Onun kəlağayı sevgisi

GÜLLÜ ELDAR TOMARLI – KƏLAĞAYINI URVATDA TUTAN XANIM

Bəllidir ki, hər kəs bu dünyanı fərqli düşüncələrlə görür. Kim maddi, kim mənəvi, kim isə elmi nailiyyətlərinin gücü ilə həyatın inkişafını çiyinlərində daşıyır. Seçimimiz həm də ruhumuza, tərbiyəmizə bağlıdır.
Haqqında yazmaq istədiyim insanın bir dəqidə belə boş vaxti yoxdur. Elə hey tədbirlərdə, ictimai fəallığındadır. Özü də bunu poetik dillə etiraf edir:
Zəmanə çağırır, yığnağa çəkir,
El-oba arxadan qınağa çəkir.
Bu necə qismətdi deyə bilmirəm,
Deyən, tale məni sınağa çəkir.
Hər kəsə üzü gülər, könlü açıq bir soydaşımızdır Güllü xanm. Əsl Azərbaycan qadınıdır. Belə insanlara seçilmişlər deyirlər, mənə görə onlar enerjilərini son damlasına qədər xərcləyən, müqayisə olunmayan zəhmətkeşlər, fədakarlardır.
Güllü Eldar Tomarli 1969-cu il iyulun 13-də Gürcüstanın Rustavi şəhərində anadan olub. Soykökü Qazaxın İncə dərəsinin Kəmərli kəndindəndir. Rustavi şəhərinin 7 saylı məktəbində təhsil alib. Gənc yaşlarından yazıları ilə Rustavi şəhər nəşriyyatlarında çıxış edib.
Haşiyə: Ona inam, ümid verən bir hadisədən yazmaq istərdim. Orta məktəb şagirdi olarkən tanınmış şairləri, ədəbi mühitin nümayəndələrini məktəbə dəvət edərək tədbirə hazırlaşır. Tədbirin vaxtından xeyli keçir, amma qapıda kimsə görünmür. Güllü çarəsiz qalıb ağlamağa başlayır. Bir az da keçir, anasını qapıda görür. Təəccüblənərək sakitləşir. Anasının tədbirdən xəbəri yox idi, sonra eşitmişdi. Bir müddətdən sonra məktəb qapısında maşınlar ğörünür və tədbir başlayır. Anasının tədbirə qəfil gəlməsi və ədəbi mühitin diqqəti ona güvən verir. O zamandan onun özünə məxsus maraqlı, bənzərsiz həyat səhifələrı başlayır. Rustavi Azərbaycanlıları Mədəniyyət mərkəzinin idarə heyətinin üzvü, qadınlar şurasının sədri, gürcü qəzetlərinin Azərbaycan üzrə xüsusi müxbiri, “Aşıq Pəri” məclisinıin sədr müavini, mətbuat katibi olub. Güllü xanım “Beləcə qal, nolar, könlüm”, “Bir az sazdan, bir az sözdən”, “Aşıq Pəri” inciləri tərtıbatçısı Aida xanım” kitablarının müəllifidir.
Güllü xanım artıq uzun illərdir Azərbaycanda, Bakidadır və burda fəaliyyətini davam etdirir. Şeirlərindən birində yazır:
Muraz verdi əzəldən bu yurd mənə,
Yollar açdı dağlarda boz qurd mənə,
Güllü bilər, yaxın düşməz dərd mənə
Anam dedim, Vətən dedim bu yurda.

