Qansız davranışlı qanlı düşmən.

Söylədiklərim kənddə vaqe olur. Kənd əhli içməli suyun çəkilməsinə çox sevinirdi. Fəqət bilmirdilər ki, fəlakət elə bundan sonra başlayacaq. Günlərin birində kəndli oğlan su borusunun yanına gəldi. Elə kranı açmışdı ki, iş tərs gətirdi. Bu vaxt həmin kəndin sakini olan Əmir dayı da onun yanında idi. Su əks istiqamətdə axırdı. Bu an bir nəfər onlara sarı gələrək: "Mən erməniyəm, buradan uzaqlaşın" dedi. Oğlan adamı ciddiyə almadı. Axı su da, boru da kəndimizindi. Əlində cihaz siqnal verməyə başlayanda mən gərildim.
Əmir dayı ilə kəndə getmək istəyəndə irəlidən bir erməni generalı və bir neçə erməni əsgərinin gəldiyini gördüm. Arxa tərəfdə köhnə və kiçik mağaza vardı. Mən mağazanın arxasında gizləndim. Əmir dayını ermənilr güllələdilər. Mağazanın arxa tərəfindəki cığırla gedib kənd əhlinə xəbər verməliydim, yoxsa bu ermənilər bütün camaatı qırardı. Səssizcə cığırla aşağı endim. Gəlib kəndə çatanda gözlərimə inanmadım. Hərə bir tərəfə qaçırdı. Sən demə, ermənilərin su borularının yanında olmasından hamı xəbər tutmuşdu. Anam digər kənddə müəllimlik etdiyi üçün evdə deyildi. Məktəb də uzaqda idi. Tələsik xalamın yanına getdim. Nə qədər çalışsaq da anamla telefon əlaqəsi qura bilmədik. Xalamla evdə olan lazımlı əşyaları götürüb anamın yanına getmək istədik. Biz evə
çatmamış erməni əsgərləri kəndin başından yola düşmüşdülər. Evə çatdıq, vacib əşyaları götürdük. Bu vaxt anamın dar gün üçün saxladığı, rəhmətlik anasından ona tək xatirə qalan əmanəti xatırladım. Qızılı axtarmağa başladım. Vaxt da qızıl qədər qiymətli və az idi. Nəhayət əmanəti tapdım. Xalamla evdən çıxmaq istəyirdik ki, küçədə hərbi formalı bir neçə erməni qadın göründü. Onlar qonşuluqdakı evə soxuldular. Otaq pəncərəsindən baxan xalam sakitcə:
"Onlar içəri keçdilər, bizim burda olduğumuzu bilməmiş çıxıb gedək" – dedi. Qapını açıb küçəyə çıxanda hərbi formalı erməni qadın onun qolundan tutaraq qəzəblə bağırdı. Sonra qolunu arxaya tərəf buraraq qırdı. Və yerə uzadıb güllələdi. Gözlərim önündə baş verən hadisəyə təslim olaraq yerimdəcə dondum. Və anidən buz kimi gözyaşlarıma hakim ola bilmədim. Bu vaxt hıçqırağımı eşidən erməni cəlladının mən olan səmtə addımladığını eşitdim. Qeyri-ixtiyari, gücsüz və don bağlamış bədənimlə arxa otağa keçdim. Üzüstə çarpayının altında uzandım. Birazdan cəllad qadının üzərində qan ləkəli qara rəngli ayaqqabıları göründü. Allaha dua etdim ki, məni ölü bilsin, ya da burada kiminsə olduğunu bilməsin.
Bir anlıq səs kəsildi. Getdiyini zənn etdim. Bu an əllərini saçıma dolayaraq məni üzüstə kənara sürüdü və boğmağa başladı. Deyəsən üstündə silah yox idi. Olanları dəqiq xatırlaya bilmirəm. Məndən güclü olsa da onun boğazından yapışmağa fürsət tapdım. Hər ehtimala qarşı üzərimdə saxladığım köhnə xəncəri çıxarıb ona vurdum.
Çox qorxmuşdum, sanki əllərim, ayaqlarım bağlanmışdı. Hərəkət edə bilmirdim, amma gözlərimlə cəllad qadının gəbərdiyini seyr edirdim. Özümü tez ələ alıb otaqdan çıxdım. Qapının kandarında xalamın qolu qırıq cansız bədənini görəndə vahimələndim. Göz yaşıma hakim ola bilmədim. Səsimi digər qaniçən erməni cəlladlarının eşidə biləcəyindən ehtiyatlanıb qaçmağa başladım. Yola çatdım. Yolun digər istiqamətində düşmən irəliləyirdi. Aşağı əyilib gözlədim ki, onlar uzaqlaşsınlar. Xeyli vaxtdan sonra gözdən itdilər. Yoluma davam edərək kəndə sarı üz tutdum. Kəndin mərkəzinə çatanda hər yerdə qadın, qoca, uşaq cəsədləri gördüm. Bir ana körpəsini qorumaq üçün ona ağac budağı kimi sarılmışdı. Digər tərəfdə yanında partlayan bomba ilə bütün daxili orqanları çölə tökülmüş gənc oğlan cəsədi vardı. Yeni doğulmuş körpə isə ananın qucağında ağlayırdı. Körpəyə yaxınlaşmaq istəyəndə səsə üzü çapıq, uzun saqqallı erməni cəlladının gəldiyini gördüm. Tez tərpənib düşmən tankı ilə əzilmiş maşının arxasında gizləndim.
Maşının içində bir ailə məhv olmuş, əzilmişdi. Erməni cəlladı körpəyə yaxınlaşdı, onu qucağına alıb: "Səsini kəs! Gələcəkdə sən də bizi öldürən bir türk əsgəri olacaqsan, sən indi ölməlisən" deyərək körpənin ağzına vurdu. Körpə burnunun qanını içə-içə ağlayırdı, düşmən belindəki xəncəri çıxarıb körpənin ürəyinə sancdı. Sonra soyuq silahdakı qanı yalamağa başladı.
Bunları görəndə elə bildim yuxudayam, amma bu həqqiqət idi. Qansız davranışlı qanlı düşmən getdikdən sonra özümü ələ alıb yoluma davam
etdim. Axşam düşmüşdü. Qaranlıq və vahiməli qalın meşənin içi ilə gedirdim. Bu zaman qarşıda maşın səsi eşitdim. İşığı meşənin qaranlığını aydınladırdı. Qalın gövdəli ağacın arxasında gizləndim. Onların mənə tərəf gəldiyini də hiss edirdim. Qismətdən məni görmədilər. Saqqallı, bəstəboy və piyli erməni mənə yaxın yerdə dayanmışdı. Onlar maşının arxasından uşaqları endirdilər və həmin yerdə bir quyu qazdılar. Saqqallı düşmən uşaqları soyundurub quyuya atdı, üstlərinə də heyvan (bu, öküz leşi idi. İy gəlməsinin qarşısını alırdı) leşi tulladı. Torpağı üstünə tökdülər. Uşaq gözlərimlə həmyaşıdlarımın müsibəti az qala gözlərimə qaranlıq çökdürdü, nəfəsim dayanmaq üzrə idi. İstədim qışqırıb səsimi göylərə "Allahım, bu necə vehşilikdi?" deyə duyurum, səsim çıxmadı.
Onlar getdikdən sonra yoluma davam etdim. Ac-susuzluğumdan betər gördüklərim məni fiziki və mənəvi məhv etmişdi.
Qarşıda bir ev gördüm. Ora tərəf yaxınlaşdım. İçəridə erməni əsgərləri qədəh döyüşdürür, azərbaycanlı qızına işgəncə verirdilər. Qızın gözünün
qabağında atasını yuxarıdan asaraq diri-diri yandırırdılar. Qoca kişinin alov tutub yanan bədəni insanı dəhşətə gətirirdi. Bədəni ilpədici (oxu: vahiməli, dəhşətli) vəziyyətdə idi. Qoca kişi çox əzab çəkirdi, sanki cəhənnəm odunda yanırdı. Onun üçün ən acısı isə qızına cəhənnəm şeytanlarının - ermənilərin işgəncə verməsi idi. Allahım, bu məxluqlara heyvan da demek olmaz…
Kəndə çatmağıma az qalmışdı. Axır ki mənzil başına çatdım, anam orda məni gözləyirdi məni gördüyünə çox sevindi, amma xalamı yanımda görmədi mən başımıza gələnləri ona danışdım. Sağ gəlib çıxmağım bir möcüzə idi.
Aradan illər keçdi. Böyüdüm, müəllim oldum. Başıma gələnləri şagirdlərimə söylədim. Düşmənin vandal münasibətini heç vaxt unutmamağı, onlara qarşı daim ayıq-sayıq olmağı tapşırdım.

Südabə Məmmədova,
BDU-nun Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi

Aysu Abbasova

Bu gün onunla musiqi də doğdu...

Bu gün - 18 sentyabr Azərbaycan milli musiqi gününün və onun banisinin doğum günüdür Bəli! Söhbət Üzeyir Hacıbəylidən gedir. Musiqi dedikdə Üzeyir Hacıbəyli , Üzeyir Hacıbəyli dedikdə
musiqi yada düşür. İlk dəfə 1995-ci ildə Heydər Əliyevin fərmanı ilə dahi bəstəkarın anadan olmasının 110 illik yubileyi ərəfəsində 18 sentyabrın Milli Musiqi Günü kimi qeyd olunması qərara alınıb. Mədəniyyət ocaqlarında, musiqi məktəblərində, xüsusilə konservatoriyamızın-indiki Musiqi Akademiyasının qarşısında Üzeyir Hacıbəylinin şərəfinə onun ölməz əsərlərindən fraqmentlər səsləndirilərdi.
Üzeyir bəy 1885-ci ildə Qarabağ mahalının Ağcabədi şəhərində anadan olub. Onun atası Əbdülhüseyn bəy əslən şuşalı idi. Hacıbəyovların Üzeyirdən başqa iki oğlu və bir qızı da vardı...

Üzeyir ilk təhsilini Şuşadakı mədrəsədə almış, sonra maarifçı Haşımbəy Vəzirovun ikiillik rus-tatar məktəbində təhsilini davam etdirib. Burada dövrünün görkəmli ziyalısı Mirzə Mehdi İsgəndər oğlu Həsənzadə-Sarıcalının rəhbərliyi altında Şərqin böyük yazıçı və şairlərinin əsərləri ilə yaxından tanış olub. Bu əsərləri yeniyetmə Üzeyir ya orijinalda, ya da ki, Mirzə Mehdi müəllimin özünün tərcüməsində oxuyub öyrənib. Zəngin musiqi ifaçılıq ənənəsinə malik olan Şuşa mühitinin Hacıbəyovun musiqi tərbiyəsində xüsusi yeri var. Onun ilk musiqi müəllimi öz dayısı, xalq musiqisinin gözəl bilicilərindən biri olan dövrünün dəyərli ziyalısı A.Əliverdibəyov olub. 1897-1898-ci illərdə, hələ yeniyetmə ikən Üzeyir Azərbaycanın tanınmış gənc yazıçı-dramaturqu Əbdürrəhim bəy Əsəd bəy oğlu Haqverdiyevin, həmçinin görkəmli xanəndə Cabbar Qaryağdıoğlunun bilavasitə rəhbərliyi və iştirakı ilə Şuşada göstərilən “Məcnun Leylinin məzarı üstündə” adlı səhnəcikdə artıq dəfələrlə xorda iştirak etmiş, bu sahədə özünə böyük təcrübə toplamışdı.
Onun musiqi istedadı elə seminariya illərində özünü büruzə verir. Beş il burada təhsil alan Ü.Hacıbəyovun dünyagörüşünün formalaşmasında, qabaqcıl dünya ədəbiyyatı ilə tanış olmasında seminariyanın böyük rolu olub.
1904-cü ildə seminariyanı bitirən gənc Üzeyir Cəbrayıl qəzasının Hadrut, Tuğ kəndlərinə (Hadrut uçastokunda 3-cü paralel sinifə) müəllim təyin olunmuş və burada 10 aya qədər çalışıb. O, 1905-ci ilin yayında Bakıya gələrək, burada bir müddət Bibiheybətdə, sonralar isə “Səadət” məktəbində müəllim, eləcə də “Həyat” qəzetində felyetonçu, tərcüməçi kimi işləmiş, eyni zamanda “İrşad” qəzeti ilə əməkdaşlıq edib.
Bədii yaradıcılıqla məşğul olan və həm də bir naşir kimi fəaliyyət göstərən Üzeyir Hacıbəyov 1907-ci ildə Bakıda Azərbaycan dilində “Hesab məsələləri” və “Mətbuatda istifadə olunan siyasi, hüquqi, iqtisadi və əsgəri sözlərin türki-rusi və rusi-türki lüğəti”ni nəşr etdirib. Üzeyir bəy Hacıbəyli haqqında yazmaq həmişə şərəflidir. Onun həyat və yaradıcılığı daim tədqiqatçıların nəzər-diqqətini cəlb etmiş, həyat və fəaliyyəti haqqında çoxlu sayda əsərlər, kitablar, oçerk və məqalələr yazılıb.Azərbaycan xalq musiqisinin bütün janrlarının (muğam, mahnı, rəqs, aşıq yaradıcılığı və s.) səciyyəvi xüsusiyyətlərini tam əhatə edərək bununla da, özünün orijinal üslubunu yaradıb.
O, əvvəllər şifahi xalq musiqi sənəti şəklində mövcud olan Azərbaycan milli musiqisini Qərbi Avropa və rus bəstəkarlıq məktəblərinin nailiyyətləri səviyyəsində zənginləşdirməyə müvəffəq olub.

Hacıbəyov milli musiqi xəzinəsini yeni janr və formalarla zənginləşdirən bir sıra əsərlər, o cümlədən Azərbaycan peşəkar musiqi sənətinin şah əsəri, dünya musiqi xəzinəsinin incilərindən olan dahiyanə "Koroğlu" operasını bəstələyib. O, həm Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti, həm də yeni Azərbaycan Respublikasının Dövlət himnlərinin musiqisinin müəllifidir. Üzeyir bəy elmi musiqişünaslığın, musiqi təhsilinin əsasını qoymuş və ömrünün sonunadək musiqi mədəniyyətinin inkişafına rəhbərlik edib. O, müasir bəstəkarlıq məktəbinin beşiyi başında durmuş, onun qabaqcıl dünya bəstəkarlıq məktəbləri ilə yanaşı dura bilməsi üçün fədakarcasına çalışıb. Dahi bəstəkarın yaratdığı musiqi inciləri dünya şöhrəti qazanmış, dünya musiqi mədəniyyətinin qızıl fonduna daxil olub. Görkəmli musiqi xadimləri onu "professional Şərq musiqisinin atası" adlandırıblar.
Qeyd etmək istərdim ki, Azərbaycan və dünya musiqi mədəniyyətinin inkişafında misilsiz xidmətləri olmuş Üzeyir Hacıbəyovun anadan olmasının 100 illik yubileyi YUNESKO-nun qərarı ilə beynəlxalq miqyasda qeyd olunub.

Aysu Abbasova

Nağıllarımızın Genetikası
(Zəngəzur və Anadoluda Qeydə Alınan Bənzər Nağılların Genetik Uyğunluğuna Dair Qeydlər. )
Folklor bir fərdin, tayfanın, xalqın və nəhayət bir etnosun milli yaddaşıdır. Bu yaddaş özünü xalqın etnomədəni dəyərlərində və o cümlədən söz sənətində də göstərir. Xalqın yaddaşı ən böyük söz xəzinəsi olduğu üçün milliklərlə yeni interpetasiyalarda və versiyalarda ortaya çıxır. Etnosun bir bölgədən digər bölgəyə köçü zamanı isə həmin şifahi mətnlər yeni mühitin təsiri ilə variantlaşsa da, mühitin və zamanın interpretasiyasına məruz qalsa da ilkin informasiyanı kodlaşdıraraq öz genetizmində qoruyub saxlayır. Şifahi xalq ədəbiyyatının povesti adlandırdığımız nağıllar folklor çələngimizin ən gözəl nümunələri sayılır. Nağıllar epik janrlar içərisində öz əlamətlərinə görə seçilir. Ona görə də nağıllar dünya xalqları içərisində ən geniş yayılmış epik janrdır. Nağıllar və onların xüsusiyyətləri haqqında bir çox folklorşünaslar müxtəlif fikirlər irəli sürmüşlər. P. Əfəndiyevə görə “ Əşya və təbiət hadisələrinin canlandırılması, əşya və heyvanlar üzərinə köçürülməsi, cəmiyyətdə, təbiətdə, çox adi görünən hadisələrin fantastik şəklə salınması, fövqəladə hadisələrlə qaynayıb-qarışdırılması, gələcəyə nikbin münasibət, inam, xoş əhval-ruhiyyə, geniş epik lövhələrin macəra və mürəkkəb hadisələrin bolluğu və s. nağıllara xas olan xüsusiyyətdir”. (Əfəndiyev, 2012: 203). Nağıla “Genellikle efsanevi, fantastik güçlerin iştirakiyle cereyan eden uydurma hadiseler ve şahıslar hakkında hikaye, rivayet” kimi də baxmaq olar. (Hidayət, 2012: 12)
Bu xüsusiyyətlər nağılları bəşəriyyətin ortaq mirası etsə də, nağıılarda mövcud milli kolorit onu hər bir xalqın öz mədəni mirasına çevirir. Nağılların özəl xüsusiyyətlərindən biri də zaman -zaman fəthlər nəticəsində bir əraziyə digər xalqın yerləşməsi ilə həmin ərazidə mövcud olan nağılların da yeni xalqın söz mirasına çevrilməsidir. Lakin diqqət etdikdə iki müxtəlif xalqın nağıllarındakı milli kolorit onları bir birindən ayırd etməyə səbəb olur. Yaxud da tam əksi, bir xalq digər bir əraziyə köç etmək məcəburiyyətində qaldığı halda belə yüzilliklər keçsə belə hər iki xalqın şifahi söz sənətində yer alan nağııların eyni koloriti qoruyub saxlamasına səbəb olur. Anadolu və İrəvan türklərinin nağıllarında da sözü gedən bu oxşarlıqları bu gün də müşahidə etmək mümkündür. Bu nağıllarda bəzi oxşar süjetlər olsa da müəyyən motiv fərqlilikləri özünü göstərir. Bu da zamanla mətnin yeni interpretasiyası səbəbi ilə ortaya çıxır. Süjetlərin xalqlar arasında ortaq dəyərlərə səbəb olmasının əsl səbəbi İrəvan türklərinin müəyyən dövrlərdə öz ərazilərini məcburi şəkildə tərk etməsi ilə bağlıdır. Həmin köçlərdə xalq öz dilini, mədəniyyətini, folklorunu da özü ilə birgə aparmışdır. XVI əsrin sonu, XVIII əsrin 20- ci illəri, 1918-1920 illərdə İrəvan türkləri erməni separatizminin təzyiqləri nəticəsində də Türkiyənin Şimal Şərqinə — Iğdır, Ağrı, Qars, Anadolu bölgələrinə köçürülmüşdür. Bu, xalqların nağıllarında müəyyən motiv oxşarlığı yaratmışdır. Oxşar motivli nağıllar əsasən heyvanlar haqqında nağıllar, tarixi nağıllar, ailə -məişət nağılları və sehrli nağıllar qrupuna aiddir. Iğdır nağıllarından olan “Geçiynen gurd”, “ Ahmak gurd”, “Cımbılı Çıtdan”,”Şahoğlu Şah Abbas “ , “ Fatmaçıq”, “ Odunçuynan üç kızı”, ”Qızıl inek” mətnlərinin oxşar motivi Azərbaycan nağıllarda da özünü bu və ya digər dərəcədə göstərir.
Bu, xalqın sitayiş etdiyi, özünə əcdad saydığı kult oxşarlığı ilə də bağlıdır. “Fatmacıq”, “Qızıl inek” mətnləri ilə “Fatmanın inəyi” mətnində inək və ya öküz türk xalqlarının sevdiyi, əcdadı hesab etdiyi heyvandır. Bundan başqa qurd da ortaq nağıllar üçün səciyyəvi heyvan motividir. Türklərin həmişə özünə əcdad saydığı qurd dastanlarda yol göstərən, xilas edən, bələdçi funksiyasını daşısa da nağıllarda tamahkarlığın, yalançılığın, axmaqlığın göstəricisi kimi səciyyələnir. “Geçiynen gurd”, “ Ahmak gurd” nağıllarında qurdun mənfi xüsusiyyətlərini görürük. Nağıllar süjet və motiv etibarilə “Şəngülüm, şüngülüm, məngülüm”, “Qurdun axmaqlığı” Azərbaycan nağılları ilə eynidir. İlk nağıldakı oxşarlıq qurdun acgözlüyü, keçini balalarından birini yeməsi və ana keçinin düşməni məğlub edərək öldürməsi süjeti ilə bitir.
Buradan da belə bir nəticəyə gələ bilərik ki, xalqın etnomədəni dəyərləri zamanın sınağından keçərək hər bir şəraitdə yeni versiya və interpretasiyalarla özünü qoruyub saxlamağı bacarmışdır.
Ədəbiyyat siyahısı
İSMAYILOV, Hüseyn. (1999). Azərbaycan folklor antologiyası (Göyçə folkloru), Bakı: Səda.
ƏFƏNDİYEV, Paşa. (2012). Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatı, Bakı: Elm və təhsil.
HİDAYƏT, Aydın. (2012). Iğdır masalları. Kırşehir:

Dilli və milli ol!
(Akif Rüstəmzadə qələminin aydınlıq və qutsallıq yolu: )

"Xalqımızın birliyini, Vətən və torpaq sevgisini qorumaq lazımdır". Torpaq istiliyində, Vətən böyüklüyündə olan sətirlərin müəllifi BDU-nun Jurnalistika fakültəsinin professoru, tələbələrin əziz müəllimi Akif Rüstəmzadədir. Damarda axan qan qədər isti olan bu fikirlər gəncliyi, bütövlükdə hər bir Vətən daşı olmağı bacaran ölkə Vətəndaşını dərindən düşünməyə, yüz ölçüb bir biçməyə səsləyir.
Ta qədimdən insan oğlu özünü torpağa doğmalaşdırmağa çalışıb. Vətəni, torpağı da özünə doğma bilib, əziz sayıb: sevgidən yaranan müqəddəslik, qutsallıq isə ruhumuza hopub. Doğmalıq özünü həm də millətimizin energetik-genetik kodunda göstərir. Görünən tərəf odur ki, Akif Rüstəmzadənin yazının ilk sətirbaşında çəkdiyimiz kəlamı bu gün üçün olduqca əhəmiyyətli səslənir. Beləki, təbəddülatlı dünyamızın nizam tərəzisinin düzəlməsi naminə xalqın birlik - vəhdət halı, Vətən - torpaq sevgisi olduqca zəruri və vacib məsələdir.
Hazırkı informasiya dövrünün şərtləri və tələbinə əsasən, hər birimiz internet istifadəçisi olaraq sosial şəbəkə xidmətlərindən yararlanırıq. Çəkinmədən deyə bilərik ki, günümüzün yarıdan çoxu, məhz sosial şəbəkədə keçir. Bu zaman ortaya maraqlı bir sual çıxır. Bəs bizlər Haqq savaşımızdan - Vətən müharibəmizdən sonra internet istifadəçisi olaraq, öz məsuliyyətimizi anlaya bilirikmi?
Hər ağzı olan danışdığı kimi, hər internetə çıxışı olan da klaviatura qarşısına keçərək hansısa yazını, məlumatı, xəbəri paylaşır. Bu sosiallaşmaq baxımından yaxşıdır. Amma Vətən müharibəsindən sonrakı həssas günlərdə daha diqqətli olmaq əsas şərtdir. Hər kəs daxilində olan "mən"i ilə üzbəsurat dayanıb bu sualı özünə, bəli, elə özünə verməlidir: "Milliliyə zərər gətirəcək, insanların hissi ilə oynanılacaq, qeyri-dəqiq informasiya yazmaq, paylaşmaq nə dərəcədə düzgündür!?"
Professor Akif Rüstəmzadənin yazdığı qiymətli kitabların birində oxumuşdum ki, qeyri-müstəqim əlaqənin həm kökləri qədimdir, həm də miqyas baxımından sərhədsiz. A.Rüstəmzadə bildirir ki, müstəqim və qeyri-müstəqim əlaqə mütləq şəkildə milliliyə xidmət etməlidir.
Bu haqda Məhəmməd Əmin Rəsulzadə deyir: "Mətbuata 3 əsas şərt lazımdır: 1.yazmaq, 2.ümumi mənafe, 3.yaymaq. Əgər yazı ümumi mənafeyə xidmət etmirsə, o mətbuat yox şəxsi yazıdır(!). Dahi Rəsulzadə adını çəkəndə ilk ağlımıza Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti gəlir. 1918-ci ilin mayı çətinliklə qurulan Şərqin ilk müstəqil müsəlman Respublikası ən vacib uğurlarından birini də məhz həmin ilin 27 iyununda Azərbaycan dilini rəsmi dil elan etməsi ilə qazandı. Daha vacib uğuru isə xalq təhsilini milli zəmin üzərində qurması idi. Lakin 1920-ci ilin Aprelində Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti rus bolşeviklərinin, erməni daşnaklarının, 5-ci kalonun pozucu işlərinin qurbanı oldu. Çox işlər yarımçıqqaldı, ümidlər isə puça çıxdı.
Bu gün tam azad, müstəqil və güclü Azərbaycan Respublikası var. Cümhuriyyətin zamanında yarımçıq qalmış taleyüklü məsələlər də çoxdan həllini tapıb. Bütün sahələr üzrə qazanılan uğurlar və nəaliyyətlərimiz göz qabağındadır. Bu uğurların arxasında isə təhsil dayanır. "Təhsil hər bir millətin gələcəyidir" - söyləyən Heydər Əliyev həm də müasir Azərbaycan tarixində sağlam mətbuatın əsasını qoymuşdur. Jurnalistləri özünə dost bilən dahi rəhbər 1998-ci il ilin 6 avqustunda mətbuat üzərindən senzuranı götürmüşdür.
Acı təəssüflər olsun ki, bu gün jurnalistikadan anlayışı olmayan, təhsildən bixəbər bəzi kəslər mənbədən əldə edilməyən, fakta söykənməyən məlumatı tirajlayırlar. Unutmaq olmaz ki, hərb meydanında bitən savaşımız, informasiya üzərindən davam edir və etməkdədir.
Mətbuatımıza ləkə salan bütün yad ünsürlərə qarşı isə Vətəndaş olaraq birlikdə mübarizə aparmalıyıq.
Əziz oxucu, bu kiçik yazını jurnalistikamızın ağsaqqallarından olan professor Akif Rüstəmzadənin qiymətli fikri ilə başladım. Ənənəyə sadiq qalıb, elə sonluğu da müəllimimizin auditoriyada dərs zamanı bizlərə - tələbələrə söylədiyi kəlamla da tamamlayıram: "Ölkəmizin inkişafı yolunda qələmimiz xalqa, dövlətə xidmət etməli, yalan informasiya yazmamalıdır!"

