“Meşələrimizin yandırılması beynəlxalq cinayətdir”
- Millət vəkili QHT-əri fəal olmağa çağırdı

"Azərbaycan təbiətinə qarşı belə vəhşi münasibət ermənilərin xislətindən irəli gəlir". Bu sözləri Milli Məclisin Təbii ehtiyatlar, energetika və ekologiya komitəsinin sədri, millət vəkili Sadiq Qurbanov son günlər Laçın və Xocalı meşələrinin ermənilər tərəfindən yandırılmasına münasibət bildirərkən deyib. O bildirib ki, Avropa İttifaqının 18 iyul 2022-ci il tarixdə Azərbaycanla tərəfdaşlığa dair hesabatında “Dağlıq Qarabağ” ifadəsindən imtina etməsi Ermənistanda revanşist qüvvələri məyus etdi:
"Ermənistanda fəaliyyət göstərən “Respublika” partiyasının sədr müavini Armen Aşotyan bu sənəddə bir dəfə də olsun “Dağlıq Qarabağ” ifadəsinin işlədilməməsinin Nikol Paşinyan tərəfindən imzalanan üçtərəfli bəyanatda həmin ifadənin olmaması, Nikol Paşinyanın xəyanətkar siyasətinin nəticəsi olduğunu bildirib".
Millət vəkili qeyd edib ki, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin sərkərdəliyi ilə Ermənistanın əvvəlcə müharibə meydanında, sonra isə diplomatik sahədə uduzması onların artıq siyasi gerçəkliklə barışmalı olduqlarını göstərdi: "Lakin bu gerçəklik fonunda erməni xisləti də özünü göstərməyə bilməzdi. Diplomatik platformada baş vermiş diqqətəlayiq dəyişikliklər Laçını tərk edən erməni əhalinin nümayişkəranə şəkildə tərk etdikləri evləri və meşə zolaqlarını yandırması ilə müşayiət olundu".
S.Qurbanov bildirib ki, bu təsadüfi deyil, işğaldan azad edilmiş bütün ərazilərdə erməni vəhşiliyinin, ekoloji terrorunun şahidi oluruq: "Ermənilər meşə zolaqlarını, bulaqları, nadir ağacları məhv etmiş, faydalı qazıntılarımızı talamışlar. Azərbaycanın flora və faunasına böyük zərbə vurublar. Ermənistanın Azərbaycana qarşı ekoloji terrorunun, təəssüf ki, bu gün də davam etməsinin şahidiyik. Laçın və Xocalı meşələri yandırılmaqla ətraf mühitə, bioloji müxtəlifliyə, meşələrə, yeraltı və yerüstü təbii ehtiyatlara vurulan ziyan beynəlxalq ekosid cinayətinin tərkib hissələridir. “Ekosid” termini yunancadan “evi, məkanı məhv etmək” anlamına gəlir və erməni vandalları işğal etdikləri məkanlarımızda guya “öz evlərini” yandırmaqla yanaşı, ətraf mühitə, ana təbiətə ziyan vururlar. Onlar anlamırlar ki, regionun bir hissəsində təbiətə, ətraf mühitə ziyan vurmaq, bütöv bölgənin təbii kompleksinə, flora və faunasına zərər vurmaqdır, qlobal anlamda isə hava keyfiyyətinə və istixana qazlarının artmasına və deməli qlobal istiləşməyə səbəb olmaqdır. Faktiki olaraq, bütöv regionun təbiətinə ziyan vuran bir millətin köklərinin bu regiondan olmaması heç şübhə doğurmamalıdır".
Millət vəkili əlavə edib ki, ermənilər bu cinayətləri ilə ətraf mühitin qorunması üzrə bir çox beynəlxalq konvensiyaları pozurlar: "Bunlar YUNESKO-nun Ümumdünya mədəni və təbii irsin qorunması haqqında Konvensiyası, Avropanın canlı təbiətinin və təbii mühitin qorunması haqqında Avropa Konvensiyası (Bern Konvensiyası), BMT-nin Bioloji müxtəliflik haqqında Konvensiyası, Bioloji müxtəliflik haqqında Konvensiya, Biotəhlükəsizliyə dair Kartagena Protokolu və digərləridir. Bütün bu konvensiyaların katibliklərinə təcili surətdə erməni cinayətləri barədə məlumatlar təqdim edilməlidir".
S.Qurbanov deyir ki, düşmənin son 30 ildə törətdiyi ekoloji cinayətlərə aid rəqəmlərə diqqət yetirsək, ermənilərin təbiətə qarşı törətdiyi vəhşiliyin nə qədər böyük miqyasda olduğunu aydın görə bilərik: "Belə ki, işğala məruz qalan torpaqlarımızda 280 min hektar meşə sahəsi və onun 13197,5 hektarı qiymətli ağac növlərindən ibarət olub. İşğaldan azad olunmuş Zəngilan, Ağdam, Kəlbəcər, Qubadlı və digər rayonlarda qiymətli ağac növlərinin çoxu yarımfabrikat kimi xarici ölkələrə daşınıb. Yəni işğal dövründə bütün maddi sərvətlər talan olunub, meşələr kəsilərək satılıb, təbii resurslar qarət edilib. Ermənilərin törətdiyi digər bir vəhşilik isə təbii abidə hesab olunan ağacları məhv etməsidir.
Azərbaycanda bir sıra ağaclar hələ sovet dövründə təbiət abidələri siyahısına daxil edilmişdi. 30 ilə qədər erməni işğalı altında qalmış ərazilərdə 152 ədəd belə ağac mövcud olub. Bu ağacların siyahısına Şərq çinarı, Dağdağan, Palıd, Saqqız ağacı və digər ağaclar daxil olub. Bu ağacların çoxunun 1600 il yaşı olub. Bu ağaclardan 123-ü məhv edilib, yandırılıb, kəsilib".
S.Qurbanov bildirib ki, ermənilərin qanunsuz şəkildə Azərbaycanın əzəli torpaqlarında məskunlaşması Cenevrə Konvensiyalarının ciddi pozuntusu, müharibə cinayət olmaqla, Ermənistan üçün beynəlxalq hüquqi məsuliyyət yaradır: "Hesab edirəm ki, Azərbaycanın ictimai-siyasi fəaliyyətlə məşğul olan bütün şəxsləri bu məsələdə fəal olmalı, bütün platformalarda birgə fəaliyyət göstərməlidir. Xüsusilə vətəndaş cəmiyyəti institutlarının üzərinə böyük vəzifə düşür. Üç sahədə ixtisaslaşmış QHT-lər daha da fəal olmalıdırlar:
1) İnsan hüquları;
2) Qaçqınlar, məcburu köçkünlər;
3) Ekologiya.
Düzdür, bu sahədə beynəlxalq təşkilatlara bir sıra müraciətlərin şahidi olduq. Lakin daha yaxşı olar ki, vətəndaş cəmiyyəti institutları hesabatlar hazırlayıb beynəlxalq təşkilatlara təqdim etsinlər".