Mübaliğəsiz demək olar ki, Ğüllü xanım ölkəmizin ədəbi-mədəni hadisələrinin dayaq nöqtəsindədir. Bu xanımın fəaliyyətini izləməyə imkan tapmırsan. Gürcüstanın, Təbrizin, Türkiyənin, Orta Asiyanın ədəbi mühitini bizlərə tanıdır. Həmçinin, bizim şairlərin də şeirlərinin özbək, gürcü və s. dillərə tərcüməsinin təqdimatını aparır. Bundan əlavə, o, daşnak terroristlərinin rejiminə qarşı mübarizəyə qatılan qaçaq həyatı sürən insanların həyatından bəhs edən Alı Kavkazyalının “Qartallar sınır tanımaz” kitabının təqdimatını keçirib. Şairə, publisist, Azərbaycan Yaziçilar Birliyinin, Aşıqlar Birliyinin, Jurnalistlər Birliyinin üzvüdür. Güllü xanım Dərviş Osman Əhmədoğlunun “Mən Borçalıda qaldım” kitabının redaktoru, Maksim Sarıqayanın “Göyçə həsrətli bir ömür”, Əhməd Qəşəmoğlunun “Eşqdən o yana bax”, Aqşin Əlikərimlinin” Təbrizdən Təbrizə təqdimat”, Səfər Boluşlunun “Məndən” və sair sənət adamlarının şeir kitablarının təqdimatlarını aparan və öz ifasında şeirlərdən parçalar da səsləndirəndir.
İllərdir ki, o, “Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi” ictimai birliyinin sədridir. Mən də, arada bir o məclisin tədbirlərinə gedirəm. Amma ora necə düşdüyümü heç özüm də bilmirəm. Sadəcə sevinirəm ki, xalqın yaratdığı folklor nümunələrindən bəhrələndim. Çox vaxt tədbirlər onun Əhmədlidə yerləşən evində keçirilib. Sonralar tədbirlər üçün Güllü xanıma müxtəlif məkanlar qapı açdı. “Ev ofisi” isə öz yerində. Ora həm də Kəlağayı muzeyidir.
Mirvarid Dilbazi poeziya məclisində unudulmaz şairənin yaradıcılığı ətraflı təblığ olunur. Məclis folklorumuza, ənənələrimizə, xüzusi ilə aşıq yaradıcılığına güzgü tutur. “Dədə Qorqud” ictimai birliyinin sədri Xətai bəy məclisin daimi qonaqlarındandır. Şairlər, təşkilat nümayəndələri, rəssamlar, aşıqlar Güllü xanımın məclislərinin daimi qonaqlarıdır. Aşıq Gözəl Kəlbəcərlinin səsi bizi dağların çiçəklərinin ətrinə, sazı ozanların əks-sədasına kökləyirdi. Poeziya məclisinin idarə heyətinin üzvü Vüsal Seyranoğlunun xidmətını qeyd etməmək mümkün deyil. Tədbirlər M. Dilbazinin, Dədə Ələsgərin, Səməd Vurğunun Vətənimizi tərənnüm edən şeirləri ilə başlayırdı. Uzaqdan, yaxından gələn hər kəs özündə ruh dincəlişi tapırdı.
Mirvarid Dilbazi yaradıcılığının bu günkü oxuculara daha əlçatan olması ilə əlaqədar təşəbbüslər göstərərək şeirlərini ədəbiyyat nümayəndələri ilə birlikdə “Bənövşələr üstə göz yaşı” və “Öz içindən yanan bir ocağam mən” kitablarının latın əlifbasına çevrilməsinə nail olub. İctımai birliyin üzvləri ilə Qocalar evində konsertlərlə çixiş edirlər, çoxlu sayda şəhid tədbirləri keçirilir. Rəssam Gülnarə Məmmədova da Azərbaycanın uzaq bölgəsindən gələrək, çəkdiyi şəhid portretlərini, yaradıcı insanların rəsmlərini tədbir iştirakçilarına nümayiş etdirir.
Güllü haqqa olmaz əvəz,
Yurd verilməz, yurd bölünməz
Şəhid olan vallah ölməz,
Ağlama, şəhid anası.
