Fidan İbrahimli yazır: "Ailə dəyərləri milli-mənəvi aspektdə"

Nikah ərəb sözüdür, farsca ona kəbin deyirlər. Kəbin və izdivac sözləri evlənmənin qanuni şəkilə salınmasıdır. Azərbaycan Respublikası Ailə Məcəlləsinin 10-cu maddəsinə əsasən Azərbaycan Respublikasında nikah yaşı 18-dən çox olması müəyyən edilmişdir. Qadını nikaha məcbur edən zaman cinayət məsuliyyətinin müəyyən edilməsi müşahidə olunur. Erkən izdivac daha çox Asiya və Afrika ölkələrində geniş yayılsa da, Avropa ölkələrində də rast gəlmək mümkündür.
Erkən nikah mövzunun aktual problemə çevrilməsinin əsas səbəbləri nələrdir? Gəlin bunları araşdıraq.
Birincisi yazılmamış qanunlardır. El arasında "Tez ailə quran və tez yuxudan duran qazanar" bununla yanaşı ,”qarımış qız" kimi yanlış deyimlərin hələ də işlək olması aktual problemdir. Bəzi valideynlər qızlarını zorakılıqdan qorumaq məqsədi güdərək erkən nikaha vadar edir. Bu, ikinci səbəb kimi qiymətləndirilə bilər. Onlar düşünürlər ki, bu yolla övladlarını şiddətdən, zorakılıqdan qoruyurlar. Amma çox zaman əksinə olur. 18 yaşına çatmadan ailə quran qızlar daha çox şiddət qurbanı olurlar.
Üçüncü səbəb ailədə maddi-sosial vəziyyətin aşağı olmasıdır. Belə ailələr düşünürlər ki, evlilik övladlarına xoşbəxtlik gətirəcək. Bu şəkildə erkən evliliyə vadar edilən qızların seçimi olmur. Seçim haqqı və geniş perspektivlər ailənin əlində olur.
Bəs erkən nikahın fəsadları nələrdir?

Təəsüflər olsun ki, fiziki və psixoloji cəhətdən hazır olmadan nikahlarda ən çox rastlanan hal, erkən hamiləlikdir. Bu ölüm riskini artırır. Reproduktiv sağlamlıq və xroniki xəstəliklərin yaranmasına səbəb olur. Erkən nikaha daxil olan qızların təhsili çox hallarda yarımçıq qalır, cəmiyyətdən təcrid olunur və evdar qadın kimi formalaşır. Qərarı özlərinin deyil, ailələrin verdiyi evlilikdə, zaman keçdikcə tərəflər arasında olan anlaşmazlıq, çox zaman cütlüklərin arasında ciddi problemlər yaradır. Şiddət halı qaçılmaz olur. Zaman keçdikcə öz halından, həyatından şikayətlənən gənc qadın ailənin yükünü daşıya bilmədiyinə görə, həyat yoldaşından dəstək görmədiyi və ailəyə baxmadığı üçün çarəni boşanmaqda görür. Həyat yoldaşından fiziki, psixoloji şiddət görüb, boşana bilməyən qadınlar çox təəssüf ki, çarəni intiharda axtarırlar.
İntihar hallarının sayının artmasının bir səbəbi də bunlardı. Erkən nikahların qarşısını almaq üçün maarifləndirmə tədbirləri aparılsa da nəticə çox da ürək açan olmur. Evdəki mühit valideynlərdən asılı olduğu üçün, məktəblərdə və ya fərqli digər mühitlərdə aparılan maarifləndirmə istənilən nəticəni vermir. Erkən nikahlar nəinki qanun pozuntusu, həm də psixoloji şikəstliyə səbəb olur. Bütün bunları yaradan əsas amil savadsızlıq və cəhalətdir.
Fikrimcə, mental dəyərləri unutmamaq şərti ilə, ailə içində yaşından, cinsiyyətindən asılı olmayaraq, hər kəsin hüquq və bərabərlikləri nəzərə alınmalıdır. Bir çox ailələrdə qadınlara, qızlara söz haqqı verilmir. Öz haqqını bilməyən, müdafiə etməyən ana qızını yalnız mütiliyə öyrədə bilər. Unutmayaq ki, oğulu da, qızı da tərbiyə edən ailədir, bünövrə elə ailədə qoyulur.

Fidan İbrahimli,
BDU Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi