ƏDƏBİYYAT DÜNYANIN, HƏYATIN, İNSANIN MƏNASINA ÇATMAQ YOLUDUR

İnam Ata (Asif Ata) ilə bu ruhani təmasdan (müsahibədən) 31 il ötdü, 6 Köçəri ayı, 14-cü ildə (06.02.1993) yazılıb. Yazıda imperiyanın caynağından yenicə qurtulmuş, çaşqın durumda olan Azərbaycanın ədəbiyyatla bağlı çoxlu problemlərinə Ata münasibəti var.
İşıqlı Atalı: - Müqəddəs Ata, bu təmasda məqsədim Atamızın ədəbiyyatla bağlı düşüncələrini təqdim etməkdir. İlk sual belədir: Ocaq və ədəbiyyat. Doğrudanmı ədəbiyyat zamanın, şəraitin məhsuludur?
İnam Ata: - Ocağın məqsədi İnam, yalansız etiqad əsasında İnsanlaşma əməli yaratmaq, Azərbaycanda mahiyyətcə müqəddəslik səviyyəsində yaşayan xalq becərməkdir. Ədəbiyyatın məqsədi həyat hadisələrini mənalandırmaq, onun Mütləq - Əzəli, Əbədi, Sonsuz, Kamil Mahiyyətini aşkara çıxarmaqdır. Bu baxımdan Ocaq ilə Ədəbiyyat arasında qırılmaz birlik var.
Çoxları elə bilir ki, ədəbiyyat dünyanı yalnız əks etdirir. Bu, kökündən yanlış bir fikirdir. Ədəbiyyat hadisələri Mənaya, Mahiyyətə yüksəldir. Bu səbəbdən də yaxşı ədəbiyyat mütləq şəraiti ötür, mühiti ötür, yaxşı ədəbiyyat, hətta realist ədəbiyyat belə zamandan üstün olur. Bizdə isə yalnız bir şeyi daim təkrar edirlər ki, ədəbiyyatı zaman yetişdirir, şərait yetişdirir, mühit yetişdirir; unudurlar ki, şərait, mühit, zaman - siyasət yetirir, ayrı-ayrı ictimai quruluşlar yetirir, müəyyən hadisələr yetirir, lakin ədəbiyyatı zaman yetirmir. Əgər ədəbiyyatı zaman yetirirsə, onda ədəbiyyat zamanla gərək heç döyüşməsin. Ədəbiyyat daim zamanla döyüşür. Əgər ədəbiyyatı şərait yaradırsa, onda gərək ədəbiyyat şəraitlə döyüşməsin. O şərait əgər onun anasıdırsa, onda o, "şərait" adlanan anasıyla döyüşməsin. Həmçinin də mühit. Əgər ədəbiyyatı mühit yaradırsa, onda ədəbiyyat gərək öz yaradıcısı ilə döyüşməsin, onu mədh eləsin, vəsf eləsin. Əslində isə dünya ədəbiyyatında böyük nə varsa, ali nə varsa, ülvi nə varsa, o, zamana qarşıdır mühitə qarşıdır, şəraitə qarşıdır. Füzulilər, Nəimilər, Nəsimilər; onların heç biri zamançı olmayıb, şəraitçi olmayıb, mühitçi olmayıb. Hamısı şəraitə qarşı olub, mühitə qarşı olub, zamana qarşı olub, əsas odur ki, dünyaya qarşı olub.
Elə Ocağın da əsas fəlsəfəsi odur ki, İnsan gərək şəraitə sığmasın, mühitə sığmasın, zamana sığmasın, şəraiti, mühiti, zamanı ötsün. Bu səbəbdən də ədəbiyyatla Ocağın yönündə bağlılıq var, o bağlılığı açmaq gərək. Ədəbiyyatı bizim estetika, bizim tənqid, bizim ədəbiyyat çox balacalandırır, ədəbiyyatın yaradıcı mənası çox qısalır. Onun inikas mənası, əksetdirmə mənası çox şişirdilir; nəinki ədəbiyyat, ümumən insan təfəkkürünün özü təkcə əks eləmir bu dünyanı, onu yaradır, özü də təzədən yaradır. Dünyada aşiqlər olub, Məcnunu isə Füzuli yaradıb. Füzulinin yaratdığı Məcnun Füzulininkidir. Dünyada balaca Hamletlər çox olub, ancaq Şekspirin yaratdığı Hamlet olmayıb dünyada. Çoxlu balaca Qobseklər olub, ancaq Balzakın yaratdığı Qobsek Balzakın yaratdığı Qobsekdir və sairə.
Mənim zənnimcə, vaxt gəlib çatıb ki, ədəbiyyatın Mütləqliyindən əməlli-başlı, heç bir sıxılmadan danışmaq lazımdır. Ədəbiyyat - dünyanın, həyatın, insanın mənasına çatmaq yoludur. Ona görə də Asif Ata Ocağına gərəkli olan, çox emosional, idraki bir vasitədir.
İşıqlı Atalı:-Ədəbiyyatda forma-məzmun məsələsi barədə fikriniz?
İnam Ata: - Ədəbiyyatın başqa növlərindən fərqi ondadır ki, ədəbiyyatda məzmun gözəlliyi olduğu dərəcədə forma gözəlliyi var. Ədəbiyyat - məzmun gözəlliyi ilə forma gözəlliyinin birliyidir. Forma burada elə-belə yalnız ifadə deyil, o, Mənanın gözəllik səviyyəsində təzahürüdür. Ona görə də ədəbiyyat sözün gözəlliyidir, təkcə mənası deyil. Bu, məsələnin bir tərəfidir. Başqa idrak növlərində fikir gözəl olmaya bilər, ədəbiyyatda isə gözəl olmayan fikir qeyri-ədəbidir. Ona görə də çox yazıçılar var ki, yaxşı mənalı sözlər deyirlər, fikirlər söyləyirlər, gözəl olmur. İstedad - müəyyən mənada gözəl fikir deməkdir, gözəl söz deməkdir, gözəl səs deməkdir, gözəl rənglərin ahəngi deməkdir. İkinci bir tərəfdən sənətdə məzmunla forma arasında zahirilik və daxililik əlaqələri olmur. Haradasa fikir deyəndə daxili məzmunun zahiri izharı nəzərdə tutulur. Ümumiyyətlə, fikir xaricilik mənasındadır.
- Atanın fəlsəfi-bədii tənqidi dünya ədəbi tənqidçiliyində Göy halıdır - bu vaxtacan olmayan. Bu barədə Atanın özündən eşitmək oxucularımız üçün çox maraqlı olardı.
- İndiyə qədər olan tənqiddə zirvə Belinski tənqididir, eyni zamanda Brandes tənqidi də yüksək qiymətləndirilir. Başqa tənqidçilər də var, ancaq bu iki qütb - Belinski və Georq Brandes əsas sayılır. Bədiyyat da, ayrı-ayrı fəlsəfi fikirlər, düşüncələr də var, inkar etmək olmaz, ancaq mənə bunlar az gəldi: oradakı bədiilik də, fəlsəfilik də az gəldi. Onlar nə qədər istəsələr də, istəməsələr də, hər halda ədəbiyyatın özündən asılı oldular, hədsiz dərəcədə asılı oldular və fəlsəfə burada tam aşkarlanmadı, bədiiyyat da burada tam aşkara çıxmadı. Mən isə Şərq adamı və fəlsəfəyə bağlı olduğum üçün, eyni zamanda bədii ədəbiyyata çox meyil elədiyim üçün elə ilk tənqidçiliyimdən tənqidin yönünü tamamilə dəyişdim. Mənim əsas məqsədim - ədəbiyyatı yaxşı mənada vasitəyə çevirməkdir. Bunun ədəbiyyata qəti ziyanı yoxdur və qəti onu alçaltmır. Ədəbiyyatı vasitəyə çevirmək, ədəbiyyat vasitəsilə dünyanın, həyatın böyük fəlsəfi problemini həll eləmək.
Ədəbiyyat buna çox gözəl imkan verir. Buna ədəbiyyat qədər imkan verən heç nə yoxdur. Yəni əgər filosoflar fikirlərini təsdiq etmək üçün həyata müraciət edirlərsə, burada sən həyatdan artq olana - ədəbiyyata müraciət edirsən: burada filosofluq üçün təzə üfüqlər açılır.
Mənim bütün yazılarım bu filosofluqdur: "Sənət və şəxsiyyət", "Sənət və kəşf", "Fəlsəfə və poeziya", "Yerdəkilərin Göy Həsrəti", "Həqiqət və Yarımhəqiqət", "İnam və Şübhə"...Bunlar hamısı fəlsəfi məsələlərdir. Beləliklə, burada üstünlük fəlsəfənin özünə verilir. Əgər Belinskidə ədəbiyyat üstünlük təşkil edirdisə, burada fəlsəfənin özü əsas olur və bu, ədəbiyyatın xüsusiliyini inkar etmir, onu heç cür də alçaltmır, əksinə, onu daha da böyüdür. Onda rüşeym halında olan balaca fikirlər böyüyür. O dərəcədə ki, yazıçı özü bilmədiyini burada görür. Burada ədəbiyyat öz imkanlarından artıq olur. Bu, həmçinin bədiiyyata da aiddir.
Onu da deyim ki, Azərbaycan ədəbiyyatı nə qədər böyük olsa da, Azərbaycan tənqidi onun yanında balacadır. Hər kəs, mənim zənnimcə, azdan-çoxdan ədəbiyyatçı olan, yaxud özünü ədəbiyyatçı kimi qələmə verən adam başa düşür ki, Mirzə Fətəli Axundov tənqidi mifdir. O, tənqidi əsər yazmayıb, tənqid necə olmalıdır haqda məktublar yazıb. Onun dramaturgiyası özfəaliyyət səviyyəsindədir. Fəlsəfəsi yoxdur. "Kəmalüdövlə məktubları" fəlsəfi əsər deyil, yaxşı bir publisistikadır olsa-olsa.
Belinskidən öyrəndim, Brandesdən öyrəndim, onlar məni təmin etmədi, özümdən öyrəndim. İndi Azərbaycan ədəbiyyatında Asif Atanın yaratdığı fəlsəfi-bədii tənqid var, heç kəs bunu dana bilməz. Tamamilə təzə və dünya tənqidinin fövqündə.
- Müasir Azərbaycan ədəbiyyatı haqqında Ata fikrini bilmək istəyirəm.
- Müasir Azərbaycan ədəbiyyatı gərək indi tövbə eləsin. Tövbə ədəbiyyatı gərəkdir məncə. Tövbə eləsin ki, yolunu azmışdı. Ayrı-ayrı əsərlər yəqin ki, var. Söhbət yöndən gedir və "sosializm" adlanan bir varlığı süni şəkildə mədh eləyirdi.
Ədəbiyyat özünün mahiyyətindən uzaqlaşmışdı. Ədəbiyyat heç zaman şəraitlə, zamanla uyğunlaşmır, zamanı ötür. Zamana bərabər ədəbiyyat olmayıb. Burada isə hər şey sosializmə bağlanmışdı, kommunizmə bağlanmışdı. O dərəcədə ki, heç kəs görmürdü sosializm də həmişəlik deyil. Konkretlik adıyla ədəbiyyatı cılızlaşdırdılar, Əbədiyyətdən uzaqlaşdırdılar. Əbədi məsələləri mücərrəd məsələ adıyla damğaladılar. O tendensiya qalıb, beşgünlük ədəbiyyat yarandı. Kommunizmə ilişib qalan ədəbiyyat yarandı, partiyalılıq prinsipinə ilişib qalan ədəbiyyat yarandı. Ədəbiyyatın üfüqləri hədsiz dərəcədə daraldı.
İndi tövbə vaxtıdır. Təzə Füzulilərə qayıtmaq vaxtıdır, Nəsimilərə qayıtmaq vaxtıdır. Ədəbi ideyalar vaxtıdır. Ədəbiyyatın özü olması vaxtıdır: özgələşib ədəbiyyat.
- Ədəbiyyatda xəlqilik və dünyəvilik məsələsinə Ata necə baxır?
- İndikilər belə düşünürlər ki, əgər məni dünyanın hansısa bir əcnəbi ölkəsi çap edirsə, deməli, mən böyük adamam. İkincisi, əgər kimisə dünya tanıyırsa, o, böyükdür. Bu, illüziyadır. Səni dünya tanıyar, sən dünyada olmazsan. Səni dünya tanımaz, sən dünyada olarsan. Dünyəvilik coğrafi anlayış deyil, dünyəvilik məna anlayışıdır. Dünya boyda məna var sənin yaradıcılığında. Budur dünyəvilik. Sən Nizami Gəncəvi kimi Gəncədən qırağa çıxmazsan, dünyəvi ədəbiyyat yaradarsan. Və sən bizimkilər kimi orada-burada, Fransada, hardasa bir əyalətdə çap olunarsan, sənin ədəbiyyatın heç özünə də lazım olmaz, balaca bir otağına da, nəinki dünyaya.
Şəxsən mənim heç arzum yoxdur ki, məni tanısınlar haradasa. Mən burada otura-otura öz dünyəvi işimi görürəm. Heç dünya məni tanımasın da.
Hədsiz dərəcədə formalçı olmuşuq. Füzulini dünyada tutaq ki, Folknerdən az tanıyırlar, Heminqueydən az tanıyırlar. Məgər onlar bir yerdə Füzulinin bir beytinə bərabərdirlərmi? İndi deyək ki, Folkner böyükdür, Füzuli böyük deyil? Bu səviyyədə anlam var. Bu səviyyədə anlamaq - anlamsızlıqdır. Dünyəvilik - xəlqilik deməkdir. Xüsusi dünyəvilik yoxdur. Əgər xəlqilik əsildirsə, o, elə dünyəvidir. Şərq ölkələrindən başqa muğamatı tanıyan yoxdur. Məgər bunun muğamatın dünyəvi mahiyyətinə bir ziyanı var? Özündən küssün. Mahiyyətcə olan dünyəvidir, mənası dünyəvi mənadır, insanın pillə-pillə artması, müəyyən bir səviyyədə ilahiləşməsidir. Camaat savadsızlığından, idraksızlığından hər şeyi çox bəsitləşdirir, çox asanlaşdırır. Filan sənətkar getdi Amerikada qastrolda oldu, deməli, bu, dünyəvidir. Bu isə burada oturdu "Bayatı-Şiraz" yaratdı, dünyəvi deyil.
Son 70 ildə insanların beyni azaldı. Ona görə çox bəsit, çox yanlış, tələm-tələsik fikirlərlə dolub tənqid də, ədəbiyyat da, fəlsəfə də.
- Atamızın romantizm və naturalizmə qiyməti.
- Ümumən "izm"lərin əleyhinəyəm indiki səviyyəmdə. Burada çox ehtiyatlı olmaq lazımdır. Yazıçıları bağlayırlar məktəblərə, cərəyanlara bölməyə və yazıçı şəxsiyyəti itir. Məgər Bayron romantik məktəbin nümayəndəsi idi, yoxsa böyük şair idi?
Bu nümayəndəlik, bu məktəblər, bu sxemlər hamısı buxovdur, ədəbiyyat üçündür. Realizm: Balzak olmasaydı, realizm olacaqdı? Mən belə deyərdim: xəyalın gerçəklik üzərində üstünlüyü olur ki, sonra o da gətirib fəlakətə çıxardır və "romantizm" adıyla sxematik şəkildə təsvir olunan hadisə budur. Xəyala vurulurlar, hadisəyə vurulurlar, istəyə vurulurlar Bayronlar; sonra həyat bunların bütün bu istəklərinin hamısını məhv eləyir, onlarda dəhşətli bədbinlik əmələ gəlir.
15-ci, Bakı (1993-cü il, fevral)

