Sözə və Sizə ehtiramla...

Əziz Aytəkin müəllimə, tarix və yaddaş üçün deyim ki, bizim qrupun Universitetdə ilk və son dərs günü oktyabr ayına təsadüf etdi. İlk günü yaxşı xatırlayıram, həmçinin günün dünənini də. O dünən ki, hər ikimizin ortaq dəyəri və dəyərlisi olan əsilzadə xanım sizin barənizdə o qədər sevgilə, məhəbbətlə demişdir ki, "Fakültədə istiqanlı, mehriban Aytəkin var". Sonra da fikirlərinə əlavə etmişdi, "Sözü bütövdü!". Təsəvvür edin: ilk gündən barəsində xoş sözlər eşitdiyim Aytəkin Zeynalova son kursda bizim qrupa "Beynəlxalq jurnalistika media sistemində" fənnini tədris etdi.
Beləcə nə az, nə çox beş illik tədris ilinin son akkordları fakültə dəhlizində çalınan zəngin sədaları fonunda auditoriyaya "daxil" oldu. Çox maraqlıdır ki, tələbə yoldaşlarımdan heç biri saata baxmadı. Sanki saat tənəffüsü gözləyən tələbənin saniyələrinə, dərsə gecikən tələbənin dəqiqələrinə ayrılmırmış. Qəribədir. Deməli, zaman həm də insanları bir-birindən ayırırmış. Biz bu ayrılığı hər dəfə bütöv görmək üçün, sonda xatirə şəkli də çəkdirdik. Beş il zülmümüzü, əziyyətimizi çəkən bəzi müəllimlərimizlə: Xalidə Cavadova, Ləman İsmayılova, Esmira Rövşənova, Aytəkin Zeynalovayla. Vaxtilə Mirzə Cəlil 1885-ci ilin oktyabr ayında seminariya dostları Ə.Məmmədxanov və Ə.Sultanovla birlikdə şəkillərini çəkdirib, sevimli müəllimləri A.O.Çernyayevskiyə bağışlayır. Biz də son dərs günü çəkdirdiyimiz şəkli müəllimli, tələbəli tarixin yaddaşına bağışladıq. Qoy tarix bizi unutmasın. Sizin bizi unutmadığınız kimi.
Əziz Aytəkin Zeynalova, bugün tədris etdiyiniz fənnin imtahanı uğurlu keçdi. Eşitdim ki, tələbələrlə bir-bir maraqlanmısınız. Yenə də bizə dəstək olmusunuz. Bu xeyirxahlığı, dostluğu unutmarıq. Üzrlü sayın ki, bəzi səbəblərə görə, bu gün Sizinlə əlaqə saxlaya bilmədim. Gec də olsa səmimi fikirlərimi indi qələmə ala bildim. Bu düşüncələrimi Sizə sayğı, ehtiram və təşəkkür əlaməti olaraq çatdırır tələbəniz:
Əsgər İsmayılov
15 noyabr, 2023-cü il

Mən hardan bilərdim tələbəlik nədir?

Dörd-beş ilin söhbətidir. O zamanın ki, auditoriya və kafedraları dəyişik salırdım. Təbii, normal hal idi. Çünki insan bələd olmadığı yerdə kor kimidir. Fakültəmizə əvvəllər dəfələrlə gəlib-getsəm də, ancaq otaqlara heç vaxt fikir verməmişdim. Bu mənada uzun müddət auditoriyaları qarışıq saldığımdan tez-tez eyni qapını açır və üzrxahlığımı bildirdiyim anda otağın yuxarı başından səs eşidilirdi:- Ələsgər, nəysə bir çətinliyin yoxdur ki? Tez qapını örtür, sonra da düşünürdüm. Görəsən, bu Ələsgər kimdi ki, hər dəfə qapını açanda adı çəkilir?..
O zamanlar tələbə yoldaşlarımı da yaxından tanımırdım. Boş vaxtlarda korpusun önündəki əzəmətli çinarın altında oturur, özüm-özümlə həmsöhbət olurdum. Yarpaqlar arasından üzümə düşən günəşin zərrələri fonunda beynimdə dolaşan suallar həzin mehə çevrilirdi. Bu dolaşıq suallar xəyal qanadlarında bahar yağışından sonra gözəlləşən çəmənzarı xatırladan həmən o auditoriyaya pərvaz edir, cavab tapmağa çalışırdı. Ancaq fikirlər mütəhərrik kölgə kimi beynimdə var-gəl edir, heç bir nəticə hasil olmurdu. Hardan biləydim ki, fakültəmiz tələbə addımından öncə onun adını elmi laboratoriyaya rəhbərlik edən Aytəkin Zeynalova dilində tanıyacaq, sonradan xətir-hörmətlə qarşılayacaqdı. Əlbəttə, sayğı, ehtiram qarşılıqlı olacaqdı. Bu sevginin kökündə bizlərin həyat etüdünə çevrilən doğma Tahirə Abbasova ismi olacaqdı. Çox sonralar Tahirə Abbasova təsadüfən Aytəkin Zeynalovaya zəng edəcək, elə qrup yoldaşlarımın yanındaca sıradan bir tələbə barədə ən xoş sözlərini ona çatdıracaqdı. Və birdən laboratoriyada müəllim-tələbə qarışıq hər kəsin üzündə təbəssüm yaranacaqdır. Aytəkin Zeynalova ürəkli şəkildə -Tahirə müəllimə, bilirsiniz yanımda kim var? -Ələsgər, -deyəcək, telefonun o başından Tahirə Abbasovanın həlim səsi duyulacaqdı. -Ələsgər, yoxsa, Əsgər?
Gülüş səsləri söhbətə qısa pauza verdikdən sonra Aytəkin Zeynalovanın fikirləri tələbə yoldaşlarımın dilində əbədi möhürlənən cümləyə çevriləcəkdi- Tahirə müəllimə, bəs bu, Ələsgər deyilmiş? Sözsüz, ad insan üçün əhəmiyyətlidir. Ancaq bu məsələdə formallıq da var. Bu mənada addan çox adamlıq əsas meyardı. Cümlənin əsasında fikir dayandığı kimi, cümlə aləmin var olmasında da "bütöv adam"ların vacibliyi şərtdir. Nəsiminin Əmir Teymurla dialoqundakı kamil və cahil insan söhbəti kimi. Riyazi məntiqin bünövrə daşı Leybnisin substitusiya, yəni əvəz prinsipi kimi. Əgər birinə adı ilə birlikdə təxəllüs də qoyuruqsa, deməli, ad məsələsi də identikdir. Ancaq insan olmaq, ya olmamaq həqiqəti isə dəyişməzdir...
Amerikanın banilərindən olan Con Kvinsi Adams "xatirə gündəliyi"ndə geridə qoyduğu həyatının üçdə ikisi barədə yazırdı ki, "...ölkəmə və bəşəriyyətə faydalı olmaqda heç nə etməmişəm". Sonradan nəhəng pedaqoqlardan biri Semyuel Eliot Moriso yazacaqdı: “hər şeydən əvvəl Adams” olmaq gərək idi. Həqiqətən də "Adams olmaq", adam olmaq şərtdir. Klişe də olsa ataların bu günə qədər dəyərini, aktuallığını itirməyən misalını xatırlamaq yerinə düşər: "Alim olmaq asandır, adam olmaq çətin”. Düşündüyüm mənada ona görə çətin ki, bəzən şəyird üzərində illərlə əməyi olan, etibar bəslədiyi müəllimini danır, yaxud şəxsinə diqqətində, ehtiramında qızırğalanır...
Məğzdən gen düşməyək deyə, hələ uşaqkən Adamsın müəllimi bildiyi atasına yazdığı maraqlı məktubdan bir hissəyə nəzər yetirək: "...Daha yaxşı böyümə barədəki hazırkı qətiyyətlə, mən, əziz ser, sizin oğlunuzam". Adamsın "böyümə" deyibən nəzərdə tutduğu məsələ onun kamilləşməsi, mənəvi yetişməsi, müəlliminə olan ehtiramı ilə bağlıdır. Əziz Aytəkin Zeynalova, Siz bizim müəllimimiz, biz də Sizin tələbələrik. Bilirik ki, boş tərəzinin gözləri heç vaxt taraz gəlməz. Sizin sözə dəyər verdiyinizi də yaxşı anlayırıq. Bu mənada sözdə, əməldə tarazlığı qoruduğunuza da şahidik. O zaman "Ələsgər, 10 addımlıqda filan yer var" dediyinizdə, ürəyimdə "ünvanı belə verməzlər axı" fikirləşmişdim. Zənn etmişdim ki, bir işin rahat və tezliyini xalq dilində ehtiva edən "nə var ki, iki addımlıq yoldur" məsəlinə istinad edirsiniz. Ancaq Siz deyən yerə 10 addımla çatanda, məsələyə bədii deyil, riyazi dəqiqliklə yanaşdığınızın şahidi olmuşdum. Sonra çox keçmədi ki, auditoriyada müəllimim də oldunuz. Tərəddüdsüz qiymətimi "10" yazdınız. Kiçik yazılarıma böyük qiymətiniz tək mənim adıma deyil, bütün qrupa verilən qiymət, dəyər idi.
Əlbəttə, Viktor Yerofeyevin də dediyi kimi, üslub fasiləsiz yazmaq, yaxud fikri danışıq dilində verməkdən ibarət deyil, bunu gərək ki, kağız da götürə. Beləcə sadə tələbə yazılarını diplom müdafiəsində rəyçi olduğunuz və o zaman xoş günündə xeyir-dua verdiyiniz Aynurə Nəzəri və yazıçı Emin Abdullayev bir araya topladı. Adsız kitabın üz qabığının üstündə uğurlu dayandılar: Bakı Dövlət Universitetinin -105, Jurnalistika fakültəsinin -55 illiyinə... Həqiqətən də bu qutsal yerdə dünəndən bu günə bütün müəllimlərimizin əməyilə bərabər, onların yaşatdıqları ənənələr, yaratdıqları müasirlik var. Aytəkin Zeynalova yazıların kitab halına salınmasına çox sevindi. Bu, əlbəttə, qürurlu idi. Ən birinci ona görə ki, laboratoriya rəhbəri olaraq illərlə elmi dərs vəsaitlərinin, məqalələrin ərsəyə gəlməsində əməyi olan Aytəkin Zeynalova hələ tam hala salınmayan və qısa zamanda ərsəyə gələn kitaba çox böyük sevgi və diqqətlə yanaşdı. Əbəs yerə deyilməyib ki, zər qədrini zərgər bilər. Doğrudur, bu kitab hələ "zər" halında deyildi, amma qiymət verən bu işin peşəkarı idi.
Yeri gəlmişkən qeyd etmək lazımdır ki, ötən il “Jurnalistika” Elmi-Tədqiqat Laboratoriyasının müdiri dosent Aytəkin Zeynalova AAK-ın qeydiyyatında olan beynəlxalq xülasələndirmə və indeksləmə sistemlərinə (bazalarına) daxil olan dövri elmi nəşrlərdən ERİH PLUS və INDEX COPERNICUS tərkibindəki “Uluslararası Yönetim Akademisi” və "Journal of Business and Communication Studies" elmi məcmuəsinin elm şurasının üzvü seçilib. Və elm şurasına üzv olduğu dövrdən fakültədən beş müəllimin məqaləsi ERİH PLUS tərkibində olan “Uluslararası Yönetim Akademisi”elmi jurnalında dərc edilib (mənbə: Jurnalistika fakültəsinin rəsmi səhifəsi).
"Hər kəlməsi sevgi dolu cam" olan Zəlimxan Yaqub “Mən hardan bilərdim şairlik nədir?” sualına elə eyniadlı şeirilə özü bəşəri cavab verir. Deyir ki, torpaqdan, toxumdan, dindən, qopuzdan, Qorquddan gəlməsəydim, göylərdən süzülən pıçıltıları könül duymasaydı, mən hardan bilərdim şairlik nədir?! Biz də hardan bilərdik tələbəlik nədir? Əgər Bakı Dövlət Universitetinin və Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi olmasaydıq...

Əsgər İSMAYILOV,
BDU Jurnalistika fakültəsinin məzunu
14 iyul 2024-cü il

Cinayətlərin kökündə dayanan amillər

İnsanı formalaşdıran əsas amillərdən biri də cəmiyyətdir. Körpə böyümə mərhələsində ətrafına nəzər salır, qavrayır, təqlid edir. Lakin yaxşı ilə pisi ayırd edə bilmir. Buna görə də bizim gələcəyimiz olacaq bu uşaqların, həqiqətən sabahımız ola bilməsi bugünkü bizlərin əlindədir. Son zamanlar Azərbaycanda baş verən hadisələrdən və cəmiyyətin bu məsələlərdəki rolundan danışaq. Aprel ayında Bakıda ailəsinin beş üzvünü balta ilə amansızlıqla qətlə yetirən Əhməd uzun müddət media gündəmindən düşmədi və cəmiyyətdə ciddi müzakirələrə səbəb oldu. 1999-cu il təvəllüdlü Əhməd Əhmədov öz ailə üzvlərini və hətta 2 yaşlı bacısı qızını qətlə yetirmişdi. Bu cinayət yox, faciə idi. Əhmədin amansız qətlini unutmağa macal tapmamış, 24 iyunda Şüvəlanda 1986-cı il təvəllüdlü Allahverdiyev Rövşənin, onu istintaqa cəlb etmək üçün gələn üç polisi ailəsinin gözü önündə ov tüfəngi ilə vurmağı xəbəri yayıldı. 26 iyunda paytaxt Bakının Nərimanov rayonunda İsmayıl Allahverdiyev sevdiyi qız üçün öz tanışı Tural Kosayevi insanların gözü önündə güllələyərək öldürmüşdü və qaçarkən ərazidə olan insanlar tərəfindən yaxalandı. Ardınca 6 iyul tarixində baş vermiş hadisə yenə insanların içində dərin kədər hissi oyatdı. Çünki bu son iki ayda qətlə yetirilən dördüncü polis idi. Daha öncə səkkiz dəfə məhkum olunmuş Mehman Məmmədov polis kapitanından qaçarkən kəsici alətlə yaralanmış, yaralanmasına baxmayaraq polis kapitanı istintaqdan yayınan Mehman Məmmədovu tutmuşdu. Lakin özü ağır yaralandığı üçün xəstəxanada dünyasını dəyişdi. Vaxtilə bu hadisələri xarici xəbərlərdə görüb özümüzə şükür edirdiksə indi bu hadisələr gözümüzün önündə yaşanır. Bəs insanı cinayət törətməyə sövq edən nədir? İnsan niyə cinayət törədir? İnsanı cinayətə sürükləyən amillər nələrdir? Cinayətlərin psixoloji aspektini araşdırdım. İnsanın cinayət törətməsində ancaq sosial problemlər rol oynamır. Arada düşünürsən, zahirən adi insan, niyə birdən ağır cinayət törədir? Bunu anlamaq çətindir. Son zamanlar müşahidə edilir ki, cinayət törədənlər arasında əqli cəhətdən sağlam şəxslər də var. Antisosial davranışın yaranmasında ailə mühüm rol oynayır. Qeyri-qanuni hərəkətlərə səbəb olan amillər aşağıdakılardır: 1.həddən artıq və ya davamlı olaraq ailədə cəza tətbiq etmək; 2.ailədə ata rolunun olmaması; 3.uşağa qarşı həddən artıq yumşaq davranış; 4.ailədə baş verən münaqişələr. Bəzən tam təminatlı ailədə uşaq özünü tək, lazımsız hiss edir. Sonra gəlir bağça, məktəb. Görürsən ki, burda da ətraf ilə münasibət formalaşmır bu da zamanla qapalılıqdan açıq aqressiyaya gətirib çıxarır. On iki - on yeddi yaşlarda qanunazidd hərəkətlər ixtiyari olur: oğurluq, xuliqanlıq. Cinayətkarın adətən cinayəti törətmək üçün müəyyən motivi olur. Bura qısqanclıq, paxıllıq, intiqam və kin daxildir. Daha sonra da qeyri-qanuni hərəkətlərə səbəb olan anomaliyalar yaranır ki, bura — "psixopatiya", "alkoqolim", "nevrotik pozuntu", "kəllə beyin travması", "intellektual çatışmazlıq" və s. daxildir. Qısacası, cinayətlərin törədilməsində həm ailənin, həmdə cəmiyyətin rolu var. Doğulan körpələrə ideal cəmiyyət yaratmaq mümkün olmaya bilər. Lakin ailələr öz övladları üzərindən götürdükləri öhdəliklərə ciddi şəkildə yanaşmalıdırlar. Təbii ki, bu tək ailənin də bacaracağı proses deyil. Uşaqların asosiallığı qırması üçün də baxça və məktəblərdə şərait yaradılmalı psixologiya dərsləri keçirilmlədir. Uşaqlar həm özlərini, həm cəmiyyəti dərk etməlidir. Bu gün uşaqlarımızı qoruyub düzgün tərbiyə etmək, gələcəyə ən böyük miras vermək deməkdir.

Ayhan Ağarzayev
BDU-nun Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi

Turanın "gündoğar qolu"

Əvvəlcə Yaponların etnik və irqi kökəni ilə əlaqədar digər tezislərin mövcud olduğunu da nəzərə almalıyıq. Bu tezislər Yaponların Okeaniya və ya Cənub-Şərqi Asiya, Çin kökənli və Sarı irqdən olduqları yönündə birləşir. Bəs bu iddialar doğrudur ya yanlış?

Bir neçə yazar, Malaziya, Filippin, İndoneziya və Polineziya kimi okeaniya adalarından yerlilərin, hətta Tamil kimi hind kökənlilərin Yapon adalarına köçü ilə Yapon millətinin ərsəyə gəldiyini söyləməkdədirlər. Sansomun dediyi kimi, bu görüşün doğruluğunu isbat edə biləcək heç bir dəlil yoxdur. Ayrıca, "Təməldə Yaponlar bir qitə irqidirlər. Dilləri və fiziki xüsusiyyətləri, dəqiq olaraq onların Şimali Asiyadan gəldiklərini göstərir və coğrafi tədqiqatlar da Koreyanın onların keçiş nöqtələri olmasına işarə edir. Həqiqətən Koreyadan Yaponiyaya dağınıq bir köç tarixi zamanlarda da davam etmişdir. Şimali Asiya dediyimizdə, Çini kənarda buraxırıq. Yaponların Çinlilərə olan irqi yaxınlığı (ki bunu tez-tez eşidirik) hesaba qatılması çox az ehtimal olan şeydir" (Bax: Aston W.G.Shinto: The Ancient Religion of Japan, replicated by UT Back-in Print Service, The University of Toronto, Canada, 2001, s. 1).

Yaponların Çin və ya Cənub-Şərqi Asiya kökənli olduqları yönündəki tezislər o qədər də qüvvətli deyil. Etnik kökənin təyin olunmasında din faktoru da müəyyən rol oynamaqdadır. Yaponların milli dini olan Şintoizm, kültürəl və mədəni olaraq Türk Kam-Şaman inancına bənzəməkdədir (Bax: Bayraktar M. Türkler Ve Japonlar, Tek Ağaç Eylül Yayıncılık, 2007, s. 97). Ballou bu nüansı belə ifadə edir: "Erkən Yapon dini inanclarının ilk təməl mənbələri, Çindən ziyadə Şimali Asiyadadır." Eyni şeyi Hall da söyləyir; "Yaponlar... dil, sosial adətlər və dini inancları baxımından çox güclü bir şəkildə şimal-şərqi Asiyaya bağlıdırlar." Arxeoloji qazıntılar və tapıntılara gəldikdə isə, Yaponiyanın ön tarixinin başlanğıcı və ya miladı Komon mədəniyyəti (Comon Culture) olaraq adlanır. M.ö. 4200-250-ci illəri əhatə etmişdir. M.ö. 3-cü əsrləri əhatə edən və Komon mədəniyyətinin davamı olan mədəniyyətə isə "Yayoi mədəniyyəti" deyilir. Antik Yapon tarixinin bünövrə daşları bu iki mədəniyyətdir. İndi bu iki mədəniyyət dövrünə aid tapıntılardan elm adamlarının gəldiyi nəticələrə və fikirlərə baxaq: "Luçu adalarına qədər çatan, lakin Formosaya qədər çatmayan Komon mədəniyyəti, Cənubi Çin və Hind-Çini əhatə edən Neolit dövrü mədəniyyətlərindən ayrı bir qrupa aiddir. Beləliklə, Komon mədəniyyətinin şimal kökənli olduğunu təxmin etmək ağlabatandır, əgər belədirsə, Yaponiyadakı neolit dövrü qalıntılarına bənzərlik göstərən qalıntıların Şimali Asiya qitəsindəki bəzi bölgələrdə də tapılmasını gözləməliyik. Həqiqətdə isə belə bir bənzərlik, Koreyada olub erkən dövr neolit dulusçuluğunun bəzi ilkəl tiplərində var. Fəqət bu, Komon tipdəki dulusçuluqdan fərqli olaraq Yayoi tipdəki dulusçuluğa bənzəyir, beləliklə indilik dulusçuluğun və ya başqa daş sənətinin Yaponiyanın erkən neolit dövrü mədəniyyətinin kökəninə işıq tutmur. Sadəcə bənzətmə ilə, əgər Yayoi mədəniyyəti Koreya yolu ilə Şimali Asiya qitəsindən gəlibsə (bu hardasa dəqiqdir), coğrafi özül diqqətə alınaraq daha erkən Komon mədəniyyətinin də bənzər bölgədən gəlməsi ehtimal daxilindədir və çox güman ki, eyni yolu izləyib (Bax: Sansom G. B. Japan, A Short Cultural History, Tokyo, 1997, s. 4). Mr.Sansom Comon mədəniyyətinin köklərinin Cənubi Çin və ümumilikdə cənub-şərqi Asiyadan dəqiq şəkildə fərqli olduğunu ifadə edir və tarixdən əvvəlki Yapon mədəniyyətinin Şimali Asiya kökənli olduğunu müdafiə etməkdədir. Aradakı körpünü isə Koreya vasitəsilə qurur və tezisini Koreyada tapılmış erkən Neolit dövrü dulus qalıntılarının Comon mədəniyyətinə aid olan duluslara bənzədiyi arqumenti ilə təməlləndirir. Bənzər bir fikri Hane Mikiso da müdafiə edir. Yayoi bəzək sənətinin köklərini Altay dillərinin danışıldığı bölgədəki tapıntılarla müqayisə edir və Yaponların köklərini bura bağlayır. Koreya bağlantısını Bersihand Roger də ifadə edir və bununla kifayətlənməyib Yaponiya adalarına köç edən ilkəl qəbilələrin Ural-Altaylı və ya Altay-Tunquz kökənli olduğunu söyləyir: "Yaponiyaya ilk axının Cənubi Koreya yolu ilə olması gərəkdir... Kyüşünün şimalından girərək oradan da bütün adalara yayılmışdılar. Bu ilk gələnlər Ural-Altay və ya Altay-Tunquz deyilən xalqlardan olmuşdu. Yaponların Şimali Asiya kökənli olduqlarını doğrulayan Kaizuka deyilən tarixdən əvvəlki qalıntılar tapılmışdır". Beləliklə Yaponların Okeaniya adalarının yerlilərindən törəməsi haqqında görüşlərin yanlışlığı da dəqiqləşmiş olur. Yaponların dillərinə gəldikdə isə, türkoloq Osman Karatay bir sıra fərqlərlə birlikdə yaponcanın Altay dili ola biləcəyinə işarə edir; "Yaponca: 130 milyona yaxın insan tərəfindən Yaponiyanı oluşduran adalarda danışılan dildir. Ən qədim mənbələri Türkcə ilə eyni dövrə gedib çıxır. Bu səbəbdən, Altay çalışmalarında tarixi dərinliyin təmin olunması baxımından önəmlidir... Səs və sistemi daha fərqli olmaqla birlikdə, fonetik quruluş xüsusiyyətləri baxımından Ural-Altay bölgəsi dillərinə bənzəyir..." (Bax: Osman Karatay, Ural-Altay Kuramı, Selenge Yayınevi, İstanbul 2020, s. 47-48).

Məşhur "Dünya Tarixi" əsərinin müəllifi H.G.Wells Ural-Altay dillərindən bəhs edərkən Koreya və Yapon dillərini də zikr edir. Lakin dəlilləri yetərli görmür. Etnoqrafik araşdırmalar, Yaponların Turan ailəsinin çox erkən ayrılmış bir qolu olduğunu doğrulamaqdadır. Məşhur Yapon tarixçi Eqami Namioya görə m.s. 3-cü əsrdə Yapon adalarındakı ilk dövlət Yamoto adı altında Altaylı köçərilər tərəfindən qurulmuşdur (Bax: Ələsgər Siyablı, Dünya Tarixində Turan Dövrü, Köhlən Nəşriyyatı 2021, s. 424). Onu da qeyd edək ki, ilk Yapon imperatorunun adı türkcə olub, Meimandır (Bax: Закирьзяанов Кайрат. Под Знаком Волка, 2012, s. 141). Cənub-Şərqi Asiya və Çin tezislərini rədd edən Mr.Sansom əmin bir şəkildə Yaponların Ural-Altaylı olduğunu söyləyir: "Bu qısa xülasə, arxeoloji tədqiqatların ortaya qoyduğu kimi tarixdən əvvəlki Yaponiyanın tarixidir. Bundan, Neolit dövrünün sonuna doğru ölkənin, etnoloqlar və daha doğrusu linqvistlərə görə Ural-Altay olaraq tanınan, Finlərin, Samoyedlərin, Hunların, Tunquz qəbilələri və Monqolların da daxil olduğu xalqlar tərəfindən məskunlaşdırıldığı nəticəsinə dəqiqliyə yaxın bir qənaətə gəlirik". Mr.Vheeler isə erkən Yaponları "Türklərin əmiuşağı olan Ural Tatarı" sayır və C.K.Parkerin fikirlərinə qatılaraq Yaponları Koreyadan gələn Türkcə-Tatarca danışan işğalçılar olaraq ifadə edir: "Qəbilə adətləri, evlənmə, cənazə ayinləri, xürafələr, kahinlik üsulları, dil, fiziki ölçülər və yüzlərlə başqa şeydən ortaya çıçan ən müdafiə edilə biləcək nəzəriyyə, Yaponları, müştərək Altay qrupu deyə adlandırılan Doxanın "Şimali Himalay Mərkəzi"nə yerləşdirməkdədir. Qısaca bu qrup, ən təməldə, Mancur əkinçisinin, Monqol köçərisinin, Koreyalının, Türkün və Hunların əmisi oğlu olan bir Ural Tatarıdır. C.K.Parkerin təmsil etdiyi bir qrup elm adamı Yaponları, Türkcə-Tatarca danışan və Koreyadan gəlmiş işğalçılar hesab etməkdədir". Təsadüfi deyil ki, Sir Sykes də Yaponiyanı bir "Turan dövləti" hesab edir. Qısaca; Yaponlar və Türklər əmioğludur. Qohumdur. Eyni ulu ağacın kökləri birləşən iki ayrı budağıdır.

Nağıbəyov Məmmədtağıbəy

Şəhidlər

Şəhidlik zirvəsi uca zirvədir
Hər kəs o zirvəyə ucala bilməz!
Şəhid olan kəsin yeri cənnətdir
Hər bir kəs cənnəti qazana bilməz!

Şəhid olmaq yaşamaqdır məncə,
Hər şəhid yaşayır gizlin ürəkdə.
Şəhidləri anmaq şərəfdir məncə,
Şəhidlər əbədi yaşar illərlə...

Şəhidlik tələbi qeyrətdir əlbət
Hər kişi qeyrətli olmazdı gərçək!
Silah tutmayan əl böyük qəbahət
Kaş cəsarətlə dolu olsun ürək!

Onlar bizə görə candan keçdilər,
Qorxmadan baxdılar düşmən gözünə.
Biz rahat torpaqda yaşayaq deyə,
Onlar torpaq üçün qurban getdilər.

Ağlama, ey gözəl şəhid anası
Ağlama, balaca şəhid balası
Ağlama, şəhidin igid atası
Dik dur, gözü yaşlı şəhid xanımı.

Arzusu yerinə yetən şəhidim,
Qarabağı azad edən şəhidim.
Səni unutdurmağa çalışsalar da
Bizlər unutmarıq səni şəhidim!

Tovuzda Poladın cəsarəti var,
Cəbrayılda Xudayarın səsi var.
Laçında Həmidin ayaq izi var,
Şuşada Elgünün şücaəti var.

Mənim igid, nur üzlü şəhidlərim,
Allah sizlərə rəhmət eyləsin.
Ayselin ürəyi, can şəhidlərim,
Allah ailənizi xoşbəxt eyləsin!

Aysel Aslanova
BDU-nun Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi

Yaxşılığın və yaşıllığın Azərbaycan modeli

Ətraf mühiti sərvət bilən dövlətimizin ekoloji siyasətinin ana xəttində hər zaman bu prinsip əsas meyar olub. Doğrusu, bu sənə “Yaşıl dünya naminə həmrəylik ili” elan ediləndə gözlərim önündə xalqın dünəni dastan şəklində canlandı, şanlı keçmişi "göründü". "Kitabi Dədəm-Qorqud" dastanında “Salur Qazanın evinin yağmalandığı boy”u sətir-sətir xatırladım:
“Qarlı qara tağlalarun yığılmasın! Kölgəlicə qaba ağacın kəsilməsün! Qamın aqan görklü suyın qurımasun!”
Ulus atası, Dədəm Qorqud varisi əbədiyaşar Heydər Əliyev düz 23 il bundan öncə Vətən həsrəti ilə yaşayan qardaş-bacılarımızın qarşısında milli-mənəvi dəyərləri yaşadan, hər zaman eposdan allyuziyalara yer verərək xalqı milli kimliyinə bağlayan çıxışı ilə irsimizə sadiqliyini dünyaya çatdırır:
"Harada yaşamasından asılı olmayaq, hər bir ailəyə, hər bir azərbaycanlıya xoşbəxt gələcək arzulayıram. Qoy, çaylarımız qurumasın! Qoy, ağaclarımız kəsilməsin! Qoy, çırağımız sönməsin!"
Gəlin, düşünək: bu gün bəşəriyyətin "yaşıl mühit", "yaşıl enerji", deyib "qırmızı siqnal" çaldığı problemi xalq biliciləri, el ağsaqqalları zaman-zaman kitablarda, dillərdə dastanlaşdırıb, bunun vacibliyini vurğulayıb.
Göründüyü kimi, bəşəriyyət iqlim problemləri ilə üz-üzədir. İqtisadi artım qlobal enerji tələbatını da mütənasib olaraq artırır. Enerji mənbələrinə tələbat ənənəvi yanacaq növləri hesabına baş verir. Beləcə, Yer kürəsində ciddi ekoloji problemlər yaranır. Ən uyğun çıxış yolu kimi bərpa olunan enerji resurslarına, yəni “yaşıl enerji”yə keçid göstərilir.
Təsisatın cari ilin noyabrın 11-dən 24-dək Azərbaycanda keçirilməsi qərara alınandan sonra Bakıda hazırlıq işlərinə başlanıldı. Dekabrın 15-i Prezident İlham Əliyevin sədrliyi ilə keçirilən müşavirə bu tədbirə həsr olundu. Prezident İlham Əliyev öz nitqilə iştirakçıların və eləcə də bütün dünyanın diqqətinə çatdırdı:
"'Yaşıl enerji' növlərinin yaradılması və "yaşıl enerji"nin dünya bazarlarına nəqli hazırda bizim enerji siyasətimizin prioritetidir. Bu, reallıqdır və bütün dünya bunu bir daha görəcək."
Əlbəttə, əslində dünya haqq və ədalət tərəfində duran xalqın bəşəriyyətə xeyrini, millətə rəhbərlik edən İlham Əliyevin bütün aspektlərdə xilaskar olduğunu gördü. Azərbaycan işğal altında olan əraziləri ilə bərabər, həm də çapılan dağları-qayaları, zəhərlənən çayları, qırılan meşələri, bir sözlə ana təbiətin Qarabağ adlı "yaşıl zona"nı mundar düşməndən təmizlədi. Elə BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasının Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyasına da ən böyük töhfə bu deyildimi? Bu şücaət "Bəşər medalı"na layiq deyildimi?
Məncə, vaxta var. Bu tədbiri keçirən dünya güclərinin də düşünməyə zamanı az deyil. Hələ dünya Qarabağ və Şərqi Zəngəzurdakı quruculuq işlərinin aparıldığını izləyəcək, yaşıllığın və yaxşılığın vacibliyini kənd-kənd inkişafda görəcək, erməni vandallarının əl izlərinin silinərək yerində salınmış "ağıllı yaşayış məntəqələri"nə qayıdan yerli sakinlərin - keçmiş köçkünlərin sevincinə əməlli-başlı şahid olacaqlar.
COP29 həm də Azərbaycanın turizm potensialını nümayiş və inkişaf etdirəcək. Bundan savayı, bu tədbirə evsahibliyi etməklə Azərbaycan nəinki ətraf mühitə, həm də gələcək nəsillərə sağlam genin ötürülməsinə biganə qalmadığını göstərəcək. Ermənilərin işğal barbarlığı ilə viran qoyduqları və işğaldan azad edilmiş ərazilər 2050-ci ilədək "Netto sıfır emissiya" zonasına çevriləcək.
İllərdir Azərbaycan televiziyası (Aztv) işğal altında olan torpaqlarda aparılan maddi-mənəvi, ekoloji terroru ölkə və dünya ictimaiyyətinə çatdırır. Artıq şükürlər olsun, Aztv efirində işğaldan azad olunmuş torpaqların yenidənqurulmasına şahidlik edirik. COP29-a sədrlik edən Azərbaycanın dünəndən bu günə apardığı ekoloji siyasəti artıq dünya gücləri anlamağa çalışır.
Aztv efirində COP29-un loqosu nümayiş olunanda marağımı buta, yarpaq və su işarələri çəkdi... Azad olunan Qarabağı mənəvi, milli sərvət kimi buta şəklində, yarpaq və suyu isə həyat misalında gördüm. Həqiqətən də COP29-un təşəbbüslər toplusunu özündə təcəlli etdirən loqodakı buta, yarpaq və su damlaları simvollarının sintezinə işarə olaraq təbii resursların əhəmiyyəti kontekstində ekoloji həssaslığa və Azərbaycanın zəngin mədəni irsinə xitab şəklindədir...
ADA Universitetində “COP29 və Azərbaycan üçün Yaşıl Baxış” mövzusunda təşkil olunan beynəlxalq forumda Prezident İlham Əliyev çoxsaylı xarici qonaqlara vacib tarixi həqiqəti xatırlatdı:
"Laçın 1992-ci ilin mayında - Şuşanın işğalından 10 gün sonra işğal edilmişdir. Bu, Birinci Qarabağ müharibəsinin ən faciəvi hadisələrindən biri idi, çünki bunun nəticəsində Ermənistan ilə Azərbaycanın Qarabağ bölgəsi arasında quru əlaqəsi yarandı və bu, Ermənistandan bizim torpaqlara çox böyük həcmdə silahların daşınmasına, çoxsaylı hərbi personalın daxil olmasına imkan yaratdı". Göründüyü kimi, bu silahlar həm də təbiətin məhvinə yönəlmişdir. Şükürlər olsun ki, indi bu ərazilərə sülh gəlib.
Bu tədbirin Azərbaycanda keçirilməsinin ən başlıca səbəblərindən biri də odur ki, məmləkətdə sülh, əmin-amanlıq hökm sürür. Bu gün görürük ki, dünyanın əksər dövlətləri müharibə girdabındadır. Və yaxud da böyük ölkələrdə daxili çaxnaşma hökm sürür. Bu mənada Azərbaycan həm də bəşəriyyətə ümumi şəkildə və hər mənada canlıları qorumağın ən uğurlu dövlət misalıdır. Bu mənada BMT-nin İqlim Dəyişikliyi üzrə Çərçivə Konvensiyasının (COP29) Bakıda keçiriləcək 29-cu sessiyası zamanı dünyada hərbi əməliyyatlar da dayandırıla bilər.
Azərbaycan hər zaman sülh yolu tutmuş, bəşəriyyət naminə addımlar atmışdır. Hələ o zaman hakimiyyətinin birinci dövründə Heydər Əliyev sovet ölkələri içərisində ekoloji cəhətdən təmiz respublika yaratdı, məhsul yığımı rekord səviyyəyə yüksəldi. Bakı şam ağaclarına bürünərək islam dünyasının yaşıl rənginə həmahəng oldu. Heydər Əliyev hakimiyyətinin ikinci dövründə böyük ağrı ilə Azərbaycan televiziyasının efirində öz mənafelərini üstün tutanlara səsləndi:
"Mən 1993-cü ildə Bakıya gələrkən bizim əkdiyimiz, be¬cərdiyimiz bəzi ağacların kəsilməsini görərkən elə bildim ki, məni yaralayıblar. Mən dəfələrlə demişəm, bir də deyirəm, kim hansı bir sağlam ağacı kəsirsə, hesab edin ki, o, mənim qolumu, barmaqlarımı kəsir..." Heydər Əliyev bunu Vətənə xainlik bilirdi. Sonralar bu xainliyi Natəvanın heykəlinə həqarət edən Fransa rəhbərliyində oturan haramzadələr edəcəkdi. Amma Tanrının haqq-ədalət tərəzisi həmişə düz çəkir. Bu gün COP29 Azərbaycanın gücünü dünyaya göstərir. Dünya dövlətləri ağlın, idrakın, haqqın gücünə Bakıda hesablaşır.

Əsgər İSMAYILOV,
BDU məzunu

Ayhan Yazır: "Bəzən düşməndən də “öyrənmək” gərək"

Müharibə tək cəbhədə getmir. Həmçinin informasiya müharibəsi də ən az cəbhədəki müharibə qədər əhəmiyyətlidir. Bu mənada Vüqar Zifəroğlu informasiya müharibəsini əbəs yerə miqyasca geniş və daha təhlükəli adlandırmır. Bu müharibədə güclü təbliğat aparmaq qalibiyyətin yarısıdır. Haradan gəldiyi bilinməyən və Azərbaycanın qərb torpaqlarında yerləşdirilən qaraçı tayfası olan ermənilər daim öz pozuculuq fəaliyyətləri ilə müxtəlif münaqişələr yaradıblar. Bu pozuculuq fəaliyyəti bir çox hallarda başqa dövlətlərin planlarının ermənilər tərəfindən icrası idi. Daim bizdən oğurluq edən milli musiqimizi, mətbəximizi, tariximizi oğurlamağa çalışan ermənilərin çox yaxşı bacardığı və hətta deyərdim təqdir ediləcək bir xəstəlikləri var. “Mənimdir”, ”Bizimdir” xəstəliyi.
1896-cı ildə alman psixiatrı Emil Krapelin bir neçə erməni xəstə üzərində apardığı müşahidələrə əsaslanaraq təsdiqləyib ki, bu xəstələrdə müəyyən müddətdən sonra ağıl zəifliyinin xüsusi bir forması yaranır. Bu müşahidələrinə əsaslanaraq Krapelin bu xəstəlik növünə erməni ağılzəifliyi (armenian dementia precox) adı verib. Krapelin bu ad altında ümumiləşdirdiyi, əsas nəticəsi ağıl zəifləməsindən ibarət olan bu xəstəliyin əlamətlərini ətraflı təsvir etməklə bərabər, həm də erməni şizofreniyasının müalicəsi üçün xüsusi üsullara ehtiyac olduğunu göstərib.
Rus alimi Kandinski də apardığı araşdırmadan gəldiyi nəticədə qeyd edirdi ki, bu xəstəlik erməni idiofreniyasıdır. O, erməni şizofreniyasının əsas simptomlarını özündə birləşdirən xəstəliyin klinikasını təsvir edib. Bu xəstəliyə iradənin pozulması, nitqin əlaqəsizliyi, idiotizm səciyyəli sayıqlamalar, insanları öldürmək, boğmaq, doğramaq, işgəncə vermək istəyi aid edilə bilər. Maraqlısı burdadır ki, onlar öz əməllərinə bəraət qazandırır və dünyanı buna inandırırlar. Olmayan bir şeyi müdafiə edərək özlərini dünyaya tanıdır və istəklərinə nail olurlar.
Gəlin, erməni şizofreniyasına və erməni təbliğatına dair bir nümunə verək. İlham Tumasın “Gizli Cinayətlər” kitabının “Xankəndidə yandırılan 3 azərbaycanlı” adlı araşdırmasına nəzər yetirək. 1967-ci ilin 3 iyulunda Xankəndidə 8 yaşlı erməni uşaq Nelson Movsesyan öldürülür və azərbaycanlı məktəb direktoru Ərşad Məmmədovun sahəsindəki su quyusuna atılır. Bu cinayətdə Ərşad Məmmədovla yanaşı iki azərbaycanlı da məhkəmədə mühakimə edilir. Məhkəmə onlara ağır cəza versə də vəhşi erməni tayfası həmin 3 azərbaycanlını yandırırlar. Bu hadisədən sonra həmin dövrdə DTK işçisi olan Heydər Əliyev məsələyə qarışır və dərindən araşdırma aparılır. Araşdırmalarda məlum olur ki, 8 yaşlı erməni bir digər erməni tərəfindən qisas üçün öldürülüb və azərbaycanlı vətəndaşın quyusuna atmaqda məqsəd “azərbaycanlılar Stepanakertdə (Xankəndi) ermənilərə zülm verir düşüncəsi yaratmaq idi. Azərbaycan dərhal öz vətəndaşlarının haqsız yerə qətl edilməsi ilə bağlı tədbir görür və 19 erməni həbs edilir.
Gürcü yazıçısı İlya Çavçavadze ermənilərin riyakarlıqları barədə deyib: “Ermənilər gürcülərə məxsus olan məbəd və monastrlarda gürcülərin izini məhv edir, daş üzərində gürcü yazılarını qaşıyır, yaxud silir, daşın özünü tikintidən çıxarır və erməni yazıları ilə əvəz edirlər.”
Gördüyümüz kimi erməni təxribatı təkcə özlərinə qatı düşmən bildikləri biz azərbaycanlılara qarşı deyil, öz din qardaşları həmçinin qonşularına qarşı da yönəlib. Buna təəccüblənmək lazım deyil. Çünki ermənilər öz saxta və heç bir tarixi əsası olmayan soyqrımlarında da Osmanlı imperiyasını günahlandırırlar. Bu saxta soyqırımlarına İranda, Fransada, İsraildə abidə qoydurmağı bacarıblar, lakin biz şahidləri hələ də yaşayan Xocalı soyqırımını dünyaya tanıda bilmirik. Hər il Xocalı soyqrımı ilə bağlı dünyanın müxtəlif dövlətlərində və ölkə daxilində tədbirlər təşkil edilir. Bəs o tədbirdə iştirak edən azərbaycanlılar bunun təbliğatı ilə niyə məşğul olmur? Faktları, şahidləri olan bir hadisənin təbliği ilə məşğul olmuruqsa biz necə vətəndaşıq?
Düşünürəm ki, hər bir Azərbaycan vətəndaşı milli maraqlar zəminində təbliğatla məşğul olmalıdır. Gəlin, bir az informasiya müharibəsindən danışaq. İnformasiya müharibəsi nədir?
İnformasiya müharibəsi informasiya texnologiyalarının, dezinformasiyaların, təbliğatın istifadə olunduğu müharibə növüdür. Burada bir neçə metoddan istifadə olunur:
dezinformasiya yayılması, kiberhücumlar, təbliğat, psixoloji əməliyyatlar, sosial media əməliyyatları. Niyə ermənilər bu qədər güclü təbliğat aparmağı bacarırlar?
Ermənilər informasiya müharibəsinə və təbliğata çox uzun müddət əvvəl başlayıblar. Məhz buna görə mənasız təbliğatları artıq onlarda xəstəliyə çevrilib. Müxtəlif dövlətlərdə olan güclü erməni diasporları əllərindən gəldiyi qədər bütün sahələrdə Azərbaycana qarşı düşmənçiliklərini davam etdirirlər. İnformasiya müharibəsində silah qələm, silahı tutan əsgər isə jurnalistdir. Düzgün tarixi faktlar, yerində işlənmiş ifadələr, ifşaedici fotolar və s.
Biz informasiya müharibəsində olan məharətimizi 2020-ci il 44 günlük vətən müharibəsində nümayiş etdirdik. Yetərli idimi? Tarix boyu saxta təbliğatla məşğul olan mənfur düşmənlə üz-üzəyik. Bizə hər zaman daha artığı lazımdır. Biz 21-ci əsrdə yaşayırıq və biz cəbhə müharibəsindən çox informasiya müharibəsində qalib gəlməyə səy göstərməli, bizim olanın bizə qaytarılması üçün əlimizdən gələndən də artığını ortaya qoymalıyıq.
Hər bir Azərbaycan vətəndaşı dövlətimizin milli maraqlarını və xalqımızın başına gələn müsibətlərin təbliğindən çəkinməməlidir. Düzgün və savadlı təbliğat yolunda bizə məktəb rolunu oynayan Prezidentimizdən bəhrələnməliyik. Düzgün daxili və xarici siyasətlə yanaşı balanslı şəkildə aparılan informasiya siyasətindən bəhrələnərək informasiya müharibəsinə hazır ola bilərik.

Ayhan AĞARZAYEV,
BDU Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi

ERKƏN EVLƏNDİRİLƏN QIZLARIN GÖZÜNDƏN...

Məni cismən dünyaya gətirən ailəm ilə işıq saçan ümidlərimin, bahar kimi hər rəngi daxilində saxlayan arzularımı puç edib, həyatda öz mövqeyimi tutmaq istəyimin qarşısına sədd çəkərək cismimdən öncə ruhumu torpağa basdıran ailəmin eyni olması, mən və mənimlə bərabər sonsuz sayda qızlarımızı müstəqil şəxsiyyətdən öncə az yaşlı “gəlin”ə çevirdi. Yaşıdlarım öz parlaq gələcəklərinə addım atarkən mən ailəmin məni “doğru” hesab etdikləri yolda addım atmağa məcbur edildim.
Cismim öz toyunda bəzədilmiş “qadın” kimi qələmə verilsə də, ağlım hələ bitməyən uşaqlığımda, yarım qalmış məktəbimdə, səhifələri hələ bitməyən dərsliklərimdə idi... Toyumda ucalan hər alqış səsi mənim daxilimdə səslənən bütün arzularımın səsini qaydasız döyüşlərdəki kimi acımasız şəkildə, vəhşicəsinə məğlub edirdi. Bu məğlubiyyəti ailəm daxil olmaqla bütün qohumlarım bayram edirdi. Özümü istehsal tarixi bitməsin deyə marketdə satışına can atılan ərzaq kimi hiss edirdim. Birdən tarixim bitər və məni alan olmaz. Ya da özumü sırf ürəkləri istəyir deyə kiməsə hədiyyə edilən əşya kimi hiss edirdim. Həmin əşyanı da yeni alanda çox sevib qoruyub bəsləyirdilər.
Mən də anadan olanda eynən o əşya kimi idim. Sonra da onun kimi biri tərəfindən sahibləndim. Sırf qız olaraq dünyaya gəlmişəm deyə fikrimi soruşmadan məni sahiblənsin deyə biri ilə evləndirilməli idim? Öz ailəmin fikirlərimə hörmətlə yanaşmadığı halda yad biri mənə necə hörmət edəcəkdi? Bunların heç birini məni bədbəxtlik ölkəsinə həbs edən ailəm düşünmədi. Yaşıdlarım kimi təhsil almaq, həyatda öz mövqeyimi müəyyənləşdirmək, ayaqlarım üzərində sərbəst dayanmaq arzularım ürəyimdə qaldı…
Mən ruhən evləndiyim yaşda qaldım. Ömür keçdi, illər fəsillər biri-birini əvəz etdi. Amma mən erkən yaşda evləndiyim gün yaşanmayan uşaqlığımda yarımqalmış təhsilimdə qaldım. Bu okean ortasında yerləşən adada tək qalıb kömək üçün insanları çağırmaq kimi çarəsizliyə bənzəyir. Ən doğma bildiyin ailən səni anlamır, sən isə öz rəngarəng dünyandan ayrılıb yad birinə qurban olacağın günü gözləyirsən. Bu zaman tək sirdaş və şahidin qaranlıq otağının divarları, bir zaman sonra heç istifadəyə ehtiyac olmayacaq küncdə şkaf üstündə olan məktəbli çantan olur...Bütün ümid və arzuların sanki o çantanın içindədir. Gələcək həyatın isə səni anlamayan, “məndən yorulub ailəm? Niyə bu yaşda məni başqa evə göndərir?” fikirlərini ağlına gətizdirən valideynlərinin dodaqları arasından çıxan sözlər də...
Hacı Zeynalabdin Tağıyevın bir maraqlı fikri var: “Bir oğlana təhsil verməklə təhsilli bir insan qazanırsınız, bir qıza təhsil verməklə isə təhsilli bir ailə”. Cəmiyyətimizdə qadın-qızlarımızın təhsili onları daima ucaldan qanadlar, cəmiyyətin cahil düşüncələrinə qarşı onları qoruyan silah və həyatda hər zaman qızlarımıza lazım olan heç bitməyən bir xəzinədir. Erkən evliliklər isə qızlarımızın əlindən bu imkanları alaraq onları daima kimlərdənsə asılı vəziyyətə salır. Müəyyən yaş həddinə çatmış, ali təhsilli, öz müstəqil fikirlərini ifadə edərək özlərini sübut edən qızlarımız ailə həyatı qurarkən yetişdirdikləri övlad da əsl şəxsiyyət kimi formalaşır. Əlbəttə, istisna hallar da var.
Bəzən müəyyən səbəblərdən ali təhsil almayan, amma təhsilə önəm verən yenifikirli insanlara da rast gəlirik. Buna baxmayaraq cəmiyyətdə ən öndə gedən məsələ qızların ali təhsilli olmasıdır. Bu onların ən təbii haqqıdır. Bu haqqı onlardan almağa heç kimin, heç öz valideynlərinin də ixtiyarı yoxdur.
Fikrimcə, ən böyük cinayətlərdən biri qızların təhsildən yayındırılıb evliliyə sövq edilməsidir. Ona görə ki, burada həmin qızın ruhu, xəyalları heç səsi çıxmayan güllə ilə öldürülür. Əziz valideynlər, bu güllənin qızlarınızı öldürməsinə icazə verməyin! Əksinə həmin gülləni çırağa çevirərək qızlarınızın həyatını işıqlandırın. Onlara dəstək olun!

Çinarə MURADOVA

"BURA BİZİM JURNALİSTİKA DÜNYAMIZDIR"

Beş yaşımdan günləri saymağa başlamışdım ki, yeddi yaşım olacaq və mən məktəbə-işıqlı parlaq gələcəyə doğru ilk addımlarımı atacağam. Bu oxuculara qəribə gələ bilər. Amma mən təhsili özümə ailəm qədər, evim qədər doğma, müqəddəs bilmişəm. Məktəbi bitirdikdən sonra ağlıma gəlməzdi ki, içərisi sonsuz xatirələr ilə dolu, divarlarında uşaqlığımızın hər anına şahid olmuş bu bina qədər bizə ikinci doğma gələn bir bina olar. Amma yanılmışdım. Bunu ikinci dəfə mənə doğma olacaq bir binaya daxil olub oranın doğmalığını bizə hiss etdirən müəllimlərin yanaşmasını, jurnalist olmaq yolunda biri-birlərinə dəstək olan tələbələrin əzmlə çalışmasını, ən əsası isə həmin binada “əsl mən”i tapıb özümə bir yol cızdıqda anladım. Bu yer tələbələrə əsl doğmalığı hiss etdirən, sadəliyi göstərən, əsl müəllim-tələbə münasibətini bizlərdə aşılayan Bakı Dövlət Universitetinin 2 sayli korpusunun 4-cü mərtəsində yerləşən Jurnalistika fakültəsidir. Bu yerin sanki bir özünəməxsus sehrli qüvvəsi var. Səhər saat 08:00-da fakültəyə daxil oluram. Öncə texniki işşilər ilə qarşılaşıram. Dediyim kimi, yəqin ki, buranın sehrli qüvvəsindən irəli gəlir. Texniki işçilərin belə üzündəki o gülüş hissi insana başqa enerji bəxş edir. Dəqiqələr keçdikcə biri-birinin ardı ilə fakültəyə müəllim və tələbələr daxil olur.
Fakültədə işindən bezmiş, işə gəlmək xatirinə buraya gələn, həyatından şikayətçi olan müəllim siması görmək qeyri-mümkündür. Mən müəllimlərimi “canlı ensiklopediya” adlandırardım. Onların yaşadıqları, gördükləri, keçdiyi yollar bizim bir işığa çevirilərək yollarımızı aydınlaşdıran gücə malik təcrübədir. Çox zaman fakültəyə tez gələn müəllimlərdən biri dekan müavini Sevinc Əliyeva olduğu üçün onunla rastlaşıram. O an ağlıma Sevinc xanımın bir sözü gəlir:“Siz bu dəqiqə özünüzü hamıdan ağıllı sayırsız. Amma hələki o deyil. Siz öyrəndikcə, oxuduqca, yaşa dolduqca müdrikləşdiyinizi anlayacaqsız”.
Dördüncü mərtəbədə pilləkandan sağda dekanlıq yerləşir. Orada isə hər dəfə fakültəmizin dekanı Vüqar Zifəroğlu ilə qarşılaşıram. Səbəbini bilmirəm, amma hər dəfə elə düşünürəm ki, Vüqar müəllim kimləsə ünsiyyət qurduqda PR-ın sirləri barəsində danışır. Çünki biz dekanımızın PR mövzusunda çox yaxşı təlimlər keçdiyini bilirik. Bəli, Vüqar müəllimdən öyrənəcək çox şeylərimiz var.
Ən çox sevdiyim auditoriya səbəbsiz olaraq “511”-ci otaq olduğu üçün həmin yeri nümunə göstərəcəm. Beşinci mərtəbəyə daxil oluram. Liftdən çıxdıqda bu otaq sağ səmtdə yerləşir.
Sağ tərəfə dönüb auditoriyaya doğru irəlilədikcə simaları biri-birindən işıqlı tələbələrimizlə qarşılaşıram. Onların üzümə baxıb mehribancasına məni salamlamaları o qədər xoş təsir bağışlayır ki. Onların hərəsi bir dünyadır. Hərəsinin özünəməxsus fikirləri, həyata baxışları var. Bunları sonu mübahisə ilə bitsə də, keçirilən debatlarımızdan hiss etmək mümkündür. Bir çoxları jurnalist olmaq istəməsələr belə maraqlı kreativ fikirləri var. Bizim fakültədə ən tənbəl tələbədən belə bəzən elə maraqlı sual çıxır. Bəzən həmin sual məni günlərlə düşündürür. Bu da tələbələrimizi fərqli edən əsas məqamlardandır.
“511-ci” auditoriyaya daxil oldum. Simalarını Günəşlə müqayisə etdiyim, hər biri ayrı dünya olan olan qrup və patok yoldaşlarımı gördüm. Düzdür, içində hər hansı problemlə bağlı bikef olanlar da var. Amma bu onları pessimist etmir. Bəzi oğlanlar mühazirədə dərsi pozsalar da, qızlar makyaj edib bəzən 90 dəqiqə belə susmasalar da, bu uşaqlar müəllimlərin hər sözünə “baş üstə” deyərək hər biri tələbə yoldaşlarına hörmətlə yanaşır.
“511”-ci auditoriya mühazirə otağı olduğundan müəllimimiz mühazirəni tədris etmək üçün içəri daxil olur. Müəllimlərimizin hər biri eyni qaydada- pozitiv şəkildə auditoriyaya addım atır. Gülə-gülə bizləri salamlayır. Hətta səhər günə gözəl başlayaq deyə bizlə zarafat belə edir. Səhər enerjisi heç bitməyən tələbələrə bəzən əsəbiləşib “jurnalı gətirin dərsə gecikənlərə bir nəfər kimi qaib yazacam” desə də, tələbələrin gecikmək səbəblərini anlayışla qarşılayır. Ən çox sevdiyim mövzu isə müəllimlərin bizlərlə içərisi motivasiya ilə dolub-daşan söhbətlər etməsidir. O an bütün kitabları oxuyub hər şeyi bilmək istəyirəm.
Hələ dərs əsasında sinfə daxil olub "müəllim, filan uşaqları aparmalıyıq təlim var" cümləsini işlədən, tələbələrin sevimlisi dekan müavini Samir Xalidoğlunu demirəm. Bir Allahın günü həmin müəllimin üzündə əsəb və gərginliyi görməyib heç bir tələbə.
Dördüncü mərtəbədə pilləkandan sola doğru getdikdə dəhlizin sonunda "Mətbuat tarixi" kafedrası yerləşir. Həmin kafedranın önündə həmişə oranın müdiri, əməkdar jurnalistimiz Cahangir Məmmədli ilə qarşılaşırıq. Cahangir müəllim hər dəfə ya bir müəllimə, ya da tələbələrə Jurnalistikanın sirləri haqqında nəsə danışır. Bizi də hər dəfə görən kimi mehribancasına salamlaşmasından sonra verdiyi sual ixtisasımız ilə bağlı olur. Cahangir müəllim tək tələbələrin yox, müəllimlərimizin belə müəllimidir.
Tənəffüslərdə fakültəmizin dəhlizlərində də bir neçə müzakirələr gedir. Yəqin, bu jurnalistlərin aurasından irəli gəlir. Hər kəs bir mövzu haqqında danışır. Kimlərsə əlində yemək dərsdən qaib almamaq üçün auditoriyaya doğru qaçaraq "həyatla ölüm" arasında mübarizə aparır. Dərs vaxtı isə koridordan dekan müavini Esmira Rövşənovanın "sizə kimin dərsidir? Niyə dərsdə deyilsiz?" sualını eşidiriksə, o zaman o mübarizədə hər hansı bir tələbənin məğlub olduğunu anlayırıq.
“511”-ci auditoriya Multimedia və elektron kommunikasiya kafedrası ilə üz-üzə yerləşdiyi üçün bu otaqdan bəzən sözügedən kafedranın müdiri, professor, televiziya tənqidçisi, hər zaman pozitiv olan Qulu Məhərrəmlini görürəm. Düşünürəm ki, Q.Məhərrəmli öz ənənəsinə sadiq qalaraq hər hansı tələbənin ya süjetinə, ya da yazısına tənqidi fikirlər söyləməyə hazırlaşır…
Bura mənim üç ilimi keçirdiyim fakültəmdir. Burada üç il müddətində nəzəri biliklərlə yanaşı bacardığım qədər praktiki biliklər də öyrəndim. Amma əsas həyatın enişli-yoxuşlu yollarına özümü hazırladım. Sanki universitetə ilk dəfə ayaq basdıqda on yeddi yox, yeddi yaşımda imişəm kimi hiss edirəm. Çünki bu fakültə on il müddətində öyrənəcəyim şeyləri üç ildə öyrətdi. Söhbət tək Jurnalistikaya aid biliklərdən getmir. Mən bu divarlar arasında püxtələşdim. Özümü tapdım. Hədəflərimi müəyyənləşdirdim. Bu hədəfərdə isə hər addımımda mənə dəstək olan müəllimlərimin rolu əvəzedilməzdir.
Ən çox sevdiyim müəllimlərimin adını qeyd edəcəm. “Radioda praktik iş” fənnini tədris edən, bizə övladları kimi yanaşan hər sözümüzə “can” deyən Sevil Həsənova ilk dərsdən mənim ürəyimi fəth etdi. Hər insanın həyatında Sevil müəllim kimi bir insan mütləq olmalıdır. “Uşaqlar mən sizə heç kimin demədiyi, öyrətmədiyi bilikləri verəcəm” deyib sözünün üzərində dayanan “Konvergen xəbər istehsalı” fənnini bizə tədris edən Leyla Rəşidin də adını xüsusi qeyd etmək istəyirəm. Leyla xanımın yadımdan çıxmayan əsas xüsusiyyəti onun həssas olması idi. Ən əsası isə dərsdə Şəhidlərlə bağlı mövzu açıldıqda o insanın gözlərindəki kədəri hələ də yaddan çıxara bilmirəm.
Tələbələri sakitləşdirmək üçün tez-tez “kəs” sözünü işlədən, amma böyük ürəyə sahib Aynur Nəsirova fakültəmiz üçün başqa aləmdir. “Qayğıkeş müəllim” ifadəsinin canlı sübutu olan Pərvanə İbrahimovanın da adını buraya əlavə etmək istəyirəm. “Xarici ölkələrin jurnalistika tarixi" fənnini bizə tədris etmiş, ətrafımdakıların həmin müəllimi “Çinarənin sevimli müəllimi” adlandıran Mübariz Göyüşlü mənim üçün bir başqa əzizdir. Amma bir müəllim var ki o şəxs mənə heç bir fənni tədris etməyib. Lakin mənim yadımda bizə ixtisasımızla bağlı etdiyi köməklər, göstərdiyi yardımlar, tələbələrə dost kimi yanaşıb, hamıya yardım əli uzatmağı ilə hər zaman qalacaq. Bu insan Kənan Novruzovdur. Universal Kənan müəllimimizdir.
Hər tələbə, müəllim haqqında yazmağa nə səhifə, nə də ömür yetər. Amma bu fakültədə olduğumuz müddətdə qələmimiz daha sehrli olur. İnsan yazdıqca yazmaq istəyir. Bu bizim Bakı Dövlət Universitetinin daxilində yaradıb müsbət keyfiyyətlər ilə xaricə yansıtdığımız Jurnalistika Dünyasıdır. Nə xoş ki mən də bu dünyanın bir hissəsiyəm.

Çinarə MURADOVA,
BDU Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi

Əsgər İSMAYILOV yazır: "Erməni-müsəlman davasında qadın obrazları"

(Birinci ədavətli, ikinci ədalətli)

Romanovlar xanədanı tarixin xarabalığına gömüldü. Beləcə qaranlığa məhkum olan xalqların başı üzərində azadlıq günəşi doğdu. Əsarətdə olan xalqların uzun sürən istibdadına son qoyuldu. Millətimiz də müqəddəratı barədə düşünür, maneəsiz yaşamaq, sivil cəmiyyət yaratmaq eşqiylə mübarizəyə başladı. Bu ərəfələrdə yaradılan məktəblər, xeyriyyə cəmiyyətləri, nəşr olunan qəzet və jurnallar xalqın azadlıq mübarizəsinin hərəkətverici qüvvəsinə çevrildi. Bu işdə vətənpərvər qadınlarımız haqlı mübarizəsini aparırdı. Bakıda keçirilən Qafqaz Müsəlmanlarının I Qurultayında ilk dəfə olaraq maarifpərvər qadınlarımız da iştirak etdilər. Misal olaraq Sara Talışinskayanın, Sara Vəzirovanın, Şəfiqə Əfəndizadənin adını qeyd edə bilərik. Sonrakı mərhələlərdə və çətin şəraitdə cahilliyə, mövhumata, düşmən hiyləsinə qarşı Sara Vəkilova, Səidə Şeyxzadə, Xuraman Rəhimbəyzadə, Nabat Nərimanova, Asiya Axundzadə, Səkinə Axundzadə, Ziba Qayıbova, Nigar Şıxlinskaya, Gövhər Şövqiyyə, Hədiyyə Məmmədzadə, Həlimə Axundova, Münəvvər Əlixanova, Maral Nəbizadə qətiyyətlə mübarizə aparır, sözün əsl mənasında mərdliklə vuruşurdular. Ancaq on səkkizinci əsrin iyirminci ilindən "erməni kartı"nı işə salan I Pyotrun tör-töküntüləri - erməni millətçiləri yaranmış münbit şəraitdən istifadə edib, mikrob kimi yayılır, öz məkrli oyunlarını həyata keçirirdilər. Onların törətdikləri müsibətlər milli azadlıq hərəkatına ziyan vururdu. Əslində onların amalı, məqsədi də elə bu idi (hansı ki, indiki zamana qədər düşmənin eyni davranışlarını görürük).
Zaman ötdükcə Bakıda və Dərbənddə yerləşdirilən ermənilərin məskunlaşdırıldığı, daha dəqiq zorla pərçimləndirildiyi ərazilərin coğrafiyası, törətdikləri qırğınların sayı, vəhşiliklərin əhatə dairəsi genişlənirdi. Bu hadisələrin dəlili, sübutu M.S.Ordubadinin "Qanlı illər", M.M.Nəvvabın "1905-1906-cı illərdə erməni-müsəlman müharibəsi" kitablarında öz təsdiqini tapır. Hələ yazılanlar, əlimizdə olan faktlar başımıza gətirilənlərin bəlkə də mində biridir... O zaman Ziba Qayıbova və Sara Vəkilova "Erməni qadınlarına müraciət"inin sonunda yazırdı:

"Yetər, bu qanlar.
Siz bizə deyirdiniz ki:
“O zaman ki, hər yerdə sülh sözü danışılır, belə bir əhəmiyyətli zamanda bizim səsimizin eşidilməməsi cinayətdir.”
Böylə isə səsinizi qaldırasınız, çəkilmiş olan qılıncları saxladınız.
Bir dəstə müsəlman xanımları naminə" (Bax: "Azərbaycan" qəzeti, 14 yanvar, 1919, N° 87). Ancaq daşıdığı ad-sana sahib çıxan, ləyaqətli və ismətli Azərbaycan xanımları bil(m)irdi ki, erməni xisləti cins tanımır, erməni millətçisi verdiyi sözü ancaq düşdüyü məqama uyğun işlədir.
Bu məqamda Mir Mövsüm Nəvvabın canlı şahidi olduğu və qələmə aldığı tarixi həqiqətə nəzər yetirək: "Aman (sülh) bayraqlarından birini mən (Nəvvab) alıb iki ay məsciddə saxladım. Sonra keşişlər gəlib həmin bayrağı geri istədilər. Cənab Nəcəfqulu ağanın vasitəsilə həmin keşişlərdən bir qəbz almaqla bərabər, həm də bayraqla birlikdə məscidin qarşısında Əfrasiyabın şəklini çəkirdim. Bunu mən ermənilərin üstümüzə böhtan atmaması üçün əyani dəlil kimi çəkdirdim" (Bax: M.M.Nəvvab, 1905-06-cı illərdə erməni-müsəlman davası, səh., 46). Görünən odur ki, tarix dəyişsə də erməni yalanı dəyişmir, yenilənir, dövrə uyğun formata düşür. Nəvvab da qeyd edirdi ki, ermənilərin bu cür siyasətinə, hiyləsinə inanmaq, eləcə də sülh məramına bel bağlamaq olduqca müşkül məsələdir. Ziba Qayıbova və Sara Vəkilovanın erməni qadınlarına müraciətinin cavabsız qalmasının əsas səbəbi bəllidir. Çünki bizim Şərq qadını yaylığını başından açıb ayaqlar altına ataraq qan davasını, müsibəti dayandırıb. Ancaq erməni qadını doğulan körpəsinin qulağına pıçıldayır ki, türk sənin düşmənindir. Məktəb də, kilsə də cəmiyyət də belə sərsəm fikirlərin daşıyıcısı, təbliğatçısı rolunu oynayır.
Bu məqamda 2020-ci ilin sentyabr ayını xatırlayaq. Hələ iki dövlət arasında müharibə başlamamışdan öncə Ermənistanda “Qadınlar sülh tərəfdarıdır” təşkilatı işğal olunmuş Azərbaycan torpaqlarında qeyri-qanuni məşq keçib, əllərindəki silahı Azərbaycan sərhədlərinə tərəf tuşladılar. İstər-istəməz daxilimizdə sual yaranır:
İndi bu erməni qadınlarını necə sülh tərəfdarı adlandırmaq olar? Başqa bir sual da ortaya çıxır:
Azərbaycan torpaqlarını işğal etmək naminə heç nəyi əsirgəmədiyini əhaliyə bəyan etmək üçün öz arvadını rəmzi olaraq təmas xəttinə göndərən baş nazir hansı düşüncənin sahibidir, hansı əqidənin sahibidir?
Yeri gəlmişkən bir məqamı da xatırlayaq. Asala terror təşkilatının maddi yardımı və Ermənistanın keçmiş rəhbəri Robert Koçaryanın mənəvi dəstəyi ilə qızlardan ibarət “Xatun” snayper qrupunu yaradan Marqarita Sarkisyan da erməni qadını, daha doğrusu terrorçusu, killeri idi. Demək ki, erməni millətçisi üçün qadın-kişi anlayışı yoxdur, xislət və xəstə təfəkkür məsələsi var. Hələ müharibə ərəfəsində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Silahlı Qüvvələrin Ali Baş Komandanı İlham Əliyev erməni cəmiyyətinə səslənərək:
“Əgər erməni əsgəri ölmək istəmirsə, onda rədd olsun Azərbaycan torpağından!”- demişdir. Əslində bu xəbərdarlığı ilk növbədə erməni qadınları anlamalı idi. Ancaq beyni yuyulmuş erməni qadınları öz mənasız ədavətlərindən, yersiz hikkələrindən əl çəkmədilər. M.M.Nəvvab bu barədə yazır:
"Ermənilər görürlər ki, təbiətlərinin bu cür ədavətli olmasından həmişə zərər çəkirlər". Və bu zərəri artıqlaması ilə 44 günlük Vətən savaşında ödədilər.

Əlavə: "Mən onlara etibar etmirəm" - deyərək, Qriboyedovun Qafqaz müsəlmanlarına xitabən söylədiyi bu fikri onun ölüm səbəblərindən biri oldu. Sözsüz ki, etibar etmədiklərinin deyil, sonradan gəlmişlərin "etibarının" qurbanı oldu. Pyotrkimilərinin tör-töküntüsünə heç vaxt inanmaq, etibar etmək olmaz. Onların tərəfini saxlayanları da gec-tez qriboyedovfason acı sonluq gözləyir. Hətta məsələ o yerə çatıb ki, artıq dığalara böyük bratları da sahib çıxmır. Necə deyərlər, "Moskva göz yaşlarına inanmır!"

Əsgər İSMAYILOV,
BDU Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi

Mətbuatda klassik və müasir təməl: söz, zəka, əməl


Hər dəfə Alfons Dodenin "Sonuncu dərs"ini və müsyö Amellə Fransın dialoqunu xatırlayanda adamın canına üşütmə düşür. Əslində həssas və vacib məqamlarda xarakter tamlığı, daha doğrusu insanlıq duyğusu ortaya çıxır. Kimisi narahatlıqdan canına vicvicə salır, kimisi də olanları heç vecinə də almır. Ümumiyyətlə, fitrətdə var olan və insan ömrünə köçürülən kodlar silinməzdir. Müəyyən situasiyada həmin şriftlər açılır, insan da ona uyğun davranır. Dahi Füzuli də bu hikmət hökmünü baqi hesab edirdi.

Fəqət olanlara necə etina etməyəsən? Əgər daxilimizdə özbaşınalıq, sərhədsizlik olsaydı, onda Salam Qədirzadə hər səhifəsi insan taleyinin fəlsəfi qatlarına açılan kitabının – sonuncu əsərinin adını “Hər gün ömürdən gedir” qoymazdı. Nə də Dino Butsati "İtirilmiş günlər"i yazmazdı. Hekayə qəhrəmanı Kazirra yelə sovurduğu ömrün xiffətindən "Sinyor!" – deyə dil açaraq "Qoyun, bu günlərdən heç olmasa üçünü özümlə aparım" deməzdi.

Göründüyü kimi elmə biliyə yiyələnmək, zamanın qədir-qiymətini bilmək, həmçinin əqidəli, dərrakəli adamların əhatəsində olmaq insanı ucaldır.

Darülmüəllimi yenicə qurtaran Cəlil Məmmədquluzadənin “Xatirələr”ində də belədir. O, hüşyar dosta rast gəldiyini böyük sevinc və qürurla yazır. Həmin adamın Eynəli bəy Sultanov olduğunu bildirir. Özünə həmdəm, sindaş və müəllim bildiyi Eynəli bəy həm də Mirzə Cəlilin həmyaşıdı idi.

Ötən illərdə Mətbuat tarixini onlayn qaydada təlim edən müəllim Nuranə Həsənova da tələbələrə sindaş oldu. Hardasa bir çox tələbələrlə də həmyaşıd idi. Buna baxmayaraq daxilindəki müəllim əzmi və andına sadiq qalan Nuranə Həsənova Sidqi kimi sidq ürəkdən “Qəzet, yaxud qəzetə nədir?” deyə və öyrədə bildi. Sidqinin "Qəzet oxuyalım!" nidası qəzetlərin çıxdaş olduğu bugünkü gündə də duyuldu. Ədibin timsalında yüzlərlə, bəlkədə də minlərlə söz, fikir adamının ruhuna maarif və mədəniyyət "Çırağ"ı yandı. Müəllim ilk qəzetlərin təşəkkül, intibah və tənəzzül dövrlərindən, "Əkinçi" kotanından mətbuatımıza yayılan maarif toxumlarından və onların gələcək cücərtilərindən danışdı. Biliklərin tələbə beynində öz rəflərinə yığılması, yerbəyer olması üçün, tədris etdiyi mövzuya mütləq növbəti dərs yenidən qayıtdı. Bu, öyrəndiklərimizin əsaslı şəkildə möhkəmlənməsinin təmininə çevrilir, beləcə mövzuyla əlaqədar verilən biliklər bir növ əyaniləşir. Ancaq bu əyaniliyi üç ildə qiyabiləşməyən fürsətcil tələbələrə aid etmək doğru olmazdı.

Milli və mədəni inkişafımızın xəritəsini cızan, "Əkinçi" ənənələrinə sadiq qalan "Kəşkül"də ilk dəfə "Azərbaycan milləti" ifadəsinin işlədildiyi üzərində dəfələrlə dayandı. Bu, olduqca vacib məsələdir. Çünki ruslar bütün azərbaycanlıları “müsəlman” və ya “tatar” adlandırırdılar. Rəhmətlik Üzeyir Hacıbəyli də bu ağrıdan irəli gələrək "Həqiqət budur" yazısında qələmi ilə milləti oyandırmağa çalışırdı.

Əbəs yerə deyildi ki, Nuranə Həsənovanın elmi məruzəsinin biri məhz “Cumhuriyyət qurucuları barədə mətbuatda nəşr olunan ilk yazılar(1985-1995)” idi. Onun "Milli Mətbuat tarixi" kafedrasında Sovet hakimiyyəti illərində xalqın milli-mənəvi dəyərlərindən uzaqlaşdırılmasından, tarixi dövlətçiliyimizin təhriflərə məruz qalmasından bəhs edən çıxışını ötən il dinlədim. Nuranə Həsənova milli məsələlərdə müəllim və ən əsas da vətəndaş kimi hər zaman öz elmi və pedaqoji fəaliyyəti ilə seçilib.

Üzeyir bəydən söz düşmüşkən qeyd edək ki, mərhum prezident Heydər Əliyevin sərəncamı ilə hər il 18 sentyabr Milli Musiqi Günü kimi qeyd olunur. Bu, həqiqətən də tarixi hadisədir. Millətimiz üçün qiymətli olan bu tarixin orta məktəbin rus bölməsinin gündəliyində yanlışlığa yol verilməsi Nuranə Həsənovanın diqqətindən yayınmadı. Nuranə Həsənova millət və tarix üçün önəm kəsb edən məsələ barədə yazır: "Üzeyir Hacıbəylinin doğum günü 21 sentyabr tarixi kimi qeyd olunub. Müqayisə üçün Azərbaycan bölməsinin gündəliyində 21 sentyabr sadəcə Beynəlxalq sülh günü kimi yazılıb. Dahi Azərbaycan bəstəkarı, publisisti Üzeyir bəy Hacıbəyli 18 sentyabr 1885-ci ildə Ağcabədidə anadan olub. Azərbaycanda hər il sentyabrın 18-i Üzeyir Hacıbəylinin doğum günü şərəfinə Milli Musiqi Günü kimi qeyd edilir".

Nuranə Həsənovanın 90-cı illərin əvvəllərində çıxan qəzetlərin birində Flora Xəlilzadənin dədə-baba yurdundan qaçqın, köçkün düşənlər haqqında yazısı ilə bizi tanış etməsi də olduqca maraqlı tarixi fakt və araşdırma idi. O illərin ağrısını gözlərimizlə görməsək də, ancaq yazı boyu qəlbimizlə həmin acıları hiss etməmək mümkünsüz idi. Biçarələrin müqəddaratının, iqbalının, taleyinin belə yazılmadığını öyrəndik. Dərindən köks ötürüb "Ah, talesiz talelər..." dedik. Nə qədər ömrün dərddən, xiffətdən söndüyünü, nə qədər arzuların, diləklərin doğmamış öldüyünü oxuduq. Ağ saçlı, qara örpəkli Şirinovanın timsalında minlərlə ahıl yaşlı anaların, dilsiz-ağızsız Fəxrəddinlərin, Fəxrəddin müəllim timsalında minlərlə ziyalılarımızın erməni quduzluğunun qurbanı olduğu insanı içdən diddi, ruhun sarsıtdı. Yazıda bir ifadə vardı: "Daşnaklar öldürdü onları". Bəli, həm silahsız, həm silahlı. İndi bu dünyadan nakam, diləfkar, gözüyolda, həsrətlə köçən doğmalarımızın ruhu şaddır.

Nuranə Həsənovanın Vətən savaşında qələmə aldığı "Vətən bağı al-əlvandır, Şuşa dərdimə dərmandır!", "Vətən sevgisi, birlik, bərabərlik duyğusu birləşib dağ olub", "Azərbaycan-Ermənistan münaqişəsində Rusiyanın tarixi mövqeyi..." və bir sıra yazıları həmin ruhlara qələbə ərməğanıdır...

Qərənfil Dünyaminqızı Əməkdar jurnalist

Əsgər İsmayılov BDU Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi