TÜRKİYƏ-AZƏRBAYCAN MƏDƏNİ ƏLAQƏLƏRİNİN SİMGƏSİ “TAR”
Bu məqaləmizə seçdiyim başlığı kecən ilin 31 dekabr və bu ilin yanvarın 2-də Türkiyənin məşhur “Anadolu Ajan”,“ahaber” kanallarına verdiyim müsahibədə yekun cümlə olaraq fikrimi tamamladığımı yaxşı xatırlayıram.

Prof. Dr. İlqar Cəmiloğlunun ilk qabırğalı tar haqda “a haber” kanalına verdiyi müsahibə
Çünki bu fikrimin bir əsası var idi. Türkiyədə Azərbaycan xalq musiqisinin şah musiqi aləti olan, Mirzə Sadıq Əsədoğlundan bizlərə yadigar qalan ecazkar səsli, klassik muğamlarımızı, xalq rəqslərimizi, dəramədlərimizi, min bir rənglərimizi, xalq mahnılarımızı çala bilən, geniş imkanlara malik tar alətimizin nə zamansa Türkiyədə istehsal olunması mənim arzularımdan biri idi. Şükürlər olsun ki, 23 illik arzumu Mustafa Akkayanın xoşməramlı münasibəti, istedadı, zəngin təcrübəyə əsaslanan biliyi və bacarığı ilə gerçəkləşdirməyin bugünkü sevincini yaşamaqdayam.

Mustafa Akkayanın əl işi, ilk qabırğalı tar 28.01- 2023
Qaziantepin məşhur bağlama ustası-sazbənd Mustafa Akkayanın araya-ərsəyə gətirdiyi ikinci şahanə görkəmli qabırğalı tarı bu gün, yəni 24 iyunda emalatxanasına etdiyim ziyarət zamanı ilk gördüyümdə, həyəcanla alıb çaldığımda qeyri iradi olaraq heyrətimi gizlədə bilmədim, dəyərli oxucularım. Səkkiz il ərzində tar alətinin bütün sirlərini, incəliklərini bu istedadlı sənət adamına: Mustafa bəyə anlatdığım zaman bir gün işvəli, nazlı-qəmzəli görünümlü, möcüzəli səsli tarı vurğunluqla, sevinc qarışıq heyrətamizliklə çaldığım zaman əlimdən yerə qoya bilmədiyimi səmimiyyətimlə etiraf edirəm. Hey çalmaq istəyirdim. Sanki bir sehirli qüvvə köksümü tarın çanağına yapışdırmışdı. Heç ayrıla bilimirdim ki? Özüm də heç ayrılmaq istəmirdim. Çünki canı-könüldən aşiq olmuşdum. Vurulmuşdum Məcnun kimi bu ağacdan cana gəlmiş tar isimli Leylimə...
Həyatda çox sevinclər yaşasam da bu sevincimin tayı-bərabəri yox idi. Səbəbi bu idi ki, uzun illər arzuladığım xoş mərama bu gün nail olmuşdum. Anidən tar qarışıq qucaqlayıb alnından öpməklə sevincimi qeyri iradi olaraq bu şəkildə ifadə etməklə təskinlik tapa bildim. Və xeyir duamı verərək gözəl görünümlü cilvəli ahəngli qəmli, kövrək, zərif səsli, incə nəfəsli, bəzən də nərə səsli hayqırtılı sədalı, tar adlı əsərin müəllifinə təşəkkürümü bildirdim. 7-8 saat necə tez gəldi-keçdi heç özüm də bilmədim. Çünki bu saatlar ömrümə həkk olan ən gözəl bəxtəvərlik hissilərini qəlbimdə yaşatdığım ən gözəl anım idi. Kaş bu günkü kimi hər günüm bəxtəfərliklə dolu, iftixar etdiyim gün olaraq bax beləcə olaydı...
Ulu babalarımız necə də gözəl demişlər: “İl var bir günə dəyməz, gün var min aya dəyər”. Məhz bu gün oldu min aya dəyən 24 iyun tarixi.
23 ildir ki, Türkiyədə tar alətinin çatışmazlığının problemini yaşamaqdadır Türk musiqiçiləri. Tar çalmaq istəsələr də tar alətini tapmaq çox çətin məsələ idi. Azərbaycandan tar aləti gətirmək də çox müşkül məsələ idi. Yolda sına, qırıla bilərdi. Bəzən də bunu risqə alaraq gətirdən musiqiçilər də oldu. Fəqət Ərzurum Atatürk Universitetində çalışdığım 2000-2006 illər arasında və 2007-ci ildən günümüzə kimi Qaziantep Universiteti Türk Musiqisi Dövlət Konservatoriyasında, tarın tədrisində bu alətə olan artan tələb qarşısında çarəsiz idim. Özümün çaldığım tarımın səsini dinləyən tələbələrin marağı artsa da bu aləti haradan alacaqlarının maddım-maddım baxışları qarşısında naəlac qaldıqlarını dəfələrlə müşahidə etmiş olub özüm də məyusluq hissləri keçirirdim. Uzun illər bu barədə çözüm yollarını axtarırdım. Fəqət bir xoş gündə, 2015-ci ildə yolum Mustafa Akkaya adlı həlim təbiətli, gözü-könlü tox səmimi bir qardaşımızı, sazbəndi özüm üçün kəşf etdiyimdə, mənən hiss etdim ki, Qaziantepdə türk təbiri ilə desək “tar alətinin bütün incəliklərinə kimi yapsa Mustafa Bəy yapar”. Bu inamımdan heç vaz keçmirdim. Hər dəfə görüşdüyüm zaman tar barədə gizli sirrləri, şəkilləri video görüntüləri açıb tökürdüm ki, ilgisini, marağını çəkə biləm. Şükürlər olsun ki, cəhdim hədər getmədi və söz verdi ki, imkan daxilində vaxt tapan kimi bu alətin istehsalına başlayacağam. Və 7 il ərzində nəhayət ki, arzum gerçəkləşdi və yeni qabırğalı tarın işıq üzü görməsinə şahid oldum.
Ürəyimdə şükr edirdim ki, məramım həyata keçmək, arzularım göyərmək üzrədir. İlk tarın yapılması ilə əlaqədar 2022-ci 7 avqust tarixində “525-ci qəzet”də “Tar da birdir, saz da birdir” adlı məqalə də yayınlatdım ki, xalqımız bilsin ki, ilk dəfə qabırğalı tar Gaziantep şəhərində yaşayan məşhur sənətkar Mustafa Akkaya adlı ustanın xeyir-duası ilə hasil olub.
Bugünkü tarı çala-çala mənən xəyalım böyük tar ustası, Azərbaycanın Xalq Artisti Bəhram Nəsibovdan “Şəhra-şüb” muğamını1981-ci ildə sənətkarın ocağında öyrənərkən tarın bütün simlərinə bir mizrabla coşğulu vurduğu arpeciosayağı ahəngdar sədanı, o tərzdə vurduğum zaman sanki ustadın tarını çalmış kimi qeyri iradi olaraq özümü hiss etdim bir neçə dəfə. İlk ikinci tar da birinci alət kimi səs-səda, haray-həşir salırdı. Çala-çala özüm də sanki kənardan bu sədaları aşıb-daşan çoşğulu çayın sel səsi kimi çağlarlığına dinşək kəsilərək məftun olmuşdum. Türk təbiri ilə“Ay Mustafa bəy əlinə sağlıq, nə gözəl bir tar musiqi mədəniyyətimizə, Anadolu musiqi cameəsinə bəxş etmisən. Allah səni qorusun” deməklə kifayətləndim. Özü də bu xoş sözlərimin təsiri ilə həyəcanlanmaqla, həm də məmnun qalmışdı. Beləcə tarla, çal-çağırla, muğamlarımızdan bəzi örnəklərlə səslənmə müşayiətində bir mübarək gün yaşadıq, əslində isə mənim üçün bir ömür yaşadım deyərdim.

Prof.Dr. İlqar Cəmiloğlu, Qaziantepli məşhur usta Mustafa Akkayanın əl işi, ikinci qabırğalı tar ilə / 24.06-2023
Uğurlar olsun Mustafa bəy! Bugünkü görüşümüzdə daha bir söz verdin ki, Azərbaycan aşıq sazını da qısa zamanda yapmağa dair razılaşma əldə etdiyimin mutluluğunu da yaşamış oldum. Bilirəm ki, söz verməkdə çətinlik çəkirsən. Lakin sözü verdinsə demək nə olursa olsun o işi gerçəkləşdirəcəksən. Çünki, mən sənin səmimiyyətinə inanmaqla, doğru-dürüstlüyünü, sözü bütöv əsl insan olduğunu dəfələrlə müşahidə etmişəm. Yeri gəlmişkən qeyd etməliyəm ki, son illərdə Azərbaycan sazına da maraq Anadoluda atrmaqdadır. Hələki iki keçmiş tələbəm Arzu Qurbani və Yusuf Altunun“TRT İnt” və “TRT Müzik” kanalında Azərbaycan aşıq sazını çaldıqlarını xalqımız üçün xatırlatmaq istərdim.

Prof.Dr. İlqar Cəmiloğlu və keçmiş tələbələrim Arzu Qurbani və Yusuf Altun
Heç şübhəsiz sənin istedadın sayəsində, mübarək əllərinlə icad olunacaq durnagörünümlü Dədə Qurqud yadigarımız, az bir vaxtda öz həllini tapacaq və qabırğalı aşıq sazımızın Qaziantep-Azərbaycan musiqi kültürü sahəsində daha bir mənəvi körpü kimi, “Bir millət iki dövlət” adlı qardaşlarımızın, sənətçilərimizin bir-birinə yaxınlaşmasına vəsilə olacaq. Uğurlar olsun Mustafa bəy!!!

İlqar CƏMİLOĞLU İMAMVERDİYEV
Sənətşünaslıqelmləri doktoru, professor,
QaziantepUniversiteti Türk MusiqisiDövlətKonservatoriyasınınmüəllimi.
Türk Xalqmusiqisinəxidmət mükafatçısı
24.06 -2024 /Qazianep