15-04-2023, 08:44
Tehran Yusifli yazır: "Orucun xatirəsinə ithafən"
Əsrlərlə davam edən Ermənistan Azərbaycan münaqişəsi, bədnam qonşularımızın törətdiyi bəlalar cavabsız qalmadı. 27 sentyabr 2020-ci il səhər saatlarında Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin genişmiqyaslı təxribat törədərək cəbhəboyu zonada yerləşən Azərbaycan ordusunun mövqelərini və yaşayış məntəqələrini iriçaplı silahlar, minaatanlar və müxtəlif çaplı artilleriya qurğularından intensiv atəşə tutması nəticəsində, Ermənistan ordusunun döyüş aktivliyinin qarşısını almaq, mülki əhalinin təhlükəsizliyini təmin etmək məqsədilə Azərbaycan ordusunun komandanlığı tərəfindən qoşunların bütün cəbhə boyu sürətli əks-hücum əməliyyatı başlaması barədə qərar verilmişdir.
10 noyabra qədər davam edən bu müharibədə vətənimizin 2904 igid övladı şəhadət şərbətini içərək zirvəyə ucalmışdır. İndi isə o igidlərdən sadəcə birindən danışmağı özümə borc bildim.
Cabbarov Oruc Akif oğlu 1999-cu ilin 6 dekabrında Yevlax rayonunun Nərimanabad kəndində anadan olmuşdur. Məktəbi bitirdikdən sonra hərbi qulluğa yollanan Oruc müddətdən artıq hərbi xidmətdə qalmağa qərar verdi. Azərbaycan Ordusunun əsgəri olan Oruc Cabbarov 2020-ci il sentyabrın 27-də Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən Ermənistan işğalı altında olan ərazilərin azad edilməsi və Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpa olunması üçün başlanan Vətən müharibəsində iştirak etmişdir. Suqovuşanın azadlığı uğrunda gedən döyüşlərdə vuruşmuşdur. Oruc Cabbarov oktyabrın 4-də Tərtər rayonunun Suqovuşan kəndi istiqamətində döyüş tapşırığının yerinə yetirilməsi zamanı həlak olmuşdur. Uzun müddət nəşi tapılmamışdır. 2021-ci ilin ilk günlərində tapılan nəşi həmin ilin 2 yanvar tarixində doğulduğu Yevlax rayonunun Nərimanabad kəndində dəfn olunmuşdur.
Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün təmin edilməsi uğrunda döyüş əməliyyatlarına qatılan və hərbi hissə qarşısında qoyulmuş tapşırıqların icrası zamanı vəzifə borcunu şərəflə yerinə yetirdiyi üçün Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 24.06.2021-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Oruc Cabbarov ölümündən sonra "Vətən uğrunda" medalı ilə təltif edildi.
Azərbaycanın Xocavənd rayonunun işğaldan azad edilməsi uğrunda aparılan döyüş əməliyyatlarına qatılaraq şəxsi igidlik və şücaət nümayiş etdirdiyinə görə Prezidentin 24.06.2021-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Oruc Cabbarov ölümündən sonra "Xocavəndin azad olunmasına görə" medalı ilə təltif edildi.
Məkanın cənnət olsun şəhidim.
Tehran Yusifli
8-04-2023, 09:55
Əsgər İsmayılov: "TANRI SALAMINI "VERDİ", SALAMINI "ALDI"
Bakı Dövlət Universiteti ulu xalqın təhsil sahəsində milli simvoludur. Elm məbədimizin yarım əsrdən çox yaşı olan Jurnalistika fakültəsi vardır. Burada vaxtilə peşəsi ocaq, müqəddəs ziyarətgah olan qələm adamları çalışmışdır. İndi də xələfləri sələflərinin yolunu ziya nuru, əqidə günəşi ilə nurlandırır, vicdan və dürüstlük yolu ilə davam etdirirlər.
Fakültəmiz haqqında zaman-zaman böyük elm, mədəniyyət adamları xoş sözlər demiş, dərin qiymət vermişlər. Bu da heç təsadüfi deyildir. Çünki fakültəmiz daim zatına qaim olmuş öz şənini uca tutmuşdur.
Fakültəmizin Radio-televiziya kafedrasının müəllimi, studiya müdiri Ramin Rzayevin rəhbərliyi ilə ötən ilin son ayının ilk günü gözəl bir layihəyə start verildi. "Dinlə" bizə o qədər gözəl səsləri, sevilən şairlərin sətirlərini, sanballı musiqiləri dinlətdi ki, inanın ruhumuz o səslərə qoşuldu, səsimiz hər səsə səs verdi. İlk buraxılış olduqca maraqlı keçdi. Bu marağı tamaşaçıda Rəhilə Həmidova yaratdı. Sonradan bir-birindən gözəl simalar, minor və major ladında olan musiqi nömrələri və hər sətirləri zövq verən şeirlər tamaşaçı qəlbinə cığır açdı.
Maraqlı buraxılışlar bir-birini əvəzləyirdi...
