HEYDƏR ƏLİYEVİN EKOLOJİ SİYASƏTİNİN DAVAMI

Vətəndaşların sağlam ətraf mühitdə yaşamaq və təbii sərvətlərdən səmərəli istifadə hüququnun təmin edilməsi ölkədə aparılan sosial islahatların mühüm tərkib hissəsidir. Azərbaycanda ətraf mühitin mühafizəsi və ekoloji problemlərin həlli üzrə fəaliyyət ötən əsrin 70-ci illərindən daha intensiv xarakter almışdır.
Elə liderlər var ki, onlar milli tarix yaradırlar. Heydər Əliyev məhz Azərbaycanın müasir tarixini yaradan liderdir. Tarix onu öz dövrünün əsl əfsanəsi, güclü dövlət başçısı, fədakar insan və dövlət quruculuğu kimi çətin tarixi vəzifəni öz üzərinə götürməyə qadir olan nadir şəxsiyyət kimi xatırlayır.
Heydər Əliyev Azərbaycanın təbiətinə xüsusi önəm verir, onun saf bütövlüyünün qorunub saxlanmasını zəruri hesab edirdi. Onun Azərbaycana rəhbərlik etdiyi illərdə ətraf mühitin sabitliyi və ətraf mühitin mühafizəsi məsələlərinə, regionlarda və paytaxtda abadlıq-quruculuq işlərinə böyük diqqət yetirilmişdir.
Ümummilli lider Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə bu dövrdə ekoloji problemlər, ictimaiyyətin diqqətinin ətraf mühitin mühafizəsinə yönəldilməsi, ərazilərin abadlaşdırılması ilə bağlı mühüm qərarlar qəbul edilmişdir.
1993-cü ildə Heydər Əliyev ölkə rəhbərliyinə qayıdışından sonra xalqın təcili tələbi ilə ölkədə yeni ekoloji siyasət formalaşmağa başladı. Ümummilli liderin tövsiyələrini rəhbər tutan dövlətimiz bu gün Azərbaycanın zəngin təbii ehtiyatlarının mühafizəsi və bərpası istiqamətində fəaliyyətini uğurla davam etdirir. Bu məqsədlə yeni mühüm layihələr həyata keçirilir, ölkə ictimaiyyətinin, yerli və xarici təşkilatların diqqətini ekoloji problemlərin həllinə cəlb etmək üçün maarifləndirici tədbirlər həyata keçirilir.
Bu işlərin davamı olaraq 2010-cu il Azərbaycanda “Ekologiya ili” elan edilmişdir. Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə ölkədə ekoloji problemlərin həlli istiqamətində mühüm işlər həyata keçirilir, ekoloji vəziyyətin yaxşılaşdırılması üçün davamlı sosial-ekoloji inkişaf və meşələrin bərpası üzrə milli proqramlar qəbul edilirdi.
Sənayenin inkişafı və elmi-texniki tərəqqinin nailiyyətləri yeni infrastrukturların yaradılmasına, iş yerlərinin açılmasına gətirib çıxarır. Elmi-texniki inqilab, sənaye və nəqliyyatın sürətli inkişafı ekoloji tarazlığın pozulması ilə nəticələnir. Cəmiyyətlə təbiət arasındakı münasibətlərin harmoniyasının nəzəri təhlili bir daha təsdiq edir ki, insan və təbiət münasibətləri sosial münasibətdir. Bu o deməkdir ki, ekoloji problemin həllinə hər hansı münasibət təbii olmaqla yanaşı, siyasi və ideoloji əhəmiyyətə malikdir.
Müasir ekoloji vəziyyətin sosial proseslərin bütün bəşəriyyətin perspektivləri baxımından təhlili aspektində öyrənilməsi çox vacibdir. Bu baxımdan “Bir ağac ək!” layihəsi mühüm rol oynayır. Ətraf mühitin mühafizəsinə xidmət edən Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, Azərbaycan Respublikasının Birinci vitse-prezidenti Mehriban Əliyevanın təşəbbüsü ilə həyata keçirilən bu layihə çərçivəsində ölkədə hektarlarla ərazi yaşıllaşdırılıb. Heydər Əliyev Fondunun vitse-prezidenti Leyla Əliyevanın rəhbərliyi ilə Beynəlxalq Dialoq Kampaniyası və Ətraf Mühitin Mühafizəsi - IDEA çərçivəsində ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində xeyli iş aparılır. Təbii ki, ətraf mühitin mühafizəsi tədbirlərinin səmərəliliyini artırmaq üçün gənclər arasında koordinasiya yaratmaq, maarifləndirmə işləri aparmaq lazımdır.
Müasir mərhələdə ətraf mühitin mühafizəsi üçün əyani vəsaitlərin nəşri böyük əhəmiyyət kəsb edir. Dərs vəsaitlərinin hazırlanması, bu sahədə aparılan elmi-tədqiqat işlərinin nəticələrinin nəşri, kütləvi elmi ədəbiyyatın nəşri zəruridir. Təcrübə və yeni ekoloji ideyaların mübadiləsi üçün ekoloji problemlərə həsr olunmuş elmi konfransların keçirilməsi aktualdır. Respublikanın iri şəhərlərində, xüsusilə Bakı, Gəncə və Sumqayıtda ekoloji vəziyyətin yaxşılaşdırılması istiqamətində tədbirlər həyata keçirilir.
Bəşəriyyətin üzləşdiyi müasir çağırışlar kontekstində, süni intellekt bizə mümkün gələcək ssenarilər haqqında xəbərdarlıq edir. Əhalinin artımı, sənaye inkişafı və zərərli maddələrin emissiyası kimi cari tendensiyaları nəzərə alaraq, proqnozlar 2050-ci ilə qədər bütün bəşəriyyətin mövcudluğuna böyük təhlükələr olduğunu göstərir.
Bu çağırışlar fonunda Azərbaycan 2024-cü ili “Yaşıl Dünya üçün Həmrəylik İli” elan edib və ətraf mühitin sağlamlaşdırılmasına yönəlmiş geniş spektrli tədbirlər və proqramlar həyata keçirir. Bura bərpa olunan enerji mənbələrinə keçid, yaşıllıqların aktiv bərpası və su ehtiyatlarından səmərəli istifadə daxildir. Bundan əlavə, biz biomüxtəlifliyin qorunmasına xüsusi diqqət yetiririk. Milli parkların, qoruqların və xüsusi mühafizə olunan ərazilərin yaradılması bizim prioritetlərimizdən birinə çevrilir. Biz gənclərin də bu prosesə cəlb edilməsinin vacibliyini başa düşürük. Ona görə də ekoloji mövzuların təhsil proqramlarına daxil edilməsi və gənc nəsildə ekoloji şüurun formalaşdırılması strategiyamızda əsas yer tutur.
Müasir siyasət demək olar ki, həll olunmayan problemlə - Qərbdə və Şərqdə, Şimalda və Cənubda tamamilə fərqli görünən qlobal istiləşmə problemi ilə üzləşib. Məsələn, Asiya və Afrikanın inkişaf etməkdə olan ölkələrində ətraf mühit məsələlərinə çox vaxt Avropadan fərqli yanaşırlar. Karbohidrogenlərdən tez bir zamanda imtina etmək çağırışları bu regionlarda daha da güclənən iqtisadi artımla tamamilə bir araya sığmır! Zəngin ölkələr iqtisadi artımdan imtina edə bilsələr də, inkişaf etməkdə olan ölkələr üçün hər şey fərqli görünür: bu, onların yoxsulluğun öhdəsindən gəlmək üçün yeganə şansıdır! Beləliklə, qlobal istiləşmə ilə mübarizənin potensial təsirinə məruz qalan iqtisadi qüvvələrin Şərqdə və Cənubda olduğu yer budur. Bəziləri planeti xilas etmək səylərini gördükdə, digərləri artıq iqtisadi üstünlüyə nail olmuş Qərbin mövcud vəziyyəti qoruyub saxlamaq istədiyini düşünür. Asiya, Afrika və Latın Amerikasının əksər inkişaf etməkdə olan ölkələri hesab edirlər ki, inkişaf etmiş ölkələrin indiki mövqelərinə çatmasına kömək edən resurslara çıxışlarını kəsmək cəhdləri bir gün kollektivə çatmağa ümid edənlərin iqtisadi uğurlarını cilovlamaq cəhdidir.
Bu kontekstdə daha real məqsəd, fikrimizcə, “yaşıl iqtisadiyyat”ın inkişafı ilə birlikdə iqlim dəyişikliyinə uyğunlaşma ola bilər. Bu təcili prioritetdir! Və bütün hallar üçün uyğun vahid həll olmadığı üçün hər bir ölkə özü öz problemlərini həll etməlidir.