Əsgər İsmayılov,
BDU-nun Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi

Tələbə qəlbində müəllim sevgisi...

İnsanı fiziki cəhətdən təbiət, mənəvi cəhətdən təlim-tərbiyə, ətraf aləm, oxuduğu kitablar, müşahidə və analizetmə qabiliyyəti inkişaf etdirir -"böyüdür".
Bu mənada insan həyatının müəyyən məqamları, daha doğrusu pillələri mövcuddur. Buna misal olaraq ailədə təlim-tərbiyəni, məktəbəqədər hazırlığı, orta məktəb təhsilini, ali məktəb illərini... qeyd etmək doğru olar.
Danılmaz həqiqətdir ki, Universitet təhsilinin önəmi hər zaman vacib sayılıb. Bu dövr kəsiyində insan həyatı ən xoş xatirələrlə zənginlik tapır, mənimsədiyi təhsillə bütövlük qazanır. Sözsüz ki, tələbə üçün ən böyük qazanc, məhz təhsildir. Əbəs yerə deyildi ki, pedaqoq və filosof olan Con Hibben deyirdi: "Təhsil hər hansı bir həyat situasiyasında düzgün hərəkət etmək bacarığıdır".
Mənim də bəxtim onda gətirdi ki, Şərqin ən nüfuzlu universiteti - Bakı Dövlət Universitetinin Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi oldum. Bu, həyatımın ən parlaq səhifəsidir. Və bu səhifənin ən yuxarı hissəsində, ilk sətirbaşında hər zaman dərin ehtiramla, sonsuz sevgilə bağlı olduğumuz müəllimlərimizin ismi yer alır, üstəlik böyük hərflərlə. Bu adlardan biri də isminə və cisminə rəğbət bəslədiyim Könül Niftəliyevadır.
Könül müəllimə, böyük arzu və ümidlərlə addımladığımız bu yolda bizim ən böyük dəstəkçimizdir. Ümumiyyətlə, müəllimlərimiz bizi yalnız cəmiyyətə savadlı jurnalist kimi hazırlamaqla kifayətlənmir, həm də qəlbimizə vicdan toxumu səpir. Bu toxumlar da onların səmimiyyəti və mərhəmətilə qidalanır. Bəli! Bu sevgini bizə müəllimlərimiz aşılayır. Qaranlıq yollarımıza yanan çıraq olan, hər bir tələbəsinə sonsuz sevgi, böyük qayğı və diqqətlə yanaşan Könül Niftəliyeva. Tanrı qarşısında müqəddəs borcunu layiqincə yerinə yetirən müəllimimiz.
Könül müəllimə ilə tanışlığımız ikinci kursun əvvəlinə təsadüf edir. Ara-sıra fakültə dəhlizində qarşılaşır, hər dəfə səmimi davranışı, gülər çöhrəsi ilə tələbə qəlbinə sevinc, xoşbəxtlik bəxş edirdi. Çox keçmir ki, həmin ilin ikinci yarımilindən Könül müəllimə bizə "Kütləvi informasiya vasitələrinin hüquqi tənzimlənməsi" fənnini tədris etməyə başladı. Fənnin adından da məlum olduğu kimi dərs bir qədər çətin və mürəkkəb idi. Bununla belə, ən sevdiyimiz fənn də elə KİV-in hüquqi tənzimlənməsi oldu. Könül Niftəliyevanın peşəkarlığı və dərs keçmə üsulu olduqca maraqlı idi. Bunun nəticəsi olaraq fənni qısa müddət kəsiyində mənimsədik. Həmçinin də bir dərsdən növbəti dərsəqədər olan zamanı səbirsizliklə gözlədik.
Könül müəllimənin dərsləri o qədər maraqlı keçirdi ki, dərs nə vaxt başladı, nə zaman bitdi bilməzdik. 90 dəqiqə müddətində maraqlı diskussiyalar edir, müzakirə aparırdıq. Elə bir dərsimiz olmazdı ki, biz nəysə öyrənməyək. Hər dərs yeni bir məlumat, maraqlı araşdırma idi.
Könül Niftəliyeva süzgəcindən keçən hər bir tələbə yaxşı bilir ki, o özü bir ədəbi məktəbdi. Jurnalistikada ədalət prinsipi olduqca vacib sayılır. Bu, peşənin başlıca şərtlərindəndir. Və deyərdim ki, Könül müəllimə bu şərtə yetəri qədər əməl edən əsl müəllim və əsl vətəndaşdır. O, bizə öyrətdi ki, çəkilən heç bir əziyyət yerdə qalmır. Zamanla öz üzərimdə işləməyi artıq vərdiş halına çevirdim. Dörd ay müddətində müəlliməmiz bizi həyata hazırladı desəm, yalan olmaz. O yalnız öz sahəsinin peşəkar bilicisi deyil, həm də tələbənin ən yaxın dostu, sirdaşıdır. Tələbə könlünü könülləndirən (oxu: qızıtan, istilik gətirən) əsl pedaqoqdur, əsl psixoloqdur.
Avqustun 27-də fakültəmizin xanım-xatın müəlliməsinin, tələbələrinin sevimlisi, əzizi olan və hər şeydən öncə ləyaqətli Azərbaycan xanımı Könül Niftəliyevanın doğum günüdür. Sizin haqqınızda nə qədər yazsam belə, yenə də az olar deyə düşünürəm. Çünki sevgi sözlərlə, cümlələrlə ifadə ediləcək bir məfhum deyil. Doğum gününüz mübarək, əziz müəlliməm. Yaxşı ki yollarımız kəsişdi. Yaxşı ki sizin tələbəniz oldum.

Şəms Hüseynli,
BDU-nun Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi

Tarixin tarlı tarixçəsi...

