Rəqsanə Tapdıqlı yazır

Elmin həyatımızda rolu

Balıqlar da məhv olacaq
Suyu olmayan dəryada.
Elm ilə işıqlanacaq,
Zülmətlər də bu dünyada.

Düşünürəm ki insan həyatı bir fəlsəfə üzərində qurulub və irəlilədikcə həyat tərzimizdən asılı olaraq ya kamilləşirik ya da ki, əksinə. Eyni zamanda düşdüyümüz mühitin, qarşılaşdığımız və ya dostluq etdiyimiz insanların, bir sözlə daxil olduğumuz auditoriyanın rolu da həyatımıza, təfəkkürümüzə siraət edir. Bir nüansı da qeyd edim; Bir də ki, düşüncə tərzimizi hikmətə döndərmək də bizim elmə, mariflənməyə və yaxud mütaliəyə marağımızdan asılıdır. Bu mütləqdir. Gəlin iki ailəni nümunə götürək və müqayisə edək. Çünki insan ilk olaraq ailədə, daha sonra isə cəmiyyətdə formalaşır.
Elə ailələr var ki, orada fərdi münasibətlərlə toplu ünsiyyətlər arasında fərq yoxdur. Yəni elə söhbətlər var ki, yalnız ikilikdə müzakirə olunur, elə söhbətlər var ki, bütün ailə bir araya gəldikdə müzakirə olunur. Bəzən bu balans kobud şəkildə pozulur. Məsələn; Elə məsələlər var ki, ailədə uşaqlarla da məsləhətləşmək lazımdır. Baxmayaraq ki sonda qərar böyüklərin məsləhətinə bağlıdır. Amma uşaqların da bir şəxsiyyət olduğu hərdən unudulur. Bu isə təməldən yanlış formalaşmağa səbəb olur. Yəni həyata baxış haçalanır. Böyük məsələlər kiçik, kiçik məsələlər isə böyük dərd kimi qarşılanır. Və yaxud böyük işlər küçümsənir, kiçik işlər böyüdülür. Hətta uşaqların dərslərində, ya da başqa bir sahədə uğuru həmin ailələrdə bəzən maraqla qarşılanmır. Çox zaman uşaqların yanında yalnız məişət söhbətləri edilir. Əgər ata, ana hər hansı bir romanı oxuyubsa uşaqlarla birgə müzakirə edirlərsə (təbii ki, uyğun olan roman və ya tərbiyəvi əhəmiyyət daşıyan hekayə) uşaqlar telefondan ayrılıb dialoqa maraq göstərərlər. Ümumiyyətlə çox ailələrdə gün ərzində bəlkə də dialoq çox aşağı dərəcədədir. "Qara qutu"ların sayəsində.
Götürək digər ailəni. Əgər ailədə gün ərzində ən azı mümkün olduğu qədər ailə bir masa ətrafında cəm şəklində əyləşib hərə öz müşahidələrindən (qiybəti xaric etməklə) danışarsa, qarşılaşdığı çətinlikdən hansı məntiqlə yol tapıb bacarıbsa, uşaqların dərsləri müzakirə olunursa, iş prinsiplərindən və insanlarla münasibətdən danışılarsa, düzgün tərbiyyə qaydalarından söhbət gedərsə, kitab oxumağın insan beyninə və həyatına müsbət nəticələrindən və elmin faydalarından söhbət gedərsə əminəm ki, həmin ailədə yetişən nəslin aqibəti də müsbət nəticədə formalaşacaq. Bu kimi hallar tez-tez və müxtəlif formada, hərdən müxtəlif məkanlarda təkrarlanarsa əminəm ki, bu cür münasibətdən bütün ailə həm zövq alacaq, həm də gözəl vaxt keçirərək birlikdə çoxlu uğurlara imza atmış olarlar.
Ünsiyyət düzgün qurularsa ailədə övladlarla valideynlərin arasında dostluq əlaqəsi ( ki bu vacib şərtdir) yaranar. Bəzən qapalı ailə tiplərində uşaqlar üzləşdiyi çətinlikləri valideyninə deməyə çəkinirlər. Baxmayaraq ki, bəlli bir yaş kateqoriyasına gəlib çatıblar. Hətta pis vərdişi olan yoldaşlarından belə söz açmağa ehtiytat edirlər. Bu qeyri normaldır. Mən deyərdim ki, bunun üçün tövsiyyə olunan kitabları oxumağı həmin ailənin nəinki övladlarına hətta böyüklərinə də məsləhətdir. Oxuduğum əsərlərdə baş verən hadisələrin demək olar ki, doxsan doqquz faizi həyatdan götürülüb. Qapalı ailədən olan gənclərin əksəriyyəti düzgün olmayan ünsiyyətin, və ona dəstək olub doğru yol göstərmək əvəzində cəzalandırılacağını bildiyindən ən tərbiyəli və bəlkə də heç vaxt yalan danışmayan uşaq yalan danışır. Çox zaman belə hallar kiçik cinayətlərə, daha sonra isə böyük fəlakətlərə gətirib çıxarır.
Hətta elə gənclər var ki, bir çoxuna şahid olmuşam, öz xüsusu bacarığını, hər hansı istedadını belə gizlətməyə çalışır. Bu nəyin nəticəsidir??
Əlbəttə ki öz güvənsizliyin. Çünki ona dəstək veriləcəyindən şübhə edir.
Hərdən bəzi insanlarla söhbət edərkən elə lazımsız fikirlərlə rastlaşıram ki, öz-özümə deyirəm doğrudanmı insanlar bu cür yersiz təfəkkürə malikdirlər. Bir romandan, ya bir hekayədən, hər hansı bir şeirdən və yaxud da elmin faydalarından danışırsan və sənin rastlaşdığın cümlə (demirəm fikir) səni məyus edir. Məsələn; Elmlə varlanmaq olur? Başı dolu cibi boş nəyə lazım? Filan kitabı oxumağın və yaxud filan əsəri yazmağın sənə bir xeyiri var...?(Maddiyyatı nəzərdə tuturlar) Və bir çox yersiz suallar...
Dəhşətə gəlirsən. Hər detalı maddiyyata bağlasaq mənəviyyat keçər ikinci plana. Zənnimcə mənəviyyatı zəif və ya heç olmayan insanı maddiyyat heç vaxt "adam" etməyəcək! Dayaz düşüncələrlə zamanın yetişməsini ləngitməkdənsə, dərin düşünüb zamanı özünüz yetişdirin, bəhrələnin. Elmlə, mütaliə etməklə varlanmağı müqayisə edirlər. Əgər belədirsə bəli, mənəviyyatınızı varlandırsanız, təfəkkürünüzü düzgün yönləndirsəniz gələcək nəsillər fəqir alim olmazlar, fəqirlikdən də utanmazlar. Elmin gücü ilə bir çox həqiqətlərin sahibi olub, topluma faydalı olaraq maddiyyatı da gücləndirərlər. Bu kimi bir sıra uğur qapılarının açarı olduğunun fərqində olaraq düzgün karyera quraraq cəmiyyət üçün faydalı işlər görərlər. Ən azından mənəviyyatları və vicdanları doğru şəkildə inkişaf edər.
Birini xoşbəxt görəndə məyus olmaq əvəzinə sevinməyin üstün olduğunu, digərini bədbəxt görəndə onun dərdinə ortaq olmağın insani keyfiyyətinin şərə qalib gəldiyini hiss edib vicdanlarını rahatladarlar.
Gəlin təfəkkürümüzün baxışı ilə vicdanımızın aynasına işıq tutmağı bacaraq. Pozitiv aydınlıq hər zaman parlamağa qadirdir. İnkişafı təqib etmirsənsə münasibətdə neytral olmaq məsləhətdir. Çünki həyat bumeranqdır.
Nə versən, onu da sənə qaytaracaq. Tanrım hər kəsin yolunu açıq etsin və hər kəsi düzgün yola yönəltsin!

1) Mütaliə elmin dadıdır.
2) Ağlın yoxdursa elmin sənə fayda verməz!
3) Mütaliə edin, biliklərə yiyələnin. Oyrənilmiş bilgilər, qaranlıq gecədə sizin yolunuzu aydınladacaq fənərdir.
4) Nöqsanları vaxtında düzəltmək lazımdır ki, sonradan ən dəyərli meyarı (zamanınızı) müzakirələrə sərf etməyısiniz.
5) Fikrin sonu necə qurtarır, qurtarsın, əsas odur düzgün yola aparsın.
Rəqsanə TAPDIQLI,
AYB-nin üzvü