Azərbaycanlı alimin kitabı Türkiyədə nəşr edilib

Azərbaycanlı gənc alim, Ankara Universitetində Beynəlxalq Hüquq üzrə fəlsəfə doktorluğu elmi işini müdafiə edərək "Hüquq elmləri üzrə Fəlsəfə Doktoru" elmi adını alan Təbriz Raufoğlunun monoqrafiyası Türkiyənin tanınmış hüquq nəşriyyatlarından olan Ədalət Nəşriyyatı tərəfindən nəşr edilib. "Hüquqi yönləri ilə Kiberməkanda Yurisdiksiya Problemi" adı ilə çap edilən əsər internetin beynəlxalq hüquqi statusu, Kiberməkanda meydana gələn ictimai münasibətlərin Yuridiksiya aidiyyatı kimi mövzulardan bəhs etməkdədir. Qeyd edək ki, Kitab yazarın müdafiə etdiyi dissertasiya əsasında hazırlanmışdır. Dissertasiya Ankara Universiteti Hüquq fakültəsinin Beynəlxalq Hüquq kafedrasının müdiri, Prof.Dr. Serap Telli Akipek, kafedranın müəllimi, Prof. Dr. Cavid Abdullahzadə, Ufuk Universitetinin rektoru, beynəlxalq hüquq üzrə tanınmış alim, Prof.Dr. Sertaç Hami Başeren, Ankara Üniversiteti Siyasi Elmlər Fakültəsinin Dövlətlər Hüququ kafedrasının müdiri, Prof.Dr. Funda Keskin Ata ve Ankara Hacı Bayram Veli Universiteti Hüquq Fakültəsinin Beynəlxalq Hüquq kafedrasının müdiri, Dos. Dr. Ali İbrahim Akkutaydan ibarət jüri qarşısında müdafiə edilib.

“Lal-kar, kor” və “şikəst” sözləri qanundan çıxarıldı

Prezident İlham Əliyev Azərbaycan Respublikasının məcəllələrinə bir sıra dəyişikliklər edilməsi ilə bağlı qanunu imzalayıb. Butov.az xəbər verir ki, dəyişikliyə əsasən, məcələllərdə mövcud olan bir sıra sözlər digər söz və ifadələrlə əvəz olunub. “Bədən qüsuruna” sözləri “fiziki çatışmazlıq”, “Lal-kar və kor” sözləri “Nitq-eşitmə və görmə qabiliyyəti tam məhdud olan”, “Kor” sözü “Görmə qabiliyyəti tam məhdud”, “qüsurları” sözü “pozuntuları”, “kəmağıllıq” sözü “əqli gerilik”, “şikəstlik” sözü “xəsarət”, “şikəst olan” sözləri “əlilliyi müəyyən edilmiş” sözləri ilə əvəz edilib.

Təbrizin millət vəkili:

"Cəmiyyət parçalanmağa doğru gedir"

Təbrizin İran parlamentindəki nümayəndəsi Məsud Pezeşkiyan cəmiyyətin parçalanmağa və qruplaşmağa doğri getdiyini bildirib. Məsud Pezeşkiyan ölkədə qruplaşmaların çoxaldığını və bunun cəmiyyətin parçalanmasına, təhlükəli durumun yaranmasına səbəb olduğunu deyib:
"İbrahim Rəisi hökumətinin qütbləşmələrə rəvac verməsinin səbəbi nədir? Bəlkə mütəxəssislərin dediyi kimi bu seçkilər dövründə verilən vədlərin unudulması üçün bilərəkdən atılan addımdır"-deyə, Pezeşkiyan hökuməti verdiyi sözləri yerinə yetirməməkdə günahlandırıb.
İbrahim Rəisi prezident seçildikdən sonra ölkədə qütbləşmənin sürətləndiyini deyən millət vəkili, hökumətin məcburi hicab və başqa bu kimi bəhanələrlə vətəndaşların fikrini əsas məsələlərdən yayındırmağa çalışdığını söyləyib. O, ölkədə yoxsulluq, bahalıq, işsizlik və bu kimi başqa problemlərin artdığını, hökumətin isə bütün çatışmazlıqları öncəki hakimiyyətin üzərinə yıxaraq məsuliyyətdən yayınmağa çalışdığını bildirib:
"Bu hakimiyyət bacarıqlı insanların potensialından istifadə etmək yerinə onları müxtəlıif bəhanələrlə, o cümlədən casusluq, xarici dövlətlərə bağlılıq və başqa bu kimi qondarma ittihamlarla meydandan çıxarmağa çalışır"-deyə, Məsud Pezeşkiyan "camaran" xəbər saytına verdiyi müsahibədə qeyd edib.
Timur

Azərbaycanın tanınmış pedaqoqu vəfat etdi

Azərbaycanın tanınmış pedaqoqu, Bakının 132 saylı məktəbinin sabiq direktoru Aliyə Təhmasib vəfat edib. Bu barədə teleaparıcı Saleh Bağırov məlumat yayıb. A.Təhmasib 75 yaşında dünyasını dəyişib. Qeyd edək ki, Aliyə Təhmasib 1947-ci il martın 13-də Bakı şəhərində ziyalı ailəsində dünyaya göz açıb. Uzun illər 132 nömrəli məktəbə rəhbərlik edən Aliyə Təhmasib yüksək dövlət mükafatları ilə yanaşı, bir sıra diplom və fəxri fərmanlara da layiq görülüb. 2007-ci ilin mart ayında Aliyə müəllim təhsilin inkişafındakı böyük xidmətlərinə görə və ömrünün 60, əmək fəaliyyətinin 40 ili tamam olması münasibətilə Prezidentin fəxri təqaüdünə layiq görülüb. Aliyə Təhmasib Respublika Təhsil Şurasının üzvü olub. 2010-cu il sentyabrın 15-də uzun müddətli təmirə dayanan 132 saylı məktəbin açılışından bir neçə gün sonra fəxri təqaüdə yola salınıb. O, dəfələrlə Azərbaycan və SSRİ Ali Sovetinin deputatı seçilib.

İctimai Şuraların Vahid Onlayn Platformaya inteqrasiyası ilə bağlı təlim keçirilib.

İctimai Şuraların Onlayn Platformaya inteqrasiya edilməsi ilə bağlı “İctimaishura.az saytının idarə olunmasında birgə iştirak” adlı təlimlər keçirilib.

Təlimin açılışında çıxış edən İnformasiya Təşəbbüslərinə Dəstək İctimai Birliyinin sədri Cəsarət Hüseynzadə qeyd edib ki, Azərbaycanın ictimai şuralar ilə bağlı ilk və yeganə vahid onlayn platforması olan İctimaishura.az ABŞ Beynəlxalq İnkişaf Agentliyi (USAID) tərəfindən maliyyələşdirilən “FHI 360”, “ICNL” və MG Consulting” təşkilatları ilə birgə əməkdaşlıqda həyata keçirilən “Şəffaflıq Naminə Vətəndaş Cəmiyyəti - ECSOFT” layihəsi çərçivəsində yaradılıb. Platforma ictimai şuralar ilə bağlı informasiya mühitinin formalaşmasında əsas rola malikdir. Ötən dövr ərzində 500-dən çox xəbər hazırlanaraq sayta yerləşdirilib. Eyni zamanda 38 ictimai şura platformaya inteqrasiya edilib. Həmin ictimai şuraların fəaliyyəti, üzvləri haqqında və digər məlumatlar bazaya daxil edilib.

USAID-in “Şəffaflıq Naminə Vətəndaş Cəmiyyəti” (ECSOFT) layihəsinin nümayəndəsi Hamlet Babayev “ECSOFT” layihəsi haqqında məlumat verərək bildirib ki, ictimaishura.az saytı bu proqram çərçivəsində hazırlanan 2-ci platformadır. Layihə çərçivəsində E-Nəzarət Platforması (www.enezaret.az) fəaliyyətə göstərir. Hamlet Babayev bildirib ki, “ECSOFT” layihəsi çərçivəsində dövlət qurumları ilə geniş əməkdaşlıq qurulub və həmin qurumların əməkdaşları üçün treninqlər təşkil edilib. Proqramın müxtəlif fəaliyyət istiqamətləri ilə QHT-lərlə də geniş əməkdaşlıq həyata keçirilib.

Açıq Hökumət Platformasının koordinatoru, Konstitusiya Araşdırmalar Fondunun prezidenti Əliməmməd Nuriyev ictimai iştirakçılıq və ictimai şuralar ilə bağlı müsbət istiqamətdə proseslərin getdiyini bildirib. Ə. Nuriyev həmçinin İctimaishura.az platformasının da prosesə töhfə verdiyini və informasiya əlçatanlığının təmin olunmasında müsbət rolunu qeyd edib.

Daha sonra Platformadan istifadə qaydaları haqqında təqdimatla çıxış edən Cəsarət Hüseynzadə qeyd edib ki, platformanın idarə olunmasında dövlət qurumları və ictimai şuraların iştirakını arzu edirik. Bu iştirakın həyata keçirilməsi üçün platformada texniki imkanlar yaradılıb. Təqdimatda platformanın üzvlər tərəfindən idarə olunması ilə bağlı texniki imkanlar nümayiş olunub.
Təlim müzakirələr ilə davam edib. Ümumilikdə 3 qrupda keçən təlimdə 9 mərkəzi icra hakimiyyəti orqanının nümayəndəsi, 23 ictimai şura üzvü olmaqla ümumilikdə 36 nümayəndə iştirak edib.
Təlimin sonunda iştirakçılara təmsil etdiyi qurumun Platformaya girişi üçün kod, parol və fəal iştiraka görə təşəkkürnamələr təqdim edilib.

Hədəfin Kitab təqdimatı

Bu günlərdə “Hədəf” liseyinin akt zalında gənc yazar Ellada Əlizadənin yeni işıq üzü görən hekayələrdən ibarət “Düşünən beyinlər” adlı kitabının təqdimatı keçirilmişdir.
Tədbiri giriş sözü ilə açan Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun aparıcı elmi işçisi, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, tənqidçi Qürbət Mirzəzadə müəllif haqqında iştirakçılara məlumat vermiş, kitabda yer alan hekayələrin mövzusu, bədii strukturu, janr özünəməxsusluğu barədə öz düşüncələrini bölüşmüşdür.
Natiq oxucuların mühakiməsinə təqdim olunan kitabın eyni zamanda eksperiment xarakteri daşımasına diqqəti yönəltmiş, bu nəsr nümunələrinin essevari bir biçimdə qələmə alınmasını xüsusi olaraq vurğulamış, belə bir cəhdin ənənəvi yaradıcılıq təcrübəsi ilə üst-üstə düşməyən məqamlarını qeyd etmiş, kitabın heç də ədəbi ictimaiyyət və oxucular tərəfindən birmənalı qarşılanmayacağını müəllif və tədbir iştirakçılarının nəzərinə çatdırmış, gənc müəllifə yeni-yeni yaradıcılıq uğurları arzulamışdır.
Sonra söz tədbir iştirakçılarına verilmiş, şair və yazıçılardan Qorxmaz Kadusi, Nizami Zamanlı kitabın özünəməxsus xüsusiyyətlərindən geniş bəhs etmiş, müəllifin nail olduğu yaradıcılıq məziyyətləri barədə öz fikir və mülahizələrini söyləmişlər.
Nəfəs alətlərinin mahir ifaçısı Zahir Zülfüqarov kitabdakı hekayələrdə həyati gerçəkliyə, real hadisələrə müəllif yanaşmasının yeni çalarlarla ifadəsini əsas uğurlardan biri kimi qiymətləndirmişdir.
Gənc yazıçının nənəsi Ceyran Hüseynovanın, xalası Səbinə Ağayevanın, bibisi Elza Surxayevanın, bacısı Elyana Əlizadənin çıxışları, müəllif haqqında ürək sözləri tədbirin təsirli və səmimi məqamları kimi yadda qaldı.
Qaradağ rayonundakı 195№-li tam orta məktəbin təlim tərbiyə işləri üzrə direktor müavini, Azərbaycan dili və ədəbiyyat müəllimi Vəfa Hüseynova qızının məktəb illərindən başlayaraq bədii yaradıcılıq sahəsinə xüsusi həvəsindən, biliklərə səylə yiyələnmək qabiliyyətindən söhbət açmış, yazıçı və gələcəyin həkimi kimi uğurlarının bol olmasını diləmişdir.
Adı çəkilən təhsil müəsissəsinin müəllimlərindən Aytəkin Musayevanın, Elnarə Nəcəfzadənin, Aynur Qarayevanınn və Həbibə Sarızadənin gənc qələm sahibi haqqında fikirləri, “Düşünən beyinlər”lə başlanan yaradıcılıq debütü haqqında düşüncələri maraqla qarşılanmışdır.
“13 diri” hekayəsinin personajları- Azərbaycan Tibb Universitetinin II kurs tələbələri: Məhəmməd Ağabəyli, Famil Məmmədov, Aysun Verdiyeva, Nurlanə Məmişova, Fidan Vəlizadə, Əliyyə Quliyevanın adı çəkilən hekayənin ilk oxucuları kimi keçirdiyi hiss və duyğuları dilə gətirən təəssüratları tədbirə xüsusi rəng qatdı.
Sonda müəllif “Düşünən beyinlər” üzərində yaradıcılıq işindən, gələcək planlarından danışmış, təqdimat iştirakçılarına və tədbirin gerçəkləşməyində əməyi olanlara minnətdarlığını bildirmişdir.

AMEA-nın ləğvi təklifinə dəstək gəldi - Qərar gözlənilir

Son günlər Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) yarıtmaz fəaliyyəti ciddi tənqidlərə tuş gəlib. AzTV-nin AMEA-nı "vuran" süjetindən sonra ölkənin elm ocağının ləğv olunması, ya da Təhsil Nazirliyinə birləşdirilməsi təklif edilir. Bəs, ahıl insanların yığıncaq yerinə çevrilən AMEA ləğv oluna bilərmi? Bu barədə Butov.az-a açıqlama verən Milli Məclisin Elm və təhsil komitəsinin üzvü Etibar Əliyev bildirib ki, bütün dünyada hər 5 ildən bir elm sahələrinin inkişaf strategiyaları hazırlanır. Deputatın sözlərinə görə, elmin inkişaf strategiyaları əsasında elmə ayrılan vəsaitlərə, elmi tədqiqatların aktivlik indeksinə və sənaye tətbiqinə baxılır: “Bu gün geniş spektrli işlərdə elm mərkəzləri çox böyük rol oynayır. Ancaq indiki vəziyyətdə AMEA ölkədə elmin missiyasını həyata keçirə bilmir. Mütləq hansısa dəyişiklik olmalıdır. AMEA-da struktur dəyişikliyindən, gəncləşmə siyasətindən tutmuş, əlavə institutların qalıb-qalmaması, ayrılan vəsaitin nəticəyönümlü xərclənib-xərclənməməsi məsələləri müzakirə olunmaldır. Çox təəssüflər olsun ki, AMEA son 10 ilə yaxın müddətdə özünün durğunluq dövrünü yaşadı. Ramiz Mehdiyevin təyinatından sonra intriqalar gücləndi, alimlər arasında qarşıdurmalar artdı. Əlavə yaradılan strukturlar elmin inkişafına heç bir təsir göstərmədi. Ayrı-seçkiliklər, yerlibazlıqlar, elmə yad olan məsələlər daha qabarıq şəkildə özünü göstərdi”.



E.Əliyev hesab edir ki, indiki durumda Elm və Təhsil Nazirliyinin yaradılmasına böyük zərurət var: “İnstitutların birləşdirilməsi məsələsi önə çəkilə bilər. Elə institutlar var ki, bir istiqamətdir, ancaq şaxələnib bunların birləşdirilməsi islahatların tərkibinə daxil ola bilər. Hər halda AMEA-dakı ətalət aradan qaldırılmalıdır, bunun üçün ciddi siyasi qərarlara ehtiyac var. Elmi tədqiqatların aparılması hər bir ölkənin sənayesinin, iqtisadiyyatının hərəkətverici qüvvəsidir və bu bütün dünyada qəbul olunub. Təəssüflər olsun ki, AMEA bu funksiyanı yerinə yetirə bilmir. Elm adamlarının, akademiklərin demək olar ki, bütün məsələlərdə ictimai rəyə təsiri çox zəifdir. AMEA haqqında siyasi qərarın qəbul olunmasına ehtiyac var”. Qeyd edək ki, təhsil naziri Emin Əmrullayev bu gün keçirdiyi brifinqdə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası (AMEA) ilə Təhsil Nazirliyinin birləşdirilməsi təklifinə münasibət bildirib. Nazir deyib ki, ayrı-ayrı ölkələrin bununla bağlı fərqli təcrübələri var: "Bəzi ölkələrdə struktur Elm və Təhsil Nazirliyi olaraq fəaliyyət göstərir. Azərbaycandakı mövcud təcrübə haqqında sualın cavabı məndə deyil. Bu, icra hakimiyyətinin səlahiyyətində olan məsələdir".

H.B.Zərdabinin millət sevgisi

Hər bir xalqın taleyində, mədəniyyətində, iqtisadiyyatında, hərb sahəsində və memarlığında bir şəxsiyyət amili tarixləşən iz qoyduğu kimi, Azərbaycan xalqının da zaman-zaman taleyüklü məsələlərində uzaqgörən, bütün ruhuyla millətinin daşıyıcısı hesab olunan şəxsiyyətlərin ümdə rol oynaması tarixi həqiqət - reallıqdır.
XX əsr Azərbaycan mədəniyyətinə, maarifçiliyinə və xeyriyyəçiliyinə xüsusi töhfə vermiş, yaradıcı ziyalı, ədib-nasir, publisist-jurnalist və alim kimi şöhrət tapmış, son nəfəsinə kimi xalqına şərəflə, sədaqətlə xidmət etmiş Həsən Bəy Zərdabi də tarixin daş yaddaşına çevrilmiş görkəmli şəxsiyyətdir.
Rus işğalının, istilasının ən aqressiv, amansız vaxtlarında millətin ayılması, maarifləndirilməsi vacib proses idi və bu yolda bir addım belə atanların qarşısına sədlər çəkilir, millət, torpaq ürəkli övladların haqq sözü deməsi, doğru yol göstərməsi müxtəlif bəhanələrlə yasaqlanırdı.
20-ci illərə qədər Tblisi şəhəri bir mədəniyyət mərkəzi kimi Qafqaz xalqlarını öz qoynuna almışdı. Həmin dövrlərdə Azərbaycanın görkəmli sənətçiləri, hərbçiləri və yazıçıları Tblisidə fəaliyyət göstərirdilər. Müxtəlif zaman kəsiyində torpağımızın işıqlı sabahınının carçıları olan övladları harada yaşamalarından asılı olmayaraq övladlıq borclarını öz əməlləri və yaradıcılıqları ilə ödəməyə çalışırdılar...
Həmin dövrün özünəməxsus çətinlikləri olsa da, Azərbaycan-Türk ruhunu qanlarında daşıyan millət fədailəri böyük inamla xalqın mənsub olduğu, millətin mənəvi yükünün daşıyıcıları, bir amal uğrunda bir-birinə dəstək olmağa çalışır, böyük islahatlara can atırdılar. Bu həmin zaman idi ki, Azərbaycan satirik poeziyasının parlaq yaradıcısı M.Ə.Sabir «Qərblilər göydə balonlarda gəzir, biz hələ avtomobil minməyiriz» deyirdi.
Kəskin maarifpərvər şair M.Hadi də ürək yanğısıyla «Yox millətimin imzası imzalar içində» hayqırtısı ilə car çəkirdi.
Xeyli əvvəllər millətimizin mətbuat bayrağını ilkin qaldıran H.B.Zərdabi mətbuatımızın qaranquşu – müjdə gətirəni «Əkinçi» ni yaratmışdı. Maddi və mənəvi çətinliklərlə üzləşən bu qəzet Azərbaycan maarifçiliyində, mədəniyyətində misilsiz rol oynamaqla maarifçilik işində önəm kəsb etdi. Min bir zəhmət və basqı sayəsində «Əkinçi»nin yaşamasına, yayılmasına çalışan H.B.Zərdabi – xalqımızın hünərvər övladı kimi əsl fədakarlıq göstərirdi.
Böyük vətəndaş, qanı millət sevgisiylə axan, bütün varlığın, nümayəndəsi olduğu xalqın maariflənməsinə, elmi tərəqqisinə, mədəniyyətinin yüksəlməsinə həsr edən H.B.Zərdabi «Əkinçi»ni yaşatmaq, bu ilk mətbu orqanla millətin dərd-sərini, arzu-istəklərini ifadə etməyə çalışırdı. Lakin maddi dayaq, ehtiyat olmadığından bu böyük şəxsiyyət qəzeti çap etdirmək üçün İrəvana, Naxçıvana səyahətə çıxır. Uzun bir coğrafi məsafə və bu yerlərdə, məkanlarda qəzetə ianə-abunə toplamaq istəyir. Xalq dili ilə desək: Əli ətəyindən uzun qayıdır.
Yüksək mənəviyyat sahibi olan, xalqının övladlarına işıqlı yol göstərməyə çalışan istədiklərinə qismən də olsa nail olur, insanların maariflənməsində böyük yol aça bilməsə də, bu yollara qovuşacaq mənəvi cığır iz açır...
Millətimizin bu Fərhad ürəkli, oğlu canından çox sevdiyi millətinin yolunda öz ömrünü şam kimi əridir. Çəkdiyi əzabların əvəzində bir təsəlli olur: Mən nəsə elədim. Böyük ədibimiz istər dumada olduğu vaxt, istərsə də olmadığı zamanlarda, xalqının elçisi-vəkili-deputatı kimi mühüm vəzifə daşımışdır . Həmin zamanlarda bir erməni iş adamı, Dumada Bakıya su çəkilişi məsələsini həll etməyə çalışır. Onun məqsədi pul qazanmaq və Bakı ətrafından içməyə belə yararlı olmayan su çəkməklə əhalinin sağlamlığına zərər vurmaq idi. Erməninin bu təklifinin əleyhinə çıxan H.B.Zərdabi böyük ürəkli Hacı Zeynəlabdini içməli suyun dağlardan çəkilməsinə ruhlandırır. Elə bu günümüzün özündə də məşhur şollar suyu, Bakımızın əsas təmiz, içməli suyudur.
Bir millətin iki böyük ürəkli övladı, millətinin pərvanələri olan H.B.Zərdabi və Hacı Zeynalabdin məslək, əqidə yoldaşı olmuş, millətin taleyində mühüm rol oynayacaq əməli işlərdə birlikdə düşünüb, ölçüb-biçib müsbət nəticəli qərara gəlmişlər. H.B.Zərdabinin açdığı Qızlar məktəbinin də maddi dəstəkçisi Hacı Zeynalabdin olmuşdur. H.B.Zərdabinin Nigar, Həcər timsallı həyat yoldaşı Hənifə xanım belə bir həssas məqamlı xatirə yazıb. Bir gün Hacı Zeynalabdin ilə H.B.Zərdabi görüşüb Qızlar Gimnaziyasına getməli olurlar. Burada əsas məqsəd qızlara verilən yeməklərin keyfiyyətini öyrənmək idi. Yoxlama nəticəsində məlum olur ki, qızlara verilən ət xörəkləri dişi qoyun ətindən imiş. Hacı Zeynalabdin aşbaza tapşırıbmış ki, dişi heyvan əti alma, yalnız erkək ətləri al. Çünki erkək heyvanın əti daha çox kalorili və faydalıdır. Məktəbli qızların sağlamlığı üçün nəzərdə tutulurdu. Həmin yoxlamadan sonra Hacı Zeynalabdin aşbazı işdən azad edir...
H.B.Zərdabi bir ziyalı, alim kimi deyil, öz imkanı sayəsində də əsl xeyriyyəçi idi. Bu böyük, əvəzolunmaz şəxsiyyətin əməlindən bir epizodu da qızları Hənifə xanımın dilindən eşidək: “H.B.Zərdabi Qubadan bizə pənah gətirən bir cavan oğlana evimizdə otaq ayırdı və onun hüquq sahəsində təhsil almasına şərait yaratdı. Bu minvalla o, 15 il bizdə qalaraq hüquq üzrə mütəxəssis oldu...
H.B.Zərdabi xalqımızın, torpağımızın təbiətcə, şəxsiyyətcə bir insan, vətəndaş və türk övladı, zamanına görə bənzəri, oxşarı olmayan oğlu desək, vicdanımıza verəcəyimiz mənəvi hesabatda haqlı olarıq.
H.B.Zərdabi özü boyda bir mənəviyyat, alicənablıq, xeyirxahlıq simvoludur. Təəssüf ki, millət asidir. Demək ki, bu da onun tale yazısıdır. Özünün bütün mənəvi və maddi imkanlarını xalqının maariflənməsinə həsr edən bu böyük insan, vətəndaş, cəmiyyətinin bünövrəsinin, maarifçiliklə mümkünlüyünü anladıqdan sonra bütün varlığı ilə həyatını bu sahəyə həsr edib.
H.B.Zərdabi mətbuatın, qəzetçiliyin nə qədər böyük əhəmiyyətini bildiyindən «Əkinçi» qəzetini yaratdı. İki il ömrü olan bu mətbu orqan zaman-zaman sinəsindən od püskürən Yanardağımız xalqın ürəyindəki inam ocağını alovlandırdı. Böyük vətəndaş, xalqını qəlbən, bütün varlığı ilə sevən H.B.Zərdabi onların zəka yoluna işıq salan bənzərsiz insan idi və taleyinə də bir Yanardağ qisməti düşmüşdü. Bu məqamda dahi türk şairi Nazim Hikmətin:

Mən yanmasam,
Sən yanmasan,
Biz yanmasaq,
Necə çıxar
Qaranlıqlar aydınlığa.

misraları H.B.Zərdabi kimi övladların boyuna, ömür yoluna biçilmiş misralardır, özündə bir vətən eşqi ifadə edir.
H.B.Zərdabinin qarşısını o vaxtkı çar üsuli-idarəsi alsa da, o yenə də bir çıxış yolu tapırdı. Onun dostu, məmləkətimizin xeyriyyəçi-mesenat övladı Hacı Zeynalabdin xeyriyyəçiliyini maarifçiliklə əlaqələndirirdi. Hacı Zeynalabdin çox böyük ürəklə, səmiyyətlə Həsən bəyi eşidirdi və gördüyü xeyirxahlıqdan zövq alırdı. O, bu yolda böyük sərmayələr qoysa da, dostu Həsən bəyə minnətdar idi...
Həmin zamanlar Bakıda onlarla milyonçu öz səxavəti, əliaçıqlığı və millətsevərliyilə tanınsa da, H.B.Zərdabinin ən yaxın dostu, ərki çatan insan Hacı Zeynalabdin idi.
Ümumilikdə H.B.Zərdabinin ömür yoluna baxsaq, onun həyat fəaliyyəti çoxşaxəli, çoxsahəli olmuşdur. Bir qəzetçi kimi tanıdığımız H.B.Zərdabi həm də torpaqşünas alim idi. O, torpağın «dilini» anasının dili kimi bilirdi. Təkcə Bakı Qızlar məktəbini açması o zaman üçün böyük xidməti idi. Elmin neçə-neçə sahəsini mükəmməl bilsə də, bütün elmlərin qapısının açarını maarifçilikdə, təhsildə görürdü. Eyni zamanda bu sahədə çətinliyi olan tələbələri öz övladı kimi evində saxlayır, qayğılarına qalırdı.
Bir qəzetçi-jurnalist, torpaqşünas alim, maarifçi-pedaqoq, Bakı dumasının üzvü, xeyriyyəçi şəxsiyyət olmaqla xalqının hərtərəfli inkişafını qəlbən arzulayırdı və heç də təsadüfi deyildir ki, dünyasını dəyişməmişdən əvvəl bu mahiyyətdə vəsiyyət etmişdi: «Sizdən xahiş edirəm ki, mənim dəfnimi, qəbrimi təmtəraqlı etməyin, məni çox sadə dəfn edin. Dəfn üçün xərclənməsi lazım gələn vəsaiti müsəlmanlar arasında savad yayan cəmiyyətə verin».
Mədəniyyətimizin bir əsas qolu da incəsənətimizdir. H.B.Zərdabi mətbuat sahəsində ustad naşir, jurnalist olmaqla yanaşı, ədəbiyyatşünaslıq sahəsini də gözəl bilirdi. Eyni zamanda teatra, səhnə əsərlərinə də böyük maraq göstərirdi. O, «Kaspi» qəzeti redaksiyasında işləyəndə Ü.Hacıbəyovun musiqiyə olan böyük həvəsini görüb demişdi: - Oğlum, sən elə bir teatr yaz ki, iştirak edənlər oxusunlar. Birinci Azərbaycan operasına baxmağı çox arzulasa da, bu, ona qismət olmadı. Onun həyatdan köçməsindən az sonra, «Leyli və Məcnun» operası tamaşaya qoyuldu...
Dövrünün alimi, filosofu H.B.Zərdabinin ictimai-siyasi fəaliyyəti onun həyatında mühüm yer tutur. Dumada müxtəlif məsələlərin müzakirəsi zamanı, xalqının taleyüklü məsələlərində öz mövqeyini açıq bildirərək, görüləcək işlərin doğru səmtə istiqamətlənməsi üçün fikir və mülahizələrini, məntiqə söykənən haqlı iradlarını deməkdən çəkinməmişdir.
Böyük mütəfəkkirin yazıçı nüfuzu çox olduğundan, çar çinovnikləri onun fəaliyyət dairəsini kiçiltmək üçün maneçilik törədirdilər. «Əkinçi» qəzetinin bağlanması da bu səbəbdən idi və həmin vaxt o, doğuluğu kəndə qayıdaraq, öz ideya-məramlarını həyata keçirmək üçün maddi mənbələr, yollar axtarırdı...
O zaman başqa ölkələrlə əlaqələr geniş olmasa da, H.B.Zərdabi Qərbdə və Rusiyada, Kazanda, İranda çıxan bir sıra mətbuat orqanları ilə yazışaraq əlaqə saxlayır, dünyada gedən siyasi, mədəni xəbərləri, yenilikləri izləyirdi.
Professor, ədəbiyyatşünas Nazim Axundov öz elmi-bədii araşdırmalarında Azərbaycan satirik jurnallarının tatar və Orta Asiya xalqlarının mətbuatına təsirindən danışarkən «Əkinçi»ni nümunə kimi göstərmişdir. O, tatar mətbuatşünası İsmayıl Rəmiyevin «Vaqtlı tatar mətbuatı» (1905-1925) kitabına istinadən yazır: «Müəllif tatar mətbuatının yaranması və inkişafı haqqında düzgün təsəvvür yaratmaq üçün buraya Azərbaycan mətbuatı haqqında xeyli məlumat əlavə etmişdir. Müəllif yazır ki, «Əkinçi» qəzeti bütün türk-tatar xalqlarının mətbuatının inkişafına böyük başlanğıcdır».
1899-cu ildə Kazan şəhərində maarifçi, imkanlı xanım Akçurina həmfikiri olan Hənifə xanım Məlikovanın məktəblilər üçün yazdığı dərs vəsaitini - «Tərğub» adlı kitabını öz hesabına nəşr etdirmişdir.
Qeyd etməliyik ki, XIX əsrin 70-ci illərində Daşkənddə nəşr olunan «Türküstanskiye vedomosti»yə əlavə kimi buraxılan «Türküstan vilayətinin qəzeti» ilə, «Əkinçi» qəzeti redaksiyası əlaqə saxlayırdı.
Baxçasarayda çıxan «Tərcüman» qəzeti Zərdabiyə bir müəllim, bir ustad kimi baxırdı. Həsən bəy «Tərcüman»ın nəşrinə sevinir, maarifçiliyin inkişafı sahəsindəki xidmətləri alqışlayırdı. H.B.Zərdabi «Tərcüman»ı «Əkinçi»nin yetişdirməsi hesab edirdi.
H.B.Zərdabinin ölkə hüdudlarından kənarda şöhrətlənməsi, bir ədib kimi sevilməsi onun böyük ideyalar uğrunda ömür sərf etməsi, Rusiyada ilk türk qəzetinin yaratması, Azərbaycan xeyriyyəçiliyini yayması, teatrın əsasını qoyması geniş ictimai fəaliyyətiylə bağlıdır. Xalqımızın fikir inkişafında və Rusiya məkanında yaşayan türklərin intibahında H.B.Zərdabinin özünəməxsus danılmaz mövqeyi, xidməti yer tutur.
1872-ci ildən Azərbaycanda ilk «Xeyriyyə Cəmiyyəti»nin əsasını qoyan Zərdabi 1873-cü ildə müəllimi olduğu gimnaziyada M.F.Axundovun «Hacı Qara» komediyasının tamaşasının təşkilatçısı olur və məhz bu tamaşa ilə də xüsusi Azərbaycan milli teatrının əsası qoyulur.
«Əkinçi» qəzeti milli mətbuat sahəsində ilk dəfə bədii əsərlər çap edir. XX əsrin ikinci yarısında dramaturgiya və nəsrə nisbətən arxada qalan şeirə, xüsusən satirik şeirin nümunələrinə öz səhifələrində yer verir. Bütün bunlarla yanaşı H.B.Zərdabi, el mahnılarının yazılı mətni olan şeirləri toplayıb 1902-ci ildə «Türk nəğmələri məcmuəsi» adı ilə çap etdirmişdir.
«Əkinçi» Azərbaycanın o vaxtkı ziyalılarının, qələm sahibləinin şeir və məqalələrinə həvəslə yer ayırırdı və qəzetin bütün ağırlığı, yazıların işlənməsi, çapa hazırlanması H.B.Zərdabinin əli ilə həyata keçirdi.
Böyük ədibin cəfakeş, qayğıkeş qadını Hənifə xanım hər zaman Zərdabinin yanında olub. Hənifə xanım xatirələrinin birində yazır: - Bir dəfə fransız qəzetinin baş müxbiri Bakıya gəlib çıxmışdı. O, Rusiyada Azərbaycan dilində çıxan yeganə qəzetlə maraqlanıb yanıma gəlmişdi. Qəzetin 3 il ərzində ancaq 300 abunəçisi olduğunu bilincə, müxbir təəccüblə H.B.Zərdabiyə baxıb səmimi şəkildə dedi: Siz qəhrəmansınız, bizim Fransada bu cür yoxsul qəzetlər üçün işləyən adam tapılmaz, sizin energiyanıza heyran qalmışam. Görünür, siz öz xalqınızı çox sevirsiniz».
Hər bir xalq onun taleyində iştirak edən övladının adını əbədiləşdirməklə, böyük bir şəxsiyyət yetişdirdiyini gələcək nəsillərə ötürür. H.B.Zərdabinin də İçərişəhərdə köhnə ensiklopediyamız yerləşdiyi yerdə bir oturaq halda heykəli var. Doğulub boya-başa çatdığı Zərdab rayonunda isə kiçik bir daxmadan ibarət olan «Ev muzeyi» var...
Uzun illər Bakıda, İçərişəhərdə yaşamış və xalqı yolunda fədakarlıq etmiş nəhəng şəxsiyyətin adına Bakıda ev muzeyinin, küçənin olmaması çox böyük təəssüf doğurur. Eləcə də jurnalistikamızın banisi olan, bu bənzərsiz sənətkarımızın adına təqaüd təsis olunması istedadlı tələbələrə verilməsi çox böyük qədirşünaslıq nümunəsi olardı...
Azərbaycan mətbuatının banisi, filosof, torpaqşünas alim, jurnalist, publisist, tədqiqatçı, qəzetçi, maarifçi H.B.Zərdabi Azərbaycan ziyalılığının ilkin simvollarından biridir.
XIX əsrin ikinci yarısından başlayaraq, XX əsr daxil olmaqla millətimizin taleyində müstəsna xidmətləri olan böyük övladları, alimləri, şairləri, yazarları, siyasətçiləri, xeyriyyəçiləri çox olmuşdur. XIX əsrin sonu, bütövlükdə isə XX əsrdə Azərbaycan xalqı ən böyük oğullarını yetirmişdir.
Başda H.B.Zərdabi olmaqla satirik şairimiz M.Ə.Sabir, yazıçı, molla Nəsirəddinçi, M.C.Məmmədquluzadənin, bəstəkar Ü.Hacıbəylinin, xeyriyyəçi Hacı Zeynalabdinin, yazıçı-həkim N.Nərimanovun, xalq şairi S.Vurğunun dünya səviyyəli siyasətçi, ulu öndərimiz Heydər Əliyevin adlarını iftixarla, qürur hissilə çəkmək olar. Böyük məmnuniyyətlə torpaqlarımızın azadlığı uğrunda fədakarlıq, qəhrəmanlıq göstərmiş “Dəmir yumruq”lu sərkərdə, Ali Baş Komandan İlham Əliyevin də yerini bu sırada görürük. Milli mətbuatımızın xəzinəsinə dəyərli hədiyyə olan H.B.Zərdabinin ideya irsi bu gün belə öz təravətini itirməmişdir. Yarandığı 147 il ərzində Azərbaycan mətbuatı keçməkeşli, zəngin və mənəvi bir inkişaf yolu keçmişdir. Odur ki, hər ilin 22 iyul ayı mətbuat tariximizin günü kimi qeyd olunur. Həmin ərəfədə mətbuatımızın ilk təmsilçisi H.B.Zərdabinin də adı hörmətlə, ehtiramla anılır. Yüzlərlə əsl jurnalist bu anım günündə özünə mənəvi hesabat verir və ustada «Əkinçi»mizin yaradıcısına rəhmətlər diləyirlər.

Adil Abdullayev
“Gənclik” nəşriyyatının direktoru,
Əməkdar mədəniyyət işçisi,
Prezident mükafatçısı

YAZARLAR JURNALININ İYUL SAYI AĞDAMA HƏSR OLNUB

“Yazarlar” jurnalının N: 07 (19) iyul – 2022 – ci il sayı işıq üzü görüb. Jurnalın Ağdama həsr olunmuş bu sayında Ağdam, onun qəhrəman övladları, şəhidləri haqqında Nəzakət Kərimova-Əhmədovanın maraqlı yazısı və ağdamlı qələm adamlarından Rahim Üçoğlanlının (Rzayev), Əjdər Əlizadənin, Mina Rəşidin, Vidadi Turan Ağdamlının vətənpərvərlik ruhunda yazılmış şeirləri yer almışdır. Btün bunlardan əlavə sonda “Sözün Ağ rəngi” layihəsi çərçivəsində Qarabağ, Ağdam deyə-deyə yurd həsrəti ilə dünyasını dəyişmiş tanınmış şair Şahmar Əkbərzadənin ruhuna hörmət əlaməti olaraq onun həyat və yaradıcılığına geniş yer verilmişdir. “Yazarlar” jurnalının baş redaktoru Zaur Ustac həm 30.06.2022-ci il Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin “Natəvan” zalında, həm də 01.07.2022-ci il tarixində Atatürk mərkəzində təqdimat zamanı Ağdam ədəbi mühitindən söhbət açmış, jurnalın N: 07 (19) iyul sayında yer almış Şahmar Əkbərzadənin hələ ötən əsrin ortalarında (1966) qələmə aldığı “Vətən” adlı bu
VƏTƏN ŞEİRİ
Sui-qəsd ediblər şan-şərəfinə!
Edam olunubdur beş hərfin də!
“Və” keçib sərhəddin o tərəfinə,
“Tən”qalıb sərhəddin bu tərəfində!
* * *
İmkan yox tikanlı sətri pozmağa,
Pozanım olsa da, poza bilmirəm.
Ürəyim gəlməyir bütöv yazmağa,
Mən səni bitişik yaza bilmirəm.
* * *
Sən iki hecalı bir sözsən “və-tən!”
Sətirdən-sətrə ķecirilmisən!!!
şeirini iki dəfə təkrar-təkrar tədbir iştirakçıların diqqətinə çatdırmış, mövcud problemlərdən söhbət açmışdır. O demişdir: “…mənfur düşmən, məkirli qonşumuz bədnam əməlləri ilə düz otuz il bizi ləngitdi. Nəticədə Şahmar Əkbərzadə, Xudu Məmmədov kimi dəyərli ziyalılarımızın hələ ötən əsrin ortalarında qaldırdığı problemlər arxa plana keçdi. Arazdan, Urmudan, Göyçədən, İrəvandan, bütöv Azərbaycandan yazmaq əvəzinə, Qarqardan, Həkəridən, Qarabağdan, Ağdamdan, Laçından yazmağa məcbur olduq. Şükür Allaha bu bəladan qurtulmuşuq. Qalan xırda məsələlər də tezliklə öz həllini tapacaq. İndi qələm adamlarının əsas məsələdən yazmaq vaxtı çoxdan gəlib çatmışdır. Bu bizim vəzifə borcumuzdur…”
Üzqabığına uyğun olaraq tanınmış şair Mina Rəşidin rəsmi çıxarılmışdır. Bu sayda yer alan bütün yazarlarımızı təbrik edir, yeni-yeni yaradıcılıq uğurları arzulayırıq.

Tuncay Şəhrili
03.07.2022. Bakı ş.