Üzeyir bəyin üçüncü və sonuncu operettası - "Arşın mal alan". Buradakı Əsgəri az adam tapılar ki, tanımasın. Mən Əsgəri də bir qisim adam tapılar ki, tanısın. Sözün müxtəsəri. Tacir əyninə arşınmalçı paltarı keçirib öz işində olsun, mən də qələmimi əlimə alıb yazmağımda...
...Doğrusu, qaralamağımda. Necə deyərlər, ağ kağıza yaz qara.
Qara demişkən, Bakının ağlı-qaralı ilk şəkilləri, kapitan-leytenant A.F.Ulskinin Qız qalası, Qala divarları, Şirvanşahlar sarayının məscidi fonunda Bakının Xəzər görüntüsü, "Renesans", "İşıq və Kölgə", “Çic”, “Əzizbala” foto-atelyeləri, xarkovlu Mişo, onun Fransa və Bakı fəaliyyəti və s. və i. Bütün bunlar:
- Dərsin cəmi-cümlətanı.
- Qarşıda "JK010-A", yəni hamı.
- Nəhayətdə fənnin tamı.
Fənn - Fotojurnalistika.
Müəllim - Zaur Babayev.
Müəllim fənni zahir etdi hasil. Tələbə müdam dərsə hazır. Və birdən auditoriyada maraqlı sual olur nazil:
- Belə, mənim əzizlərim, deyin görək, əvvəllər foto-atelyelər necə adlanırdı?
Tələbələr növbə ilə fərqli fikir bildirir, maraqlı yanaşma sərgiləyir. Zaur Babayev hər dəfəsində "Hardasa sualın cavabına yaxınlaşırsınız" - deyir. Ancaq tələbələr nə tövr etsələr də, heç cürə sualın doğru variantını tapmağa müfəssəl olmurlar. Bu məqamı görən Zaur Babayev heç kimi həvəsdən, nəfəsdən, ruhdan, kökdən salmır. Və sakit tərzlə, xoş halla: "Bu, əksxana adlanırdı" deyərək fikrinə əlavə edir: "Birlikdə hələ çox öyrənəcəyik".
Ümumiyyətlə, Zaur Babayevin dərslərində ən nadinc tələbə belə, bisdən-təvərədən çıxmaz və tıncıxmaz. Özüm bilərək dialekt sözlərdən istifadə etdim. Çünki Zaur Babayev daxilində Azərbaycan dilinin incəliyini, şirəsini yaşadan müəllimdir. Yazını cümlə-cümlə yazır, hər dərsi söz-söz xatırlayıram...
... Dərs gözümün önündə kadr-kadr canlanır.
“Bəyin oğurlanması” filmində Səməndər Rzayevin sözləri yadıma düşür: "Bu kino ki var, çox qəliz məsələdir, həm qəliz, həm də ki, vacib". Frazanı Zaur Babayevin dərsləri haqqında da söyləmək olar, bircə "qəliz" ifadəsini ixtisar etməklə... Çünki Zaur Babayev çətini asanlaşdıran, uzağı yaxınlaşdırandı. Hər dərsi bir kinoya bərabərdi: əyani, fəlsəfi, maraqlı, düşündürücü...
O, bizim Zaur müəllimdi.
Müəllim biliyi dərsi hərəkətə gətirən təvərədir...
Müəllim üçün qiymətli, dəyərli olan tələbədir...
Tələbə üçün də qiymətli olan müəllimdir. Tədris etdiyi dərsdir.
"Bizim Cəbiş müəllim" filmində Cəbiş müəllim öz şagirdi Namiqin timsalında bütün çocuklara xitabən səslənir: "Səndən ancaq bir şey tələb olunur, öz borcunu layiqincə yerinə yetirmək. Vəssalam. Bunun üçün də çox şey lazım deyil". Şəkk-şübhəsiz, bu, dərsdi: oxumaq və öyrənməkdi.
Gərək şagird, tələbə müəllimdən də, dərsdən də dərs almağı bacarsın, bu qabiliyyəti özündə formalaşdırsın. Dərs də müqəddəsdir: "Torpaq. Dəniz. Od. Səma." kimi. Dırnaqiçində ismini çəkdiyim kinonun giriş kadrları qayaüstü rəsmlərlə, şiş qayalıqlarla, tariximizin müxtəlif görüntülərilə başlayır. Dərs tarix deməkdir. Dərs alan şagird, tələbə tarixin dərslərindən də yaxşı nəticə çıxara bilir. Maraq üçün deyək ki, dünya tarixinin ilk ağ-qara, qısametrajlı, səssiz sənədli filmi 1895-ci ildə Lümyer qardaşlarının rejissorluğu ilə çəkilmiş "La-Sota vağzalına qatarın gəlməsi" filmidir. Filmin ilk ictimai nümayişi 1896-cı ilin yanvarında baş tutur. Deyilənə görə, filmin nümayişi zamanı tamaşaçılara elə gəlir ki, qatar onların üstünə gəlir. Bu hadisə zalda qorxu və təlaşa səbəb olur.
Sonralar Maksim Qorki, "Kölgələr Səltənəti" adlı məşhur oçerkində yazır: "Qəflətən nə isə basılır, hər şey yoxa çıxır və qatar ekranda görünür. Qatar elə sizə doğru şütüyür - ehtiyatlı olun!"
Əlbəttə, o dövr üçün bu mənzərə qeyri-adi idi. Qorkinin də yarızarafat, yarıciddi şəkildə dediyi kimi, ehtiyatlı olmaq labüddür: ya təbii, ya da qeyri-ixtiyari.
Bugünkü dövrdə texnologiya adamı bəzi məqamlara sakit və təmkinli halda yanaşır. Bütün bunlar təhsillə, təlimlə bağlıdır. Bugünün insanı anlayır ki, onun qarşısında texnoloji biliklərini müdam inkişaf etdirmək kimi, məqsəd - missiya dayanır...
Bundan irəli gələrək auditoriyada "The New York Times", "Washington Post", "The Guardian"... qəzetləri, habelə "Reader's Digest" kimi dünyaşöhrətli jurnalların foto seçimi, rənglərdən istifadə qaydaları, günün tələblərinə cavab vermək bacarığını Zaur Babayevdən ən incə xırdalıqlarına qədər əxz etməyə çalışırıq...
Texnologiya demişkən, bildiyimiz bir məqamı xatırlayaq. Yunan sözü olan texnologiya "məharət elmi" deməkdir. "Texniki elm" və "Metodların cəmi" olmaqla iki istiqamətdə işlədilir. Bu mənada Zaur Babayev bacarığı, elmi özünü həm texniki, həm də humanitar sahədə təcəlla etdirir. Dövrün texniki vasitələri müəllim biliyi, səriştəsi qarşısında naçar qalır. Onlayn dərslər söylədiklərimin dəlilidir...
Zaur Babayevin tədris etdiyi "Fotojurnalistika" və digər fənlər də bu məqsədə, mərama, missiyaya xidmət və hizmət duruşunda və hikmət məqamındadı (ənənəvi və onlayn tədrisdən asılı olmayaraq). Hikməti anlamaq üçün, tələbə gərək gözünü ön plana çıxartsın - fotokamera kimi: diqqətli, qeydli, qələmli, dərsli, həvəsli olsun.
Aristotel zamanı hərəkətə, Kant da hərəkəti zamana tabe edir. Obyektiv üçün iki məfhum da mütləqdi, elə tələbə üçün də. Bu məqamı tutan tələbə hər dərsdən bir yazı hazırlayar, kino çəkər.
Sadəcə inadlı olmaq lazımdır. "Uzaq sahillərdə" filmindəki Mixaylo kimi, "Yol Əhvalatı"ndakı Mustafa kimi. Yekun "Romeo mənim qonşumdur" filminin təntənəsidi. "Onun böyük ürəyi" ifadəsi də mənəvi mükafat.
Göründüyü kimi, mən fotoaparatımla kino - kadr deyil, kino adları çəkirəm, yəni yazı yazıram. Düşünürəm ki, "O olmasın, bu olsun". Bəlkə də bu yazını hazırlamasaydım, daxili mənim məni işarə edərək "Onu bağışlamaq olarmı?" deyərdi.
2 iyul. "Qızmar günəş altında", "Küçələrə su səpmişəm". Və "Mən evə qayıdıram". Evə çatan kimi, "Mən mahnı qoşuram", yəni yazı hazırlayıram. Və düşünürəm ki, "Mahnı belə yaranır". Beləliklə, "Gün keçdi" və mən "Ad günü" yazımı tamamlamaq üzrəyəm.
3 iyul. Bir ayın "Dörd bazar günü". Bu ayın ilk bazarı. Çalışdım ki, Zaur Babayevin doğum gününü ilk təbrik edənlərdən olum.
Söz-söz yazının sonuna - "Xatirələr sahili"nə yan alırıq... Xoş xatirələr fikrimizə "Böyük dayaq"dı. Xatirələr həm də adamı "Bəxtiyar" edir. Yaxşı xatirələri barmaqda "Bəxt üzüyü" də hesab etmək olar. Çünki xatirələrin yaxşısı elə yaxşı adamlardan qalır.
Yazının sonuna yaxın oxuculara "Bir qalanın sirri"ni açım. Sonuncu dərs günü Zaur Babayevlə birlikdə "Sehrli xalat"ımızı geyinib yaxın keşmişə döndük. "Qaladan tapılan mücrü"dən nə çıxsa yaxşıdır?
- "Asif, Vasif, Ağasif"? - yox,
- Qızların gözlədiyi "Ağ atlı oğlan" - o da yox,
- "Firəngiz", "Hacı qara", "İsmət", "Qatırməmməd", "Lətif", "Təhminə" - yox, yox, heç biri.
Mücrüdən əsrlərin söz yadigarı, demokratik mətbuatın pöhrələnməsinə töhfə verən, dünənin və bugünün "Molla Nəsrəddin"i, "Zənbur"u və s. görünür. İnanıram ki, əsrlərin yadigarı olan jurnallar, qəzetlər bizi də görür. Jurnalist-tələbə üçün orijinal nüsxələri canlı görmək, onlara toxunmaq, o möcüzəni barmaqlarla, qəlblə, düşüncəylə yaşamağın özü belə sözlə ifadə edilməzdi.
"Molla Nəsrəddin" jurnalında dahi Üzeyir Hacıbəyli "Ordan-burdan" başlığı altında "Ü", “Çı”, "Filankəs", "Behmankəs" və s. kimi gizli imzalarla hər dövr üçün aktual olan məqalə, felyeton, satirik miniatürlər dərc etdirib. Jurnalların sehrafərin cazibəsindən ayılan kimi, yada Üzeyir bəyin "Ordan-burdan" başlıqlı yazısından bir sətir düşür: "... hissin tərcümani olmalıdır ki, oxuyan kəsdə də o hiss oyansın..." - Həqiqətən də Zaur Babayevin peşəsinə duyduğu, dünənimizə bağlı olduğu təmiz hissləri bizim də jurnalistikaya marağımızı birə-beş artırdı. Zaur Babayevin qoruduğu, saxladığı jurnalların ətrafında tik-tok çəkən gəncdən tutmuş, jurnalistika peşəsinin təəssübünü çəkən tələbəyə qədər hər kəs cəm oldu. Xoşbəxtlik və fəxarət hissinin vəhdət anı. M.F.Axundov, H.Zərdabi, Səid, Cəlal, Kamal Ünsizadə, M.Şahtaxtlı, Ə.Hüseynzadə, C.Məmmədquluzadə, Ə.Ağaoğlu, Üzeyir və Ceyhun Hacıbəyli, Ə.Müznib, H.Vəzirov... ruhunun şad olduğu gün.
Üzeyir bəy Hacıbəyli o zaman ağrılı kədərlə milli mətbuatımızdan gen düşənlərdən yazır, doğma dilimizdə oxuyub-yazmağı ar bilən fasonlu ədabazların halına acıyır, din əbasına bürünən mollaların, intelligent libası geyinən "ziyalı"ların müsəlman qəzetinə olan nifrətini görüb "Qərəz, getdim..." deyir. Düşünürəm ki, Üzeyir bəy bu günü görsəydi, "Qərəz, gəldim..." deyərdi.
Ən duyğulu, fəxarət hissilə alışıb-yanan məqam. İlk redaktoru Üzeyir Hacıbəyov olan, "Temrin" dərgisinin üz qabığında Şirməmməd Hüseynovun əlində tutduğu istiqlal qəzeti. Bəli, "Azərbaycan" qəzeti. Bu qəzeti də görmək tələbə qismətin(m)də varmış.
Beləcə "Koroğlu" kimi aşırımlar aşıb, keçirimlər keçib yazının "Axırıncı aşırım"ına yavaş-yavaş yetişirəm...
Adlı-sanlı film rejissorlarından biri Jak Tati deyirdi: "Mən istəyirəm ki, film siz kinoteatrı tərk etdikdən sonra başlasın".
Xeyli zamandır ki, Zaur Babayevin "Fotojurnalistika" dərsləri yekunlaşıb, ancaq hələ də xoş xatirələr göz önündə canlanır. İstərdim ki, Jak Tatinin dediyi kimi olsun. Yazı oxunub bitdikdən sonra, bir də qəlblərdə yer alsın, ürəklərə sətir-sətir köçürülsün... Könül evindən də qəlbimizin səsi duyulsun...