... “Şah pərdə kökü”ndə olan və zirvə sayılacaq növbəti efir başlayır. Bütün iştirakçılardan fərqli olaraq start kəlməsində "hazıram" sözü əvəzinə "mən hazır" söz birləşməsi işlənir. Uşaq saflığı, daxili dünyasının paklığı, ağ rəngin təmizliyi şəklində gözlərimiz önündə hamının Salam dayı kimi tanıyıb və sevdiyi Salam Muxtarov görünür. Ömrünü bəxş etdiyi Universitetə, onu sevən minlərlə tələbəyə sərhədsiz məhəbbətini "Mənim tələbə dünyam" şeiri ilə çatdırır. Dəfələrlə qulaq asıram. Sanki hansısa boşluqdan səs eşidilir.
– Əsgər, diqqətlə qulaq as: "DİNLƏ", "DİNŞƏ!"
Və bu gün yenidən bir daha dinləyirəm. Yenə də eyni səslər...
Salam Muxtarovu hamı sevirdi, öz doğması, canının bir parçası kimi. Bunu Universitetimizə ayaq qoyanda da, sosial şəbəkədə onun haqqında yazılan rəyləri oxuyanda da, elə "Dinlə" layihəsində otuz yeddi saniyəlik çarxda da hiss etmək, duymaq olur.
Mən Salam dayını tanımırdım. Heç onunla qarşılaşıb salam da kəsməmişdim. Mənə Salam Muxtarovu "Dinlə" layihəsi tanıtdı. Ramin Rzayev tanıtdı. Bax, budur bizim fiziki kiçik, mənəvi böyük Jurnalistika fakültəmiz!
"Dinlə" layihəsi ilk efirinə Ramiz Rövşən qələminin sevgidən doğan "Ayrılıq" şeiri ilə başladı. Bu gün o ayrılığı Salam Muxtarovla bir də yaşadıq. Ayrılıq yenə sevgidən doğdu. Bu dəfə Salam dayının Tanrının bəndələrinə olan sevgisindən deyil, məhz Tanrının özünə olan sevgisindən...
Əsgər İsmayılov,
BDU Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi
8-04-2023, 09:46
Məryəm Abdullazadə yazır: "Bir peşənin sirri"
Uşaq yaşlarımdan anlamışam ki, yaradan insana sözü doğru danışmaq üçün, həqiqətə fikir və düşüncə ilə yaxın olmaqdan ötrü verib. Söz ifadəsinin son iki hərfi "öz"dür. Öz həm də uyğur dilində "mən" deməkdir. Yəni, söz, bilavasitə mənliyimizdir. Ümumiyyətlə, bir iş təkcə sözdə deyil, həm də ürəkdə olmalıdır. Ürəyin odunda qızınmalıdır. Bu zaman söz və əməl birliyi yaranır. Ötən il Bişkekdə Qırğızıstan-Azərbaycan Dostluq Parkının açılışı oldu. Həmin törəni televiziya vasitəsilə izlədim. Mərasimdə Prezident İlham Əliyev iki qardaş ölkənin qəlb bağlılığını, söz birliyini dərin və qısa ifadəylə bildirmiş oldu: "Qardaşlığımız sözdə deyil, əməldədir”.
Bakı Dövlət Universiteti, Jurnalistika ixtisası bilavasitə sözün keşiyində durur. Buna görə fakültəmiz hər zaman öz fərqliliyi ilə seçilib. Ötən il bu vaxtı xatırlayanda "Nə yaxşı ki, məqsədimdən dönməyib Jurnalistika yolunda irəliləmişəm" deyə düşünürəm. Bəzən belə bir bənzətmə ağlımdan keçir: Jurnalistika peşəsi mənim üçün ümmandır; mən də o dənizdə üzən gəmiyəm.
Əziz oxucu, əslində, mən inanmıram ki, sözlər Jurnalistika fakültəsini təsvir etmək, orada olmağın xoşbəxtliyini izah etmək üçün kifayət etsin, yalnız bundan əminəm ki, hazırda bu yazını əksərən abituriyentlər oxuyur və Jurnalistika fakültəsi barədə təsəvvürlərinin formalaşmasını istəyirlər.
Mövzuya bir az fərqli yöndən baxmaq istəyirəm. Belə bir deyim var: "Dostunu mənə göstər, deyim sən kimsən". İlk növbədə peşəni özünə dost bilməlisən. Bir az dərindən düşünsək, görərik ki, bu deyim ətrafımızın, yaşadığımız mühitin təsiri haqda bizə siqnal ötürmək istəyir. Bu fikirdən çıxış edərək demək istəyirəm ki, Jurnalistika fakültəsinin çevrəsi jurnalistikanı ürəkdən sevən hər kəs üçün çox möhtəşəmdir. Möhtəşəmlikdən danışarkən yalnız təhsili nəzərdə tutmuram. Bura, ən önəmlisi, səmimi bir ətraf daxildir.
Jurnalistika fakültəsinin dekanı Vüqar Zifəroğlu və Sosial məsələlər üzrə dekan müavini Samir Xalidoğlunun fakültədə olduğumuz ilk gün bizə dedikləri sözlər hələ də yaddaşımdadır, bəlkə də Çingiz Aytmatovun "Manqurt" əsərinin baş qəhrəmanı mən olsa idim, yenə də onların fakültəyə qarşı daha da maraq oyadan misralarını unutmaq imkanım olmazdı. Düşünürəm ki, Jurnalistika fakültəsinin əksər tələbələri bu barədə sözümə haqq verib səsimə səs verərlər.
Belə bir nüans var ki, özümüzdən yaşca böyük insanların olduğu cəmiyyətdə onlara hörmət etməliyik. Ancaq Jurnalistika fakültəsində qarşılıqlı hörmət təkcə kiçiyin böyüyə qarşı yox, həmçinin böyüyün kiçiyə qarşı hörmətindən başlayır, bu da arada mehriban münasibətin yaranmasına, biz – gələcək jurnalistlərin etik çərçivədə təhsil alıb uğura və uğurlara doğru addımlamamızda çox mühüm bir rol oynamaqdadır.
Jurnalistika fakültəsində kifayət qədər savadlı, həmçinin milli ruhlu kadrlar yetişir. Sanki bu ənənə il-müdam davam etdirilir və nəsildən-nəslə ötürülür.
Biz fəxr edirik ki, fakültə öz ənənələrini yaşadır. Və sələflərinin yolunu uca tutur. Biz həm də ona görə qürurluyuq ki, fakültəmizin, ümumilikdə Azərbaycanın Şirməmməd Hüseynov kimi milli vicdan səsi, sözü olub. Rəhmətlik Bəxtiyar Vahabzadə Şirməmməd Hüseynov haqqında deyirdi: "Şirməmməd – əxlaqın, haqqın səsi idi".
Əziz oxucu, nəhayət gəldik sona. Mikayıl Müşfiq sevgi hissinə necə dəyər veribsə, hələ də dilimizdə əzbər olan şeirləri vardır. Mən də Jurnalistika fakültəsinə sevgimi ifadə etmək üçün Müşfiq şeirinin bir sətrini əziz və dəyərli Jurnalistika fakültəsinə, onun müəllim heyətinə, ən əsası da istər keçmişdə, istərsə də hazırda fakültənin daha da irəli getməsi üçün əmək sərf edən hər kəsə həsr edirəm: "...Sevgi vardır ki, oxudur qəlbində bülbüllərini..."
Məryəm Abdullazadə,
BDU Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi
8-04-2023, 09:41
Samirə Kərimli yazır:"Sarsılıb susmaq"
Stulda əyləşən qıza baxdıqda nə hiss edirsiniz? Bu şəkil muti olsa da ifadəlidir. Təsviri izhar eləmək lazım gələrsə; sözlərini deyə bilməyib boğazını düyünləyən, demədikləri sözlərə görə şişib qabardığını və gözlərinin qan ağladığını görürəm. Gərgin psixoloji emosional vəziyyəti görürəm. Deyə bilmədikləri ya fikirlərini hansı sözlə ifadə edə bilmədiyi üçün. Bu, sözlərin "əlsiz-ayaqsız" qalması hadisəsidir. Sanki sözlər yox, insanın özü xıncım-xıncım olur.
Vinsent Van Qoqun həyatı stulda əyləşən qıza bənzəyir. Vinsent ailənin ən böyük övladıdır. Baxmayaraq ki, ailənin ilk uşağı deyil. Özündən bir il əvvəl ölü dünyaya gələn başqa Vinsent də olub. Anası düşünürdü ki, indiki Vinsent onun yerini heç bir zaman əvəz edə bilməyəcək. Van Qoq ailəsinin istədiyi kimi yetişmək istəsə də, hər şey uğursuz nəticələnir.
Həmən dövrdə yaşadığı uğursuzluqlar Van Qoqu depressiyaya salır. Qardaşı Teoya yazdığı məktubda Van Qoq: "Ah,Teo! Kaş ki əlimi qoyduğum hər işin uğursuz olması səbəbindən yaşadığım dəhşətli depressiyadan çıxa bilsəydim, ətrafımdan eşitdiyim qınaqdan qurtula bilsəydim. Atam və mən Tanrıya böyük həvəslə şükür edərdik”.
Van Qoqun sonsuz inamla bağlandığı tək varlıq Tanrı idi. Qoq deyir: ”Allaha inanmadan və güvənmədən yaşamaq asan iş deyil, bunlar olmasa insan bütün cəsarətini itirər. Mənə görə dindar adamların Allahı bir qapı tutacağı qədər cansızdır". Vinsent cəmiyyətin reallığı görməsi üçün rəsm çəkməyə başlayır. O, hiss və düşüncələrini sözlərlə yox, çəkdiyi rəsmlərlə insanları düşündürməyə sövq etmək istəyirdi. Bu, Vansentin yeni dinidir. Bu, dinin Allahı isə özüdür. Sənətinin məqsədi bir növ kütlənin gözünü açmaqdır. O, rəsmlərində tamamilə reallığı əks etdirirdi. Sahədə işləyən işçilərin tər tökməsini, qabar tutan əllərini, qızmar günəşdən qaralan insan dərisini çəkməyi sevirdi. Onun personajları əmək sevər, zəhmətkeş olub. Baxmayaraq ki, kətan üzərində təsvirləri rəğbət görməyib və satılmayıb.