Çiçək Əhməd qızı QARAYEVA,
ADPU-nun nəzdində Azərbaycan Dövlət Pedoqoji Kolleci

Bakı Qızlar Universiteti və Quba Soyqırımı Memorial Kompleksinin birgə təşkilatçılığı ilə respublika elmi-praktik konfransı keçirildi

29 mart 2024-cü il tarixində Bakı Qızlar Universiteti və Quba “Soyqırımı Memorial Kompleksi”nin birgə təşkilatçılığı ilə 31 mart Azərbaycanlıların
soyqırımı gününə həsr olunmuş “Azərbaycanlılara qarşı törədilən 1918-ci il soyqırımı hadisələrinin nəticələri” mövzusunda respublika elmi-praktik konfransı keçirildi.
Konfransda Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himni səsləndirilidi, Azərbaycanın müstəqilliyi və ərazi bütövlüyü uğrunda canlarından keçən
şəhidlərimizin xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad edildi. İlk olaraq, universitetin rektoru, professor Sevinc Rəhimova “31 mart soyqırımı Azərbaycan tarixinin qanlı səhifəsidir” mövzusunda məruzə etdi. Daha sonra Bakı Qızlar Universitetinin  “Tarix” kafedrasının müdiri, tarix üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Əzizağa Ələkbərli 1918-ci ildə Lənkəran və Şamaxıda törədilmiş soyqırımlardan danışaraq, ermənilərin xalqımıza qarşı apardığı etnik təmizlik və soyqırım siyasətini pislədi. AMEA Şərqşünaslıq İnstitutunun aparıcı elmi işçisi, Quba  “Soyqırımı Memorial Kompleksi”nin mütəxəssisi, tarix üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Sübhan Talıblı 1918-ci ildə Salyanda baş vermiş mart soyqırımı barəsində məlumat verərək, azərbaycanlıların soyqırımının xüsusi qəddarlıqla həyata keçirildiyini bildirdi.
Bakı Qızlar Universitetinin baş müəllimi, BDU-nun doktorantı Tural Vəlizadə 1918-ci il Mart soyqırımının arxiv sənədlərində də əks olunduğunu
bildirərək, bu barədə ətraflı məlumat verdi. Daha sonra Quba “Soyqırımı Memorial Kompleksi”nin “Elmi araşdırmalar, ekspozisiya və fond şöbəsi”nin müdiri Lətafət Behbudova, şöbənin əməkdaşları  Nurcan Allahverdiyeva  və Ülkər Zeynalova çıxış etdilər. Çıxışlarda Qubada 1918-ci il hadisələri zamanı ermənilərin on minlərlə insanın qətlə yetirilməsinin sübutu kimi və onların xatirəsinə ehtiram əlaməti olaraq Quba “Soyqırımı Memorial Kompleksi” yaradıldığı, tarixi həqiqətlərin və xalqımıza qarşı yönəldilmiş amansız qətliamların dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasının vacibliyi vurğulandı.
Soyqırımı qurbanlarının xatirəsini ehtiramla yad edir, onlara Allahdan rəhmət diləyirik.

MAARIFLƏNDİRİCİ PROQRAMLAR ÇOXALDILMAlIDIR

Dördüncü hakimiyyət adlandırılan informasiya kanallarımızın fəaliyyəti dövlətçilimiyizin möhkəmləndirilməsinə, ölkə başçısının xarici və daxili siyasətinin kütlələr arasında yayılmasına xidmət edən məzmunlu verilişlər hazırlayaraq nümayiş etdirir. Ölkə prezdentinin neqativ halların aradan qaldırılması istiqamətində həyata keçirdiyi siyasətin işıqlandırılmasında müstəsna rol oynayır. Lakin onların bu fəaliyyətini qənaətbəxş hesab etmək olmaz. Neqativ hallara qarşı mübarizəni təkcə ölkə prezdentimi həyata keçirməlidir? Bəs informasiya kanallarının ölkə prezdentinə dəstəyi nədən ibarətdir? Yerlərdə neqativ halların üzə çıxarılıb islah edilməsində informasiya kanallarının rolu əvəzsizdir. Artıq buna münbit şərait də yaradılmışdır. Telekanalların maarifləndirici fəaliyyətini də qənaətbəxş hesab etmək olmaz. İşıqlandırılmasına ehtiyac duyulan nə qədər problemlərimiz var. İnsanların siyasi mədəniyyətinin artırılması, ekoloji, hüquqi, iqtisadi, pedaqoji biliklərin artırılmasına yönələn yüzlərlə teleproqromlar hazırlamaq mümkündür. Dünya səmasını qara bulud kimi bürüyən quş qripi, donuz qripi, ebola, koronavirus bəlaları məhz ekoloji maarifləndirmənin kafi olmadığını göstərir. Bu kimi problemlərin həll edilməməsi və bu istiqamətdə maarifləndirici proqramların həyata keçirilməməsi bugünkü faciələrin meydana gəlməsinə səbəb olmuşdur. Hüquqi biliklərin geniş yayılmasına da böyük ehtiyac var. Hüquqi biliklərin zəif olması ucbatından insanlar bəzən özü də dərk etmədən hüquqazidd hərəkətlərə yol verir. Bu da onları məhkəmə salonlarına aparıb çıxarır. Bazar iqtisadiyyatı şəraitində insanların iqtisadi biliklərinin də artırılmasına ehtiyac duyulur. Yeni iqtisadi şəraitdə rəqabət anlayışını aydın təsəvvür etməyən iş adamları bazar iqtisadiyyatının əxlaqi dəyərlərinə əməl etməyərək səhvlərə yol verir. Bəzən cinayətə də əl atırlar ki, bu da iqtisadi qanunların tələblərinə uyğun gəlmir. Bu gün insanların siyasi cəhətdən maarifləndirilməsinə də ehtiyac duyulmaqdadır. Türk dünyasının dahi mütəfəkkirləri Əl-Fərabi, İbn Sina, Nəsrəddin Tusi, Əli Xınalızadə, Ziya Göyalp siyasi mədəniyyəti dövlət əxlaqı kimi şərh edərək, hamını onu mənimsəməyə səsləyirlər. Bu xüsusda Nəsrəddin Tusi özünün “Əxlaqi-Nasiri” əsərində yazır:
“Ünsiyyət və əlaqə yalnız o zaman baş tutar ki, nəyin nizama aparıb çıxaracağını, nəyin pozğunluğa səbəb olacağını, hər kəslə təkbətək necə davranmaq lazım olduğunu öyrədən elmi yaxşı biləsən. Bu elm ictimaiyyət elmidir. Deməli, hamı bu elmi öyrənməyə səy etməlidir ki, fəzilət sahibi olmağı bacarsın; əks halda rəftar, müaşirət və davranışda səhvlərə yol verilər, dünyada qanunsuzluqlar olar.” (s.177)
Telekanallarımızda elmi biliklərin geniş təbliğinə də ehtiyac duyulmaqdadır. Tarixin bütün dönəmlərində görkəmli alimlər, şairlər insanların elmi biliklər əldə etməsinin vacib tələb olduğunu qeyd etmişlər. Türk xalqının böyük oğlu Əl-Fərabi (IX əsr) elmi biliklər əldə etməyi insanları xoşbəxtliyə aparan yol kimi qiymətləndirmişdir. O, özünün “Sosial-etik traktatlar ” əsərində mənasız müharibələri, çəkişmələri, şər əməlləri yox etmək üçün insanları maarifləndirməyə səsləmiş, bilik və fəaliyyətin uzlaşmasını vacib şərt hesab etmişdir. Dahi Nizami də oğluna nəsihətində elmi biliklərlə ucalmağın mümkün olduğunu söyləmişdir. Təəssüflə qeyd etmək lazımdır ki, son illərdə elmi bilikləri kitablardan əldə etmək unudulmuşdur. Bu boşluğu doldurmaq üçün telekanallar qarşısında həlli gözlənilən problemli vəzifələr var. Elmi biliklərin insan həyatındakı rolunu göstərmək üçün daha bir tarixi fakta müraciət etmək yerinə düşərdi. Əhəmənilər imperiyasının banisi II Kir (e.ə. 600-530) ətraf dövlətləri zəbt edir, lakin Lidiya deyilən bir ölkəni tutmağa nail ola bilmir. O, vəzirinə müraciət edərək, onun məsləhətini dinləyir. Vəzir deyir: Bu dövlətin sakinləri hərb elmini çox yaxşı bilirlər. Onları ticarətə və saz çalmağa alışdırmaq lazımdır ki, elmdən uzaq düşsünlər. O zaman sən öz məqsədinə nail ola bilərsən.
Bədnam qonşumuz ömrünü çoxdan başa vurmuş Metsamor atom-elektrik statnsiyasının ətəyindən bərk-bərk yapışır ki, bəlkə əllərini atom silahına çatdırıb türk dünyasını məhv etsin. Bununla kifayətlənməyən bədnam qonşumuz indi də kosmosda əməkdaşlıq etmək üçün onlarla dostluq edən dövlətlərlə saziş imzalamaq niyyətindədir. Bunun üçün işçi qrupu da yaradılmışdır (RBK kanalı, Subtrasiya 28.04.2021, saat 09:00da). Bu əməkdaşlığın arxasında nəyin gizləndiyi hamıya aydındır. Telekanallarımızda maarifləndirici layihələrə nadir hallarda rast gəlmək mümkündür. Yüzlərlə maarifləndirici verilişlərin efirə çıxmasına böyük ehtiyac var.
Sovetlər birliyi dövründə Azərbaycan televiziyası yuxarıda göstərdiyimiz problemlərə dair hər il yüzlərlə proqromlar nümayiş etdirərək, xalqımızı elmi biliklərlə silahlandırmışdır. Həftədə bir neçə dəfə ayrı-ayrı fənlər üzrlə teledərslər həyata keçirilirdi. Bunu yenə də həyata keçirmək telekanalların müqəddəs borcudur. Elmi-tədqiqat institutları, ali məktəblər yuxarıda göstərdiyimiz problemlərə dair yüzlərlə lahiyələr hazırlayıb efirə çıxa bilərlər. Sadəcə olaraq bunu onlardan tələb etmək lazımdır. Xalqın gələcəyini düşünmək hər bir ziyalının müqəddəs borcudur.