RƏQSDƏ FONOQRAM YOXDUR

Hörmətli “Bütöv Azərbaycan" qəzetinin oxucuları, budəfəki qonağımız tanınmış Özbək rəqqasə, istedadlı aktrisa, “Malikə” uşaq milli rəqs məktəbinin rəhbəri, “İncəsənət və mədəniyyət qurbanı” döş nişanının sahibi Malikə QURBONOVAdır. Onun sənət aləminə girişindən, yaradıcılıq uğurlarından, şəxsi baxışlarından, uğur sirlərindən danışdıq.
—Xalqımız sizi rəqqasələr Mühəbbət Qurbanova və Malikə Qurbanova bacıları kimi yaxşı tanıyır. Rəqslə maraqlanmağa neçə yaşından başlamısınız?
—Mən sənətkar ailəsində doğulmuşam. Atam: Jora Olimov Özbəkistanda ilk kişi balerin olub. Mən də düşünürəm ki, sənətə sevgim atamdan keçib. Məktəbdə anamın təşkil etdiyi “Şəbnəm” rəqs dərnəyində bacım, Özbəkistanın əməkdar artisti Muhabbət (Qurbanova) Qulomova ilə birlikdə iştirak edirdik. Ona görə də ilk müəllimim anam olub.
Uşaq vaxtı xəyallar içində yaşayırdım... Əvvəllər həkim olmaq istəyirdim. Sənət yolu mənim taleyim olduğu üçün bu gün də bu sahədə çalışıram.
—Hansı yaşda böyük səhnələrə addımlamağa başladınız, yadınızdadırsa, xatirələrinizi bölüşsəniz...
—13, 14 yaşlarımda böyük səhnədə ilk solo rəqsimi Özbəkistanın xalq artisti, ölkəmizin sevimli sənətçisi Yulduz Usmanovanın konsertlərində ifa etmişəm.
—Niyə İroda İsmayılova, Pərizoda, Muhabbət Qurbanova, Malikə Qurbanova kimi xalqın məşhur, sevdiyi, onlarla rəqabət apara biləcək rəqqaslar yoxdur?
—Müəllimimiz, Özbəkistan Respublikasında xidmət etmiş mədəniyyət işçisi Kərimə Uzokova bizim tanınmış və sevimli rəqqasə olmağımıza, öz yerini tutmağımıza kömək etdi. Belə sərt, mehriban, həqiqətən fədakar müəllimdən dərs almışıq. M.Qurbanovanın “Uyğurça”, İ.İsmayılovanın “Şarob” Pərizoda və mənim müəllimimiz tərəfindən səhnələşdirilib. Çox düz deyirsiniz, nədənsə, son vaxtlar demək olar ki, görkəmli rəqqaslar yoxdur...
Biz də onlar kimi olmaq, rəqs sənətində vaxtilə öz layiqli yerini tapan ustadlara həsəd aparmağı arzulayırdıq. Rəqs sənəti fədakarlıq və zəhmət tələb edir. Ona görə də hamı sona qədər gedə bilmir, çətindir. Müğənnilər yorulanda fonoqram taxıb dincələ bilirlər, amma rəqqasların fonoqramı yoxdur, hamısı canlı ifadır. İdmançılar həmişə məşqdə olduğu kimi, biz də müntəzəm məşq edirik.
Çətinliklərdən qorxan, işdən qaçan insan heç vaxt uğur qazana bilməz.
—Siz aktrisa kimi bir neçə filmə çəkilmisiniz və çoxlu mükafatlar almısınız. Xüsusən də “Bacılar” serialındakı Malikə roluna görə. Hələ də film və serial təklifləri alırsınız, yoxsa rol seçirsiniz?
—Bu gün də filmlərə, seriallara təkliflər var. Ailəmə, övladlarıma, peşəmə, rəqs məktəbimə daha çox vaxt ayırıram. Ona görə də filmlərdən və seriallardan gələn təklifləri rədd edirəm.
—İstənilən sahədə effektiv nəticə əldə etmək üçün nizam-intizam əsasında müntəzəm təcrübə tələb olunur. Nə dərəcədə intizamlısınız?
—Düz deyirsən, hansı peşənin sahibi olursan ol, nizam-intizam birinci yerdə olmalıdır. Vaxtını düzgün idarə edən insan fürsətlərdən maksimum yararlanmağı bilir. Mən “Malikə” özbək milli rəqs məktəbində hər həftə görüşlər keçirirəm və tələbələrimdən dərslərə vaxtında gəlmələrini, mütəşəkkil olmalarını, məsuliyyət hiss etmələrini tələb edirəm. Övladlarıma, tələbələrimə nümunə olduğum üçün məsuliyyət ikiqat artır. Ona görə də vaxtımı düzgün idarə edirəm, diqqətlə planlar qururam, nizam-intizamı ciddi qoruyuram.
—İstedadınız və marağınızla öz peşənizin yetkin nümayəndəsi olmaq kimi xoş niyyətlə sənətə qədəm qoymusunuz... Təəssüf ki, gənclərin çoxu populyarlıq dalınca bu sahəyə daxil olur. Bu nə dərəcədə doğrudur?
—“Doğrudan da, dediyiniz kimi, bizim rəqs sənətimiz bəzi gənclərin biznesinə çevrilib... Seriallara, kliplərə çəkilənlər yüngül fikirlərlə ki, məşhurlaşsam, tanınsam, bəsdir. bir-iki aya xatırlanacaq. Yaradıcılıq belə olmamalıdır. Hər şeyin asan olacağını deyənlər yanılırlar.
—Arzulara çatmaq üçün hər kəs çalışır. Amma hər kəsin bəxti gətirmir. Uğurunuzun sirri nədir?
—Arzularıma çatmağı çox istəyirdim və bu yolda çox çalışdım. Anam həmişə bizə deyirdi: “Hansı peşəni seçsən də, ya ən yaxşı olmalısan, ya da xüsusilə də rəqsdə olmamalısan.” 15-16 yaşımız olanda mənim də, bacımın da belə fikirləri var idi.
Uğur sirrimə gəlincə: Düşünürəm ki, çox mehriban, hər zaman bizə imkan yaradan, övladlarının gələcəyi üçün özünü əsirgəməyən valideynlərin övladı olmuşam.
—Əsl sənətkar üçün xalqın diqqətindən böyük mükafat yoxdur. Sizcə, mükafatların yaradıcılığa təsiri nə dərəcədədir?
—İnsanların diqqəti, hörməti, pərəstişkarlarının səmimi sevgisi orijinal yaradıcı üçün ən yaxşı mükafatdır. Az-çox nailiyyətlərim, mükafatlarım mənə ancaq zövq verdi, yaradıcılığıma yaradıcılıq, həvəsimə isə həvəs qatdı.
— “Bütov Azərbaycan” qəzetinin oxucularına arzularınız?!
—Hər zaman sağlam olsunlar, heç vaxt xəyal qurmaqdan və hərəkət etməkdən əl çəkməsinlər! Onlara yüksək uçmalarını arzulayıram.
Özbəkistan və Azərbaycan arasında dostluq əlaqələrimiz davam etsin!
—Səmimi söhbətinizə görə təşəkkür edirik!

Söhbətləşdi: Cihangir NOMOZOV,
“Bütöv Azərbaycan”ın Özbəkistan təmsilçisi.
[center]

İsti və sorğu-suallı günün xatirəsi...

Maraqlı, fərqli tərəfləri ilə ruhumu və qəlbimi fəth edən Jurnalistika ixtisasının, bəlkə də, ən çətin tərəflərindən biri əhali arasında sorğu keçirməkdir. Bəli, sorğu qismi mənim üçün insanları manipulyasiya etmək qabiliyyəti ilə şansın vəhdətidir. Bu məkan və zamandan asılı olaraq şans insanın üzünə günəbaxanın günəşə çevirildiyi kimi dönüb gülümsəyə bilər. Yayın son isti günlərini yaşayırıq. Günəşin od tutub yanması məsələsi məni sual atəşinə qərq edib. Görəsən, günəş insanları sevdiyindən ətrafı aydınlığa qərq etmək üçün bu qədər od yağdırır göydən yerə? Yoxsa insanlara nifrət etdiyi üçün qəzəblə bütün şüaları ilə yeri zəbt etməyə çalışır? Bu sualları düşünürdüm ki, hazırlamalı olduğum sujet ağlıma gəldi. Təbii ki, sujetim üçün əhali arasında sorğu keçirməli idim.
“Kameraya, çəkilişə qarşı kompleksli insanları yola gətirəcəmmi?”, “hamının qaçıb kölgə axtardığı bir vaxtda mənim sualıma cavab verəcəklərmi?” kimi düşüncələr beynimdə yallı gedirdi. Budur, əlimdə mikrofon “sorğuların beşiyi” adlandırdığım Elmlər Akademiyasının qol-qanadı olan Hüseyn Cavid parkında addımlayıram. Bir yerə toplasan, böyük bir roman çıxacaq hadisələr yaşayan müxtəlif insanlar parkda yanımdan keçirlər. Beynimi “kimə yaxınlaşım?” sualı işğal edib. Yanımdan keçən gənc qız mikrofon və kameranı görərək yolunu dəyişir. Bunun bir açıqlaması var: Ya o qız səbəbsiz olaraq çəkilişi sevmir, ya da hər hansı mövzuya fikir bildirməyə qarşı kompleksi var. Yəqin, kiçik yaşda özünü ifadə etməyə çalışaraq fikirlərini demək istədikdə “qız uşaqları çox danışmaz, onlar sadəcə deyilənə əməl edərlər” kimi sözlər eşidib. Bu isə onda psixoloji travma kimi qalıb. Digər insanlara yönəldikdə skamyada oturub bizə gülümsəyən bir baba görürəm. Babaya yaxınlaşdıqda sualımızı cavablandıracağını deyir.
Baba sualı cavablandırarkən gözləri və baxışlarından hiss olunur ki, oturacaqda əyləşərkən gözləri önündə canlanan 2024-cü ilin H.Cavid parkıdır. Amma izlədiyi isə gəncliyindən bu yana başına gəlmiş acı və şirini ilə ən gözəl xatirələridir. Baba öz dünyagörüşü çərçivəsində sualımızı cavablayandan sonra sorğuda iştirak etmək istəyən gənc bizə yaxınlaşdı. Əlindəki kitabdan, qeyd dəftərindən və danışıq tərzindən hiss edilirdi ki, gələcəyin savadlı kadrlarından biri olacaq. Həmin gəncə təşəkkür edib oradan uzaqlaşırıq. Üzü metroya tərəf addımlayırıq. Yolun solunda öz alıcısını gözləyən qəzet köşkünün yanından tələsik klassik geyimdə orta yaşlarda bir bəy üzü metroya tərəf addımlayır. Yaxınlaşıb “sorğumuzda iştirak etmək istəyərsizmi?” sualını ünvanlayıram. O isə tələsik “gecikirəm” deyib uzaqlaşır. İnsanlar fərqində deyillər ki, iş, fəaliyyət və problemlər hər zaman var. Onlar tələsərək bu günlərini unudub ömür qatarının yolunu daha çox qısaldırlar. Sorğu zamanı hər yerə tələsən saysız insanlar ilə qarşılaşıram. Görəsən onların tələsmədiyi yer varmı?!
Bəzən deyirəm ki, insanların tələsmədiyi yer yalnız son mənzildir. Çünki bəzi insanlar heç ölməyəcəklərmiş kimi yaşayırlar. Ömür “kassa”larını pisliklər ilə doldururlar. Artıq H.Cavid parkını bir neçə dəfə dolaşandan sonra gülən simalarla yanaşı, aqressiyalarını tökməyə yer axtaran insanlar da diqqətimdən yayınmır. İnsanların birinə hər zaman olduğu kimi gülərüzlə yaxınlaşıb sualımı ünvanlayarkən qarşımdakı şəxs cavab vermir. Məyusluğu içimdə dəf edərək digər şəxsə yaxınlaşıram. Bu zaman müəyyən səbəblərdən asosial, aqressiv birinə çevirilən dayı əsəbi halda “mən heç nə deyən deyiləm” deyir. Digər qadının biri isə qaça-qaça “yooxx, məni çəkməyin ha” kimi sözləri işlədir. Bu zaman hər zaman mövzu axtarışında olan mən “bir gün insanlarda bu komplekslərin səbəbini dərindən araşdıracam” deyərək isti Günəşin altında işimə əzmlə davam edirəm. Bu zaman operatorun da motivasiyası və “narahat olma insandan çox insan var” deməsi məni ruhlandırır.
Budur, gedib sual verək deyə kənardan bizi izləyən sağ əlində çanta, sol əli ilə isə balaca nəvəsini tutub saxlayan bir ortayaşlı qadın dayanıb. Qadına yaxınlaşdıqda adəti üzrə müasir gənclikdən şikayət edir. “Sovetin vaxtında indiki kimi şeylər yox idi” deyir. Söhbətdən anlayırıq ki, qadına on beş dəqiqə öncə metroda gəncin biri yer verməyib. Qadın sualımıza gəldikdə bizə istədiyimiz cavabı verir. Xüsusi təşəkkür edib, “hər şeyə görə əsəbiləşməyin” deyərək oradan uzaqlaşıram. Bu əsnada sorğumuzda iştirak etməsin deyə guya telefonla danışırmış kimi onu qulağında tutub saxlayan insanlara da rast gəlirəm.
Neynəyək, hər zaman deyirəm “hər insan ayrı dünyadır..." Sorğunu Hüseyn Cavid heykəlinin sağ tərəfində bir gəncdən müsahibə götürərək uğurla sonlandırıram. Nəticədə, “mən bunu bacardım” deyərək gülümsəyə-gülümsəyə həmin yeri tərk edirəm. Bu peşəsinə vurğun jurnalistin sorğu ilə keçən bir günüdür. İnsanları danışdırmaq, onlardan istədiyimiz cavabları almaq müşkül məsələ olsa da, gün ərzində fərqli insanlar ilə ünsiyyət qurmaq biz jurnalistlərə bəxş edilən fərqli bir fəaliyyətdir. Axı hər insan, hər baxış, hər cümlə, hər söz insanı olduğu yerdən daha da çox zirvələrə qaldırmaq, ya da tam əksi həmin zirvələrdən aşağı endirmək gücünə malikdir…

Çinarə MURADOVA,
BDU Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi

Redaksiyamızın qonağı

ARZULARIM KİMLƏRƏSƏ
NAĞIL KİMİ GƏLİRDİ...
“Nihol” mükafatı laureatı, “Şührət” medalı sahibi, status və estrada mahnılarını mükəmməl ifa edən gözəl müğənni Malikə ƏGƏMBERDİYEVA özünəməxsus ifaları ilə pərəstişkarlarının qəlbində dərin yer qazanıb. Söhbətimiz onun məktəb illərindən, gənclik arzularından, çətin sənət yolundan, aktual estrada mahnılarından gedirdi.
Məktəb illərində hər birimizin hansısa peşə və ya sənətə yiyələnmək arzusu var idi.
Söhbətimizə məktəb illərindən, uşaqlıq arzularınızdan başlayaq.
-Müsahibəyə dəvətə və işimə göstərilən diqqətə görə təşəkkürümü bildirirəm.
Məktəb illərindən, uşaqlıq arzularımızdan danışanda qəlbimizdə ən aydın xatirələr canlanır. Sənətkar ailəsindən olduğum üçün yaşıdlarımdan sənətə olan sevgim və marağımla seçildim. Musiqini əla qiymətlərlə oxuyurdum. Məktəbimizdə keçirilən bayram tədbirlərində mahnılarım, rəqslərim, çıxışlarımla fəal iştirak edirdim. Heç yadımdan çıxmaz, 8-9-cu siniflərdə oxuyanda mənə qismət olsa, mütləq Daşkəndə gedəcəyəm, böyük səhnələrdə çıxış edəcəyəm deyəndə, sinif yoldaşlarım gülürdü, inanmırdılar. Xəyallarım kiməsə nağıl kimi görünürdü...
Allaha şükür edirəm, bütün uşaqlıq arzularım gerçəkləşdi.
İstedadsız uşaq yoxdur, hər kəsin müxtəlif gizli qabiliyyətləri var.
Valideynləriniz müğənniliyə olan marağınıza və istedadınıza necə diqqət yetirdilər?
- Çox düzdü. Hər bir uşağın kəşf edilməmiş tərəfləri, istedadları olur. Bunun inkişafında valideynlərin dəstəyi çox vacibdir. Bu baxımdan valideynlərim mənə bacardıqları qədər şərait yaratdılar, hər zaman mənə inandılar, motivasiya verdilər ki, bu da məni daha çox yaratmağa ruhlandırdı. Beş yaşımda böyük səhnədə olmaq mənə qismət oldu. Atam Namanqan vilayəti, Pop rayonunun mədəniyyət şöbəsinin müdiri olub. O vaxtlar rayonumuzda keçirilən mötəbər bayram tədbirlərində mənim mahnılarımdan, qardaşımla birgə çıxışlarımdan istifadə edirdilər. Bizə tapşırılan işləri mükəmməl yerinə yetirərək atamın əmanətini inkişaf etdirdim.
Bu günə kimi ailə üzvlərim və həyat yoldaşım işimə xüsusi diqqət yetirir, yanımda olurlar.
Fərqi yoxdur, şairdir, aktyordur, müğənnidir, yaradıcılıq aləminə qədəm qoyanda hər birimiz kimisə pərəstiş edir, onu təqlid edir, onun kimi olmağa çalışırdıq.
Sizdə də olubmu, kimi təqlid edib onun kimi olmaq arzusunda idiniz?
-Mən bir çox yerdə, demək olar ki, hər müsahibədə bu suala aydınlıq gətirmişəm. Bu gün tam cavab verəcəm. Hər kəsin öz qəhrəmanları var. İlk qəhrəmanlarım valideynlərimdir. Yaradıcılıq baxımından müəllimim, Özbəkistanın xalq artisti Gülsənəm Mamazoitovaya heyran oldum. Mahnıları da onun kimi ifa etməyə çalışdım, öz üzərimdə işlədim. Ona görə də mən ilk dəfə səhnəyə çıxanda çoxları mən Gülsənəm Mamazoitovanın bacısıyam deyə düşünürdülər. Mənim müəllimimin təkcə sənətinə deyil, həm də insani keyfiyyətlərinə böyük hörmətim var, əgər insanın niyyəti xoşdursa, arzularına can atırsa, mütləq məqsədinə çatar. Mən çox şanslıyam ki, qibtə olunası ziyalı qadının və mehriban müəllimin şagirdi olmuşam. İstiqamətimi tapmağa çalışdım. İndi də müəllim kimi istəyirəm ki, mənim kimi tələbələrim olsun!
-Estradada da eyni dərəcədə gözəl, yüksək statuslu mahnılar oxuyursunuz.
Hansı daha çətindir?
-Hər bir tamaşanın öz məsuliyyəti, ifaçılıq bacarığı, texnikası var. Ona görə də hər üç istiqamətdə axtarışı dayandırmamalısınız. Mən kollecdə və institutda oxudum və status öyrənməyə çalışdım, amma bu kifayət deyil. Maqom nəhəng dənizdir... Bu məkanda estrada musiqisini, böyük mahnıları da bu cür təsəvvür etmək olar. Heç biri yüngül qəbul edilməməlidir.
-Müəllim görüb dərsini, duasını alan tələbələrdənsiniz. Bu gün müəllim görməyən müğənnilər çoxdur. Buna reaksiyanız necədir?
-Hər sahədə müəllim görmək lazımdır Xalqımızda gözəl bir atalar sözü var: “Müəllim görməyən şagird hər vəzifəyə yüksələr”. Bu purman sözləri boş yerə deyilməyib.
Müəyyən bir peşəyə yiyələnmək, müəyyən sənətə yiyələnmək üçün müəllimlərin göstərişlərinə əməl etməliyik. Onlarla məsləhətləşərək işimizi görsək, daha uğurlu olar. Bacıları kimi gənclərimizə də tövsiyəm: müəllimlərin dərsini, duasını alın, yaradıcılığın, həyatın sirlərinə dərindən yiyələyin!
—Status və opera baxımından dünya səhnələrini həyəcanlandıran, milyonlarla qəlbi özbək sənətinə sevdirən bir çox sənətçilər var. Amma mənə elə gəlir ki, estradada elə deyil...
—Niyə belə düşünürsünüz?
Bəlkə Hazırda estrada və milli estrada istiqamətlərində “Artist” və “Səs” layihələrində iştirak edən istedadlı insanlara baxın. Belə yaradıcılar çoxdur. Biz həmişə popumuzun parlaq ulduzlarını işıqlandırmanızı arzu edirik. Amma nədənsə onların yaradıcılığı və yeni albom təqdimatları azdır.
—Hər peşənin öz çətinliyi olur.
Amma yenə də sənət digər sahələrdən iki dəfə çətindir.
Sizcə, artistın əsas vəzifəsi nədir?
- Haqlısiniz. Əslində asan iş deyilən bir şey yoxdur.
Hər peşənin öz çətinlikləri, uğurları var. İncəsənət sahəsinə gəlincə, məncə, bu, daha çox insanlarla məşğul olduğu üçün bir az çətindir. Sənətkar ideal insan kimi həmişə xalqa nümunə olmalıdır. Biz hər zaman mahnılarımızla insanların sevincinə sevinc qatmağa, dərdlərinə şəfa verməyə çalışırıq.
—Yaradıcı insanlar başqalarından daha təsirli, şən, bir az da xəyalpərəst olurlar. Sizcə, bu keyfiyyətlər nə dərəcədə vacibdir?
—“Xəyalpərəst” müsbət mənada işlədilməlidir. İstər şair, istər yazıçı, istər rəssam, istər müğənni, istərsə də bəstəkar olsunlar, həmişə yeni əsərlər yaratmağa ruhlanırlar.
Düzdür, kreativlər digər sahələrə nisbətən daha təsirlidir. Biz varlığın, təbiətin, insanların təsiri altında sənət əsərləri yaradırıq.
—Az-çox yaradıcılıqla mahnılar yaradıb, pərəstişkarların sevgisinin, ölkəmizin tanınmasının səfiri oldunuz. Bu sizə nə qədər motivasiya verir?
—On yeddi yaşımda böyük səhnəyə qədəm qoyduğum, ölkəmizin diqqət mərkəzinə düşdüyüm və yüksək mükafatlara layiq görüldüyüm üçün çox şadam.
Harada iş varsa, əməyiniz yüksək qiymətləndirilib, etibar edilsə və tanınsa, gələcəyə cəsarətli addımlar atacaqsınız. Mən hələ də nailiyyətlərimdən ruhlanıram. Mənə göstərilən etimadı doğruldaraq hər zaman tanınmağa layiq olmağa çalışıram. Keçdiyim yolların işıqlı, gözəl izləri olduğu üçün arxaya baxanda sevinirəm və onların davam etməsini istəyirəm.
—Yaradıcılığınızda nə yenilik var, yeni mahnılar yaradırsınız?
—Qardaş xalqlarımızın sənətinə istinad edərək fars dillərində yeni mahnılar yaratdım.
Qismət olsa, növbəti işimdə milli şaş statuslarımızın məşhur əsərlərindən və böyük mahnılardan ibarət albom təqdim etmək fikrindəyəm.
—“Bütov Azərbaycan” qəzetinə arzularınız...
—Qardaş Azərbaycan xalqına həmişə yaxşılıq, əmin-amanlıq və xoşbəxtlik arzulayıram! Özbəkistan və Azərbaycan dostluq əlaqələrimiz möhkəm olsun!
“Butov Azərbaycan” qəzetinə işində uğurlar, oxucularının sayı çox olsun, qəlblərə xeyirli olanı paylaşmaqdan yorulmasın.

Söhbətləşdi: Cihangir NOMOZOV,
“Bütöv Azərbaycan”ın Özbəkistan təmsilçisi.

ƏSL SƏNƏT DƏYƏRİNİ İTİRMİR-FOTOLAR

“Butov Azerbaycan ” qəzetinin sevimli oxucuları, bu axşam qonağımız Muqimi adına Özbəkistan Dövlət Musiqili Dram Teatrının aktyoru, müğənni və teleaparıcı, “Şöhrət” medalı laureatı, “Mədəniyyət və incəsənət fədaisi” döş nişanı sahibi Rəsulxan Qədirxanovdur.
Söhbətimiz aktyorun yaradıcılığından, sənətin həyatımızdakı rolundan, teatr aləmindən kino, sənətkarın cəmiyyətdəki mühüm vəzifələrini barədədir.
— Söhbətimizə sənət və onun həyatımızda yeri haqqında başlayaq...
— Sənətkara, sənət adamlarına hörmət edən, onlara xüsusi önəm verən xalqımızın olması biz sənətkarlar üçün layiqli qiymətdir. Sənətin həyatımızda yeri misilsizdir. Məhz buna görə də onun vasitəsilə insanları yaxşılığa dəvət edir, onları doğru yola yönəldir, qəlblərində nəcib xüsusiyyətlər oyadır. Fikirlərimi babamız Əbu Əli ibn Sinanın müdrik kəlamı ilə yekunlaşdırmaq istərdim: “Sənət möcüzədir. Ürəyin və beynin elə yerləri var ki, onlara ancaq sənət vasitəsi ilə daxil olmaq olar”. Mahnılara qulaq asanda enerjimiz, həyəcanımız aşıb-daşır, filmə baxanda bir qəhrəmana heyran olur, onun kimi olmağa çalışırıq. Təbii ki, sənətin müsbət təsiri onun həyatımızda böyük əhəmiyyət kəsb etdiyinə əyani sübutdur.
—Sənətdə öz yerinizi tapıb, pərəstişkarların sevgisini qazanırsınız. Kino və teatrda əhəmiyyətli və uğurlu əsər yaratmağa sizi nə vadar edir?
—Nə qədər ki, peşəmə sevgim, sədaqətim qalıb, mənə dəstək olan bir kollektivlə həmişə eyni səhifədəyəm, məni başa düşən, nailiyyətlərimə sevinən, kinoda, teatrda rollarımızın hərarətli olmasından məmnunam. Tamaşaçılar tərəfindən qəbul edilmək və işimizin layiqincə tanınması özlüyündə bir motivasiyadır. Xüsusi məqsədlər üçün yorulmadan çalışan, ətrafdakılara hər zaman yaxşılıq etməyə çalışan insanların daim enerji ilə dolu olduğunu vurğulamaq istərdim.
—Siz həm də aparıcılıq, ifaçılıq edir, həm də oxuyursunuz. Bu üç sahəni bərabər götürmək sizin üçün çətin deyilmi?
— Bu sahələr bir-birinə yaxın olsa da, hər üç peşəni birləşdirmək asan deyil. Əsasən, vaxtımın və diqqətimin çox hissəsini aktyorluğa yönəldirdim. O ki qaldı xanəndəliyə, o, teatrda rolun ifa prosesində mühüm rol oynayır. Bəzi səhnələrdə mahnı ifa etmək lazımdır.
Teatrda hər şey canlı olduğu üçün aktyor bunu bacarmalıdır. Yaradıcı sənətkar olmağın bir çox müsbət cəhətləri var. Deyirlər ki, “İstedadın 1 faizi qabiliyyətdir, qalan 99 faizi isə əməkdir”.
—Rollarınızın hər biri sizin üçün dəyərlidir, çünki onu bütün istedadınız və gücünüzlə oynayırsınız. Hər halda, heç vaxt unudulmayan, onun təsirində, əhval-ruhiyyəsində yaşayan bir qəhrəmanın olması təbiidir. Filmdə və ya teatrda rolunuz və ya xarakteriniz haqqında danışırsınızsa...
—Düz deyirsiniz, hər bir əsər sənətkar üçün qiymətli olduğu kimi şəxsən mənim üçün də hər rol qiymətlidir. Çünki nə qədər axtarsan, məharətlə ifa etməyə can atsan da, bəzi rollara əqli və mənəvi fiziki hazırlıq görülür. Hətta uğursuz çıxışlarımın da mənim üçün yeri var.
Həmin rol vasitəsilə səhvlərimi, çatışmazlıqlarımı düzəldirəm, təcrübə məktəbindən keçirəm.
Məsələn, “Daşkəndli Nozanin Məlikə” tamaşasında uşaqlar Müzəffər obrazını canlandırıb, çoxlu rəğbət qazanıblar. Mübaliğəsiz desəm ki, ədəbiyyatımızın böyük şəxsiyyəti Boborahim Məşrabın rolu məni xüsusilə həyəcanlandırdı və təsirləndirdi.
—Bəzi aktyorlar yalnız mənfi rollar oynayır, bəziləri isə müsbət rol oynayır. Hər ikisini yerinə yetirirsən. Sizdən daha çox nə tələb edilir?
—Əvvəllər daha çox müsbət rollar oynayırdım. İndi mənfi rolları da oynayıram. İstər mənfi, istərsə də müsbət, əsas odur ki, rolum saxta olmasın, təbii olaraq ortaya çıxsın. Mənə tapşırılan rolu bacardıqca tamaşaçıya çatdırmağa çalışıram.
—Sosial şəbəkələr vasitəsilə ictimaiyyətə yayılan videolar, kiçik, keyfiyyətsiz videolar əsl sənətə diqqəti azaltmırmı?
—Hər tamaşaçı öz marağına, dünyagörüşünə, səviyyəsinə görə nə lazımdırsa onu alır. Milyonlarla dəniz daşları birləşsə, onların heç biri qızılı əvəz edə bilməz. Demək istədiyim odur ki, bu kimi bütün müvəqqəti qazanclar keçicidir. Bu gün maraqla baxılacaq, sabah dəyərini itirəcək. İllər, əsrlər keçsə də əsl sənət öz dəyərini itirmir.
—Gənclər arasında incəsənətə, kinoya, teatra daha çox sevgi və marağın aşılanması üçün hansı işlər görülməlidir?
—Bu, böyük mövzudur.
Bir sözlə, daha çox araşdırma və yaradıcı yeniliklər edilməlidir.
— “Bütöv Azərbaycan” qəzetinin oxucularına arzularınız...
—“Bütöv Azərbaycan” qəzetinin abunəçilərinə, oxucularna işlərində böyük uğurlar, bütün arzularının həyata keçməsini arzulayıram!
—Bizimlə söhbətə vaxt ayırdığınıza görə təşəkkür edirik!

Söhbətləşdi: Cihangir NOMOZOV,
“Bütöv Azərbaycan”ın Özbəkistan təmsilçisi.

Vətənin vüqarlı oğlu - Fuad Qurbanlı

Tariximizin şanla və qanla "yazılmış" səhifələrini vərəqlədikcə qürur, həm də kədər hissi keçiririk. Görürük ki, odlar yurdu tarixi hadisələrin, müxtəlif mərasimlərin, döyüşlərin demək olar, mərkəzi olub. Bu ellərə dost da gəlib, yağı düşmən də şığıyıb. Gəlin, ən yaxın və ən qürurlu keçmişdən bir səhifəyə nəzər salaq:

Azərbaycan Respublikasının Silahlı Qüvvələri tərəfindən 19-20 sentyabr 2023-cü il tarixində həyata keçirilmiş uğurlu lokal antiterror tədbirləri nəticəsində Azərbaycan Respublikasının suverenliyi tam bərpa olunub. 24 saat çəkən "antiterror əməliyyatları" Qarabağdakı separatçı hakimiyyətin təslim olmasından sonra dayandırılıb.

Bu qələbə Azərbaycan tarixinin ən vüqarlı, ən əzəmətli hadisəsidir. 200 illik tariximizin ən şanlı səhifəsidir... Bu səhifəni ərənlərimiz, bahadırlarımız Səməd Vurğun poeziyasındakı Vətən himninə çevrilən misraların qüdrətinə sığınaraq açmış və yazmış oldu:

Unudulmaz el yolunda canı qurban olanlar,
Vətən mülkü abad yaşar vəfadarı görəndə.

Bu gün həmin o vəfadarlardan, Vətən yolunda canından keçməyə hazır dayanan, tək amalı düşməni məhv etmək olan qazimizdən danışacağıq. Rəhmətlik Xəlil Rza demişkən, "...Vətən məfhumunun özəyindəki, Vətənin vüqarlı oğulları"ndan biri – Qurbanlı Fuad Mənsur oğlundan. Qazimiz 28 noyabr 2000-ci ildə Yevlax rayon Səmədabad kəndində anadan olub. 2007-ci ildə birinci sinifə gedən Fuad Qurbanlı 2018-ci ildə həmin məktəbin məzunu olub. Məzun olduqdan sonra, 2019-cu ildə hərbi xidmətə yollanan Fuad Qurbanlı müddətdan artıq hərbi xidmətdə qalmaq qərarına gəlir. Həmin ərəfədə tarixmizin şanlı səhifələrinə qızıl hərflərlə yazılan 44 günlük müharibədə minamyotçu olaraq iştirak edən Fuad Qurbanlı, şücaətlə vətənin keşiyində duran igidlərdən olub. O, böyük qürurla bildirir: "Gizirlik kursları keçib, komando bölmələrinə daxil olduqdan sonra 2022-ci il Kəlbəcər rayon əməliyyatlarında Cemrux istiqamətində döyüşlərdə olmuşuq”. Müsahibimin şücaətləri bunlarla da bitmir, o, 2023-cü il sentyabrın 19-da “Lokal antiterror əməliyyatlarında” da iştirak edib. Qazimiz “2023-cü il, sentyabr ayında lokal antiterror əməliyyatlarında iştirak edərkən, yaralanıb minaya düşdüm və nəticədə sağ ayağım dizdən aşağı amputasiya olunubdur”, deyə bildirib. "O vəziyyətdə hansı hissləri keçirdiniz?" sualına müsahibimin cavabı qarşısında qürur və fəxr hissi keçirdim.

“O hissləri sözlə çatdırmaq, dil ilə anlatmağa çalışmaq çox çətindir. Orada yaşananları ifadə etmək qeyri-mümkündür. Çünki, bilmirsən səni nə gözləyir, tək düşündüyümüz düşməni məhv etmək idi. O an tək düşündüyüm, ağlımın və qəlbimin səsi eyni idi: düşməni məhv etmək. Məndə qorxusuzluq hissi var idi. Fərqində idim ki, heç nə məni qorxutmur”.

Müsahibimin ağır müharibə şəraitində yaşadıqlarını qürurla nəql etməsi məni sadəcə heyrətə gətirirdi. Bu ifadələri onun dilindən eşidib və gözündən oxuyandan sonra onun timsalında minlərlə Vətən sevgisini təpədən-dırnağa qədər ruhunda, canında yaşadan oğullarımıza təşəkkür etdim. O, yaralandığı, Vətənə öz canından can, qan verdiyi xatirələri, silahdaşının həmdəmliyindən danışdı: “Yaralanıb minaya düşdükdən sonra, döyüş yoldaşlarımdan biri olan Tərtərdən Mirzəlizadə Orxan mənə çox köməklik etdi. İlk tibbi yardım göstərdi, iynə ağrıkəsicilərimi elə ilk o vurdu”.

Sözlərinə davam edən qazimiz digər əsgərlərin də ona necə kömək etdiyindən söz açdı və bildirdi ki, onu öz kürəyində ilk tibbi yardım maşınına aparan da elə cəbhə yoldaşlarından olub.
Qazimiz deyir ki, ayağı amputasiya olunduqdan sonra bir ay müddətində xəstəxanada olub. Xəstəxanadan çıxdıqdan sonra “ Cəsur döyüşçü” medalı ilə təltif olunan, həm 44 günlük Vətən müharibəsində, həm də “antiterror əməliyyatlarında “ iştirak edən qazimiz Fuad Qurbanlıya bütün Azərbaycan xalqı adından dərin təşəkkür və minnətdarlığımızı bildiririk. Allah bütün qazilərimizə can sağlığı versin, şəhidlərimizə də rəhmət eləsin. Allah dövlətimizə daim sülh və əmin amanlıq nəsib etsin.

Tehran Yusifli
BDU Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi

Gənc rəssamın “Zəfər yolu”


İncəsənət zaman-zaman insanların daxili aləmini, onların bədii zövqünü ortaya qoyan və hər zaman unikallığını qoruyub saxlamış vasitə olmuşdur. Bu sənət yolunda adlarını tarixə qızıl hərflərlə yazdırmış şəxlər-sənətkarlar yaşayıb -yaratmışdır. Dünyanın bir çox ölkəsində olduğu kimi Azərbaycanda da yaradıcı şəxslər daim olub, hal hazırda da mövcuddur. Elə bu məqamda sizə gənc heykəltəraş Cavidan Rəhmətovdan danışmaq istərdim. Onun yaradıcılıq yoluna birgə nəzər salaq.
Müsahibimə ünvanladığım ilk sual nə qədər şablon xarakterli olsa da, gənc sənətkarın həyatı bizə bir o qədər maraqlı idi. Çünki yer üzündə olan hər bir insanın özünəməxsus həyatı, dəsti xətti var. Bu şəxslərdən biri də elə Cavidan bəydir. Cavidan Rəhmətov da istedadlı, gənc heykəltəraşımız olaraq istər Qarabağ müharibəsində istərsə də yaratdığı sənət nümünələrində vətənə olan sevgisini laiqincə tərənnüm etdirmişdi.
Cavidan Rəhmətov 16.12.1999 cı ildə Xaçmaz rayonunda doğulmuşdur. Orta təhsilini Xaçmaz rayonunda bitirmişdir. Xaçmaz rayonunda Uşaq İncəsənət məktəbini bitirdikdən sonra, vətənə borcunu ödəmək üçün hərbi xidmətə yollanmışdır. Daha sonra Cavidan müharibənin başlanması ilə əlaqədar könüllü surətdə II Qarabağ müharibəsinə qatılaraq Cəbrayıl, Füzuli, Xocavənd uğrunda gedən döyüşlərdə iştirak etmiş, medallarla təltif olunmuşdur. Hərbi xidmətdən qayıtdıqdan sonra isə Xaçmazda öz rəssamlıq kursunu açaraq 1il 3 ay müddətində fəalliyyət göstərmişdir. Ancaq getdikcə içindəki sənətə aid bu həvəs və istedad onu bu yolu davam etdirməyə sövq etmiş, nəticə olaraq Cavidan Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Akademiyasında təhsilini davam etdirməyə qərar vermişdir. O, sənət ocağının heykəltəraşlıq fakültəsinə qəbul olub.
Gördüyümüz kimi Cavidan bəyin həyatı sadəcə var olmaqdan ibarət olmamışdır. Çətin və şərəfli bir həyat sürən Cavidan bəyə növbəti sualım onun incəsənət sahəsinə, eləcə də heykəltəraşlığa həvəsinin haradan başlaması ilə bağlı oldu. “Bu sahəyə həvəsim əlimə qələm tutduğum gündən, uşaqlıqdan başlayıb və bir ömür mənimlə olacaq, sönməyəcək. Belə deyim mən özümü bu sahədə tapmışam, incəsənətdə tapmışam və inkşaft etdirmişəm. “İkinci sualım isə onun hansı düşüncə və emosiyada olduğu haqda idi.
Hər bir şəxsin özünəməxsus düşüncə tərzi, təfəkkür səviyyəsi var. Lakin incəsənət adamlarının öz dünyaları, öz aləmləri olduğu hər kəsə məlumdur. Elə gənc heykəltəraş Cavidan da bu şəxslərdəndir. Baxaq görək o işlərinə hansı düşüncə və emosiyalarla başlayır? “İşini sevən bir insan üçün əslində bunların heç bir mənası yoxdu əsas işə başlamaq lazımdı. Qaldı ki emosiyaya məncə mən işimi daha yaxşı alınmağı üçün ya çox sevincli, xoş bir hadisələr baş verdiyində, yadakı çox kədərli əsəbi olduğum halda alındıra bilərəm. Düşüncələr bir işə başlamamışdan əvvəl də olur bitənə qədər də.“
Onun cavabı məndə belə bir fikir formalaşdırdı - deməli yaradıcı şəxslərin ruh halı onlar üçün əsərlərinin yaradılma mənbəyinə çevrilir.
Həm mənim üçün həmdə müsahibim üçün maraqlı olan suallardan birinə gənc heykəltəraşa ünvanladım. "Cavidan bəy bəs sizə ilham verən, motivasiya qaynağı olan nədir və ya kimdir?

O özünəməxsus şəkildə sualımı cavablandırdı: “Motivasiya ,ilham üçün öz işini sevməlisən zatən bu olduqda motivasiyada olur ilham da”
Rəssamları rənglərsiz kətansız təsəvvür etmək mümkünsüzdür. Eynilə səmanı buludlarsız, ağacı yarpaqsız təsəvvür etmədiyimiz kimi. Vurğuladığım kimi Cavidan heykəltəraş olmamışdan öncə rəssamlıqla da məşğul olub, kurs açaraq fəaliyyət göstərib. Gəlin baxaq rəssamın sevimli rəngi hansı imiş və hər zaman bu rəngi istər geyimində, istərsədə gündəlik həyatında da görməyi çox sevir. “Ən çox sevdiyim tonlar xakidi. Ama divar rəsimlərində ənçox isti tonlara üstünlük verirəm. Rəsmlərə görə dəyişir.”
Söhbətdə irəlilədikcə gənc heykəltəraşın yeni yeni xüsusiyyətləri, məşğuliyyəti ortaya çıxır. Sən demə Cavidan bəy divar rəssamlığında da özünü sınayıb. Və deyərdim ki həqiqətən də çox uğurlu alınıb.
Bunlardan əlavə Cavidan bəyin də sevdiyi janr və incəsənət növləri əlbəttəki mövcuddur. Ən çox portret , mənzərə, müharibə janrına üstünlük verirəm.“
Məncə bir rəssama ünvanlanacaq ən gözəl və özəl suallardan biri də hər kəsə maraqlı olduğu mənə də maraqlı olan bir mövzu ətrafında oldu. Cavidan bəy əsərlərini hədiyyə edirmi? Yoxsa sadəcə satış məqsədilə əsərlər yaradır?
“Ən çox satış məqsədi ilə işlər görürəm. Divar rəsimlərini sifariş əsasında çəkirəm. Amma tabloları elə olurki hədiyyə edirəm.” Və belə görürük ki, gənc rəssamın və heykəltəraşın əsərləri kimi özü də bir o qədər səmimi və gözəldir.
Keçək növbəti suala. Hazırladığınız rəsmlər sizdə hansı hissləri doğurur?. Çünki çox zaman rəssamlara ilham verən elə məhz onların zaman zaman hansısa bir hadisədə və ya vəziyyətdə hiss etdikləri və bu hisslərlə əsərlərini yaratmaları olur. Baxaq görək Cavidan bəy daha çox hansı hisslərlə əsərləri yaratmağa meyillidir ? “Hazırladığım , çəkdiyim divar rəsmləri əgər onları özüm seçib çəksəm o rəsmdən maksimum zövq alıram .
Amma müştəri tərəfdən seçilmiş rəsim işlədikdə tamda çox zövq ala bilmirəm . Hisslər qarışır.”
Onun cavabı mənim üçün həqiqətən gözəl bir cavab idi. Bu cavabdan belə qənaətə gəldim ki , deməli sənətdən zövq almaq üçün əsəri hansı formada çəkəcəyini onun elə bilavasitə özünə buraxmaq lazımdır. Beləliklə həm əsər daha gözoxşayan olacaq həm də rəssam özünü daha yaxşı ifadə edə biləcək .
Ətrafımızda demək olar ki rəssamlıqla və ya digər sənət növləri ilə sadəcə hobbi olaraq məşğul olan insanlar əlbətki vardır. Bəs Cavidan bəy necə rəssamlığı sadəcə hobbi olaraq gördüyü zamanlar olub ? Və ya sadəcə hobbi kimi qalmasını istəyib ? “Əslində divar rəsmləri ilə heykəltəraşlıqdan öncə məşğul olmuşam və çox uğur qazanmışam . İrəliləməkdədə davam edirəm. Öz üzərimdə daha çox çalışıram.
Cavidan bəyin sənət yoluna səyahət etmək bilirəm ki ürəyinizcədir. Məncə elə bu sual da onun da ürəyincə olacaq. Cavidan bəyin gələcək haqqında planları nələrdir? -“Gələcək haqda bir çox planlarım var. Sənətimin hər tərəfli inkşaf etdirmək əsas. Ondan sonra planlarımı həyata keçirmək . (Demək düşmür)”

Elə biz də bir gənc olaraq və gələcəkdə gənc rəssam və heykəltəraşımızı yüksəklərdə görmək arzusundayıq.
Elə bu məqamda bir sual daha ortaya çıxır. Əgər gələcəkdə , bu günün özündə və ya keçmiş günlərdə yenə də incəsənət adamı olmaq seçimini Cavidan bəy seçərdi mi? Maraqlı suala maraqlı cavab da gecikmədi. “Ümumiyyətlə mən başqa sahədə çalışmaq haqda düşünməmişəm . Həmşə bu sahəni seçərdim. Çünki özümü burda tapmışam. Sevgi ilə görə biləcək başqa sahə görmürəm özümdə”
Söhbətimizin sonuna yaxınlaşırıq desəm yeridir məncə. Lakin bir rəssam-heykəltəraşa " sevdiyi əsəri" barədə sual verməmək qəbahət olardı. Hal-hazırda Akademiyanın 2-ci kurs tələbəsi olan Cavidan elə 1 ci kursda oxuyarkən “Zəfər yolu”əsərini ərsəyə gətirir. Bu əsər az sonra sosial şəbəkələrlə yanaşı, bir sıra televiziya programlarında tamaşaçıların nəzərinə çatdırılır və məşhurlaşır. Bununla bağlı olaraq o “Kətan ,Vətən“filmində iştirak etmişdir .Əsərə gəldikdə isə burada biz Cavidanın həm vətən, həm incəsənətə olan sevgisinin sintezinin necə gözəl və peşəkar şəkildə təcəssüm etdiyini görə bilərik. Hər bir vətənini sevən azərbaycanlı bu əsərdə tariximizin əzəldən bəri keşməkeşli yollardan keçərək nəhayət 2.Qarabağ müharibəsində şanlı ordumuzun haqlı zəfərinin bir parçasını ifadəli şəkildə görə bilər. Əsər 2 hissədən ibarət kompozisiyadadır. 1.hissədə 1992 ci ildə soydaşlarımızın başına gətirilən ağrılı acılı tarixin təsviri yer alır.Əsərin bu hissəsində aşağıda daş-kəsək,ayaqyalın insan,məftil izləri qeyd olunmuş , 1992 ci il yazısıda içəridə həkk olunaraq verilmişdir. 2.hissədə isə artıq rəşadətli ordumuzun, onun əsgərlərinin artıq qisas alaraq, qələbə çaldığını əsgər çəkməsinin simvolik təsviri ilə sanki onu geyinən igid və qəhrəman Azərbaycan əsgərinin qisas alaraq məftil izlərini “xaribülbülə”əvəz edərək qələbənin bizə qovuşduğunu əks etdirmişdir. Artıq burda “2020” yazısı daha qabarıq şəkildə əsərdə göstərilmiş , əsgərlərimizin ruhuna dərin ehtiramı izləyicilərə ötürməyi bacarmışdır.“Son olaraq gəlirik maraqlı bir söhbətin sonuna. Düzdür hər gözəl nağılın bir sonu vardır deyiblər. Sonlar yeni başlanğıcdır. Elə bu sonda bizim üçün yeni yeni başlanğıcların təməli olacaqdır, əminəm.

Gəlin sözlərimizə elə bu sualla davam edək . Cavidan bəyin həmkarlarına gələcəkdəki həmkar dostlarımıza , biz tələbələrə verəcəyi məsləhətlər nələrdən ibarətdir ? “Həmkarlara demək istədiyim nə ola bilər. Əgər bu sahədə özlərini tapıblarsa nə xoş olara. Məncə insan öz sevdiyi işlə məşğul olursa hörmətlə yanaşırsa və gördüyü işi pul xatirinə görmürsə mütləqki uğur gəlib onu tapacaq.
İş görərkən yalnız işini gözəl keyfiyyətli görməyi fikirləşmək lazımdı .qazancı 1% düşünə bilərsən. Bütün beyninin gücünü işini görməyə verməlisən. Bütün sevgini işinə qoymalısan. Mən bu yerəcən öz gücümlə gəlmişəm. İşimə sevgi ilə yanaşmışam. Buna görədə uğurlar qazanmışam dəfələrlə çəkilişlərə dəvət almışam və s. Məqsədsiz iş görmək mənasızdı. Pillə pillə qalxmağı üstün tutmuşam.
Hamıya öz sevdiyi işlə məşğul olmağı arzulayıram...”Son olaraq deyərdim ki, müsahibim və mənim üçün də xeyli maarifləndirici, unudulmaz söhbətimizin sonluğunu qoymaq məni təəssüfləndirir. İncə ruhlu sənət adamları ilə sağollaşmaq ən az elə bu qədər çətindir.
Son olaraq demək istərdimki, Cavidan bəy kimi gənclərimiz həqiqətən də ölkəmizin ilk öncə fəxri daha sonra gələcəyidir. Gələcəyimiz əmin əllərdədir. Gələcəyimiz parlaq , gələcəyimiz əbədidir.

Ayla Ələkbərli
Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Akademiyasının tələbəsi

Ramiz Novruz: “Taleyimə Həzi Aslanovu yaşatmaq düşməliymiş”

Həmsöhbətimiz Akademik Milli Dram Teatrının aktyoru, respublikanın Xalq artisti, “Mən sizi dünyalar qədər sevirdim” filminin qəhrəmanı, iki dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı tank qoşunları komandiri, general-mayor Həzi Aslanov rolunun ifaçısı Ramiz Novruzdur.
- Ramiz müəllim, məlumdur ki, teatr aktyorusunuz. Sizə şöhrət gətirən “Mən sizi dünyalar qədər sevirdim” filminin baş qəhrəmanı Həzi Aslanov rolunu oynayana qədər başqa filmlərə çəkilmişdinizmi?
- “Qorxma, mən səninləyəm”, “Nizami” və başqa bir neçə fılmə çəkilmişdim. Həmin rollarım o qədər də yaddaqalan olmamışdılar.
- Həzi Aslanov roluna çəkilişiniz necə oldu?

- Burda bir təsadüf də var, qanunauyğunluq da. Günlərin birində kinostudiyaya getmişdim. Dublyaja çağırmışdılar. Bir dostum mənə demişdi ki, Həzi Aslanov haqqında fılm çəkilir, rollar çoxdur, siz də gəlin. Dublyajdan çıxanda bu söz yadıma düşdü. Düşündüm ki, kinostudiyaya həmişə gələn deyiləm. Gəlmişkən elə bir şəkil də çəkdirim. Kinostudiyaya giriş buraxılış vərəqəsi ilə olduğundan tez-tez gedə bilmirdik. Kinostudiyaya bir yerdə getdiyim dostum Salehə fikrimi bildirdim. O, çəkdirmədi. Mən isə çəkdirdim. Salehi qınamalı deyildi. Bizim hər birimizdə belə bir sterotip yaranmışdı ki, onsuz da baş rola çəkiləcək aktyoru qabaqcadan bilirlər. Sadəcə plan doldurub quş qoymaq xətrinə bizi də çəkirlər ki, beş-altı aktyoru sınadıq.
- Amma deyəsən, iş plan doldurub quş qoymaq xətrinə olmadı. Bu rol sanki sizin boyunuza biçilmişdi.
- Bir həftə sonra məni kinostudiyaya çağırdılar. Gördüm Ramiz Fətəliyev (ssenari müəllifi) və Rasim İsmayılov (rejissor) mənim şəkillərimə baxırlar. Ramiz müəllim şəkillərə baxa-baxa söylədi ki, Hamlet Xanızadə deyib ki, Ramiz Novruzov çox istedadlı oğlandır, onu da yoxlayın. Xeyirxah münasibətinə görə Hamlet Xanızadənin ruhuna bu gün də dualar oxuyur, rəhmət diləyirəm. Sınağa iyirmi aktyor çəkildik. Ələndi, beş-altı nəfər qaldı. Qalan beş-altı aktyordan biri Belarusiyada yaşayan azərbaycanlı idi. Çəkilişlərdə hiss edirdim ki, rejissorun gözü artıq məni tutub. O birilər təcrübəli aktyorlar idilər. Bilirdilər ki, kamera qarşısında necə dayanmaq lazımdır. Kino qanunlarını bildiklərinə görə bir az sıxıntılı oynamışdılar. Mən isə bunları bilmədiyimə görə təbii oynamışdım. Sonra dedilər ki, səni göstərəndə zalda hamı əl çaldı.
- Dediyiniz kimi, burda bir qanunauyğunluq da var axı. Məlumdur ki, biz qəhrəmanı yalnız şəkillərindən tanıyırıq. Filmdə sizi görəndə elə bilirik ki, gördüyümüz elə Həzi Aslanovun özüdür. Hərəkətlərinizdə, danışığınızda, səsinizin tonunda da hərbçi xarakteri aydın seçilir. Mən bu dəqiqə elə bilirəm ki, canlı Həzi Aslanovun özü ilə söhbət edirəm.

- Çox sağ olun. Bunu çoxları deyir. Həzi Aslanov rolu bu dərəcədə inandırıcı alınıbsa, mənim üçün bundan böyük sevinc nə ola bilər?! Yolda gedərkən kimsə ayaq saxlayıb: “Həzi Aslanov rolunda oynayan aktyordur” deyəndə sanki dünyanı mənə bağışlayırlar.
- Siz filmə çəkiləndə cəmi 35 il yaşamış Həzi Aslanovdan xeyli gənc idiniz. Bu rolun məsuliyyəti sizi qorxudurmu?
- Generalın roluna təsdiq olunmağım məni nə qədər sevindirirdisə, məsuliyyət hissi bir o qədər qorxudurdu. Axı, mən ümumiləşdirilmiş bir şəxsin rolunu oynamırdım. Az qala, dünyanın yarısının tanıdığı tarixi bir şəxsin rolunu oynayırdım. Bir də ki, fılmin çəkildiyi ötən əsrin səksəninci illərinin ortalarında onu tanıyanların əksəriyyəti - həyat yoldaşı, oğlanları, bacı-qardaşları, döyüş yoldaşları... sağ idilər. Odur ki, hər ştrixdə reallıq, inandırıcılıq əsas amillərdən idi.
Ssenari müəllifı də, rejissor da qərarlaşdırmışdılar ki, elə film çəkək, təkcə Azərbaycan, Rusiya yox, bütün dünya bəyənsin və bütün dünya görsün ki, bir Azəri balası sovet dövlətində öz millətini necə təmsil edib. Film SSRİ üçün alındı. O vaxt fılmə ümumittifaq primyerası elan olundu. Belə primyeralar nadir hallarda olurdu. SSRİ-nin bütün müttəfiq respublikaları və on dörd sosialist ölkəsi baxıb rəy söyləməliydi. Çox qəribədir ki, ən çox məktub Almaniyadan gəlirdi.
- Məlumdur ki, film sovet dönəmində çəkilmişdir. Müstəqillik dövründə çəkilsəydi, yəqin ki, başqa cür olacaqdı.
- Bəli, sovet rejimi çox mətləbləri açmağa imkan vermirdi. İki seriyalıq material var idi. Təəssüf edirəm ki, çoxunu kəsdilər, imkan vermədilər. Dövrə uyğun cəsarətsizlik vardı. Cəsarət çox şeyi həll edə bilərdi. Cəsarətsizliyin ucbatından fılmin nə qədər lazımlı kadrları çəkilmədi və ya qayçılandı. Bu günün prizmasından baxanda düşünürəm ki, onlar adi şeylər idi.
- Şəxsən siz özünüz hər hansı maneələrlə üzləşirdinizmi?
- Maneələr ümumi idi. Filmi çəkəndə bizə erməni millətindən olan Aslanyan soyadlı bir məsləhətçi göndərdilər. O zaman SSRİ məkanında qardaş xalqlar olsaq da, bu, qondarma qardaşlıq idi. Erməni tarix boyu bizə düşmən gözüylə baxıb. Generalın ömür yolu o qədər də hamar olmayıb. Azərbaycanlı, müsəlman övladının iki dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülməsi, general-mayor rütbəsinə qalxması şübhəsiz ki, çoxlarında paxıllıq, qısqanclıq hissləri oyadırdı. Həzi Aslanov sonuncu dəfə Baqramyanın briqadasında olub. Bu faktın üstündən sükutla keçdilər. Baqramyanın adını hətta yaxşılığa çəkməyə belə icazə vermədilər. O ki qaldı Aslanyana, bu barədə Azərbaycanın ədəbiyyat adamlarına xəbər verdim. Onlar da bu adamın dəyişdirilməsi üçün özlərini oda-közə vurdular. Mümkün olmadı. Yalnız ona nail olduq ki, adı titrlərdə ötəri göründü.
- Çəkiliş zamanı yəqin ki, yadda qalan məqamlar da olub...

- Belə məqamlar olurdu. Mənim üçün ən maraqlısı Aslanovun sürücü-mexaniki işləmiş Kurkovun söhbətləri idi. Kurkov fılmin ikinci məsləhətçisi idi. Generalın xarakterik xüsusiyyətlərindən tez-tez söhbət açırdı. Deyirdi ki, Aslanov rus dilində ləhcəylə danışırdı. Çətin söylədiyi sözlərdən biri “general” idi, “gernal” deyirdi. Nə qədər irad tutsaq da, yenə “gernal” deyirdi.
- Filmdə çəkilməyən hissələrdən təəssüflə xatırladığınız varmı?
- Nə qədər! Belə bir yer vardı: əsgərlə şəfqət bacısı söhbət edir. Qar sinədəndir. Yalnız bir cığır var. Həzi onlara baxır, onları utandırmamaq üçün əli ilə yol açır. Bu hissəni kəsdilər. Rusları başa sala bilmədilər ki, bu, azərbaycanlı kişisinə xas xüsusiyyətdir. Birini də xatırlamaq istəyirəm. Final səhnəsində tankın üstündə dayanıb Azərbaycan dilində “Getdik” deyəndə arxadan səs gəlir. Həzi dönüb baxır, amma heç kim yoxdur. Yenə səs, yenə dönüb baxır.
- Bu, xəyali səs idi?
- Əslində xəyali səs idi. Amma arxada kimsə var. Dönüb bir də baxır. Və sonra “Hazırlaşın!” əmrini verir. Bu anda gözləri önündən kimlər keçmir – ata-anası, həyat yoldaşı, oğlanları, uşaqlığı, general Mehmandarovla görüşü, cəbhədə olan əsgərlər, döyüş dostları... hamı ona baxır. Hamı da yay paltarındadır. Özünü itirən kimi olur. Sonra əmr edir: “Getdik e!” Bura kimi çox proseslər vardı, onlar çəkilmədi. Almanların təmas xəttinə xeyli qalmış komanda verə-verə gedəndə birdən sol tərəfdən - öz tərəfimizdən atəş açılır. Həmin döyüşdə ağır yaralanır.
- Nə yaxşı ki, qəhrəmanın ölüm səhnəsi filmdə yoxdur. Həzi Aslanov tamaşaçılar üçün əbədi olaraq sağ qalır.
- Ölümü barədə müxtəlif versiyalar vardı. Sovet dövrüydü. Bu versiyalar sovet hökumətinə sərf etmirdi.
- Sonradan filmə çəkilmisinizmi?
- Çəkilmişəm. “Sarı gəlin”də də rolum var. “Cavad xan” filmində erməni generalını oynayıram. “Həzi Aslanov” fılminin basqısı o qədər böyükdür ki, o biriləri kölgədə qoyur. Bir də ki, çox aktyor var, onlarla fılmə çəkilir, lakin biriylə şöhrətlənib məhşurlaşır. Mənim sənət taleyimə də Həzi Aslanovu yaşatmaq düşməliymiş.

- Ramiz müəllim, aktyor olmaqdan başqa həm də, qələm adamısınız. Ən maraqlısı odur ki, yazdıqlarınız əsasən müharibə mövzusundadır.
- Mövzunu zaman özü verir. Heç zaman yazı xətrinə yazmıram. Mövzu məni ağrıdanda, dincliyimi alanda yazıram. Ürəyimi kağızlara boşaldanda, elə bilirəm, dərdimi kiməsə danışdım. Gəncə Dram Teatrında uzun zaman oynanılan “At ilinin birinci ayı” pyesim yanvar hadisələrindən bəhs edir. Akademik Milli Dram Teatrının bu gün də repertuarında olan “Hələ sevirəm deməmişdilər” pyesimm də Qarabağ hadisələrindən bəhs edir.
- Söhbətimiz Böyük Vətən Müharibəsinin qələbəsinin 75 illiyi vaxtına təsadüf etdi. O gün olsun ki, Qarabağ döyüşlərimizin qələbəsinin bayramını da qeyd edək. İlk müsahibim də siz olasınız.
- İnşallah. Mən inanıram ki, o gün uzaqda deyil.

Sevda ƏLİBƏYLİ,
“Söz” jurnalının baş redaktoru

“Sənət bir terapiyadır”.

Gənc rəssam, sənətşünas və sənət terapisti Turan Bağırova ilə müsahibə:
- Gəlin, biz sadə sualdan başlayaq: Necə oldu rəssamlığı seçdiniz?
- Mən orta məktəbi Respublika İncəsənət Gimnaziyasında oxumuşam. O məktəbdə oxumaq üçün bir ixtisas seçimi gərəkli olduğu üçün mən də rəssamlığı seçdim və beləliklə rəssam olmaq yolunda ilk addımlarımı atdım. Bu yolu seçdiyim üçün hazırda çox xoşbəxtəm.
-Şərq xalqlarının çoxəsrlik incəsənət tarixinin ən maraqlı səhifələrindən biri dini rəsmlərin çəkilməsidir. Bu bizdə az müraciət olunan sahədir. Marağınız və müəlliminiz haqqında?

-Rəsm çəkməyi, boyaları, fırçaları çox sevirdim, amma buna baxmayaraq illərdi axtarışda idim. Təsviri incəsənətin demək olar ki, hər növü ilə maraqlanmışam, amma yenə də sırf məni qane edənin nə olduğunu tapa bilmirdim. Belə oldu ki, mən Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Akademiyasının nəzdində olan İncəsənət kollecində pedaqoji fəaliyyətə başladım və mənə miniatür sənəti dərsini verdilər. Proqramım ilə tanış olanda orda kalliqrafiya sənətini gördüm və dedim budur. Mən kalliqrafiya və rəngkarlığı sintez edib, istədiyimi edə bilərəm. Ərəb əlifbasını öyrənməyə başladım və fikirləşdim ki, bunu davam etdirmək üçün bir motivasiya lazımdır. Məqsəd qoydum ki, bu mövzuda sərgi edəcəm. 6 ay ərzində işlərimi tam hazır etdim və sərgim çox gözəl oldu. Məncə hər bir şeyin öz zamanı var və mən də nə istədiyimi bu yaşımda tapdım. Onu da qeyd edim ki, kalliqrafiya üzrə müəllimim olmayıb.

-Müasir dövrdə kalliqrafiya sənətinin rəssamlıq tarixindəki yeri haqqında nə deyə bilərsiniz?
-Kalliqrafiya ta qədimdən bəri var olan bir sənətdir. Xəttatlıq qədər qədimdir və xəttatlığın daha kamil formasıdır demək olar, bəlkə də. Çox təəssüf ki, müasir dövrdə az istifadə olunur. Rəngkarlıq və kalliqrafiyanın sintezindən ibarət sərgim Azərbaycanda ilk dəfə idi. Rəssamlıq aləmində və mediada da bu belə qeyd edildi. Çox şükür, mən bunu bacardım. İnşallah, məndən sonra gələnlər üçün açıq yol olar.
-Rəssamlar üçün tükənməz ilham qaynağı rolunu oynayan nələrsə olur. Sizin ilham qaynağınız nədir? Nədən təsirlənirsiz? İdeyaları nədən götürürsüz?
-Mən hər bir şeydən ilham ala bilərəm. Ümumiyyətlə çox araşdıran, çox oxuyan biriyəm. Hər zaman özümə bir ilham qaynağı yaradıram, həvəsdən düşməyə qoymuram özümü. Tələbələrimə də hər zaman deyirəm ki, qəti, məndə alınmır deməyin, ən sevmədiyim sözdür.
-Milliyyətcə İspan olan Fransa rəssamı, heykəltaraşı, keramisti və dizayneri Pablo Pikasso deyirdi: “Sənət gündəlik həyatın tozunu ruhdan təmizləyir”. Siz necə düşünürsüz?

- Pablo Pikasso sevdiyim rəssamlardan biridir. Çox düzdür. Sənət bir terapiyadır və mənim fikrimcə bacarığından asılı olmayaraq hər bir insan hansısa bir sənət növü ilə məşğul olmalıdır.
- Əsərin hansısa rəng tоnunda işlənilməsi оnun məzmunundan asılı оlaraq dəyişir, yoxsa necə?
-Rənglərin bir birinə uyumluluğunu mən çox sevirəm və rəsmlərimdə ona çox önəm verirəm. Mənim fikrimcə, rəsm sənəti azaddır. Deyə bilmərəm ki, hər zaman və hər kəsdə məzmundan asılıdır, hər rəssamın özünəməxsus bir yolu var.
- Coğrafi mövqeyinə görə, Azərbaycan müxtəlif mədəni cərəyanların qovuşduğu yerdir. Klassik Şərq mədəniyyəti, müasir Avropa dəyərləri bizdə sintez oluna bilir. Sizin yaradıcılığınız, şübhəsiz ki, Şərq mədəniyyətini təmsil edir. Amma ona müasir traktovka verməyi düşünürsünüzmü və bunu nə ilə realizə etmək olar?
- Bəli, mən elə onu edirəm. Kaliqrafiyanı müasir rəngkarlıq üzərində tətbiq edirəm və bunu çox sevirəm. Sizin bunu dəyərləndirməyinizi, müəllif kimi uğurum hesab edirəm.
- Hələlik ən yeni işiniz olan “Əsmayi-hüsna” marağımızı çəkdi. Gələcək üçün planlarınız?
Cavab: “Əsmayi-hüsna” ilk işləmək istədiyim işlərdən idi, lakin çox vaxt apardığından sərgiyə kimi çatmaz deyə onu saxladım. Sərgidən sonra işləməyə başladım və 3 aya hazır oldu. Allahın 99 ismi var. Bunlar bir yerdə Əsmayi-hüsna (ən gözəl adlar) adlanır. Gələcək planlarım çoxdur. İnşallah həyata keçirmək qismət olar. Arzularımdan biri- Kəbəni ziyarət etmək və canlı olaraq rəsmini çəkməkdir.
-Son olaraq bu yolda sizə kim dəstək olub və kimlərə borclusunuz?
- Nəinki bu yolda, həyatımın hər anında yanımda olan mənə ən əsası mənəvi dəstək olan anamdır. Allaha çox şükürlər olsun ki, belə bir anaya sahibəm. Ətrafımda mənə dəstək olan insanlardan biri də Universitetdə rəsm müəllimim olmuş Elnarə xanımdır, illərdir dəstəyini əsirgəmir. Mənə dəstək olan, yanımda olan hər kəsə təşəkkürümü bildirirəm!

Qeyd edək ki, Bağırova Turan İlham qızı İncəsənət Gimnaziyasının rəssamlıq fakultəsini bitirib. Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin qrim rəssamı fakültəsində təhsilini davam etdirib. Rəssamlıq Akademiyasının Sənətşünaslıq fakultəsinin magistratura pilləsini uğurla tamamlayıb. Hazırda Rəssamlıq Akademiyasının nəzdində İncəsənət kollecində pedaqoji fəaliyyət göstərir. Əlavə olaraq da öz rəsm kursu var. Rəssam, sənətşünas və sənət terapisti kimi biliklərini daha yeni nəsilə öyrədir.
Səadət Bəhmənqızı,
Teleradio Akademiyasının müdavimi

İsrailli ekspert xəbərdarlıq etdi: Ermənilər hazırlaşır!

Prezident İlham Əliyev və Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyinin sülh prosesinə başlamaq və ən qısa zamanda hərtərəfli sülh imzalamaq üçün çoxsaylı müdrik və diplomatik cəhdlərinə baxmayaraq, Ermənistan tərəfi bütün bu sülhsevər layihələri rədd edir və sülh istəmir.

Bu sözləri Axar.az-a israilli politoloq, beynəlxalq münasibətlər üzrə ekspert Mixail Finkel “Qisas” antiterror əməliyyatı ilə bağlı deyib.

“Paşinyan başa düşürdü ki, sülh lazımdır, çünki yalnız bu, Ermənistana siyasi və iqtisadi böhrandan çıxmaq üçün böyük üstünlüklər verəcəkdi. Lakin sonra Ermənistanda arxasında müxalifətin dayandığı çoxsaylı etiraz aksiyaları keçirildi. Beləliklə, Paşinyan hakimiyyəti saxlamaq və narazı təbəqəni sakitləşdirmək qərarına gəldi. Bundan sonra Azərbaycanın işğaldan azad edilmiş Qarabağ da daxil olmaqla, ərazi bütövlüyünü ehtiva edən sülh sazişinin imzalanması bir kənara qoyuldu. Paşinyan müsbət istiqamətdə addımlar atmadı, əksinə, o, sərhəddə təxribatlara başlamaq, qan tökmək və yenidən ordusunu səfərbər etmək, gənclərin beynini yuyub onları Azərbaycana qarşı qoymaq qərarına gəldi. İndi isə Qarabağda yeni müharibə edərək, bunun nəticələrini gözdən keçirmək niyyətindədir”, - ekspert bildirib.
M.Finkel Qarabağ hadisələrinin gələcək inkişafı ilə bağlı da proqnoz verib:
“Mən dəfələrlə demişəm ki, dünyaya inanmıram. Həmçinin bunu da dəfələrlə bildirmişəm ki, Birinci Dünya müharibəsində uduzan Almaniya belə yenidən revanşizmlə məşğul olmağa başlayıb və İkinci Dünya müharibəsini edib, yenidən uduzub. Beləliklə, revanşizm onların qanında həmişəlik qalıb. Təəssüf ki, mən haqlıyam, amma yanılmaq istərdim. Vəziyyət belədir ki, Ermənistan müharibə və qarşıdurma yolu ilə öz qüvvələrini artıracaq, silahlar alıb yenidən münaqişə yaradıb müharibəyə başlamağa çalışacaq... İrəvan üçün indi hər şey qələbə olacaq, istənilən torpaq parçası onlar üçün qisasdır. Mən yeni böyük bir müharibəni qabaqcadan görürəm, amma o dərhal olmaya bilər. Ermənilər sülh istəməyən xalqdır... Bu, Ermənistanın ən böyük bədbəxtliyidir. Həmçinin, Azərbaycanın da ən böyük bədbəxtliyi belə qonşusunun olmasıdır”.