Əsgər İsmayılov,
BDU-nun Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi
"Bütöv Azərbaycan" qəzeti
12 avqust 2022

Ana dilimdə səsləndi: "Qarabağ Azərbaycandır!"

"Bu dildə şəcərəm nəğmə oxuyub" - deyir, Qənbər Şəmşiroğlu. Nəbi Xəzri də dilimizi "Doldur ürəyimə sən gilə-gilə" yazır. Tofiq Bayram qələmi də şirin laylalı, ecazkar mahnılı dilimizə belə qiymət verir: "Bu dil şirinlikdə şərbət kimidir". Bəxtiyar Vahabzadənin "Ana dili" şeiri isə daha poetik səslənir:

Dil açanda ilk dəfə «ana» söyləyirik biz,
«Ana dili» adlanır bizim ilk dərsliyimiz.
Söhbət Azərbaycan dilindən gedir. Anamızın, atamızın - dünyada yaşayan milyonlarla azərbaycanlını yumruqtək bir edən, gücünə güc, canına can qatan Ana dilindən. Zaman-zaman dilimizin tarlıq günü də, elə şadlıq günü də olub. Bu gün isə Ana dilimin varlıq günüdür. Bəli, Azərbaycan Əlifbası və Azərbaycan Dili Günüdür.
Hər bir xalqın ruhunun təzahürü, varlığının isbatı mənəviyyatının qaynağı məhz onun ünsiyyətini təşkil edən dil məfhumudur.

Sual yarana bilər: Nəyə görə Ana dili bizim üçün bu qədər önəmlidir?! Bir anlıq düşünək: İnsan dilsiz yaşaya bilər, ancaq xalq dilsiz heç cür var ola bilməz; uçuruma sürüklənər... Digər bir məqama da nəzər salaq: Cəmiyyəti insansız düşünmək nə qədər çətindirsə, bir xalqın varlığını da dilsiz düşünmək o qədər çətindir... Geniş düşünsək: Dilsiz bəşəriyyət yoxdur, natamamdır...

Ana dilimiz tarixin keşməkeşli yollarını qət edərək bugünkü günə qədər gəlib çatmış, öz saflığını, mənəvi ucalığını qoruyub saxlamışdı. Ümumxalq dilimizin formalaşması eramızın beşinci əsrinə təsadüf edir. Qədim köklərə dayalı dilimiz bir əsrdə dörd dəfə dəyişilsə də, ancaq mükəmməl dil olaraq günümüzə qədər gəlib çatmışdır. Dilimizin ilk göstəriciləri, həm ədəbiyyatımız üçün həm də tariximiz üçün mənəvi dəyəri böyük olan, mükəmməllik göstəricisi "Kitabi-Dədə-Qorqud" sayılır. Bu, həm də sözümüzün, dilimizin dastanıdır.

Dilimizin formalaşmasında ziyalıların, dilimizin təəsübünü çəkənlərin də böyük rolu olmuşdur: M.Füzuli, M.P.Vaqif, M.F.Axundov, C.Məmmədquluzadə timsalında yüzlərlə, minlərlə qələm, düşüncə adamını göstərə bilərik.

Əlbəttə, "Əkinçi" qəzetini, mətbuatımızın babası Həsən bəy Zərdabini və "Molla Nəsrəddin" jurnalının müstəsna xidmətlərini də xatırlamamaq vəfasızlıq olar.

Ana dilimizin dövlət səviyyəsində işlənməsində əməyi olan Şah İsmayıl Xətayi demişdi: "Dilimiz, dinimiz, qeyrətimiz..." Deməli, bir xalq, bir cəmiyyət üçün dil qeyrət, mərdlik rəmzidir. Dili qorumaq vicdan, qürur məsələsidir. Əbəs yerə deyilməyib ki, "Əgər bir xalqın varlığını əlindən almaq istəyirsənsə, ilk öncə onun dilini əlindən al". Bu mənada xalqın torpağı, var-dövləti əlindən alınsa, o xalq batmaz, güclənər, birləşər mücadilə edər. Lakin bir xalqın dilinin əlindən alınması həmin cəmiyyətin məhvi - yox olması deməkdir.

Nəinki bu gün, hər gün: Dilimizi sevək, dilimizə sadiq qalaq, dilimizi qoruyaq...

Hamar Quluzadə,
BDU-nun Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi

HAQQ YOLÇUSU HAQQIN DƏRGAHINA YOL ALDI.

