyəndə Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi işləyirdi. O, Mirzə Fətəlini, Mirzə Cəlili, Mirzə Ələkbər Sabiri elə həvəslə, elə maraqla tədris və təbliğ edirdi ki, ömrümün bu çağında, dönüb arxaya baxanda özümdən asılı olmayaraq o müqəddəs insanın fədakarlığına minnətdar, borclu olduğumu dönə - dönə xatırlayıram. Səftər müəllimi el-obada sevdirən, əsas cəhətlərdən ən başlıcası bu idi ki, o şagirdlərin sinifdə yüksək hazırlıqlı olmasına çalışırdı. Deyirdi ki, başdansovdu özül üstündə bərqərar olan bina dövrünün qasırğasına dözüm gətirə bilmədiyi kimi, ilk bazası olmayan şagirddən də gələcəkdə fərdi bir əməl gözləmək mənasızdır. Fəxr edirəm ki, Səftər müəllim kimi uşaqlarımıza elm öyrədən, təlim-tərbiyə verən müəllim yoldaşım var.

İllər ötüb keçdi. Vaxt, zaman göstərdi ki, Səftər müəllim möhkəm ailə bünövrəsi qurub. Xalq üçün, vətən üçün xeyirxah övladlar tərbiyə edib.
Qarayev Zakir- Ərslə tam orta məktəbinin kimya müəllimi:
- Hər bir xalqın, millətin, elin, obanın mərd, xeyirxah, hörmətli oğulları olub. O, hörmətli adamlar, mərd oğullar, kimlərəsə əl uzadır, maddi və mənəvi dayaq olurlar. Elinin - obasının sevimlisinə çevrilir. Mən də bir müəllim yoldaş kimi, fəxrlə deyirəm ki, elimizdə - obamızda hörmət qazanmış və mənim xatirəmdə, yaddaşımda əbədi yaşayacaq insanlardan biri də məktəbimizin direktoru Səftər müəllimdir. O, bir ziyalı kimi vətənini də, doğma yurdunu da, ailəsini də dostlarını da... dünyalar qədər sevir. Onun həyat fəaliyyəti bu gün hər birimiz üçün, xüsusilə də gənclər üçün örnəkdir.
Zakir müəllim onu da qeyd etdi ki, Səftər müəllimin rəhbərlik etdiyi müəllim kollektivi arasında möhkəm nizam -intizam, sağlam ab - hava, müəllim - şagird, məktəb - valideyin - şagird münasibətləri yüksək səviyyədədir.
Quliyeva Səbinə- Ərsilə kənd tam orta məktəbinin ingilis dili müəllimi:
- Mən bu kəndə bir neçə aydır ki, gəlmişəm. Məktəbin direktoru Səftər müəllimdən həmişə ata qayğısı görmüşəm. Çox gözəl insandı. Məktəbin olduqca gözəl kollektivi var.
Səftər müəllim gözlərim önündə canlananda fikirləşirəm: o, təbiəti etibarilə dünyaya müəllim biçimində gəlib. Gəncliyə sevgi, kollektivə hörmət, mənəvi saflıq, təvazökarlıq onun elə bil tale yazısıdır...
Səftər müəllim xoşbəxt taleli müəllimdir. Ürəyi, könlü Azərbaycan sevgisi ilə doludur. Sevinirəm ki, nə yaxşı belə bir kollektivlə çalışıram.
Səftər müəllim işıqlı, nurlu ziyalılarımızdan biridir.
…Bəli, Səftər Dadaşovun işinə və şagirdlərinə olan məhəbbəti özündə birləşdirən müəllimdir deməli, kamillik və ucalıq mərtəbəsinə yüksələn müəllimdir. Məhz onun kimi müəllimlər, onun kimi yaxşı adamlar, onun kimi işıqlı, nurlu ziyalılar Günəşdən, Aydan və ulduzlardan əzəmətli görünürlər.


Hüseyn İSAOĞLU,
AYB-nin və AJB-nin üzvü
15-09-2025, 16:28
“Uşaqların Gələcəyi Naminə”


“Uşaqların Gələcəyi Naminə”

“Uşaqlara diqqət və qayğımız gələcəyə ümidimiz qədər böyük olmalıdır” - QHT sədri
“Uşaqların Gələcəyi Naminə” İctimai Birliyinin sədri Könül Quliyeva Bilik Günü münasibətilə paylaşım edərək uşaqlara göstərilən diqqət və qayğının milli-mənəvi dəyərlərimizin ayrılmaz hissəsi olduğunu vurğulayıb. Onun sözlərinə görə, gələcəyimiz olan uşaqların müdafiəsi, onların problemlərinə həssas yanaşılması dövlət siyasətinin təməl prinsiplərindəndir:
“Onların sağlam və gümrah, savadlı və vətənpərvər böyümələri üçün bacardığımız şəraiti yaratmalıyıq. Uşaqlar həyatda ən böyük ümid bəslədiyimiz, ən çox sevdiyimiz varlıqlardır. Onların azad və müstəqil ölkədə xoşbəxt gələcəyini təmin etmək, sağlam və ağıllı, nəcib və ləyaqətli övlad, xalqına və dövlətinə sadiq vətəndaş kimi yetişdirmək hər birimizin borcudur.”
Könül Quliyeva uşaqlara olan diqqət və sevginin gələcəyimizə inamla birbaşa bağlı olduğunu qeyd edib:
“Uşaqlara diqqət və qayğımız gələcəyə ümidimiz qədər böyük, onlara sevgimiz qədər tükənməz olmalıdır. Bilik Gününüz mübarək olsun, əziz balalar!”

Pərvanə Fərhadqızı
29-08-2025, 12:06
Molla Əsgərdən qalma dini ədəbiyyat və əlyazmalar

Molla Əsgərdən qalma dini

ədəbiyyat və əlyazmalar


Dərləyəzin elmi-ədəbi mühitinin formalaşmasında ruhani institunun rolu danılmazdır. Sovetləşmə dönəmindən sonra bu təsisata qarşı aparılan repressiya mənəvi irsimizə böyük zərbə oldu. İnsanları din əlehinə təbliğata məcbur etməklə fundamental insan hüquqlarından olan vicdan azadlığı hüququnu tapdaq altına atdılar. Lakin bu repressiyadan dönməzliyi, möhkəm əqidəsi ilə çıxan bir çox din xadimlərimiz oldu. Bu gün belə şəxsiyyətlərdən biri haqqında Molla Əsgər haqqında söhbət açacağıq. Uşaqlıq yaddaşımda hazırcavablığı, məzəli zarafatları ilə qalan (haqqında İmirli kəndində məzəli əhvalatlar dolaşır) Molla Əsgər taleyin hökmü ilə bir müddət Bərdə rayonun İmirli kəndində yaşayıb və öz ruhani fəaliyyətini davam etdirib. Sovetlər dönəmində kənd məclislərində mollaları dolaşdırıb çətin duruma salmaq üçün onlara müxtəlif səpkili suallar verirdilər. Sonra isə mollaları savadsız yerinə qoyub gülürdülər. Dinsizlik mühitindən çıxmış insanlara bu çox adi gəlirdi. Belə məclislərdən birində Molla Əsgərə istehza ilə sual verən cavan oğlan söyləyir: “Əsgər baba Əzrayıl kişidi ya qadın?”. Molla Əsgər halını pozmadan deyir: “Darıxma bala yanına gələndə görəcəksən!”.
İki dəfə həbs edilməsinə baxmayaraq sarsılmaz əqidə sahibi, iman əhli olan Molla Əsgər öz dininə sadiq qalıb.

Dönməz əqidə sahibi olan Molla Əsgər kimdir? Əliyеv Əsgər Əli оğlu 1894-cü ildə Şərur-Dərləyəz qəzasının Cağazir kəndində аnаdаn оlub. Təqribən 1930-cu illərdə Şərur rаyоnunun Yuхаrı Yаycı kəndində mаğаzаsını işlədib. О illərdə həmin kənddə Mihəsən аdlı din adamından Qurаn dərsləri öyrənməyə bаşlаyıb. Bu müddət ərzində həm ərəb, həm də fаrs dillərini öyrənib və yахın ətrаf kəndlərdə mоllаlıq еtməyə bаşlаyıb. Dövrün şаhidlərinin bildirdiklərinə görə hər iki dili mükəmməl bilib və «Qurаn»ı cümlə-cümlə охumаqlа tərcümə еdib.

Bu fəаliyyəti Sоvеt hökumətinin yеrli nümаyəndələrinin nаrаhаtçılığınа səbəb оlur və оnа dəfələrlə хəbərdаrlıq еdirlər ki, Qurаn охumаqdаn və dini fəаliyyətdən əl çəksin. Mоllа Əsgər inаdındаn dönmür və nəhаyət həbs еdilir. 1942-ci ildə həbs еdilən Mоllа Əsgər Rusiyаnın Kuybışеv şəhərində yerləşən həbsxanaya göndərilir. 4 illdən sоnrа аmnistiyаyа düşən Molla Əsgər yenidən Cağazir kəndinə qаyıdır və yеnidən dini fəаliyyətlə məşğul оlmаğа bаşlаyır. 1947-ci-1948-ci illərdə ikinci dəfə həbs еdilir. Bu həbs zаmаnı isə əlində оlаn dini kitаblаrın çох hissəsi tоnqаldа yаndırılır. Kitаblаrın аz bir hissəsi gizlədmək mükün olur və övladları tərəfindən mühafizə edilərk bu günə kimi ailə arxivində saxlanılır.
İkinci həbsin аdını isə «Yеrli hökuməti sаymаmаq» аdı ilə «vətən dəyişikliyi» еdilir və 2,5 il müddətinə Çivə kəndinə gеdir və оrаdа (bаcаnаğı İbrаhimin yаnınа) аz müddət yаşаmаğа bаşlаyır. Növbəti хəbərdаrlıqdаn sоnrа Аğdаm rаyоnunun Mirəşelli kəndinə gеdir. Оrаdа əkinçiliklə, kоtаn sürməklə, bənnа işləməklə çörək pulu qаzаnmаğа çаlışır.1951-ci ildə аzərbаycаnlılаr Еrmənistаndаn dеpоrtаsiyа оlunаndа Çivə kənd cаmааtı dа yеrindən didərgin sаlınаrаq Bərdə rаyоnunun İmirli kəndinə köçürülürlər. Həmin vахtı Mоllа Əsgərin bаcаnаğı İbrаhim kişi Əsgərin qızı Püstəni və оğlu Məhəmmədi də özlərilə İmirli kəndinə gətirirlər.1951-1952-ci ildə Mоllа Əsgər də İmirliyə köçməklə оrаdа yаşаmаğа bаşlаyır. Sоnrаkı ildə isə аilənin digər üzvləri də (yоldаşı Kübrа, оğlu Qəşəm, qızı Fаtmа və Səkinə) İmirli kəndinə köçürlər və 1964-cü ilə qədər оrаdа yаşаyırlаr. Həmin müddət ərzində mоllа Əsgər öz pеşəsi üzrə dinlə məşğu оlmаğа bаşlаyır. Böyük оğlu Məhəmmədin də gözəl səsi оlduğu üçün İmirli kənd məscidində mərsiyə dеyirmiş. (Sоnrаdаn həkimlik sənətini sеçib). Molla Əsgər 1964-cü ildə, Mоskvаyа, SSRİ-nin Ədliyyə Nаzirliyinə mürаciət еdir ki, mən həbsdə оlmаqlа cəzаmı çəkmişəm, аmmа öz kəndimizdə yаşаmаğа imkаn vеrmirlər. Mоskvаdаn vеrilən cаvаbdа bildirilir ki, sən artıq cəzanı çəkmisən hаrаdа istəsən, yаşаyа bilərsən. 1964-cü ildə yеnidən Şərur rаyоnunun Cаğazir kəndinə qаyıdаn Mоllа Əsgər ömrünün sоnunаdək (1982-ci ilin mаy аyınаdək) оrаdа yаşаyır. Ömrünün sоnunаdək əlində оlаn dini kitаblаrı qоruyub sахlаyır. Övlаdlаrının və kənd cаmааtının bildirdiyinə görə hər zаmаn Qurаnın təbliğаtını vicdаnlа yеrinə yеtirib, hеç bir kаsıbın dəfnindən və yаsındаn pul ummаyıb və bildirib ki, bu Аllаh-təаlаnın bizim qаrşımızdа qоyduğu vəzifədir. Hər zаmаn kənd və qоnşu kəndlərin ziyаlılаrı, cаmааtı оndаn Qurаn охunmаsı və din haqqında öyrənmək üçün оnun еvinə yığışırlаrmış.

Оnu digər «mоllа»lаrdаn fərqləndirən digər bir хüsusiyyətidə İran dini rejimi haqqında tənqidi fikirləri olub. İranda din pərdəsi altında həyata keçirilən siyasətin İslama heç bir adiyyatı olmaması fikrini bildirirmiş.
Molla Əsgərin ocağında qorunub saxlanan kitabların və özünün əlyazmalarının mütəxəssis tədqiqatına ehtiyacı var. Bu həm Şərur-Dərələyəz elmi-ədəbi mühitinin öyrənilməsi həm də o dövrün ictimayi-siyasi hadisələrinə daha dolğun qiymət verilməsi baxımından çox zəruridir.

Tədqiqatçı-hüquqşünas Səməd Vəkilov
4-08-2025, 18:18
Xalqın kisəsindən getmək...

Elçin Əfəndiyev xalqın kisəsindən getdi. İndi mən "...Elçin Əfəndiyevin itkisi bütöv bir millətin kədər faktıdır", deyən Ustad müəllimimin acısını çox yaxşı anlayıram. Prof. Cahangir Məmmədli bizlərə altmışıncılar nəsrindən doğan əxlaqı, insani keyfiyyətləri, bəşəri duyğuları, millət sevgisini, Vətənə bağlılığı aşılayır, sevdirir və öyrədirdi. Bu məqam kənardan bəsit görünsə də, fəqət kompüter dövrünün gənclərinə müasir klassiklərimizi, onların nəsrini, nəzmini tanıtdırmaq heç də asan iş deyildi. Deyərdim, yüksək ləyaqət məsələsi idi.

Xalqın kisəsindən getmək...

Bir də bu gün ədəbiyyatımızın Qorqud Atası - Anarın kədərinin izharına çevrilən fikirlərinə dərindən sarsıldım: "...Böyük nasiri, dramaturqu, tənqidçini, ictimai xadimi, qayğıkeş ailə başçısını itirdik. Mən isə bizim nəsildən olan sonuncu yaxın dostumu itirdim".

Tələbəykən mütamadi olaraq Ustad müəllimimgilə baş çəkər, o xudmani hücrəsində yaratdığı kiçik və səliqəli kitab rəfinin ən başındaca Elçin Əfəndiyevin cild-cild, Yazıçı Anarın bir-birindən qiymətli əsərlərini görürdüm. Ötən aylarda müəllimlərimizlə birgə Ustad müəllimimiz Cahangir Məmmədlinin kənddəki kiçik bağına yığışdıq. O əsnada müəllimim məni özünün yazı otağına dəvət elədi. Burada da Elçin Əfəndiyevin, Anarın kitabları ən yuxarıdaca dayanmışdı. Həmin kitablardan aşağıda Cahangir Məmmədlinin bu yaxınlarda çapdan çıxan "Altmışıncılar nəsrinin poetikası" adlı monoqrafiyasında yaradıcılıqlarının parlaq dönəmlərini yaşayan altmışıncılar birlikdə xoşbəxt və diri görünürdülər...

Əsgər İsmayılov
27-07-2025, 20:36
Azərbaycan elmini tanıdan bio-fizik


Azərbaycanı və Azərbaycan elmini
dünyada tanıdan görkəmli bio-fizik
professor Süleyman Allahverdiyev


Biofizika sahəsi üzrə dünyanın ən nüfuzlu alimlərindən biri kimi tanınmış həmyerlimiz, AMEA-nın Molekulyar Biologiya və Biotexnologiyalar İnstitutunun Bionanotexnologiya beynəlxalq laboratoriyasının müdiri, Rusiya Elmlər Akademiyasının Fundamental Biologiya Problemləri İnstitutunun baş elmi işçisi, K.A.Timiryazev adına Bitki Fiziologiyası İnstitutunun İdarəolunan Fotobiosintez laboratoriyasının müdiri və baş elmi işçisi, Rusiyanın əməkdar elm xadimi, Rusiya Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, biologiya elmlər doktoru, professor Süleyman İfxan oğlu Allahverdiyevin 1 avqust 2025-ci il tarixində 75 yaşı tamam olur.
Allahverdiyev Süleyman İfxan oğlu 01.08.1950-ci ildə Qərbi Azərbaycanın Çəmbərək (keçmiş Krasnoselo) rayonunun Çaykənd kəndində zəhmətkeş bir ailədə anadan olmuşdur. Atası Allahverdiyev İfxan Məmmədkərim oğlu və anası Alıyeva Aşa Hüseyn qızı Çaykənd kolxozunda müxtəlif işlərdə çalışmışlar.
Allahverdiyev Süleyman ilk təhsilini doğulduğu Çaykənd kəndində səkkizillik məktəbdə almış və oranı bitirdikdən sonra qonşu Gölkənd kəndindəki orta məktəbdə orta təsilini uğurla başa vurmuşdur. Eyni zamanda təhsilini Bakı Dövlət Universitetinin (keçmiş S. M. Kirov adına Azərbaycan Dövlət Universiteti - ADU) fizika fakültəsində davam etdirmiş və oranı 1973-cü ildə müvəffəqiyyətlə bitirmişdir.
Universitet illərindən sonra ali təhsilli mütəxəssis kimi doğulduğu Çaykənd kəndinə qayıtmış və orada bir müddət (1973-1977-ci illər) Bala Əfəndiyev adına orta məktəbdə fizika müəllimi işləmişdir. Lakin elmi axtarışlara böyük marağı olan Süleyman Allahverdiyev 1977-ci ildə AMEA-nın Əkinçilik institutunda akademik Cəlal Əliyevin rəhbərlik etdiyi “Bitgi fiziologiyası” laboratoriyasında biofizik kimi elmi isə baslamısdır. Elə həmin il, o, SSRİ Elmlər Akademiyasının Fotosintez İnstitutunda (indiki REA-nın Biologiyanın Fundamental Problemləri İnstitutu) “biofizika” ixtisası üzrə aspiranturaya qəbul olmuşdur.
1984-cü ildə SSRİ EA-nın Biofizika İnstitutunda (Puşşino səhəri) biofizika üzrə namizədlik dissertasiyası müdafiə etmiş və fizika- riyaziyyat elmləri namizədi alimlik dərəcəsi almışdır.
Namizədlik dissertasiyasının müdafiəsindən sonra Süleyman Allahverdiyev SSRİ EA-nın Fotosintez İnstitutunda elmi araşdırmalarını davam etdirmiş və apardığı elmi tədqiqat işlərini yekunlaşdıraraq 2002-ci ildə REA-nın Timiryazyev adına Bitki Fiziologiyası İnstitutunda "Bitkilərin fiziologiyası və biokimyası" ixtisası üzrə biologiya elmləri doktoru alimlik dərəcəsi almaq üçün dissertasiya işini uğurla müdafiə etmişdir.
S. Allahverdiyev fotosintez, fiziologiya, biofizika, biokimya və molekulyar biologiya sahələri üzrə elm aləmində tanınmış mütəxəssisdir. Onun tədqiq etdiyi 2-ci fotosistem (FS-2) fotosintez zamanı elektron-nəqliyyat zəncirində gedən proseslərin əsasını təşkil edir. Bu tədqiqatların nəticəsi fotosintez prosesində ilkin mexanizmlərin elektronların ötürülməsi zamanı mümkün olan energetik və kinetik sxem bütün dünyada fotosintez üzrə dərsliklərə daxil edilib.
S. Allahverdiyevin əldə etdiyi elmi nəticələrin məcmusu əsasında FS-2-nin bitki və sianobakteriyaların fəaliyyəti, eləcə də inaktivasiya mexanizmləri və stress şəraitlərdə onun sonrakı reparasiyası haqqında yeni təsəvvürlər sistemi yaradılmış, bitkilərin fotosintez aparatının əlverişsiz ətraf mühit şəraitinə uyğunlaşdırılmasının molekulyar mexanizmləri tədqiq edilmişdir.
S. Allahverdiyev tərəfindən duz stressinə qarşı FS-2-nin dayanıqlığında canlı hüceyrələrin rolu müəyyən edilmiş və FS-2-nin ətraf mühitin stress amillərinə müqavimətini yetərincə gücləndirən gen mühəndisliyi yolları aşkarlanmışdır.
Hazırda o, nanobiotexnologiyanın yeni istiqamətlərindən biri olan təbii zülal strukturu əsasında süni fotosintez sistemlərinin yaradılması ilə bağlı tədqiqatlarda fəal iştirak edir. Bu tədqiqatlar gələcəkdə alternativ enerji mənbəyi kimi molekulyar hidrogenin əldə edilməsinə imkan verəcəkdir.
S.Allahverdiyevin elmi araşdırmalarının nəticələri müntəzəm olaraq Chemical Reviwers, Proceedings of National Academy of Science USA, "The EMBO Journal, J.Photochem Photobiol, Photosynthesis Research, FEBS Letters və s. kimi nüfuzlu beynəlxalq elmi jurnallarda dərc edilir. O, bu və digər elmi jurnallarda bir sıra icmal məqalələrin, habelə xaricdə nəşr edilən elmi kitablarda 39 fəslin müəllifidir. Bütün bunlar onun elmi nailiyyətlərinin beynəlxalq miqyasda tanınmasına sübutdur. Alim dəfələrlə müxtəlif beynəlxalq jurnalların xüsusi buraxılışlarının redaktoru kimi dəvət olunub.
S.Allahverdiyev bitkilərin fiziologiyası və biokimyası, fotosintez və nanotexnologiyalara dair elmi əsərlər nəşr edən aparıcı beynəlxalq jurnalların (15-dən çox), o cümlədən, Biochimica et Biophysica Acta (BBA-Bioenergetics), İnternational Journal of Hydrogen Energy, Journal of Photochemistry and Photobiology B.Biology, Frontiers in Plant Physiology və s. jurnalların redaksiya heyətinin üzvüdür.
Beynəlxalq elmi istinada və Hirş indeksinin məlumatına görə Süleyman Allahverdiyevin elmi əsərlərinə istinad sayı müvafiq olaraq təxminən 27 000 və 79-dur. O, belə yüksək sitat (istinad) reytinqi (26 000- dən çox) olan yeganə azərbaycanlıdır.
S.Allahverdiyev 2018–2023-cü illərdə Thomson Reuters-WoS (Clarivate Analytics) tərəfindən müstəsna tədqiqatları ilə seçilən ən yüksək istinad edilən dünya səviyyəli tədqiqatçılardan biri kimi tanınmış və dünyanın ən çox istinad olunan top 1% alimləri siyahısına daxil edilmiş və “Scopus Awards Russia” mükafatına layiq görülmüşdür. S.Allahverdiyevin belə bir mötəbər siyahıya daxil edilməsi onun fotosintez və əlaqəli sahələrin öyrənilməsinə verdiyi əvəzsiz töhfələrin beynəlxalq səviyyədə tanınmasının göstəricisidir.
O, 2022-ci ildən etibarən hər il Research.com reytinqində “Bitki elmi və aqronomiya” kateqoriyası üzrə Rusiya alimləri arasında birinci yeri tutur.
S.Allahverdiyev müxtəlif illərdə 25-dən çox ölkədə (Avstraliya, Fransa, Hollandiya, Almaniya, Sinqapur, İsveç, Çexiya, Macarıstan, Türkiyə, Hindistan, koreya və s.) dəvətli professor kimi çalışıb.
İndiyə qədər Rusiyada, eləcə də başqa xarici ölkələrdə keçirilən 90-dan çox beynəlxalq elmi konfranslarda iştirak edib. Dünyanın 60-dan çox ölkəsində o cümlədən, Avstraliya, Macarıstan, Yaponiya, Almaniya, İspaniya, Kanada, Hollandiya, Sinqapur, Fransa, İsveç, Türkiyə və s. ölkələrdə müxtəlif illərdə dəvətlə işləmiş və mühazirələr oxumuşdur. O, həm də Yaponiya, Kanada, Hindistan, Macarıstan, Almaniya, Sinqapur, ABŞ, İsveç və s. ölkələrin elmi - tədqiqat təşkilatlarının beynəlxalq layihələrində rəhbər və iştirakçıdır. O böyük uğurla keçən "Postegenom dövrdə Fotosintez, biofizikadan molekulyar biologiyaya qədər" (Kanada - 2004), "Fotosintezlərin struktur və funksiyası" (Puşşino 2006, 2014, 2016), "Davamlı inkişaf üçün Fotosintez tədqiqatları" (2011, 20013, 2018 Bakı, Azərbaycan), (2015 Krit Yunanıstan), "Davamlı inkişaf üçün Fotosintez və hidrogen enerji tədqiqatları" (2017, Heydərabad, Hindistan, 2019, Sankt Peterburq, 2023, Istanbul), beynəlxalq elmi konfransların təşkilatçısı olub.
S.Allahverdiyev həm də Rusiya Elmlər Akademiyasının Bitki fiziologiyası İnstitutunun “İdarəolunan fotobiosintez” laboratoriyasının rəhbəri, Mixail Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetinin “Bitki fiziologiyası” kafedrasının, eləcə də Moskva fiziki-texnika institutunun molekulyar və hüceyrə biologiyası kafedrasının professorudur.
S. Allahverdiyev 2019-cu ildə Rusiya Elmlər Akademiyasının K.A.Timiryazyev adına mükafatını almış, 2021-ci ilin beynəlxalq "Qlobal enerji" mükafatına layiq görülmüş, 2024-cü ildə Beynəlxalq Hidrogen Mükafatı laureatı olmuş, həmçinin, Əl-Farabi adına Qazaxıstan Milli Universitetinin “Elm qarşısında xidmətlərinə görə” qızıl medal sahibidir.
Bütün mənalı həyatını vətəndən uzaqlarda yalnız elmə həsr etmiş, məşğul olduğu elmi istiqamətdə qazandığı möhtəşəm uğurları ilə dünya alimləri sırasında Azərbaycanı layiqincə təmsil edən həmyerlimizi bu yubiley günü münasibətilə təbrik edir, ona hər şeydən əvvəl möhkəm can sağlığı, uzun ömür və elmi fəaliyyətində daha böyük uğurlar arzulayırıq.

Fərman MƏMMƏDOV
Azərbaycan Dillər
Universitetinin dosenti


16-07-2025, 05:30
Elmin həyatımızda rolu


Rəqsanə Tapdıqlı yazır

Elmin həyatımızda rolu

Balıqlar da məhv olacaq
Suyu olmayan dəryada.
Elm ilə işıqlanacaq,
Zülmətlər də bu dünyada.


Düşünürəm ki insan həyatı bir fəlsəfə üzərində qurulub və irəlilədikcə həyat tərzimizdən asılı olaraq ya kamilləşirik ya da ki, əksinə. Eyni zamanda düşdüyümüz mühitin, qarşılaşdığımız və ya dostluq etdiyimiz insanların, bir sözlə daxil olduğumuz auditoriyanın rolu da həyatımıza, təfəkkürümüzə siraət edir. Bir nüansı da qeyd edim; Bir də ki, düşüncə tərzimizi hikmətə döndərmək də bizim elmə, mariflənməyə və yaxud mütaliəyə marağımızdan asılıdır. Bu mütləqdir. Gəlin iki ailəni nümunə götürək və müqayisə edək. Çünki insan ilk olaraq ailədə, daha sonra isə cəmiyyətdə formalaşır.
Elə ailələr var ki, orada fərdi münasibətlərlə toplu ünsiyyətlər arasında fərq yoxdur. Yəni elə söhbətlər var ki, yalnız ikilikdə müzakirə olunur, elə söhbətlər var ki, bütün ailə bir araya gəldikdə müzakirə olunur. Bəzən bu balans kobud şəkildə pozulur. Məsələn; Elə məsələlər var ki, ailədə uşaqlarla da məsləhətləşmək lazımdır. Baxmayaraq ki sonda qərar böyüklərin məsləhətinə bağlıdır. Amma uşaqların da bir şəxsiyyət olduğu hərdən unudulur. Bu isə təməldən yanlış formalaşmağa səbəb olur. Yəni həyata baxış haçalanır. Böyük məsələlər kiçik, kiçik məsələlər isə böyük dərd kimi qarşılanır. Və yaxud böyük işlər küçümsənir, kiçik işlər böyüdülür. Hətta uşaqların dərslərində, ya da başqa bir sahədə uğuru həmin ailələrdə bəzən maraqla qarşılanmır. Çox zaman uşaqların yanında yalnız məişət söhbətləri edilir. Əgər ata, ana hər hansı bir romanı oxuyubsa uşaqlarla birgə müzakirə edirlərsə (təbii ki, uyğun olan roman və ya tərbiyəvi əhəmiyyət daşıyan hekayə) uşaqlar telefondan ayrılıb dialoqa maraq göstərərlər. Ümumiyyətlə çox ailələrdə gün ərzində bəlkə də dialoq çox aşağı dərəcədədir. "Qara qutu"ların sayəsində.
Götürək digər ailəni. Əgər ailədə gün ərzində ən azı mümkün olduğu qədər ailə bir masa ətrafında cəm şəklində əyləşib hərə öz müşahidələrindən (qiybəti xaric etməklə) danışarsa, qarşılaşdığı çətinlikdən hansı məntiqlə yol tapıb bacarıbsa, uşaqların dərsləri müzakirə olunursa, iş prinsiplərindən və insanlarla münasibətdən danışılarsa, düzgün tərbiyyə qaydalarından söhbət gedərsə, kitab oxumağın insan beyninə və həyatına müsbət nəticələrindən və elmin faydalarından söhbət gedərsə əminəm ki, həmin ailədə yetişən nəslin aqibəti də müsbət nəticədə formalaşacaq. Bu kimi hallar tez-tez və müxtəlif formada, hərdən müxtəlif məkanlarda təkrarlanarsa əminəm ki, bu cür münasibətdən bütün ailə həm zövq alacaq, həm də gözəl vaxt keçirərək birlikdə çoxlu uğurlara imza atmış olarlar.
Ünsiyyət düzgün qurularsa ailədə övladlarla valideynlərin arasında dostluq əlaqəsi ( ki bu vacib şərtdir) yaranar. Bəzən qapalı ailə tiplərində uşaqlar üzləşdiyi çətinlikləri valideyninə deməyə çəkinirlər. Baxmayaraq ki, bəlli bir yaş kateqoriyasına gəlib çatıblar. Hətta pis vərdişi olan yoldaşlarından belə söz açmağa ehtiytat edirlər. Bu qeyri normaldır. Mən deyərdim ki, bunun üçün tövsiyyə olunan kitabları oxumağı həmin ailənin nəinki övladlarına hətta böyüklərinə də məsləhətdir. Oxuduğum əsərlərdə baş verən hadisələrin demək olar ki, doxsan doqquz faizi həyatdan götürülüb. Qapalı ailədən olan gənclərin əksəriyyəti düzgün olmayan ünsiyyətin, və ona dəstək olub doğru yol göstərmək əvəzində cəzalandırılacağını bildiyindən ən tərbiyəli və bəlkə də heç vaxt yalan danışmayan uşaq yalan danışır. Çox zaman belə hallar kiçik cinayətlərə, daha sonra isə böyük fəlakətlərə gətirib çıxarır.
Hətta elə gənclər var ki, bir çoxuna şahid olmuşam, öz xüsusu bacarığını, hər hansı istedadını belə gizlətməyə çalışır. Bu nəyin nəticəsidir??
Əlbəttə ki öz güvənsizliyin. Çünki ona dəstək veriləcəyindən şübhə edir.
Hərdən bəzi insanlarla söhbət edərkən elə lazımsız fikirlərlə rastlaşıram ki, öz-özümə deyirəm doğrudanmı insanlar bu cür yersiz təfəkkürə malikdirlər. Bir romandan, ya bir hekayədən, hər hansı bir şeirdən və yaxud da elmin faydalarından danışırsan və sənin rastlaşdığın cümlə (demirəm fikir) səni məyus edir. Məsələn; Elmlə varlanmaq olur? Başı dolu cibi boş nəyə lazım? Filan kitabı oxumağın və yaxud filan əsəri yazmağın sənə bir xeyiri var...?(Maddiyyatı nəzərdə tuturlar) Və bir çox yersiz suallar...
Dəhşətə gəlirsən. Hər detalı maddiyyata bağlasaq mənəviyyat keçər ikinci plana. Zənnimcə mənəviyyatı zəif və ya heç olmayan insanı maddiyyat heç vaxt "adam" etməyəcək! Dayaz düşüncələrlə zamanın yetişməsini ləngitməkdənsə, dərin düşünüb zamanı özünüz yetişdirin, bəhrələnin. Elmlə, mütaliə etməklə varlanmağı müqayisə edirlər. Əgər belədirsə bəli, mənəviyyatınızı varlandırsanız, təfəkkürünüzü düzgün yönləndirsəniz gələcək nəsillər fəqir alim olmazlar, fəqirlikdən də utanmazlar. Elmin gücü ilə bir çox həqiqətlərin sahibi olub, topluma faydalı olaraq maddiyyatı da gücləndirərlər. Bu kimi bir sıra uğur qapılarının açarı olduğunun fərqində olaraq düzgün karyera quraraq cəmiyyət üçün faydalı işlər görərlər. Ən azından mənəviyyatları və vicdanları doğru şəkildə inkişaf edər.
Birini xoşbəxt görəndə məyus olmaq əvəzinə sevinməyin üstün olduğunu, digərini bədbəxt görəndə onun dərdinə ortaq olmağın insani keyfiyyətinin şərə qalib gəldiyini hiss edib vicdanlarını rahatladarlar.
Gəlin təfəkkürümüzün baxışı ilə vicdanımızın aynasına işıq tutmağı bacaraq. Pozitiv aydınlıq hər zaman parlamağa qadirdir. İnkişafı təqib etmirsənsə münasibətdə neytral olmaq məsləhətdir. Çünki həyat bumeranqdır.
Nə versən, onu da sənə qaytaracaq. Tanrım hər kəsin yolunu açıq etsin və hər kəsi düzgün yola yönəltsin!

1) Mütaliə elmin dadıdır.
2) Ağlın yoxdursa elmin sənə fayda verməz!
3) Mütaliə edin, biliklərə yiyələnin. Oyrənilmiş bilgilər, qaranlıq gecədə sizin yolunuzu aydınladacaq fənərdir.
4) Nöqsanları vaxtında düzəltmək lazımdır ki, sonradan ən dəyərli meyarı (zamanınızı) müzakirələrə sərf etməyısiniz.
5) Fikrin sonu necə qurtarır, qurtarsın, əsas odur düzgün yola aparsın.
Rəqsanə TAPDIQLI,
AYB-nin üzvü


14-06-2025, 14:56
Onlar 37 ildən sonra “Son zəng”i belə qeyd etdilər

Onlar 37 ildən sonra “Son zəng”i belə qeyd etdilər. FOTO

Bu gün hər yerdə son zəng çalınır. Artıq 14 İyun tarixini bayram kimi qeyd etmək bir adətə çevrilib. Keçmiş məcburi köçkün olan Xankəndi sakinləri də illər öncə reallaşdıra bilmədikəri arzularını bu gün Xankəndi şəhər N. Gəncəvi adına 4 nömrəli orta məktəbdə təşkil edilən "Son zəng" tədbirində gerçəyə çevirdilər.

Xankəndi şəhərində, Ağdərə və Xocalı rayonlarında Bərpa, Tikinti və İdarəetmə Xidmətinin ictimaiyyətlə əlaqələr şöbəsindən verilən məlumata görə, bu gün son zəng orta məktəbdə 11-ci sinifi bitirib məzun olan şagirdlərlərlə bərabər düz 37 il əvvəl Xankəndi şəhər N. Gəncəvi adına 4 nömrəli orta məktəbinin 1987-88 tədris ilinin məzunları üçün də çalındı.Həmin ilin məzunları bilirdilər ki, ermənilərin işğalçılıq siyasəti nəticəsində öz doğma yurd-yuvalarından didərgin düşərək köçkün həyatı yaşadılar. Bu səbəbdən də onlar orta məktəbin 11-ci sinfində təhsil alsalar da son zənglərini keçirə bilmədilər. Hər zaman doğma torpaqlara qayıtmaq ümidi ilə yaşadılar. Bütün Azərbaycan xalqı kimi onların bu arzusunu lokal xarakterli antiterror əməliyyatları zamanı Azərbaycan ordusu gerçəkləşdirdi. Ötən ilin sentyabr ayında istifadəyə verilən Xankəndi şəhər 4 nömrəli orta məktəb onlar üçün doğma bir məkandır. Bu il məktəbin şagirdləri bir araya toplanaraq, 37 il əvvəl yarımçıq qalan arzularını reallaşdırdılar. 1988- ci illin məzunları bu qürurverici günü birlikdə yaşadılar. Qocaman məzunlar ilk öncə onlarla birlikdə təhsil alan birinci Qarabağ müharibəsində - 1992- ci ildə şəhid olan sinif yoldaşları Fərhad Rəhman oğlu Atakişiyevin məzarını ziyarət edərək qəbriüstə gül dəstələri düzüblər.

Çünki onlar birlikdə oxumağı, birlikdə sevməyi və birlikdə kədərlənməyi öyrənmişdilər. Bunu 37 ildən sonra reallaşan həmin məktəbin məzun və müəllimlərinin görüşündə açıq-aydın görmək mümkün idi.Növbə ilə hər kəsin öz hisslərini bölüşdüyü tədbirdə çıxış edənlər, səbəbkarları təbrik ediblər. Son zəngin səsinə kövrələn bu məzunlar, bu gün mahnı sədaları altında sevinclə rəqs ediblər.


2-06-2025, 18:10
İlyas Vəkilov-120

İlyas Vəkilov-120
XX yüzilliyin əvvələri Azərbaycan tarixinin ən təlatümlü vaxtlarıdır. Çar Rusiyasında gedən inqilabi proseslər, Azərbaycanda milli düşüncənin təşəkül tapması fonunda soyqırımlar və deportasiyalar müşayət olunan hadisələr bu ziddiyətli tarixi şəaritin öyrənilməsini şərtləndirir. Belə təbəddülatlar dolu bir mühitdə formalaşan şəxslərdə milli düşüncə, müstəqllik duyğuları özünü qabarıq göstərir.Bu cür tarixi dövrləri araşdırmaq onları gənc nəsilə çatdırmaq milli prioritetlərimizdən olmalıdır. Eyni zamanda tarixi keçmişimizi dərindən öyrənmək onun ibratəmiz dərslərini gənc nəsilə çatdırmaq onlara milli düşüncəni aşılamaq ən vacib məsələlərdən biridir.
Belə tarixi ziddiyətlər dolu dövrdə dünyaya göz açmış görkəmli dövlət xadimi İlyas Vəkilovun həyat və fəaliyyəti bizim üçün ən gözəl örnəklərdən biridir. Onun fəaliyyəti üç fərqli formasiyada Çar Rusiyası, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti, Azərbaycan SSR kimi bir-biri ilə ziddiyət təşkil edən dövrləri əhatə edir.
Onun həyatının ən ziddiyətli və gərgin dönəmləri məhz Sovetlər Birliyi dönəminə təsadüf edir. Sovetlər Birliyi dövründə bütün əsilzadə nəsillər kimi vəkilovlar nəslidə ağır repressiyalara məruz qalıb. İ.Vəkilovun doğma qardaşı Əli bəy Vəkilov repressiya qurbanı olmuşdur. Digər qardaşı Azərbaycanın ilk hüquqşünaslarından olan Həsənalısultan bəy Vəkilov isə Sovetlər Birliyi qurulduqdan sonra mühaciərətə getməyə məcbur olmuşdur.
Həmin dövrün həqiqətlərini gözlərimiz önündə canlandırmağımız üçün İlyas Vəkilovun qardaşı qızı dünya şöhrətli Leyla Vəkillinin bir xatirəsini yada salmaq yerinə düşərdi. Leyla Vəkilli öz xatirələrində bildirir: “Mən atamın öz doğmalarını qardaşları İlyas və Qəzənfərin necə həsrətini çəkdiyini, onun iztirablarını hiss edirdim. Odur ki bu iztirablara və həsrətə son qoymaq üçün universitetdə qəbul olarkən Fransadakı Sovet səfirliyinə gedərək bildirdim ki, mənim Sovetlər Birliyində İlyas və Qəzənfər adlı əmilərim var və mən onlarla əlaqə yaratmaq istəyirəm. Sevinə-sevinə evə gəlib atama bildirdim ki, mən artıq böyük qızam bu gün çox böyük bir iş gördüm. Sovet səfirliyinə gedib əmilərimi axtarmaq üçün müraciət etdim. Atam mən çox hisrləndi və dedi: Sən nə etmisən? Onları orada incidəcəklər. Mən əvəlcə atamın hisrslənməyini anlaya bilmədim. Sonralar başa düşdüm.”
Özünəməxsus xarakterik cizgiləri olan İlyas Vəkilov heç vaxt öz milli və soy kimliyindən imtina etməmişdir. Mənsub olduğu nəsilin Qazax Sultanlığı, İrəvan Xanlığı və Şərur-Dərələyəz qəzasında böyük mülklərə və idarəetmə hüququna malik olmaları səbəbi ilə sovetləşmə dönəmində bu soydan olanlar ağır repressiyalara məruz qalmış və bir çoxları öz soyadını dəyişməklə repressiyadan qurtulmağa çalışmışlar. Lakin öz soy-kökünə bağlı olan İlyas Vəkilov böyük bir sevgi ilə bu soyadı daşımağa davam etmişdir.
Beləliklə: İlyas Sultan bəy oğlu oğlu Vəkilov 20 mart 1905-ci il tarixdə Şərur-Dərələyəz qəzasının Çivə kəndində anadan olmuşdur. İlk təhsilini Çivə kəndindəki mədrəsədə almışdır. Bundan sonra 1923-cü il tarixdə Bakıda hərbi məktəbdə ali təhsilə yiyələnərək bölük kоmаndiri rütbəsi аlmışdır (1927). Sonra Аzərbaycan SSR Хаlq Ədliyyə Kоmissаrlığındа хüsusi şöbə rəisinin müаvini və rəisi işləmişdir (1927–1929).
Mоskvа Kоmmunist Tərbiyəsi Аkаdеmiyаsındа təhsilini (1929–1931) bаşа vurduqdаn sоnrа Аzərbaycan SSR Dövlət Plаn Kоmitəsi sistеmində işləmiş (1931–1935), iхtisısını аrtırmаq üçün Mоskvаdа Ümumittifаq Plаn Аkаdеmiyаsındа təhsilini dаvаm еtdirmişdir (1935–1938). Nахçıvаn MSSR Хаlq Kоmissаrlаrı Sоvеtinin sədri оlmuş (1938–1949), otuz ilə yaxın müddətdə (1949/1978-cı il) Bаkı Şəhər Sоvеti plаn kоmissiyаsının sədri işləmişdir.
İlyas Vəkilov “Оktyаbr inqilаbı”, "Şərəf nişаnı" оrdеnləri, "Qаfqаzın müdаfiəsi uğrundа" mеdаlı, Аzərbаycаn SSR Аli Sоvеti Rəyаsət Hеyətinin fəхri fərmаnlаrı ilə təltif еdilmişdir. Dəfələrlə Bаkı Şəhər Sоvеtinin dеputаtı və İcrаiyyə Kоmitəsinin üzvü, Аzərbаycаn KP Bаkı Kоmitəsinin üzvü sеçilmişdir.
İlyas Vəkilov 2 iyun 1987 il tarixində Bakı şəhərində vəfat etmişdir. Dəfn komissiyasına professor Abbas Zamanov rəhbərlik etmişdir.
İlyas Vəkilovun ən yaxın dostlarından olan professor Abbas Zamanov haqqında da bir neçə kəlmə demək istəyirəm. Cəfər babamın ziyalı nümaunəsi hesab etdiyi bizə həmişə örnək göstərdiyi parlaq şəxsiyyətlə şəxsi münsibətləri bizim bu insana qarşı marağımızı artırırdı. Milli dəyərlərə bağlı bu insanların bir-biri ilə əlaqəsi təsadüfi deyil.

İlyas Vəkilov hər iki tərəfdən əsilzadə nəslinə mənsubdur. İlyas Vəkilovun atası Sultan bəy Şərur-Dərələyəz qəzasının ən böyük mülkədarı Həsənalı Sultan Vəkilovun nəvəsidir. Anası Şirin xanım Səfiyeva Şərurun ən köklü ailələrindən olan Səfiyevlər ailəsindədir. Şirin xanımın mənsub olduğu Səfiyevlər nəsli Azərbaycan xalqına Abo Fətəli bəy Düdənginski, görkəmli maarifçi Tağı bəy Səfiyev, dünya şöhrətli rəssam İbrahim Səfi və başqa şəxsləri bəxş etmişdir.
İlyas Vəkilovun Ümummili lider Heydər Əliyevlə yaxın münasibətləri olmuşdur. Onun Nахçıvаn MSSR Хаlq Kоmissаrlаrı Sоvеtinin sədri оlduğu (1938–1949) dövrdə bir müddət Nахçıvаn MSSR Хаlq Kоmissаrlаrı Sоvеtinin birlikdə çalışmışlar.
Onu da qeyd etmək lazımıdr ki, İlyas Vəkilovun Naxçıvanda Xalq Daxili İşlər Komissarlığına rəhbərlik etdiyi dövrdə həmin qurum xüsusi xidmət orqanı funksiyasını həyata keçirirdi. İlyas Vəkilovun xüsusi xidmət orqanına rəhbərlik etməsi ona öz nəslindən olan insanların Sovet rejiminin repressiya aparatından qorumağına imkan yaratmışdır. Eyni zamanda o bəy nəslindən olan çox sayda şəxsləri represiyyalardan həbslərdən qorunmasına yardımçı olmuşdur.
Sonralar Heydər Əliyev respublika rəhbəri olduğu dönəmdə İlyas Vəkilov (1949/1978-cı il) Bаkı Şəhər Sоvеti plаn kоmissiyаsının sədri vəzifəsində işləyərkən yenidən birlikdə çalışmışlar. Onlar işgüzar münasibətlərində hüququn aliliyini rəhbər tutmaqla bərabər eyni zamnda böyük-kiçik, dostluq kimi milli xüsusiyyətlərimizi də unutmamış, dahi siyasətçi Heydər Əliyev daima İlyas Vəkilovun şəxsiyyətinə hörmətlə yanaşmışıdr.
İlyas Vəkilovun tərcümeyi-halını araşdırarkən onun müxtəlif istiqamətdə olan maraqlı fəaliyyətləri ilə rastlaşdıq. İlyas Vəkilov daim dövlət vəzifələrində çalışmasına baxmayaraq, həyatda həmişə elm adamları ilə yaxın dostluq münasibəti olmuşdur. Onun ən yaxın dostları akademik Yusif Məmmədəliyev, professor Abbas Zamanov, xalq şairi Səməd Vurğun, professor Mehdixan Vəkilov və b. olmuşdur.
Azərbaycan elm tarixinə öz töhfəsini verən İlyas Vəkilovun yazdığı dərsliklər barədə danışarkən təbii ki, tariximizin bir parçası olan SSRİ dönəmindən bəhs etməyə bilmərik. Etiraf etmək lazımdır ki, Azərbaycan elm tarixinin vacib bir komponenti də SSRİ dönəmidir. SSRİ-nin qurulduğu ilk dönəmdə “SSRİ-də kütləvi savadsızlığın aradan qaldırılması” Dövlət Proqramı çərçivəsində sovet adamlarının minimum icbari orta təhsillin verilməsi proqramı 100 faiz icra edilmişdir. Şübhəsiz ki, savadsığılığın aradan qaldırılmasında dərsliklər mühüm rol oynayır. İlyas Vəkilov da Azərbaycan elm tarixinə iki dərslik bəxş edib.

İlyas Vəkilov 1926-cı il tarixində 21 yaşında iki dərslik yazmışdır. Dərsliklər riyaziyyat və ana dili fənlərini əhatə etməklə bu cür adlanır:
1. Savad və az-savadlılar məktəbində riyaziyyat dərsləri rəhbəri
2. Savad məktəblərində ana dili dərsləri rəhbəri
Dərsliklər Siyasi Maarif İdarəsi tərəfindən 1926-cı ildə nəşr edilmişdir.
Dərsliklər latın qrafikasında yazılmışdır. Təbii ki, dərsliklər o dövrün reallıqlarına və əhalinin savad səviyyəsinə uyğun olaraq sadə və anlaşılar bir dildə qələmə alınmışdır. Kitabların adından da görünür ki, həmin dövr üçün əhali savad səviyyəsinə görə iki kateqoriyaya ayrılmışdır: savad və az-savad səviyyəsi.
İlyas Vəkilovun müəllifi olduğu riyaziyyat dərsliyi savad və az-savad səviyyəsində, ana dili dərsliyi isə savad səviyyəsində olan əhali qrupu üçün nəzərdə tutulmuşdur.
İlyas Vəkilovdan söz açarkən bu görkəmli şəxsiyyətin araşdırıcısı polkovnik Kamil Dərələyəzlinin (Məmmədov) adını çəkməyə bilmərik.
Görkəmli dövlət xadimi İlyas Vəkilov şair təbiətli şəxs olmaqla bədii yaradıcılıqla da məşğul olmuş, “Didəvan” adlı irihəcmli poema yazmışdır. Poemanı özündən şəxsən dinləyən yaxın qohumu İsa Əhməd bəy oğlu Vəkilov və akademik İsa Həbibbəyli onun poetik düşüncəsini çox bəyənmişlər. Qeyd etməliyəm ki, İlyas Vəkilov poyeziyaya ədəbiyyata bağlı bir adam olsa da, heç vaxt şeirlərini çap etmək barəsində düşünməmişdir.
120 illik yubileyini qeyd etdiyimiz İlyas Vəkilov həsr edilmiş bu yazını onun parlaq şəxsiyyətinə kiçik bir töhvədir. Ruhu şad olsun!

Sadiq Qurbanov,
Milli Məclisin Təbii ehtiyatlar, energetika və ekologiya komitəsinin sədri
2-06-2025, 17:21
Həmyerlimiz Varşava Universitetində doktorluq dərəcəsi alıb


Həmyerlimiz Varşava Universitetində doktorluq dərəcəsi alıb - FOTOLAR

31 may 2025-ci il tarixində Polşanın paytaxtı Varşavada, Varşava Üniversiteti Doktoru və Doktor Habilitovanı dərəcəsinin təntənəli təqdimetmə mərasimi keçirilib.
Varşava Universiteti kitabxanası ərazisində düzənlənən mərasimdə Varşava Üniversiteti akademik rəhbərliyi tam heyətlə iştirak edib.
Bakıda doğulan həmyerlimiz filoloq, şərqşünas, Melaike Hüseyin (Məleykə Hüseynova) ingiliscə yazdığı “Azərbaycan jurnalistikasının işığında qadınlarımızın sosial vəziyyəti” (1875-1920), adlı doktorluq dissertasiyası Varşava Universiteti Tarix Kafedrası komissiyasının yekdil qərarı ilə cari tədris ili ərzində qəbul edilib.
Melaike Hüseyinə doktorluq diplomunu Varşava Universiteti rektoru Aloyzı Novak təqdim edib.
Mərasimdə dissertantın elmi rəhbəri Varşava Universitetinin professoru Jerzi Qrzybovski də iştirak edib. Qeyd edək ki, Profesor Qrzybovski cari tədris ili ərzində Varşava Universitetində
2 doktorluq dissertasiyasına (Melaike Hüseyin ve Viktar Korbut) rəhbərlik edib, nəticələndirən 2 alimdən biri olub.
300 nəfərin elmi dərəcə diplomu aldığı mərasimdə həmyerlimiz tək türk olub.
Beynəlxalq aləmdə ilk dəfədir ki, doktorluq dissertasiyası səviyyəsində Azərbaycan qadınları ilə bağlı tədqiqat aparılıb.


����������� ��������� ������ � �����-����������.
��� dle ������� ��������� ������� � �����.
���������� ���� ������ ��������� � ��� �����������.
Sorğu
Saytımızda hansı mövzulara daha çox yer verilməsini istəyirsiniz?


Son buraxılışımız
Facebook səhifəmiz
Təqvim
«    Oktyabr 2025    »
BeÇaÇCaCŞB
 12345
6789101112
13141516171819
20212223242526
2728293031 
Reklam
Hava
Valyuta
Reklam

Sayğac
Xəbər lenti
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Foto
Erməni tərəfdən Azərbaycan mövqeləri belə görünür... - VİDEO






Bütöv.az
Video
"Vətən Qəhrəmanları" Şəhid İlyas Nəsirov


All rights reserved ©2012 Butov.az
Created by: Daraaz.net Wep Developer By DaDaSHoV
MATERİLLARDAN İSTİFADƏ EDİLƏRKĦƏN PORTALIMIZA İSTİNAD ZƏRURİDİR!!!