Uğursuzluqları onu böhrana gətirib çıxardı. Bir yeni il gecəsində rəssam dostu Paul Qoqenlə bir masada əyləşir, söhbətləşir. Bu zaman yaranan münaqişə nəticəsində əsəbdən – isterikadan qulağını kəsir. Kəsilmiş qulağını balaca kisəyə qoyur. Evə gedən zaman yolda gördüyü xanıma bu kisəni verir və dərhal evə yol alır. Xanım bunu hədiyyə kimi qəbul edib, torbanı açır.Həmən an qorxudan huşunu itirir. Van Qoq o gecə qanlar içində yatağında yatır. Vinsent bihuş halda tapıldıqdan sonra xəstəxanaya yerləşdirilir. Vinsent isterika xəstəliyinin ilk göstəricisindən sonra dəlixanaya yerləşdirilir. Qısa müddətdə sağlamlığına geri qayıdır. Baxmayaraq sonralar o yenidən dəlixanaya getməli olur.
Qızmar günəşli günün səhərində buğda sahəsinin ortasında əvvəlki kimi rəsm çəkən zaman o, qəfil silahla qabırğa qəfəsinə atəş açır. Bu hadisədən 2 gün sonra, yəni 29 iyul dünyasını dəyişir. Vanın uğurlu olduğu tək iş özünü öldürməsi olur. Teo qardaşı Vanın ölümünə dözə bilməyərək o da ölür. Heç bir qüvvə onları ayıra bilməzdi, ölüm belə.
27 iyul, 1890-cı il Parisdə özünün son portretini çəkmişdir. Hər fırça izi onun üsyankar saçlarını və kəskin baxışlarının bütün reallığını əks etdirirdi. Zehni və fiziki cəhətdən ağrılar içində olan adamın son portreti… Sanki portret dil açıb deyirdi: “Sözlərə ehtiyac qalmadan məni anlayacaqlar".
Samirə Kərimli,
BDU Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi
26-03-2023, 22:38
Əmək və işləməyin vəhdəti
Bəzən özünü nə edəcəyini bilmədiyin halda tapırsan. Aqibətsiz, nəticəsiz yolda addım-addım gedirsən…Ən xırda bir əhvalatı gözündə böyüdər, aşılmaz hala gətirərsən. Bu duyğu və düşüncələri səhərin 5-ə bənzədirəm. Nə ənvarı var, nə də zülməti. Arabir özümüzə bu sualı veririk. ”Mən nə edim? Həyatım, varlığım və gələcəyimlə bağlı…” Nə etməyimizdən asılı olmayaraq, hər işdə əməyin rolu danılmaz faktordur. ”ƏMƏK”—İnsanın əqli və cismani gərginlik tələb edən məqsədəuyğun və ictimai cəhətdən faydalı fəaliyyətidir.
Həyatımızın hansı mərhələsində olmağımıza baxmayaraq, püxtələşəcəyimiz yol zəhmətkeş olmağımız və külüng çalmağımızdan asılıdır. ”Mən nə edim?” sualına cavab tapmadıqda təlaş, vəlvələ hissləri köksümüzdə sıxışır. Bu səbəbdən heç bir şey eləməmək sadə yol kimi görünür. Bu yoran və qeyri-məhsuldar zamandan başqa heçnə deyil. Benjamin Franklin çox gözəl deyib:
”Əgər planın yoxdursa, uğursuzluq zəmanətli planı hazırlamısan”. Uğurlu insanlara baxanda hamısının məqsədi olduğunu görürük. İstək və arzularımızı reallaşdırmaq üçün öncə məqsədimizi təyin etməliyik. Məqsədə çevrilməyən addımlar sadəcə xəyal və xülyamızda var olur. Başqa insanların bizim arzularımızı reallaşdıran zaman görürük. Bu vəziyyəti dəyişmək üçün elə bu gündən məqsədlərimizi təyin edib, üzərində işləməyə başlaya bilərik. Fikirləri reallaşdırmaq, həyata keçirmək lazımdır. Hərəkətə keçəndə bizə əngəl olan əsas nüans hər şeyin mükəmməl olmasını gözləməkdir. Mükəmməliyyətçilik özünü 2 cür göstərir:
Əzmkar və acgöz olmaqda. Acgöz və əzmkar insanlar bir-bir ilə gecə və gündüz qədər fərqlidirlər. Acgöz insan-hədəfə gedən yolda, hədəfdən başqa heç nəyi görmür . O, öz arzusuna çatana kimi xoşbəxt deyil. Əzmkar insan-hədəfə gedən yolda tək niyyətinə fokuslanmır. O, həm də bu yolun yükündən bir növ həzz alır. Acgöz insan-nəticə yönümlüdür.
Əzmkar insan-proses yönümlüdür. Bir işin “DEffekt və ANormal” olmaması üçün əmək sərf etmək lazımdır. Deffekti effektə, anormalı normala çevirmək üçün əməksevər olmaq, əziyyət çəkmək zəruridir. Həyat uğursuzluq, qorxular, qayğılar, panikalar, qeyri-müəyyənliklər silsiləsi deyil. Bizim əmək vasitəsilə bütöv halına gətirəcəyimiz bir mərhələdir. Bu tarixi dövrü düzgün dəyərləndirmək gərəkdir.
Samirə Kərimli,
BDU jurnalistika fakültəsinin tələbəsi
3-03-2023, 07:45
Göydən-göyə ucalanlar...
Dünyanı yoxdan var edən Xaliq yaratdıqlarına elə dünyanın min naz-nemətini bəxş edər. Yaradanın bir cənnəti də var ki, o anaların ayaqları altındadır. O ana ki elə-obaya, böyük mənada cəmiyyətə sülh gətirib, birlik, mehribanlıq, doğmalıq toxumunu səpib. O qadın ki öz çətinliyinə razı olsa da, balalarının, ərinin, qardaşının, atasının heç bir vəchlə dərd-sərinə dözə bilməyib, tab gətirməyib.
İndi mərd, daxilən güclü, ləyaqətli bir qadın düşünək. O qadın ki, övladının sevdiyi yeməyi bişirmək istəmir. Sizcə belə ana olarmı?! Bəlkə də bir çoxlarımız bu sualın yersiz və doğru olmadığını düşünərik. Axı hansı ana bunu edər ki? Hər nə qədər çətin olsa da sualın cavabı var. Bu şəhid anasıdır.
Bir gecədə bütün ümidləri məhv olmuş, saçı ağarmış, beli bükülmüş qadın. Bir ananı ancaq övlad acısı yıxa bilər. Vətən sağ olsun deyə, xalq yaşasın deyə öz övladından keçən, biz torpağın üstündə rahat gəzək deyə övladını torpağa qurban verən şəhid anası. Biz əzizlərimizin qoxusunu doya-doya sinəmizə çəkə bilək deyə, övladının qoxusundan məhrum olan şəxsdir, ana – şəhid anası.
Bu analardan biri də Silahlı Qüvvələrin baş leytenantı şəhid Muxtar Qasımlının anası Almaz xanım Qasımovadır. Hər ana kimi o da övladının toyunu görmək arzusunda idi. Muxtarın vəfatından sonra Almaz Qasımovanı görməyə onu sevən bir qız gəlmişdi. Hətta Almaz xanıma oğlunun şəkli həkk olunmuş bir boyunbağı bağışlamışdı. Almaz xanımın sözlərinə görə bu qız hərdən onun məzarını da ziyarət edir. Kim bilir, bəlkə yaşasaydı onunla ailə həyatı da quracaqdı Muxtar.
Muxtar həyatcanlı idi. O, insanları, Vətəni, sülhü, bəşəri sevirdi. Onun ən sevdiyi yemək də vardı: yarpaq dolması. Amma bu dolma bizim bildiyimiz qaydada hazırlanmırdı. Almaz xanımın dediyinə görə Muxtar dolmanı toyuq əti ilə sevirdi.
"Muxtarın şəhid olduğu gündən mən bu yeməyi bişirmirəm, düzdü hərdən bizə gələn qohumlar hazırlayır bu yeməyi, amma Muxtarın yoxluğundan bəri bu yeməyi heç vaxt hazırlamamışam" – deyə Almaz Qasımova kədərlə bildirir...
Döyüş yoldaşlarının sözlərinə görə Muxtar şəhid olmaq arzusunda olub, hətta onun yaxın dostlarından biri yanında şəhadətə ucalıb... Sanki bu hadisədən sonra o öz dostunu yalnız qoymamaq üçün ona yoldaş olub. 2020-ci il 2 oktyabrda şəhadətə ucalan Muxtar Qasımlının fevralın 23-də doğum günüdür. Cənnətdəki doğum günün mübarək, şəhidim!
Şəhidlər ölmür, onlar daim yaşayırlar. Nə vaxta kimi bu xalq sizi unutmayıb, siz həmişə yaşayacaqsınız. Belə bir deyim var:
"Müharibə bölgəsindən kimsə sağ çıxmır, kimisi cismən ölür, kimisi ruhən".
Muxtarın vəfatı onun ailəsinin qəlbinə sağalmaycaq bir yara vurdu. Bu yara qaysaq bağlasa belə heç vaxt sağalmayacaq. Amma bir xalqın illərlə Vətənsizlikdən qəlbində bağladığı qubarı şəhidlərimiz öz canları hesabına silib atdı – mənfur düşməni doğma torpaqlardan birdəfəlik silib atdıqları kimi...
Sevinc Bağırlı,
BDU Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi
3-03-2023, 07:39
Rəqəmsal dövrün avara-sərgərdanları...
İnternet dələduzluğunun aradan qaldırılması üçün hansı tədbirlər görülməlidir?
Alış-verişdən təhsilə, ünsiyyətdən əyləncəyə, iqtisadiyyatdan iş həyatına qədər internetdən istifadə edərək, həyatımızı asanlaşdırırıq. Bununla belə internet yalnız yaxşı və müsbət məqsədlər üçün istifadə edilmir. Şəxsi təhlükəsizliyimizi təhdid edən internet dələduzları bir çox insanın həm maddi, həm də mənəvi zərər çəkməsinə səbəb olurlar.
İnternet dələduzluğu nədir?
Müxtəlif tətbiq və üsullarla onlayn xidmətlərdən istifadə edən insanlardan maddi və mənəvi fayda əldə etməyi hədəfləyən bütün cəhdlərə internet dələduzluğu deyilir. İnternet dələduzluğu müxtəlif formalarda ola bilər. Ən geniş yayılmış növləri bunlardır: şəxsi məlumatların oğurlanması və sui-istifadəsi, korporativ şəxsiyyət təqlidi, kredit kartı fırıldaqçılığı və s.
Bəs internet dələduzluğuna qarşı nə etməli, hansı tədbirlər görülməlidir?
Rəqəmsalda təhlükəsiz əməliyyatlar aparmaq və bütün bu dələduzluğun səbəb ola biləcəyi neqativ hallardan özünüzü qorumaq üçün müxtəlif tədbirlər görə bilərsiniz. İnternet dələduzluğunun qarşısını almaq üçün aşağıdakı ehtiyat tədbirlərinə nəzər sala bilərsiniz:
- Şəxsi məlumatlarınızı, cihaz parollarınızı və onlayn hesab məlumatlarınızı tanımadığınız şəxslərlə paylaşmayın.
- Onlayn əməliyyatlar üçün güclü parollar təyin edin.
- Yeni cihaz aldığınız zaman köhnə cihazınızda olan bütün məlumatları silin və köhnə cihazınızdakı zavod parametrlərini bərpa edin.
- İnternet bağlantınızın təhlükəsiz olduğundan əmin olun və güclü parol təyin edin.
- Wi-fi şəbəkənizə qoşulan cihazları vaxtaşırı yoxlayın, xarici cihaz gördükdə parolunuzu dəyişdirin.
- Təhlükəsizlik və ya antivirus proqramından dəstək alın, cihazlarınızı güncəl saxlamağa diqqət edin.
- Onlayn alış-verişinizi tanınmış, böyük brend saytlardan edin. İlk dəfə eşitdiyiniz və ya təhlükəsizlik sertifikatları olmayan alış-veriş saytlarından istifadə etməyin.
- Ödəniş səhifələrində vebsayt ünvanlarının “HTTPS” ilə başladığına əmin olun.
- Tanımadığınız insanların e-poçt və ya sms-lərindəki linklərə klikləməyin. Bu mesajlardakı formaları doldurmayın.
- Onlayn bank parollarınızı heç kimlə, o cümlədən bank rəsmiləri ilə paylaşmayın.
- Kredit kartı bəyanatlarınızı diqqətlə yoxlayın. Açıqlamada etmədiyiniz bir alış varsa, dərhal bankınızla əlaqə saxlayın.
Bütün bu tədbirlər haqqında məlumatlı olmanız kifayət deyil. Xüsusilə uşaqları və yaşlıları internet dələduzluğu haqqında məlumatlandırın. İnternet dələduzluğuna qarşı alınacaq tədbirlər haqqında məlumatlandıraraq, internet üzərindən bütün əməliyyatlarınızı daha təhlükəsiz edə, internetdən rahatlıqla istifadə edə bilərsiniz.
Xatun Heydərzadə,
BDU Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi
3-03-2023, 07:30
İnformasiya təhlükəsizliyi milli təhlükəsizliyə qarşı təhdidlərin qarantıdır...
Jurnalistika ixtisasına qəbul olmaq üçün 2019-cu ilin aprel ayının ilk günündə qabiliyyət imtahanı verdim. Təklif olunan 3 mövzu arasından: "İnformasiyanın həyatımızda rolu" – başlığı daha çox diqqətimi çəkdi. Mövzunun ilk sətirbaşını olduğu kimi təqdim edirəm:
"Yazıya başlamazdan əvvəl düşünürəm ki, səyahətimizi genişləndirib bəşər övladının yarandığı ilk dövrlərə – ibtidai icma quruluşuna nəzər salaq". Əlbəttə, burada diqqəti bəşər övladının ilk yaranışına çəkməyim heç də təsadüfi deyil. Çünki informasiyanın ilkin rüşeymi məhz insanın yaranışı ilə öz formasını tapmışdır. İnformasiya insanlarla bilavasitə əlaqəli olduğu üçün ilk insanın yaşı qədər də informasiyanın yaşı var. Kinetiq ünsiyyətdən, qırıq səslərdən başlayan informasiya artıq XXI əsrdə özünün ən yüksək məqamına çatmışdır. İnformasiya-kommunikasiya texnologiyalarının tərəqqisi müsbət və mənfi təsirləri ilə xarakterizə olunur.
Bu gün kiçikdən – böyüyə kimi demək olar ki, hər kəs ağıllı telefonlardan, planşetdən, kompyuterdən və s. istifadə edir. Ünsiyyət daha əlçatan və səmərəli olsa da, texnoloji inkişaf rahatlığı ilə birlikdə informasiya təhlükəsizliyi ilə bağlı bir çox narahatlıqlar da yaradıb və yaratmaqdadır. Ötən əsrin 70-ci illərinin əvvəllərində fərdi kompyuterlərin yaradılması ilə bəşəriyyətdə lV informasiya inqilabı baş verdi.
Bilirik ki, kompyuter sözü ingiliscədən tərcümədə hesablama mənasını verir. Bəs biz necə öz informasiya təhlükəsizliyimizi hesablaya bilirikmi? Təəssüf ki, bu suala dəqiq bir cavab verə bilməyəcəyik. Baxmayaraq ki, birinci kompyuter virusu nümunəsi 1983-cü ildə yaradılmışdı, ancaq 1988-ci ildə Morris soxulcanının kütləvi epidemiyası qeydə alındı.
Mütəxəssislər informasiya təhlükəsizliyinin təmin olunmasına kompleks yanaşmanın zəruriliyini əsas götürərək, 1988-ildə Amerikanın Kompüter Avadanlığı Assosiasiyası 30 noyabr tarixini Beynəlxalq İnformasiya Təhlükəsizliyi günü elan etmişdir.
Avadanlıq və proqram vasitələri istifadəçilərinin və istehsalçılarının diqqətini təhlükəsizlik problemlərinə yönəltmək, informasiya təhlükəsizliyini və onun daha dəqiq şəkildə mühafizə edilməsininin simvolik olaraq bir günü – 30 noyabr tarixi olaraq qəbul edilsə də, ancaq bu həyat qədər vacib olan məsələni ilin bütün günləri diqqət mərkəzində saxlamaq olduqca vacibdir.
Əlimizdə olan hansısa material düşmən tərəfin əlinə keçərsə, bizə tərəf tuşlanan silahı əvəz edər. İnternet istifadəçisi olan hər bir vətəndaş unutmamalıdır ki, təyyarənin narıncı rəngli qara qutusu qədər də bizlərin məlumatları önəmlidir və daha etibarlı qorunmalıdır. Ümumiyyətlə, müharibə şəraitində olan hər hansı bir ölkə vətəndaşları fərdi məlumatların mühafizəsi məsələsinə milli təhlükəsizlik prizmasından baxmalıdır. Azərbaycanın Ermənistan üzərində möhtəşəm hərbi zəfəri, məğlub dövlətin qaniçən siyasi rəhbərliyinin kapitulyasiya imzalaması ölkəmizin siyasi və hərbi uğurunun fövqəlgücünü göstərir. Lakin informasiya savaşı hələ də davam etməkdədir. BDU-nun Jurnalistika fakültəsinin dekanı Vüqar Zifəroğlunun bu fikirləri isə olduqca qiymətlidir:
"Ermənistan – Azərbaycan müharibəsi təkcə cəbhədə deyil, informasiya məkanında da gedir. Və inanın ikincisi, birincisindən daha təhlükəli, həm də miqyasına görə genişdir."
Azərbaycan xalqı 44 günlük haqq savaşında göstərdiyi birlik və mütəşəkkilliyi informasiya müharibəsində də davam etdirməlidir. Ölkəmizdə ən uğurlu sahələrdən biri də informasiya-kommunikasiya texnologiyalarııdır. Bu sahə üzrə yüksəkixtisaslı mütəxəssislər hazırlayan ali məktəblərimiz var.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti hökuməti tərəfindən şərqdə ilk olaraq informasiyanı dünyaya doğru və tez çatdırmaq üçün AzərTac yaradıldı. Həmçinin də informasiyalı və dünyadan məlumatlı gənclərin yetişməsi üçün Bakı Dövlət Universiteti (BDU) təsis olundu. Müasir dövrümüzün informasiya əsri kimi xarakterizə edildiyini nəzərə alaraq, sonda Stas Yankovskiyin fikirlərini xatırlamaq yerinə düşür:
"Hər bir insan öz xoşbəxtliyinin proqramisti, başqasının isə xakeridir".
Əsgər İsmayılov,
BDU Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi
26-02-2023, 11:13
Xocalı soyqırımı
Günəş, necə yanırsan?!
Necə alovlanırsan?!
Yer, niyə dolanırsan?!
Dayanıb sükutla dur!
Dərk et bu fəlakəti.
Görünməz müsibətdir,
Xocalı müsibəti!
Yerdə qalsa belə qan,
Əl üzülər dünyadan.
Məğrurdur Azərbaycan!
Cəzasız qalmayacaq,
Törədən cinayəti!
Dəhşətlər dəhşətidir,
Xocalı müsibəti!
Hikmət ziya.
Azərbaycan torpağı öz zənginliyinə, mövqeyinə görə düşmənlərin məkrli planlarıyla üzləşib. Torpaqlar itirib, soyqırımlar, faciələr yaşayıb. O faciələrdə ailələr məhv olub, uşaqlar anasız, atasız, köksüz, ailəsiz qalıblar. Ana qucağından, ata sevgisindən məhrum qalaraq böyüyüblər. O qanlı, yaddaşdan silinməz günlərdən biri də fevralın 26-sı baş verən soyqırımı idi, Xocalı soyqırımı...
Xocalı faciəsi 1992-ci il fevralın 25-dən 26-na keçən gecə Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən Rusiyanın 366-cı motoatıcı alayının iştirakı ilə Xocalı şəhərini işğal edərkən, etnik azərbaycanlılara qarşı baş vermiş soyqırımdır. Xocalı soyqırımında azı 3813 din əhali qətlə yetirilib. Onlardan 63 uşaq,106 qadın,70 qoca və qarı olmaqla, 613 nəfərinin meyiti tapılıb. Qalanlarından 1200 nəfəri bataqlıqda boğublar, 2000 nəfəri isə xocalı ətrafındatonqallarda yandırıblar. Onların yalnız ömürləri yox, arzuları, istəkləri, xəyalları da yarımçıq qaldı...
Neçə-neçə ailə tamamilə məhv edildi ki, bu da “soyqırımı”ifadəsinin açıq şəkildə nümunəsidir. 25 uşaq hər iki valideynini, 130 uşaq valideynlərindən birini itirməklə, valideyn şəfqətinə və sevgisinə ac böyüyüblər. Bəlli olan məlumatlara görə 76-sı uşaq olmaqla, 487 nəfər yaralanıb,150 nəfər əsir götürülüb. 68 qadın və 26 uşağın isə taleyi hələ də məlum deyil.
Həmin soyqırımda hərbi jurnalist Çingiz Mustafayev Xocalı həqiqətlərini lentə almış və bütün dünyaya çatdırmağa vasitə olmuşdu. Bu gün Azərbaycan xalqı onu böyük ehtiramla yad edir.
Bu gün hər bir azərbaycanlı bu qanlı günü yada salaraq yaralarının bir də qanamasına icazə verirlər, icazə verirlər ki, gələcək nəsil bu günü unutmasın, unutdurmasın!
Lamiyə CƏNNƏTZADƏ
Bakı Dövlət Universiteti Jurnalistika fakültəsinin birinci kurs tələbəsi
17-02-2023, 07:33
Kədərə açılan səhər
Türkiyə. Tarix: 06.02.2023. Saat: 04:17-ni göstərir. Hər kəs illərdi onları
qoruyan evlərinin saniyələr sonra onlar üçün məzar olacağından xəbərsiz şirin
yuxuda idi. Ardından binaların yıxılmasıyla birlikdə dağıntılar altında qalan
insanların vahiməli səsləri şəhəri bürüdü. Sanki dünyada cəhənnəmi
yaşayırdılar. Bəzi şanslılar faciədən xilas olsa da, bir çox insan dağıntılar altında
həyatda qalmaq uğrunda mübarizə aparırdı. 1999-cı ildə İstanbulda baş verən
zəlzələdən daha dəhşətlisi, daha qanlısı yenidən daha baş verirdi.
Zəlzələ 17 şəhərdə: Gaziantep, Malatya, Batman, Bingöl, Elazığ, Kilis,
Diyarbakır, Mardin, Siirt, Şırnak, Van, Muş, Bitlis, Hakkari, Adana, Osmaniyə,
Hatayda qeydə alındı. Silkələnmənin ən dəhşətli mənzərəsi isə 10 şəhərdə
Kahramanmaraş, Hatay, Adıyaman, Malatya, Diyarbakır, Gaziantep, Şanlıurfa,
Adana, Osmaniyə və Kilisdə yaşandı.
Son məlumatlara görə 35.000-dən çox insan vəfat edib, 100 mindən çox
insan yaralanıb. Axtarış-xilas etmə işləri davam etdiyindən ölən və yaralıların
sayının artacağı istisna olunmur. Vəfat edənlərə Allahdan rəhmət, yaralılara şəfa
arzu edirik.
Bu faciədən sonra prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan ölkə üzrə 7 günlük
matəm elan etdi. Türkiyəyə yardım etmək üçün Azərbaycan başda olmaqla 40-
dan çox ölkə səfərbər oldu. Bu günə qədər Azərbaycanlı xilasedicilər dağıntılar
altından 51-dən çox insan xilas etdi. Azərbaycanda ölkə üzrə bütün musiqili şou
proqramlarının verilməsi dayandırıldı. Həm dövlət, həm də millət olaraq
sevincli, kədərili günümüzdə yanımızda olan qardaş Türkiyənin hər zaman
yanındayıq. Biz qəlbləri bir döyünən xalqıq.
Görkəmli şairimiz Bəxtiyar Vahabzadənin dediyi kimi:
Bir millətik, iki dövlət
Eyni arzu, eyni niyyət
Hər ikisi Cümhuriyyət
Azərbaycan-Türkiyə.
Qardaş Türkiyənin həm maddi, həm də mənəvi cəhətdən hər zaman qeyd-
şərtsiz yanındayıq!
Zəlzələnin nə qədər böyük olduğunu vurğulamaq üçün xarici elm
adamlarından olan professor Carlo Doglioni- İtalya Milli geofizika və
Volkanoloji institutunun rəhbərinin dediklərinə nəzər yetirmək istəyirəm:
“2016-da İtalyada baş verən zəlzələyə görə 130 qat daha böyük bir enerji var.”
Tanrı Türkə yar olsun!
Haciyeva Aytac Sənan qızı
BDU jurnalistika fakültəsinin birinci kurs tələbəsi
Sorğu
Saytımızda hansı mövzulara daha çox yer verilməsini istəyirsiniz?
Son buraxılışımız
Facebook səhifəmiz
Reklam
Hava
Valyuta
Reklam
Sayğac
Ən çox baxılanlar
Köşə
Xəbər lenti
Foto
Bütöv.az
Video
"Vətən Qəhrəmanları" Şəhid İlyas Nəsirov
All rights reserved ©2012 Butov.az
Created by: Daraaz.net Wep Developer By DaDaSHoV
MATERİLLARDAN İSTİFADƏ EDİLƏRKĦƏN PORTALIMIZA İSTİNAD ZƏRURİDİR!!!
Created by: Daraaz.net Wep Developer By DaDaSHoV
MATERİLLARDAN İSTİFADƏ EDİLƏRKĦƏN PORTALIMIZA İSTİNAD ZƏRURİDİR!!!