Auditoriyanın kandarını yağır eləmişdim. Elə hey sağa-sola var-gəl edirdim. Ayaz müəllim narahatlığımı hiss etdi. Sakit halda mənə yaxınlaşdı. Məsələnin nə yerdə olduğunu biləndən sonra köməyin əsirgəmədi. Ayaz müəllimə təşəkkür etmək istəyirdim ki, elə bu zaman üzünü mənə tərəf çevirdi:
- Məni tanıyırdın?
- Ayaz müəllim, əlbəttə, tanıyırdım. Siz Qılman İlkinin oğlusunuz. Sözüm Ayaz müəllimin çox xoşuna gəldi. Ömrünün müdrik yaşında belə Qılman Musayev oğlu olmaqdan qürur duyduğunu gördüm. Sanki mənəviyyat adamı ən böyük mükafatını aldı. Təşəkkür etdi. Doğrusu, təşəkkür, minnətdarlıq Ayaz müəllimə düşürdü. Fəqət elə etdi ki, yaxşılığı barədə danışmayım. Duruxduğumu görüb bir kəlmə söz dedi: "İnsanlıq borcu".
Əlqərəz. İşlərimi sahmana saldı. Elə o zamandan sözlərimiz də sahman oldu, doğma oldu. Ayaz müəllim, əsl insan adam idi. O, canyanğısı, həmdəmliyi, sadəliyi, kübarlığı ilə seçilən ziyalı idi. Daxili aləmində Nəsiminin sirri-mütləq eşqini, həqqü həqiqət eşqini qəlbi, qələmi ilə yaşadırdı. Qəlbinin böyüklüyünə heyran qalmışdım - birinci kurs tələbəsinin şəklini feysbuk səhifəsində paylaşmışdı. Qələminin də böyüklüyü heyrət doğurmuşdu - "Jurnalistika fakültəsinin müsəlləh Əsgəri" yazmışdı.
Ayaz müəllim, haqqa tapınan, haqq yolunda yürüyən insan idi. 2022-ci il yenicə qədəm qoymuşdu. İkinci həftənin cümə günü - 14 yanvar tarixində Ayaz müəllimlə Bakı Dövlət Universitetinin həyətində görüşdük. Bundan bir gün öncə telefonla xeyli söhbət etmişdik. İmzalı kitablarını hədiyyə edərək: "Bilirəm ki, sən sözə qiymət verirsən, mütaliə etməyi xoşlayırsan" - deyə bildirdi. Nəşriyyat işindən, ədəbi redaktədən danışdıq. Özümdən aslı olmadan, təbii tərzlə, ancaq qeyri-təbii halda dedim: "Ayaz müəllim, xahiş edirəm, bizə dərs deyin, çox xahiş edirəm" (bu anı xatırlamaq çətindir).
Görüşümüzdən bir-iki gün keçməmişdi ki, böyük məhəbbətlə, sevgilə Ayaz Musayev yaradıcılığına baş vurdum, müəllifi olduğu "Fikirlərə bürünmüş sətirlər" kitabı haqqında yazı hazırladım.
Aprel ayı idi. Dərslərimiz başlamışdı. Həmişəki kimi ilk üz tutduğumuz yer Xalidə müəllimə Cavadovanın otağı idi. "Xudahafiz" - edib otaqdan çıxmışdıq ki, Ayaz müəllimlə qarşılaşdıq. Əhvalımızı soruşdu, dərslərdən xəbər aldı. Sonra da qrup qızlarına məni işarə edərək: "Müsəlləh Əsgəri qoruyun" - dedi.
Hər kəsin Ayaz Musayev şəxsiyyətinə sayğı duruşunda olduğunu görürdüm. Fakültəmizin müəllimi Mahmud Mahmudov öz dostu, həmkarı haqqında yazır:
Ayaz Musayev bir əlamətinə görə tamamilə müstəsnadır, yəni gündüz çıraqla da axtarsan beləsinin tayı-bərabəri tapılmaz. Bilirsiniz nədə? Vaxt qədrini bilməkdə, dəqiqlikdə, dürüstlükdə".
"Şeyx Sənan" Quranı əlindən yerə qoymadığı kimi, Ayaz Musayev də dürüst, dəqiq, vicdanlı, kübar, həmdəm olmağı bütün ömrü boyu həyatının kredosu bildi, bu amalla yaşadı, bu əqidə ilə yaşlandı.
Rəhmətlik Məmməd Rahim yazırdı ki, insanlar arasındakı körpünün, mehribanlığın, məhəbbətin sütunları vəfadır, insana hörmətdir...
Hər zaman müşahidə etmişəm: bu dünyada qəlbi ilə daşlaşanlar var, bir də insanlıq qalasını ucaldaraq daşlaşanlar. İkinci kateqoriya insanlar rəhmətlik Musa Yaqubun yazdığı "Bu dünyanın qara daşı göyərməz"indəki qara daşı yaxşı əməllərilə göyərdər də, ağardar da...
Ayaz müəllim, çox yaxşı insan idi. O, "Vəhdəti-vücud" mərtəbəsində, məqamındaydı. Əməllərilə Yaradana yaxın bəndə idi. Ayaz müəllim, mənəviyyat insanı idi. Onun təbiətinə "Mən", "Sən" anlayışı yad, "Biz" ifadəsi doğma idi. Ayaz Musayev bizə - onu tanıyan hər kəsə doğmadan da doğma idi. Ayaz Musayev tərcümə işinin kamil bilicilərindən sayılırdı. Rəhmətlik Tofiq Rüstəmovun mənəvi və elm yolunu ləyaqətlə yaşadırdı. Hər iki ziyalı işıqlı insanlar idi. Bu məqamı onların simalarında da görmək olurdu. Çox maraqlıdır ki, Ayaz Musayev Jurnalistika fakültəsinə "İşıq" nəşriyyatından gəlmişdi. İşıqlı, nurlu, xoş xasiyyətli, xoş təbiətli, xoş çöhrəli idi - Ayaz Musayev. İsminin mənası da əməllərində olduğu kimi idi: işıqlı və isti.
M.C.Ruminin hekayətlərinin birində adil adam günün günorta çağı əlinə fənər alıb, İlahi mərifətlərlə dolu olan gerçək insan axtarışına çıxır. Bunu görən biri dillənir: "Ey sərbəst düşüncə sahibi! Görmürsən ki, bu bazar tıxa-basa adamla doludur?!" - Həqiqət də belədir. Adamla dolu dünyada gerçək insan tək-tük, bəzən də yox dərəcəsində.
Ayaz müəllim, gerçək insan idi - Mövlanənin axtardığı insan. Bu yaxınlarda telefonla danışdıq. Vədələşdik ki, yaxın zamanda Səyavuş Əlizadənin "Xəzər" muzeyinə gedək. Deyirdi ki, bu, gənc dostum Səyavuşa hədiyyə olar. Eh, fani dünya. Sən demə, zaman bizə başqa hədiyyə hazırlayıbmış. Payın artıq olmasın, ey fələk!

Əsgər İsmayılov
BDU Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi

Hamar Quluzadə,
BDU-nun Jurnalistika fakültəsinin birinci kurs tələbəsi.

Yaşarlar, nə yaşayar, nə yaşamaz...

Dahi Üzeyir bəy Hacıbəyli "Qərəz, getdim..." başlıqlı yazısında müsəlmana qəzet oxumağın vacibliyini yana-yana çatdıraraq yazırdı: "... qәzetsiz bu saat dünyada dolanmaq çәtindir. Bir bu qәdәr әhvalat vaqe olur, bunları eşidib bilmәk hәr kәsә vacibdir..."
Atalarımız deyib ki, qulaq gündə bir (oxu: min) söz eşitməsə kar olar. Düşünsək ki, bugünün adamı informasiya dövründə yaşayır, demək məlumatın da bolluğu qaçılmazdı. Bəzən beyin xəbər çoxluğuna, məlumat zənginliyinə də müəyyən mənada tab gətirmir. Ələlxüsus da bunlar yalan xarakterli, piar kampaniyalı məlumat olarsa. Ən dəhşətlisi terror, müharibə, intihar, zorakılıq, ailə-məişət xarakterli xəbərlərdi. Acı da olsa təəssüflə deyə bilərəm ki, bu gün oxucu sayı qazandıran da, baxış və gəlir gətirən də sadaladığımız "qara" mövzulardı.
Vaxtilə fərqli üsluba sahib olan qələm adamı Əziz Nesin yolda bir dilənçi uşaqla qarşılaşır. Uşağın adının Yaşar olduğunu öyrənir. Bu acı talehli uşağın adı yazıçının beynində düşündüyü hekayəyə sərlövhə olur: "Yaşar nə yaşar, nə yaşamaz" Buradakı yaşamaq" ifadəsi fərdin yoxsul durumda olmasına işarədir. İndi söhbət açacağım məsələdəki yaşamaq ifadəsi, doğrusu yaşamamaq sözü intiharla bağlıdır. Artıq tez-tez intihar hadisəsi haqqında oxuyur, bu səpkili xəbərlə qarşılaşırıq. Bunlar da Əziz Nesinin sözlərini redaktə edib, və bugünün acı həqiqəti kimi söyləməyimə gətirir: "Bu günün Yaşarları (oxu:uşaqları) nə yaşar, nə yaşamaz".
Bugünün təəssüflə oxunan acı xəbəri - növbəti intiharı. Hadisə əyalətlərin birində cərəyan edir. Oxuyuram ki, on yeddi yaşlı uşağın həyatına qıyması telefonunun ailə tərəfindən alınmasıdır. Ortaya belə bir sual çıxır, telefon gənclərə neçə yaşında alınmalıdır?! Çox valideyn "Universitetə daxil ol sənə ən bahalı telefonu alacayıq" deyir. Bu fikir nə dərəcədə düzgündü: təhsilə görə mükafatlandırmaq? Hesab edirəm ki, yanaşma dəyişilsə effektli olar. Yeniyetmə də ağlında formalaşdırmaz ki, mən universitetə daxil olsam telefon qazanacam. Tələbənin elə ilk qazancı Ali məktəb, sonra da ali biliklər... Valideyn uşağı bu istiqamətə kökləməlidi. Ümumiyyətlə, kor-koranə telefon istifadəsi, buna aludəçilik sonradan ciddi, hətta sonu pis məcraya yönələn nəticələr verir.
Texnologiyaya oyun oynamaq, əyləncə şəklində yanaşmaq gələcək kadrların savadsız olmasına yol açır. Yeniyetmələri nəyəsə görə mükafatlandırmaq əvəzinə, müəyyən çərçivə daxilində istədiklərini alıb lakin limitli istifadə etmələrini öyrətsələr düz olmazmı? Düşünürəm ki, belə daha məqsədəuyğun olar. Başqa bir yöndən baxsaq, Allahın bizə nə qədər ömür verdiyini, bizim nə yaşayacağımızı bilmirik. Hər açılan səhər bəşər övladı üçün mükafatdır. Bu günü doyunca yaşamalı, təhsil, elm yolunda inamla irəliləməli, pis vərdişlərdən uzaq durmağı bacarmalıyıq. Cəmiyyətin "mən" anlayışından çıxmağı, "biz"ə doğru hərəkət etməyi doğru olar. Birlik şəklində, mənəvi dəyərlərə sadiqlik ruhunda yaşamaq isə sabahkı mənəvi, maddi, fiziki fəsadların qarşını alar.
Cəmiyyət ailələrin birliyidir. Ailədə valideyn amili olduqca zəruridir. Hər ailənin ən başlıcası missiyası təlim, tərbiyə və təhsildən keçir. Bu təqdirdə uşaqların mənəvi sağlam, şüurlu böyüməsi, anlamaq qabiliyyəti, dərk bacarığı formalaşır. Uşaq, oxumağa, qidalanmağa, istirahətə, dostlarla zaman keçirməyə, sosial şəbəkə ilə məşğul olmağa ayıracaq vaxta nəzarət etməyi də bacarır. Bəzən psixoloqlara ənənəvi, şablon və bəsit suallar ünvanlanır: "Biz nə edək ki, övladlarımız (2-7 yaş aralığı) telefondan əl çəksin?". Körpəyə, uşağa telefon verəndə bunu düşünmədinizmi? Başa düşməsə belə ona hər hansı nağıl kitabını oxumaq, və ya dilinin tam açılması üçün ünsiyyətdə olmaq, parkda gəzdirmək olmazmı? Sözsüz, cizgi filminə də baxmalıdır, lakin bu niyə televizor üzərindən yox məhz telefon üzərindən edilir?!
Valideynlər övladları ilə kifayət qədər zaman keçirsə onları düzgün böyütsə qadağa və qaydaları sərt olmayacaq şəkildə tətbiq etsələr ölkədə intihar sayları da inanıram ki, azalacaq...