Güllü xanımın ideyalarla dolu həyatı mənəvi harmoniyasına bağlıdır. Səmimi, olduqca diqqətli, ailə dəyərlərinə qiymət verən fəal Azərbaycan qadınıdır. O, II Türk Dünyası simpoziumunun iştirakçısı olub. II və III Türk Dünyası ədəbiyyat və kitab festivallarında ıştırakçı, moderator olub. Güllü xanım sabaha inamla, həyat yanğısı ilə yaşayır. Bir ğün nənəsinin ona verdiyi noxudu kəlağayını başına örtərkən fikrə gedir:
“Bəlkə yüz illərin yadiğarı olan kəlağayının təbliğatına başlayim?” Tərəddüd içərisində qalır. Əvvəlcə bu ideyanın reallığı onda şübhələr yaradır. Həyəcan dolu günləri başlanır. Evində şəxsi Azərbaycan Kəlağayı Muzeyi yaradır. Teleçəkiliş qrupları, qəzet müxbirləri bu ünvandan o qədər reportajlar hazırlayıblar ki!..
Azərbaycan qadınının bir ovuca yerləşən, amma içi dolu eşqi, isməti, mərhəməti, məharətı, qüssəsi, mərdliyinin rəmzi olan kəlağayı -şahanə baş örtüyümüz! Əğər kəlağayı bu günə qədər qorunub saxlanıbsa, bu Azərbaycan qadınının ruhunun, gözəlliyinin rəmzi, mənəvi qüvvəsinin təzahürüdür. Azərbaycan kəlağayısının təbliğatı elimizi bürüdü. Bu təşəbbüs kəlağayı haqqında olan təsəvvürümüzü təşkil olunan tədbirlərlə büsbütün dəyışdi. Azərbaycanın, demək olar ki, bütün bölgələrində keçirilən sazlı-sözlü kəlağayı tədbirləri el bayramına çevrildi. Bədii təfəkkürün məhsulu kəlağayımızda kökümüzün ruhu olan dühalarımızın – Nizami Gəncəvinin, Pənahəli xanın, Nəsiminin, Qasım bəy Zakirin, Abbas Tufarqanlının, Aşıq Ələsgərin, Xurşidbanu Natəvanın, Üzeyir Hacıbəylinin, Səməd Vurğunun portretləri yaradıldı. 54 üsulla əmələ gələn kəlağayıda yaranan portretlər milli-mənəvi dəyərlərimizə böyük töhfədir. Azərbaycan kəlağayısı millətləri, müxtəlif sənət adamlarını birləşdirdi.
Güllü xanım Azərbaycan Respublikası Qeyri Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin elan etdiyi qrant müsabiqələrində qalib olaraq iki kitab ərsəyə gətirdi. Kəlağayı haqqında 76 şeir toplanmış kitab Dədə Ələsgərə istinadən “Kəlağayı əlvan qıyqacı” adı ilə nəşr edilib. İkincı kitabı “Azərbaycan kəlağayısı min illərin yadigarı” da bizlərə gözəldən-gözəl töhfədir. Bu uğurlar Güllü xanıma dövlət tərəfindən göstərilən diqqət və qaygının təzahürüdür. O, dayanmır, yenə ruhundan qaynaqlanır. Kəlağayı Güllü xanım üçün əfsanəvi baş örtüyü idi. O, artıq kəlağayı simvoluna çevrilmişdir.
Azərbaycanın müxtəlif bölgələrindən olan qadınlar Güllü xanımın ətrafına toplandı. Onlar yetərli kəlağayı qrupu təşkil etdilər. Qrup isti bir ailə ocağına çevrildi. Və aşkara çıxara bilmədikləri istedadlarını güvənli şəkildə biri-biriləri ilə bölüşməyə başladılar. Bu gün qrupu şairlər ocağı adlandırmaq olar. Hər bir xanım bacardığı qədər kəlağayını şeirlərində yaşatmaq həvəsindədir və çox istedadla Azərbaycan qadınının əfsanəvi baş örtüyünü mənəvi düşüncələrindən süzərək şeirlər məcmuəsinə çevirir. Şeirlərdə sevgi, həyəcan, həyat bilğiləri, talelər, insan xarakterləri əks olunur. Xanımların biri-birinə isti münasibətləri, kəlağayıya olan sevği şeir kitablarına həvəsi artırmağa başladı və nəticəsi yeni kitabların yaranması oldu. “Anam kəlağaydı, kəlağay anam” və “Anam kəlağaylı bir muğam idi” adlı kitabları işıq üzü gördü. Bu kitablarda Güllü ocağına yığılan xanımların duyğu və düşüncələri ipə-sapa düzülüb. Onlar-Brilyant Atəş,Yeganə Məmmədova, şairə, publisist Sevil xanım., Arzu Yaqubqızı, Könül İbrahimsoy, Sevda Səfərli, Adilə Nəzər, Şölə Cəlilə Məmmədova, Həvva Nazim, Mərziyə Sarvan, Məhluqə Gədəbəyli, Aliyə Rzayeva, Ağaminə xanım, Əzizə xanım, Xədicə xanım şeirləri ilə bizi dünyanın gözəlliklərinin seyrinə aparır.
Prezident təqaüdçüsü Tərlan xanım Musayeva, Hənifə xanım, Kəmalə xanım, Fatimə xanım, Yasəmən xanım, Lilpar xanım tədbirlərin fəal iştirakçılarıdır. Sadaladığım xanımların əksəriyyəti Azərbaycanın bütün bölgələrində keçirilən kəlağayı təbligatı tədbirlərində Güllü xanımın yanında olublar. Şəhidlərin ana və bacıları da qrupun üzvü kimi keçirilən tədbirlərdə iştirak edərək təsəlli tapırlar. Bu mənəvi qadın ordusunu birliyə gətirmək

Güllü xanımın əvəzsiz zəhmətidir.
Hər dəfə tədbir üçün lazımı ləvazimatları daşımaq, üstəlik 50 kəlağayı ilə məkanı bəzəmək və s. böyük zəhmət tələb edir. Bir dəfə tədbirdən sonra kəlağayiları toplayarkən Güllü xanım dedi bükməyin onu səhərə qədər oturub kitab formasında bükəcəyəm. İki il ərzində fasiləsiz o, bu işləri görürdü. Və nəhayət, 27 aprel 2024-cü ildə Azərbaycanda ilk dəfə möhtəşəm sazlı-sözlü kəlağayı festivali keçirildi.
Xanımların yaradıcılığına diqqət də davam edir. Bu yaxınlarda Güllü xanımın təşkilatçılığı ilə şairə, publisist Brilyant Atəşin “Nənəmin kəlağayısı”, Arzu Yaqubqızının “Nağıl kəlağayım, sirr kəlağayim” adlı şeir kitablarının təqdimatı keçirildi.
Neçə vaxtdır Gülllü xanım narahatdır. Yenə iç boğçası açılır. Muzeyi təsəvvüründə al-əlvan rənglərdə görür və Qurama toxunuşuna başlayır. Çox maraqlı əl işləri ilə bu ilin iyun ayının 20–21-i İçərişəhərdə keçirilən Beynəlxalq Qurama Festivalına dəvət alır.
İftixarla deyim ki, kəlağayı 2014-cü ildə UNESCO-nun geyri-maddi mədəni irsin reprezentativ siyahısına daxil edilmişdir. Güllü xanım kəlağayı təbliğatını ictimaillət arasında elə ürəkdən aparır ki, sazla-sözlə elə vəsf edir ki, artıq qadınlarımız kütləvi şəkildə kəlağayı örtməyə başlayıblar.
Güllü xanım torpağına, millətinə sonsuz sevgi ilə yaşayır. Ailəsinə də tövsiyəsi budur. Bu baxımdan oğluna müraciəti maraqlıdır:
Sevgi qapısına ol açar, oğlum.
O yolu getməyi düz bacar, oğlum.
Azərbaycana sevgi ilə baxan, onu gözəl görmək istəyən Güllü xanımı 55 illik yubileyi münasibətilə ürəkdən təbrik edirəm.
...İki ilə yaxın fasiləsiz davam edən tədbirlərin birindən çıxarkən ondan soruşdum ki, artıq kəlağayı mövzusu bitdimi? Hələ indi başlayıram,-dedi.
Yolunuz açıq olsun Güllü xanım!
Natəvan ƏLİYEVA,
“Ailələrə Dayaq” xeyriyyə ictimai birliyinin sədri