Kərim MƏMMƏDOV,
pedaqogika üzrə elmlər doktoru, professor.

Tələbə yoldaşımızın sevincini paylaşırıq.

Sevinc elə hissdir ki, paylaşdıqca artır. Bu ilki 8 Mart Beynəlxalq Qadınlar Günü həyatıma bir ayrı bayram ovqatı qatdı. Elm və Ali Təhsil Üzrə Dövlət Agentliyi tərəfindən “Təşəkkürnamə” ilə təltif edildim. Sevincimi sizlərlə də bölüşürəm.
"Lənkəran Dövlət Universitetinin İctimaiyyətlə əlaqələr və Mətbuat xidmətinin rəhbəri Esmira İsmayılova “Çalışdığı müddət ərzində göstərdiyi səmərəli fəaliyyətinə, mətbuat və kütləvi informasiya vasitələrində LDU-nun təhsil fəaliyyətinin işıqlandırılmasında göstərdiyi xidmətlərinə görə” Elm və Ali Təhsil Üzrə Dövlət Agentliyi tərəfindən “Təşəkkürnamə” ilə təltif edilir".

Bayram tədbirində Fəxri mükafatı Lənkəran Dövlət Universitetinin rektoru, professor Natiq İbrahimov təqdim etdi. Əməyimə verilən yüksək dəyərə görə Elm və Ali Təhsil Üzrə Dövlət Agentliyinin direktoru Ülkər xanım Səttarovaya, agentliyin bütün əməkdaşlarına, LDU-nun rektoru hörmətli prof. Natiq İbrahimova ürəkdən təşəkkür edirəm. Öz növbəmdə agentliyin və LDU-nun bütün xanım əməkdaşlarını, bütün Azərbaycan qadınlarını səmimi qəlbdən təbrik edir, ən xoş bayram arzularımı bildirirəm.
Bayramımız mübarək!

Əlilliyi olanlar üçün metropaliteni əlçatan etmək üçün çalışmalıyıq

Hazırda əlilliyi olan şəxslər öncədən xəbər verməklə metrodan istifadə edə bilirlər.
Bunu əmək və əhalinin sosial müdafiəsi nazirliyinin Əlillik siyasəti şöbəsinin müdiri Sabir Qocayev deyib.
O deyib ki, bu gün əlilliyi olan bəzi insanlar kimdənsə kömək almadan özləri metrodan istifadə etmək istəyirlər:
"Reallıq odur ki, bunun üçün ya eskalatorlar dəyişdirilməlidir, ya da lift quraşdırılmalıdır. Bu isə praktiki olaraq resurs tələb edir və ya qeyri-mümkündür. Buna görə alternativ variantlarla əlilliyi olan insanlar üçün metropaliteni əlçatan etmək üçün çalışmalıyıq".
Sabir Qocayev əlavə edib ki, gələcəkdə tikinti şirkətləri qarşısında məcburi tələb qoymaq olar ki, iş aparılarkən müyəssərlik təmin edilsin:
"Lakin biz nə qədər qanunvericiliyi təkmilləşdirsək də, insanlar özləri bu məsələyə həssas yanaşmasa, əlilliyi olan şəxslərin üzləşə biləcəkləri problemləri nəzərə almasalar, bu məsələnin tam həlli çətin olacaq. Ona görə insanlar bilməlidirlər ki, cəmiyyətdə onlarla bərabər hüquqlara sahib əlilliyi olan şəxslər var və onlar bizim əldə etdiyimiz xidmətləri rahatlıqla ala bilmirlər, onların qarşısında sərhədlər var. Bunun da həlli yolu müyəssərliyin təmin edilməsidir. Biz bununla bağlı aidiyyəti qurumlarla iş aparırıq. Plan var ki, növbəti mərhələdə müyəssərliyə sistematik baxış olması üçün dövlət proqramı hazırlansın".

Könül Quliyeva:"Bu nadan yeniyetmələrin valideynlərinə deməyə söz tapmıram..."

Gündəlik həyatda çox nadir hallarda təəssüf, xəcalət və qəzəb hissləri eyni anda və birgə yaşanır. Dünən sosial şəbəkələrdə paytaxtın Şüvəlan qəsəbəsində yerləşən 156 nömrəli tam orta məktəbin şagirdləri tərəfindən qeyri-etik, daha doğrusu, əxlaqsız hərəkətləri ilə bağlı yayılan video mənə bu hissləri məhz eyni zamanda yaşatdı. Həmyaşıdına etdikləri əxlaqsızlığı həvəslə telefonun kamerasına həkk edən məktəblilərin valideynlərinin əvəzinə mən xəcalət çəkdim.
Həm də çox təəssüfləndim...
Və məktəb yoldaşları tərəfindən alçaldılan azyaşlının həmin anda nələr çəkdiyini təssəvvür etməyə çalışdım. Bacarmadım... Çox qəzəbləndim...
Bu nadan yeniyetmələrin valideynlərinə deməyə söz tapmıram. Bircə onu bilirəm ki, övladına düzgün tərbiyə verməyən valideyn ən sərt və kəskin şəkildə ictimai qınaq obyektinə çevrilməlidir. Məlumdur ki, övlad ata və anasının əməllərinə görə məsuliyyət daşıya bilməz. Amma uşaqların tərbiyəli övlad, ləyaqətli vətəndaş kimi formalaşmasına görə ən böyük məsuliyyət ilk növbədə valideynlərin üzərinə düşür. Niyə əvvəlki dövrlərdə olduğu kimi, nalayiq hərəkətlərə yol verən məktəblilər barədə valideynlərin iş yerinə məktub ünvanlanmır, onların işlədikləri idarə və ya təşkilatın rəhbərliyi və kollektivi övladını düzgün tərbiyə etməyən əməkdaşı ictimai qınaq obyektinə çevirmək imkanından məhrumdurlar? Nə vaxtadək şagird, müəllim və valideyn “üçbucağında” sonuncu “bucaq” məsuliyyətdən kənar qalacaq?
Niyə çətin tərbiyə olunan uşaqlar üçün xüsusiləşmiş orta təhsil müəssisəsi paytaxtda deyil, əyalətdə (Qubada) fəaliyyət göstərməlidir? Heç bir cəza tədbirinə məruz qalmayan yeniyetmələrin təkrarən etik davranış qaydalarını pozmayacağına kim zəmanət verə bilər? Niyə məktəblərdə şagirdlərin təlim və tərbiyəsinə bir yox, bir neçə təhsil işçisinin – məktəb direktoru, tərbiyə işləri üzrə direktor müavini, sinif rəhbəri, fənn müəllimləri, psixoloq, “məktəblinin dostu” və s. cəlb olunduğu halda, məktəblilər tərəfindən baş verən xoşagəlməz hadisələrin sayı durmadan artır? Bu suallara cavab axtarışı vətəndaş cəmiyyətində ətraflı müzakirələrin aparılmasını, təcrübəli təhsil işçiləri və müvafiq qurumların məsələyə ciddi münasibət bildirməsini tələb edir.
Onu da qeyd edim ki, bütün valideynlər Azərbaycan Respublikasının “Ailə Məcəlləsi”nin 58-ci maddəsində uşaqların tərbiyə və təhsilində nəzərdə tutulan hüquq və vəzifələrinə əməl etməlidirlər. Valideynlər uşaqlarını tərbiyə etmək hüququna malikdirlər və uşaqlarını tərbiyə etməyə borcludurlar. Valideynlər uşaqlarının tərbiyəsinə, sağlamlığına və onların psixi, fiziki, mənəvi inkişafına görə məsuliyyət daşıyırlar.
Dövlətin və təhsil sisteminin üzərinə düşən ən böyük öhdəlik isə ailə ilə məktəbin əməkdaşlığının yenidən və effektli qurulmasını təmin etmək, məqsədləri doğru və hərtərəfli şəkildə müəyyənləşdirməkdir.




Könül Quliyeva
"Uşaqların Gələcəyi Naminə" İctimai Birliyin sədri

İstanbul əhali sayına görə 131 ölkəni ötüb

Butov.az trt.net.tr saytına istinadla xəbər verir ki, Türkiyəninən izdihamlı əhalisi olan İstanbul şəhəri 2023-cü ildə əhalisi 15 milyon 655 min 924 nəfər olmaqla, 131 ölkəni geridə qoyub.
Türkiyə Statistika İdarəsinin (TÜİK) və Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Əhali Fondunun (UNFPA) 2023-cü il məlumatlarına görə,Türkiyə əhalisinin 18,34 faizini təşkil edən İstanbulda 7,80 milyon kiş ivə 7,84 milyon qadın yaşayır.
İstanbulda Portuqaliya, Macarıstan, Tunis, Belçika, İordaniya, Yunanıstan, Azərbaycan və digər ölkələrdən daha çox əhali yaşayır.

“TARİXİ ŞƏXSİYYƏTLƏR” JURNALI - tarixi şəxsiyyətləndirir, şəxsiyyətləri tarixləşdirir

Söz, oxu və yazı. Bəşər sivilizasiyası keçmişin dərin qatlarından, qaranlıq və dolanbac yollarından sıyrılıb bu günə çatdığına, müasir insana təqdimatına görə sadalanan məqamlara borcludur. “Hər şeydən öncə söz vardı” deyir bütün cəmavi dinlərin ali kitabları... “And olsun qələmə və onunla yazılanlara” buyurur müqəddəs Qurani-kərimimiz...
Tanınmış ictimai-siyasi xadim, söz, qələm adamı Hacı Xəlil Qarəhmədov da ömrünün böyük, məhsuldar bir hissəsini məhz belə bir savablı, qalarlı, məsul bir işə - tarixin şəxsiyyətlənməsinə və şəxsiyyətlərin tarixləşməsinə həsr edib.
Onun 2006-cı ildən nəşr edərək geniş oxucu auditoriyasının ixtiyarına verdiyi “Tarixi Şəxsiyyətlər”(«Исторические Личности») jurnalı ənənəvi şəkildə hər il dünya liderləri, öncül ictimai-siyasi xadimlər, həmçinin görkəmli mütəfəkkirlər arasından “İlin adamı”nı seçir. Və onlar haqqında “Xüsusi buraxılış” hazırlayır. Dərginin ilk sayları müstəqil Azərbaycan dövlətinin qurucusu, Ulu Öndər Heydər Əliyevə və cənab Prezident,

Ali Baş Komandan İlham Əliyevə həsr olunub. 2017-ci ildə Türkiyə Cümhuriyyətinin Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan jurnalistlərin yekdil səsverməsi nəticəsində “İlin adamı” adına layiq görülüb. 2018-ciildə isə nominasiyanın qəhrəmanı Rusiya Federasiyasının Prezidenti Vladimir Putin olmuşdur. Redaksiya heyətinin yekdil rəyi ilə Özbəkistanın inkişafında, ölkənin imicinin beynəlxalq aləmdə yaxşılaşmasında, Azərbaycanla Özbəkistan arasında qardaşlıq əlaqələrinin

möhkəmlənməsində göstərdiyi xidmətlərə görə 2019-cu ilin “İlinadamı” olaraq Özbəkistan Respublikasının Prezidenti Şafkat Mirziyayev seçilib. “Tarixi Şəxsiyyətlər”in rus dilində işıq üzü görən həmin sayı bütünlüklə Özbəkistan Prezidentinə və Özbəkistan Respublikasından bəhs edir.
Jurnalın Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin sədri, Şeyxülislam Hacı Allahşükür Paşazadənin 70 illiyinə həsr olunmuş xüsusi sayı da xeyli rəngarəng və oxunaqlıdır. Elə ilk materiallar da tanınmış din xadiminin həm yubileyi, həm də şeyxülislamlıq fəaliyyətinin 40-cı ildönümü ilə əlaqədar Prezident sərəncamı və Ümummilli liderin hələ 1999-cu ildəki təbrik məktubudur.
Peşəkar dizayna malik, diqqətçəkən materiallar, gözoxşayan fotoşəkillər və mötəbər sənədlər əsasında hazırlanmış dərgidə dünyanın söz, mövqe sahibləri – Vladimir Putin, II Abdullah, Ekmeleddin İhsanoğlu, Yusif bin Əhməd əl-Üseymin, II İlya, Talqat Tacuddin və digər siyasət, mədəniyyət, din xadimlərinin də hörmətli Şeyx barədə fikirləri yer alıb.
Amma “Tarixi Şəxsiyyətlər”in ideya və prinsipləri bununla məhdudlaşmır və əks təqdirdə, ölkəmizdə yaşam normalarına çevrilmiş tolerantlıq və multikulturalizm ənənələrinə sədaqət nümayişi bir qədər inamsız və qeyri-səmimi təsiri bağışlayardı.Sadalananları nəzərə alan yaradıcı kollektiv xeyli zəhmət hesabına paralel şəkildə digər nüfuzlu din xadiminə - Moskva və bütün Rusiya patriarxı II Aleksi barədə də xüsusi buraxılış hazırlamışlar. Bakı və Azərbaycan eparxiyasının Arxiyepiskopu Aleksandrın elmi məsləhətçiliyi, tarixçi Vyaçeslav Radionovun layihə rəhbərliyi ilə işıq üzü görən jurnal oxuculara pravoslav din xadiminin sülh, dialoq, mənəviyyat, dəyərlərə ehtiram ruhlu müraciəti ilə açılır. QafqazMüsəlmanları İdarəsi ilə Rus Pravoclav Kilsəsi arasında dostluq və əməkdaşlıq münasibətləri, Kiril Atanın istər ölkəmizə səfəri çərçivəsində, istərsə də müxtəlif beynəlxalq tədbirlərdə Ulu öndər Heydər Əliyev və Prezident İlham Əliyevlə görüşləri, rus və Azərbaycan xalqlarının əminamanlıq, anlaşma və əməkdaşlıq şəraitində yaşamasında dinlərin və din xadimlərinin rolu barədə fikir mübadilələri yaxın keçmişin sənədliliyi baxımından xeyli faydalıdır.
Müqəddəs Patriarxın 2009-cu ilin 6 noyabrı və 2010-cu ilin 24-26 aprelində respublikamıza səfəri çərçivəsində dövlətimizin başçısı, Heydər Əliyev Fondunun rəhbəri və Şeyxülislamla görüşləri, dinlərarası müzakirə mövzusunda tədbirlərə qatılması, rus dini-mədəni mərkəzlərini ziyarəti, sonakı dönəmlərdə Mehriban xanım Əliyevanı və Allahşükür Paşazadəni nüfuzlu
mükafatlarla təltifatı faktları xüsusi vurğulanır. Səmavi dinlərin sülh, inam və iman mesajlarını istedadlı tarixçi və Azərbaycanın yaxın dostu Vyaçeslav Aleksandroviçin “Odlar və tolerantlıq ölkəsi” sərlövhəli yazısı və insanların mehribanlıq, təhlükəsizlik şəraitində yaşayıb çalışdıqları Vətənimiz haqqında təkzibolunmaz faktların toplandığı digər məqalələr tamamlayır.Məcmuəni geniş oxucu kütləsi üçün maraqlı edən nüanslardan biri də qədim və zəngin pravoslav arxitekturası, bayramları və mətbəxi barədə geniş məlumatlardır.

2020-ci ildə - İkinci Dünya müharibəsində faşizm üzərində tarixi qələbənin 75 illiyitəntənəli şəkildə qeyd olundu. İgid xalqımız ön vəarxa cəbhələrdə canını, qanını əsirgəmədən çalışdı, vuruşdu, Bakı “Qəhrəman şəhər” statusunalayiq görülməsə belə, qələbədə böyük rol oynayan nefti, bütün ölkə ərzaq məhsullarını verdi, buərazilərə köçürülən xəstələrə, yetimlərə sahib çıxdı, alimlərimiz hərbi texnikanın yanacağınıdonmağa qoymayan kəşflərə imza atdılar...Müharibənin ilk günündən silaha sarılan 600 min Vətən övladı – şücaətli oğul və qızların tən yarısıgeri qayıtmadı. 123 nəfər ən yüksək mükafat – Sovet İttifaqı Qəhrəmanı fəxri adı (general-mayorHəzi Aslanov iki dəfə), 178 min döyüşçümüz müxtəlif orden və medallarla təltifləndilər.
Doğrudur, ötən əsrin doxsanıncı illərininəvvəllərində 9 may – Qələbə Gününün ləğvi azsayda qalan və ömürlərinin ixtiyar çağlarını yaşayan veteranlara böyük mənəvi-psixoloji zərbəvurdu. Lakin Ümummilli lider Heydər Əliyev yenidən ölkə rəhbərliyinə qayıtdıqdan sonra Böyük Vətən müharibəsi iştirakçılarının hüquqlarını bərpa etdi, onları “xalqımızın qızıl fondu” adlandırdı.Qafqazdan Berlinədək şanlı döyüş yolu keçmiş veteranlarımız və ailələrinin sosial-tibbiproblemləri cənab Prezident İlham Əliyevin və birinci vitse-prezident Mehriban xanımın daimdiqqət mərkəzindədir - elə Qələbə bayramı ərəfəsində də onlara maddi yardım göstərildi.

Bütün sadalanan mətləblər barədə isə “Tarixi Şəxsiyyətlər” jurnalının qələbənin 75-ci ildönümünəhəsr olunmuş 49-cu sayında geniş məlumat verilib. Maraqlı material və şəkillərlə nəfis şəkildə tərtiblənmiş dərgi Azərbaycan RespublikasınınPrezidenti İlham Əliyevin Rusiyanın “Nasionalnaya oborona” jurnalına müsahibəsi ilə açılır. Dahasonra Rusiya prezidenti Vladimir Putinin Qələbə münasibətilə Naməlum Əsgərin Məzarı önünəgüllər qoyması, fəxri qaravulun keçidi, hava paradını seyr etməsi, veteranları, Rusiyavətəndaşlarını və bu savaşdakı qalibiyyətdə payı olan bütün xalqları təbrik nitqi verilib.
“Dahi sərkərdələr” rubrikasındakı marşallar Jukov, Konev, Vasilyevski barədə bilgilər və110 yaşlı iki dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı, general-mayor rütbəli görkəmli soydaşımızdan bəhsedən “General Həzi Aslanov – Azərbaycan vətənpərvərliyinin güzgüsü”, Sovet İttifaqı Qəhrəmanı,akademik Ziya Bünyadovun portret cizgilərinin canlandırıldığı “Böyük əfsanənin izi” məqalələrinində oxucuların marağına səbəb olacağı şübhəsizdir.
“Azərbaycan Böyük Vətən Müharibəsi illərində...”, “Soydaşlarımızın qələbə töhfələri”,“Azərbaycanın qəhrəman təyyarəçiləri” və digər yazılarda, eləcə də Azərbaycan Respublikası Müharibə, əmək, silahlı qüvvələr veteranları Təşkilatının sədri, general-polkovnik Tofiq Ağahüseynovun, həmin qurumun sədr müavini polkovnik, siyasi elmlər üzrə fəlsəfə doktoru CəlilXəlilovun qeydlərində dünyanı bürüyən fazizm kabusuna qarşı xalqımızın qəhrəmanlıq
salnamələrindən söhbət açılır.

“Tarixi Şəxsiyyətlər”in Vaslav Klaus (Çexiya),Nursultan Nazarbayev (Qazaxıstan), Boris Tadiç (Serbiya ), Məhəmməd Əşrəf Qəni (Əfqanıstan), Aleksandr Lukaşenko (Belarus), Niderland kraliçası Beatriks, Çin Kommunist partiyasının 100 illiyi, futbol ulduzu Pele, ölkəmizdə fəaliyyət göztərən Alban-Udi Xristian İcmasının sədri Robert Mobiliyə həsr olunan və digər sayları da oxucular tərəfindən maraqla qarşılanıb.
Beynəlxalq ictimai-siyasi jurnalın təsisçisi və Baş redaktoru Hacı XəlilQarəhmədov məhz Vətən savaşımızdakı tarixi Zəfərdən sonrakı fəaliyyətlərini daha əlamətdar sayır: “30 illik işğal dövründə dünya birliyinin ədalətsizliyinə, ikili standartlarına qarşı etirazımızı, haqq səsimizi qaldırsaq da, məğlub tərəf olduğumuzdan bir növ, nitqimiz qısıq, boynumuz bükük idi. Allaha şükürlər olsun ki, cənab Prezident, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin müdrik və qətiyyətli siyasəti, igid oğullarımızın canı-qanı bahasına həmin xəcalət yükündən qurtulduq, torpaqlarımız erməni tapdağından azad oldu.İndi qaibiyyətimizdən, o ərazilərdəki bərpa işlərindənyazdığımıza görə çox xoşbəxtik! 7 fevral – növbədənkənar Prezident seçkiləri isə xalqın Ümummilli liderimizin yolunu böyük bacarıq və sədaqətlə davam etdirən cənab İlham Əliyevə minnətdarlığını çatdırması üçün bir fürsətdir.“Tarixi Şəxsiyyətlər”(«Исторические Личности») jurnalının redaksiya heyəti və çoxsaylı oxucuları olaraq həmin gün seçki məntəqələrinə gedərək öz vəfa borcumuzdan çıxacağıq”.
Ağsaqqal və təcrübəli qələm adamı əsas məramlarının daim cəmiyyətdə barış, vətəndaş həmrəyliyi, sivilizasiyalararası dialoq, müşküllərin fikir mübadiləsi və qarşılıqlı anlaşma əsasında həllinin təbliğinəçalışmaq, eləcə də bu istiqamətdə fəaliyyət göstərən, Azərbaycanımızın qlobal problemləri,xüsusən də Qarabağ düyününün açılmasında səmimi rol oynayan liderlərə geniş tribuna imkanı yaratmaq, din mədəniyyətinə töhfə vermək istəklərinin olduğunu bildirib.
Hamımızın masaüstü oxu mənbəyi haqqına layiq dəyərli nəşrə gələcək təqdimatlarında da uğurlar arzulayırıq!

Qurban Cəbrayıl
“Mədəniyyət/Culture” jurnalının redaktoru

“44 günlük Vətən müharibəsi” kitabı çapdan çıxıb
744 səhifəlik kitab Milli Müdafiə Universitetinin Hərbi Elmi Tədqiqat İnstitutunda hazırlanıb və işıq üzü görüb.
Geniş oxucu üçün nəzərdə tutulan əsərin müəllifi həmin İnstitutun professoru, “Dərbənd” Xeyriyyə İctimai Birliyinin sədri, ehtiyatda olan birinci dərəcəli kapitan, tarix elmləri doktoru, professor Nurulla Əliyevdir.


Nəşrdə Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin gərginləşməsi prosesindən tarixi xronoloji ardıcıllıqla bəhs edilib.
Kitabda açıq mətbuatda olan geniş informasiya mənbələrinə, hərbi ekspertlər, hərbi və beynəlxalq humanitar hüquq sahəsində ixtisaslaşan alimlər, mütəxəssislərin təhlilləri əsasında Ermənistan ilə Azərbaycan arasında İkinci Qarabağ müharibəsinin məzmununu müəyyənləşdirən əsas hərbi və siyasi komponentlərə qiymət verilir.
Nəşrdə Birinci və İkinci Qarabağ müharibələrinin əsas səbəbləri, onların bütün Cənubi Qafqazın taleyi üçün geosiyasi nəticələri müəyyənləşdirilməyə və göstərilməyə çalışılıb. Həmçinin beynəlxalq birliyin və münaqişəyə cəlb olunan tərəflərin fəaliyyətinin qərəzsiz təhlilinə böyük diqqət yetirilib. Eləcə də, həmin müharibələrdə xronoloji ardıcıllıqla hərbi-siyasi hadisələrin və döyüş əməliyyatlarının xüsusiyyətləri əks olunub. Bununla yanaşı, Vətən müharibəsində Azərbaycan xalqının qələbəsini təmin edən Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin hərbi-strateji məharəti və tətbiq edilən taktikanın mərhələli, inkişafı və sabit təkamülü göstərilib.

Ümumilikdə Ermənistan-Azərbaycan cəbhəsində hərbi əməliyyatlar 44 gün (2020-ci il sentyabrın 27-dən – noyabrın 10-dək) davam edib və 2020-ci il noyabrın 10-da Ermənistanın faktiki olaraq hərbi kapitulyasiya aktı imzalanması ilə yekunlaşıb. Bu il sentyabrın 19-20-də Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən həyata keçirilən lokal antiterror tədbirləri Ermənistanın hərbi-siyasi məğlubiyyəti ilə nəticələnib. Beynəlxalq birlik Qarabağın Azərbaycanın ayrılmaz hissəsi, bizim qədim tarixi torpağımız olduğunu qəbul etdi. Bütün Azərbaycan xalqı Ali Baş Komandan İlham Əliyevin ətrafında sıx birləşərək və şanlı Qələbəyə doğru birlikdə irəliləyərək, işğaldan azad edilmiş torpaqlarda Dövlət Bayrağının qaldırılmasına, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpasına nail oldu.
Bununla əlaqədar münaqişənin səbəb və nəticələri ilə əlaqədar bütün problemlər kompleksinin hərtərəfli və dərindən tədqiqi, onun tənzimlənməsinin siyasi və hərbi güc metodlarının geosiyasi əhəmiyyətinin üzə çıxarılması bu kitab üzərində iş zamanı müəllif üçün müəyyənedici amillər olub.
Kitab Milli Müdafiə Universitetinin adyunktları, müəllimləri və dinləyiciləri, hərbi nəzəriyyəçi və praktiklər, beynəlxalq münasibətlər, humanitar və hərbi hüquq sahəsində ixtisaslaşan mütəxəssislər üçün nəzərdə tutulub. Bütün bunlarla yanaşı, əsər Azərbaycanın hərb tarixi, Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin səbəbləri, gedişi və konkret məzmunu ilə maraqlanan geniş oxucu kütləsi üçün də maraqlı mənbədir.

Yüksək peşəkarlıq, elmdə innovasiya Azərbaycan təhsilinin əsas hədəfidir

Yüksək peşəkarlıq, elmdə innovasiya Azərbaycan təhsilinin əsas hədəfidirHeydər Əliyev: Təhsil sahəsi xalqımızın bu günü, millətimizin, dövlətimizin gələcəyi üçün ən vacib bir sahədir!

Təhsil hər bir dövlətin, ölkənin, cəmiyyətin həyatının və fəaliyyətinin mühüm bir sahəsidir. Təhsil sahəsi elə bir sahədir ki, cəmiyyət üzvlərinin, əhalinin, demək olar, tam əksəriyyəti bu sistemlə bağlıdır. Azərbaycanda təhsil sisteminin tarixi böyükdür. Tarixi təcrübə göstərir ki, elmə, təhsilə yüksək qiymət verən dövlət başçıları həm öz ölkələrinin iqtisadi və mədəni yüksəlişini təmin edir, həm də mənsub olduqları xalqın mədəniyyətinə böyük tövhə vermiş olurlar. Bu mənada Ulu Öndər Heydər Əliyevin xalqımızın hərtərəfli inkişafına, xüsusən də milli təhsilin inkişafına göstərdiyi qayğı və diqqət özünəməxsusluğu ilə seçilir. Azərbaycan xalqının Ümummilli lideri, görkəmli dövlət xadimi Heydər Əliyevin zəngin nəzəri irsində və möhtəşəm fəaliyyətində təhsil məsələləri xüsusi yer tutur. Ulu Öndərimiz ölkənin və xalqın taleyində, hərtərəfli tərəqqisində, uğurlar qazanmasında təhsilin xüsusi rolunu, əhəmiyyətini həmişə nəzərə almış, yüksək dəyərləndirmişdir.

Dahi rəhbər deyirdi: “Hər bir dövlət əgər istəyirsə ki, öz ölkəsinin inkişafını təmin etsin, öz millətinin elmini, mədəniyyətini dünya standartlarına çatdırsın, o mütləq, hər şeydən çox, təhsilə fikir verməlidir, təhsilin inkişafına səy göstərməlidir, təhsil üçün bütün imkanları yaratmalıdır”.Heç şübhəsiz ki, Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəldiyi 1969-cu ildən başlanan tarixi inkişaf mərhələsi bugünkü müasir Azərbaycanın inkişafının bünövrəsi kimi qəbul edilməlidir. Ulu Öndər Heydər Əliyev təhsilin cəmiyyətin inkişafındakı rolundan danışarkən belə deyir: “Bu təhsil sisteminin nə qədər dəyərli olduğunu ondan görmək olar ki, Azərbaycanda yüksək elmə, savada, biliyə, ixtisasa, malik insanlar var və onlar cəmiyyətin çox hissəsini təşkil edir. Əgər bunlar olmasaydı, Azərbaycanın iqtisadiyyatı belə inkişaf edə bilməzdi. Bunlar olmasaydı biz indi Azərbaycanı müstəqil dövlət kimi idarə edə bilməzdik. Onları qiymətləndirmək lazımdır.”
Məhz dahi liderin məqsədyönlü təhsil siyasətinin nəticəsi idi ki, Azərbaycana rəhbərliyinin ilk dövründə 15 minə yaxın azərbaycanlı gənc sovetlər ölkəsinin nüfuzlu universitetlərində nadir ixtisaslar üzrə ali təhsil almışdılar. Bundan əlavə, onun gələcəyə yönəlmiş müdrik siyasəti nəticəsində Azərbaycanımızın yüksək səviyyəli kadr potensialının hazırlanması üçün hər il 400-500 azərbaycanlı gənc keçmiş SSRİ-nin hərbi ali məktəblərində təhsil almağa göndərilirdi. Azərbaycan Respublikası müstəqillik əldə etdikdən sonrakı illərdə bütün sahələrdə olduğu kimi, milli təhsil sahəsində də bir sıra uğurlar əldə edilib. Şübhəsiz ki, Heydər Əliyev müstəqil Azərbaycanda da ənənəsinə sadiq qalaraq milli təhsil quruculuğu sahəsində müasir dövrə uyğun olaraq, islahatların memarı və qurucusu oldu. Hakimiyyətə xilaskar missiyalı qayıdışı Azərbaycanın sosial-iqtisadi, siyasi və mədəni həyatının bütün sahələrində olduğu kimi, təhsil sahəsində də tənəzzülün qarşısını aldı, təlim-tərbiyə müəssisələrinin ahəngdar işi bərpa olundu, təhsil sisteminin müstəqil dövlətçilik prinsipləri əsasında qurulmasına tarixi şərait yarandı. 1993-cü ildən başlayaraq “Təhsil millətin gələcəyidir” deyən Ulu Öndərin tapşırığı ilə təhsilə dövlət qayğısı daha da artırıldı. Əvvəlcə 1-4-cü siniflər, sonra isə yuxarı siniflər üçün dərsliklər dövlət vəsaiti hesabına çap olunmağa başladı. Ulu Öndər deyirdi: “Məktəb, maarif, təhsil işi ilə həmişə sıx bağlı olmuşam… Hesab edirəm ki, cəmiyyət haradan olursa-olsun, nədən olursa-olsun kəsib təhsilə xərcləməli, gənc nəslin təhsilinə, müəllimə kömək etməlidir. Bu, mənim prinsipial mövqeyimdir”.
Ümummilli liderimiz təhsil sistemimizdə olan problemlərin optimal həlli məqsədilə 1998-ci il martın 30-da sərəncam ilə Təhsil Sahəsində İslahatlar üzrə Dövlət Komissiyası yaradılmasına göstəriş verdi. Təhsil islahatlarının əvvəlcədən düşünülüb müəyyən olunmuş nəticələr üzərində qurulmasını təsdiq edən ən mötəbər tarixi sənəd isə yaradılmış bu Dövlət Komissiyası tərəfindən hazırlanan və 1999-cu il iyunun 15-də Ulu Öndər Heydər Əliyevin sərəncamı ilə təsdiq olunan "Azərbaycan Respublikasının təhsil sahəsində İslahat Proqramı" oldu. 1998-ci ildə Azərbaycan müəllimlərinin on birinci qurultayı keçirildi, hansı ki, bu, müstəqil Azərbaycan tarixində ilk qurultay idi. Xalqımızın böyük oğlu Heydər Əliyev qurultayda təhsil işçilərinin qarşısında duran vəzifələrin uğurlu həlli üçün əsl proqram xarakterli tarixi çıxış etdi. Qurultayda təhsil tariximizdə ilk dəfə Respublika Təhsil Şurası yaradıldı. Ulu Öndər 1999-cu il iyunun 15-də Təhsil Sahəsində İslahat Proqramını xüsusi sərəncamla təsdiq etdi və islahatların əsas məqsədini müəyyən etdi: “Təhsil sistemində islahatların əsas məqsədi ondan ibarətdir ki, Azərbaycan təhsil sistemi dünya təhsil sisteminin standartlarına uyğunlaşdırılsın….On illərlə əldə etdiyimiz təhsil prinsipləri gözlənilməli və inkişaf etdirilməlidir. Əgər biz bu yolla gedəriksə, qısa bir zamanda Azərbaycanda təhsil sistemini dünya standartlarına çatdıra bilərik”. “Təhsil sahəsi xalqımızın bu günü, millətimizin, dövlətimizin gələcəyi üçün ən vacib bir sahədir” – deyən Ümummilli lider Azərbaycan təhsilinin dinamik inkişafını təmin edən bir sıra sənədlər imzaladı. “Azərbaycan Respublikasının təhsil sisteminin təkmilləşdirilməsi haqqında” 13 iyun 2000-ci il, “Dövlət dilinin tətbiqi işinin təkmilləşdirilməsi haqqında” 18 iyun 2001-ci il, “Azərbaycan əlifbası və Azərbaycan Dili Günü (1 avqust) təsis edilməsi haqqında” 9 avqust 2001- ci il, “Azərbaycan Respublikasında dövlət dili haqqında” Qanunun tətbiq edilməsi barədə” 2 yanvar 2003-cü il tarixli fərman və sərəncamlar təhsilimizin dünya standartları səviyyəsinə qaldırılmasında böyük rol oynadı.

Bununla yanaşı, Azərbaycan tarixinin, ədəbiyyatının, coğrafiyasının öyrədilməsinə, mükəmməl dərsliklərin hazırlanmasına, Azərbaycan dilinin öyrədilməsinə, xüsusilə dövlət dili statusunda təbliğinə diqqət artırıldı. Təhsilimizin əsas məqsədi gənc nəslə, uşaqlara təhsil verib onları gələcəyə hazırlamaqdır. Ümummilli Lider bütün bu proseslərin kökündə ilk növbədə müəllimlərin rolunu xüsusi qeyd edir. “Bizim hər birimiz elmi dərəcəmizdən, biliyimizdən, təhsil səviyyəmizdən asılı olmayaraq, bütün nailiyyətlərimizə görə məktəbə, müəllimə borcluyuq. Hər birimizdə müəllimin hərarətli qəlbinin bir zərrəciyi var. Mən dünyada müəllimdən şərəfli ad tanımıram”. “İnsan təhsilinin əsasını orta məktəbdə alır… Əgər onun fundamental, köklü orta təhsili varsa, o, cəmiyyətdə özünə yer tapacaq, çalışacaq, …cəmiyyətimizin şüurlu üzvü olacaqdır… Amma orta məktəblər üçün bizim bir neçə şərtlərimiz vardır, onları həyata keçirməlidirlər. Ana dilini bilməlidirlər, ədəbiyyatımızı bilməlidirlər, bizim tariximizi bilməlidirlər, bizim mədəniyyətimizi bilməlidirlər”. Bu xüsusda 18 iyun 2002-ci il tarixində Naxçıvanda görkəmli realist rəssam Bəhruz Kəngərlinin muzeyinin açılış mərasimində geniş nitq söyləyən Prezident Heydər Əliyev yekunda öz müəllimini xatırlayaraq belə deyir: “Mən həmişə Naxçıvanda oxuduğum dövrü xatırlayıram, bu dövr mənim yadımdan heç vaxt çıxmayacaqdır. Ona görə də müəllimlərimin hamısı yadımdadır. Mən birinci gün sevdiyim müəllim Lətif Hüseynzadə ilə görüşdüm. Elə bil ki, dünən idi. O, Azərbaycan dili dərsi keçirdi, Azərbaycan ədəbiyyatı dərsi keçirdi. Məndən bəzən soruşurlar, axı siz təhsilinizin əsas hissəsini rus dilində almısınız, işlərinizin hamısı, demək olar ki, o dövrün tələblərinə görə rus dilində gedibdir. Bəs nə cür olubdur ki, Azərbaycan dilini bəzi azərbaycanlılar kimi unutmamısınız? - Onlar heç əvvəl də bilməyiblər ki, unutsunlar.

Belələri, xüsusilə, Bakıda çoxdur. Amma o illər Lətif müəllimin, təkcə Lətif müəllimin deyil, başqa müəllimlərimizin də bizə verdiyi dərslər, şəxsən mənə verdiyi dərslər və tövsiyələr bu günə qədər yadımdadır və bütün həyatımda həmişə mənə kömək edibdir”. Azərbaycan Müəllimlərinin qurultayındakı nitqində isə Ulu Öndər müəllim adının şərəfli olması barədə belə demişdir: “Doğrudur, siz məni də müəllim hesab edirsiniz. Burada müəyyən əsas var. Siz mənim təhsilimə əsaslanaraq bunu deyirsiniz: Mən 1939-cu ildə Naxçıvanda Pedaqoji Texnikumu bitirmişəm. Naxçıvan Pedaqoji Texnikumu məhz həmin dövrdə müəllim çatışmazlığına, ibtidai siniflərə, hətta orta məktəblərin 7-8-ci siniflərinə qədər dərs demək üçün müəllim olmadığına görə müəllim kadrları hazırlayırdı. Mən isə orta məktəbin 8-ci sinfini bitirdikdən sonra pedaqoji texnikuma daxil oldum. Məqsədim də o idi ki, müəllim olmaq, müəllim işləmək və ailəmə kömək etmək istəyirdim. … Pedaqoji texnikumun sonuncu kursunda bizə pedaqoji təcrübə dərsi verirdilər. Biz həftədə 2-3 dəfə gedib məktəblərin 2-ci, 3-cü, 4-cü siniflərində dərs deyirdik. Ona görə də mənim o vaxtdan dərs vermək təcrübəm olubdur…” Bütün bunları ümumiləşdirərək deyə bilərik ki, Heydər Əliyev böyük müəllim idi. O, Azərbaycan xalqına İlham Əliyev kimi siyasətçi yetişdirmişdir. Eyni zamanda cənab Prezident İlham Əliyev Ulu Öndərin təhsil sahəsindəki islahatlarını da uğurla davam etdirmişdir.

Dövlət müstəqilliyinin başlıca rəmzlərindən biri sayılan ana dilinə dövlət qayğısının daha da artırılmasını təmin etmək, Azərbaycan ədəbiyyatı, mədəniyyəti və elminin ən gözəl nümunələrini müasir dövrdə təbliğ etmək və gələcək nəsillərə çatdırmaq məqsədilə Azərbaycan dilində əvvəllər kiril qrafikasında çap olunmuş əsərlərin latın qrafikası ilə yenidən nəşrinin kütləvi şəkildə həyata keçirilməsi zərurətini nəzərə alaraq Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Azərbaycan dilində latın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin həyata keçirilməsi haqqında sərəncamı imzalanmış və zəngin mədəni irsimizin ən gözəl nümunələri latın qarfikası ilə Azərbaycan oxucusuna təqdim edilmişdir.

Əsası Ümummilli liderimiz Heydər Əliyev tərəfindən qoyulan təhsil siyasətinin həyata keçirilməsində keyfiyyət göstəricilərinin yaxşılaşmasını şərtləndirən amillər sırasında infrastrukturun rolu xüsusilə böyükdür. Uğurlu təhsil islahatlarının həyata keçirilməsində Azərbaycan Respublikasının Birinci vitse-prezidenti, Heydər Əliyev Fondunun rəhbəri Mehriban Əliyevanın xidmətləri xüsusilə qeyd olunmalıdır. Mehriban xanım Əliyevanın təşəbbüsü, ilə Heydər Əliyev Fondu tərəfindən irimiqyaslı təhsil layihələri bu sahəyə böyük tövhə vermişdir.

Azərbaycan Respublikasında 2023-cü ilin “Heydər Əliyev İli” elan edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 29 sentyabr 2022-ci il tarixli Sərəncamının icrası ilə bağlı fəaliyyətlər çərçivəsində təhsil sahəsi də xüsusi yer tutmuşdur. Sərəncamin icrası ilə bağlı Bakı Şəhəri üzrə Təhsil İdarəsinin Tədbirlər Planına əsasən ümumtəhsil müəssisələrində “Heydər Əliyev İli” ili çərçivəsində forum, konfrans, simpozium, “Dəyirmi masa”, “Açıq dərs” və seminarların, müxtəlif müsabiqələrin, sərgi və festivallar keçirilmişdir. BŞTİ-nin tabeliyindəki ümumi təhsil müəssisələrinin XI sinif şagirdlərinin iştirakı ilə “Heydər Əliyev irsinin öyrənilməsi” mövzusunda dərslər keçirilib. “Heydər Əliyev irsinin öyrənilməsi” mövzusunda dərslərin keçirilməsində əsas məqsəd Ümumilli lider Heydər Əliyevin ideya və prinsiplərinin, azərbaycançılıq məfkurəsinin gənc nəslə aşılanması məqəsdi daşımışdır. Ulu Öndərimiz, müasir Azərbaycan dövlətinin qurucusu Heydər Əliyevin TÜRKSOY-un Bakıdakı toplantısı çərçivəsində keçirilən Türk dünyası yazıçılarının III qurultayında söylədiyi sözlər hər bir məqam üçün öz keçərliliyini qoruyur: “Xalqlarımızın böyük tarixini yenidən qiymətləndirmək, hər bir xalqın tarix boyu yaratdığı mənəvi dəyərləri, mədəniyyət abidələrini bütün xalqlar üçün doğma etmək bizim bu görüşlərin mərkəzində duran vəzifələrdir. Bizim köklərimiz bir dilə, bir mənəviyyata, bir dinə bağlı olduğuna görə çox dərindir və mənəvi dəyərlərimiz tarixin bütün mərhələlərində nə qədər çətinliklərlə rastlaşıbsa da, dayanmayıb, inkişaf edib. İndi isə türkdilli xalqların müstəqil dövlətləri olduğuna görə və bizim əlimizdə böyük imkanlar yarandığına görə bu prosesləri daha da gücləndirə, daha da mütəşəkkil edə bilərik. Bu, bizim borcumuzdur”. Türkdilli xalqların inteqrasiyası yolunda ümummilli liderin müəllifi olduğu təşəbbüslər bu gün geniş coğrafiyada əməkdaşlığa meydan açıb. Eyni təşəbbüslərdən irəli gələrək Bakı Şəhəri üzrə Təhsil İdarəsinin tabeliyində olan ümumtəhsil müəssisələrində və eyni zamanda türk dövlətlərindən 14-16 yaşlı şagirdlərin iştirakı ilə Ortaq Türk Dünyası məktəblilərarası 2-ci tarix olimpiadası keçirilmişdir. Türk ölkələri arasında ilk dəfə keçirilmiş olimpiadanın təşkilində əsas məqsəd ortaq milli köklərimizlə, dəyərlərimizlə, mədəniyyətimizlə, dilimizin, dinimizin eyniliyi ilə sıx bağlı olduğumuz türk xalqlarının birliyinin təcəssümü, gənc nəslin vətənpərvərlik ruhunda tərbiyəsi, türk xalqları tarixinin hərtərəfli öyrənilməsi, ortaq mənəvi dəyərlərə sadiq gənclərin formalaşması prosesinə və qarşılıqlı əməkdaşlığın inkişafına dəstək verilməsindən ibarət olmuşdur.

Eyni zamanda qeyd etməliyəm ki, Azərbaycan torpaqlarının işğaldan azad edilməsindən sonra yeni yaradılan infarstrukturun frormalaşması ilə bağlı “Azərbaycan Respublikasının işğaldan azad edilmiş ərazilərinə Böyük Qayıdışa dair I Dövlət Proqramı”nın təsdiq edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamında təhsil sahəsi də mühüm yer tutur. Sözügedən Dövlət Proqramı çərçivəsində, işğaldan azad edilmiş ərazilərdə insan kapitalının inkişafı sahəsində sosial xidmətlər şəbəkəsinin yaradılması və maddi-texniki bazasının gücləndirilməsi, bölgədə məskunlaşacaq əhalinin keyfiyyətli səhiyyə və təhsil xidmətləri ilə təmin edilməsi, mədəniyyət və idman obyektlərinin bərpası və yenidən qurulması, məşğulluq imkanlarının artırılması məqsədilə fəal özünüməşğulluq proqramlarının həyata keçirilməsi və reabilitasiya müəssisələrinin qurulması planlaşdırılır. Belə ki, artıq işğaldan azad olunmuş ərazilərimizdə 2023-2024-cü tədris ilində 6 məktəb fəaliyyət göstərəcək. Bütün bunlar insan kapitalının formalaşdırılması müstəvisində yeni üfüqlər açır. Ümummili Lider Heydər Əliyevin Azərbaycanda peşəkar insan ehtiyatlarının formalşadırlmasına yönəlik təhsil siyasəti ölkəmizin aydın gələcəyə aparan yolun hərəkətverci qüvvəsinə çevrilmişdir.

Günay Qurbanova
Bakı Şəhəri üzrə Təhsil İdarəsinin sektor müdiri