Ovqatımızın Səbayə Səyyarəsi - Səyyarə Səyyaf

Böyük maarifləndirici yükü olan, milli-mənəvi dünyamızı zənginləşdirən, mədəni və estetik zövq formalaşdıran, ruhumuzun himninə çevrilən "Ovqat" verilişi.
Bu gün "Ovqat"ın bir qatından söz açacam. Veriliş Kamyunun da dediyi kimi, "hər yarpağın çiçək olduğu ikinci bahar"a təsadüf edir. Bir payız gecəsində ürəklər yenidən qızınır, baharın xoş nəfəsi ekran vasitəsilə evlərə dolur. Tamaşaçı verilişə adi gözlə deyil, ruhun gözlərilə baxır.
Bir zaman Füzuli giley-güzar dolu sətirlə: "Bilmədin halını, bihudə keçirdin ovqat" yazırdı. Hər dönəmlərin mənəvi müasiri olan Füzuli indiki zamanda yaşasaydı, sözə, sənətə, sənətkara, elm və helm yolunda cəfa çəkən "Ovqat" proqramına baxsaydı, çox güman ki, "halını bihudə keçirmədin, Ovqat" yazardı. Söz mülkünün sahibi olan şair necə xoşbəxt olardı...
Proqram bədii qiraətçi Nadir Hüseynovun ifasında Tufan Tərlanoğlunun "Gözlə məni" şeiri və “Arzum budur ki, yaşım yazacağım əsərlərlə ölçülsün" - deyən Tahir Əkbər nəğməsilə başlayır. Şeirdə "Kədərdən qüssədən çatılan qaşlar", "Həsrətdən qovrulan ürəyim" kimi çox həssas sətirlər var. Bu misraları tələbə olaraq bir verilişdən digər buraxılışa qədər çəkən zaman ərzində daxilən yaşayıram. Düzü "Ovqat" proqramının efirdə olmadığı gün ovqatım təlx olur. Yuxarıda qeyd etdiyimiz şeirdə müəllif "Ürəyimizdə bir gözəlin söz yeri" - olduğunu deyir. Həqiqətən də Səyyarə Səyyaf sözünün və özünün yeri qəlbimizin ən dərin qatlarında özünə taxt qurmağı bacarıb.
Səyyarə Səyyaf sözün sönməz ulduzudur. İsminin də mənası bu anlamı daşıyır. Daxilən və xaricən gözəl olan aparıcının fikir gülüstanı təravətli, düşüncəsi saf, söz bülbülü nəğməli, xoşavaz ilhamı isə qəlb fərəhlidir.
Xoş əhval-ruhiyyəyə köklənən Səyyarə xanım doğma tamaşaçı önünə sözü ələ alaraq çıxır, onun söz şəkəri qəlblərə şirinlik gətirir. Elə bu məqamdaca böyük ziyalı, ədəbiyyatın həm klassiki, həm də müasiri olan Nəriman Həsənzadə yaradıcılığına üz tutaraq, tamaşaçıya xitabən "Minnətdaram mən" şeirini səsləndirir:
Yenə səsin gəldi qulaqlarıma,
Həyata, dünyaya minnətdaram mən.
Sən ordan pıçılda eşidim səni,
Özgəsi çağırsa ona karam mən.
Vəfalı, ismətli, abır-həyalı Səyyarə Səyyaf ismi tamaşaçı gözündə hər zaman ucadır. Gördüyü işlərə görə minnətdarıq.
Hər dəfə adı çəkiləndə min kərə rəhmət oxuduğumuz Firudin bəy Köçərli özünün "Ana dili" məqaləsində: "Ana dili millətin mənəvi diriliyi, həyatının mayəsi mənziləsindədir" - deyirdi. Bu istiqamətdən yol alaraq tam əminliklə deyə bilərik ki, S.Səyyaf millətin Ana dili kimi qiymətli varlığının təəssübkeşi, habelə onun zənginləşməsi yolunda yorulmaz fəaliyyətilə seçilən Vətəndaş jurnalistdir.
Səyyarə Səyyaf Vətən sözünü dilində deyil, əməllərində, gördüyü işlərdə yaşatmağı bacarır. Bu ifadə sevimli aparıcının baxışlarında, qəlbində, qələminin mürəkkəbində görünür.
Hüsnü-xuda şairi, əfəndilər əfəndisi Hüseyn Cavidin "Qızlar məktəbində" şeiri məktəbli illərimin xoş xatirəsidir. Şeirin sonları bir qızcığazın cavabıyla olduqca bəşəri səslənir və yekunlaşır:
- Başqa sevdiklərin nasıl, yoxmu?
- Var...
- Kimdir onlar?
Anam, babam, müəlliməm, bir də bütün insanlar...
Şair qızcığazın dilindən bir xalqın ruhən zənginliyini, bütöv və möhtəşəmliyini göstərir. Şair hər kəsi bu cür düşünməyə çağırır. Şeirdə Səyyarə Səyyaf obrazı da görünür: axırıncı sətir əməllərilə tam kəsişir. Çünki onun ərsəyə gətirdiyi hər veriliş bir xalqın mənəvi cəhətdən yetkinləşməsinə xidmət edir, milli-mənəvi dəyərlərimizin təbliğinə dayalıdır, böyüklərə hörmət, ziyalılara sevgi ruhundadır. Bu da gözəl aparıcının xalqına olan sonsuz sevgisindən irəli gəlir. O, insanları sevir. O, insanlıq duyğusu ilə yaşayır. Müəllimlərinə olan sonsuz ehtiramı, böyüklərimizin adının önündə çəkdiyi "can" ifadəsi Səyyarə xanımın Vətən sevgisindən qaynaqlanır.
Bugünkü verilişdə BDU-nun Jurnalistika fakültəsinin professoru Ustad Cahangir Məmmədli haqqında sevə-sevə söz açmağı diqqətdən yayınmadı. Səyyarə xanımın müəlliminə olan sonsuz sevgisinin ən yüksək təzahürünü gördük.
"Jurnalistika fakültəsində tələbələrin və mənim də sevimli müəllimim Cahangir Məmmədliyə efir vasitəsilə salamımı çatdırır, ehtiramımı yetirirəm" - deyən Səyyarə xanım sonra sözlərini böyük sevgilə davam etdirir: "Biz - tələbələr Cahangir müəllimin mühazirələrinə qulaq asırdıq. Çox qəribədir ki, müəllim həmişə auditoriyaya yeni fikirlə daxil olar, heç vaxt köhnə söz deməzdi. Bununla bağlı müəllimimizə sual verdik ki, yaddaşınızın dərin, geniştutumlu, fikirlərinizin yeni olmasının səbəbi nədir? Dedi ki, mən təzə olmağa borcluyam, çünki siz yenisiniz: sizlərlə ayaqlaşmalıyam."
Məqamı yetişmişkən xoş bir xatirəni sizlərlə bölüşmək istəyirəm. Birinci kursun ikinci semestri idi. Cahangir müəllim "Jurnalistikanın nəzəriyyəsi və təcrübəsi" fənnindən bizə dərs keçirdi. Dərslərin birində "Səyyarə Səyyafın ədəbiyyata, incəsənətə, mədəniyyətə, ümumilikdə sözə verdiyi dəyərdən danışdım. Ustadın çöhrəsində yaranan xoş təbəssümü, razılıq ifadəsini duymaq, hiss etmək bir tələbə üçün olduqca gözəl duyğular yaratdı. Və müəllimimdən ən yüksək qiyməti də almış oldum.
Sonda mütəfəkkirlərdən birinin fikirlərini xatırlatmaq istəyirəm: "Heç vaxt geri qayıtmayan üç şey var - Zaman, Söz və Fürsət".
"Ovqat"ın bugünkü buraxılışı daxilimdə xoş təəssürat doğurdu. Zamanı dəyərləndirib, fürsətdən yararlanıb, tələbə sözüylə rəğbət bəslədiyim əziz Səyyarə xanım Səyyafa və sevgili Ustadım Cahangir Məmmədliyə bu kiçik yazımla sonsuz ehtiram və sevgimi çatdırmağı özümə borc bildim.

Əsgər İsmayılov,
Bakı Dövlət Universitetinin Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi.