“Azərbaycanın turizm potensialı artıq ölkəmizin inkişafına, xalqımızın rifah halının yaxşılaşmasına xidmət göstərir".

İlham Əliyev

Azərbaycan Respublikasının

Prezidenti

Orta əsrlər dövründən Azərbaycan Yaxın və Orta Şərqin, İslam dünyasının ən inkişaf etmiş ölkələrindən biri kimi tanınıb. Həmin dövrdə yurdumuza qədəm basan ərəb, türk, rus və avropalı səyyahlar gördüklərini qələmə alaraq, vətənimizin qonaqpərvərliyindən, memarlıq incilərindən, təbii sərvətlərindən söhbət açmışlar. Ötən əsrin 20-30-cu illərindən Bakıda və Gəncədə, 50-60-cı illərdə isə Lənkəranda, Naftalanda, Mingəçevirdə, Qubada, Zaqatalada, Şəkidə turizm və ekskursiya büroları fəaliyyətə başlayır. Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışından sonra turizm sahəsinə diqqət artırıldı. 1999-cu ildə Milli Məclisdə "Turizm haqqında" qənun qəbul edildi. 1999-cu il iyulun 27-də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən "Turizm haqqında" fərman imzaladı, "2002-2005-ci illər üçün" Dövlət Proqramı təsdiq edildi.

Ulu öndərin qayğısı sayəsində turizmlə bağlı geniş infrastrukturlar yaradıldı, abadlıq və tikinti işləri vüsət aldı. Turizmin qeyri-neft sektorunun ən gəlirli sahəsinə çevrilməsi istiqamətində nailiyyətlər əldə olundu. Ən əsası Azərbaycanın mirvarisi Göygöldə, eləcə də Şəkidə, Qəbələdə, İsmayıllıda, Masallıda, Lənkəranda, Astarada, Qubada, Qusarda, Naxçıvanda, Bakıda turizm obyektləri yaradıldı.

Keçmiş SSRİ respublikaları arasında Bakıya turist axını çox olub. 1950-ci ildə Nizami adına istirahət parkında Bakı turist bazasının fəaliyyətə başlamasından sonra Mingəçevirdə, Hacıkənddə, Qəbələdə, Şuşada bir çox turist bazaları yaradılır. 1962-ci ildə 150 nəfərlik "Sputnik" turist çadır şəhərciyinin təşkil edilməsi, Turizm Ekskursiyalar üzrə Azərbaycan Respublikası Şurasının yaradılması turistlərin gəlməsinə təsir göstərir.

1963-cü ildə yaradılan Bakı turistlər klubu o illərdə müəssisə, idarə və ali məktəblərin idman turizmi üzrə möhkəm bazası hesab olunur. 1969-1973-cü illərdə Bakı turistlər klubuna işgüzarlığı, təşkilatçılığı ilə seçilən ziyalı Azər Dünyamalıyev rəhbərlik edib. O, Azərbaycanda turizmin inkişafında xeyli səmərəli işlər gördüyünə görə müxtəlif fəxri fərmanlarla təltif olunub. Bu günlərdə A.Dünyamalıyevlə görüşərkən o, qeyd etdi ki, SSRİ dövründə ümummilli lider Heydər Əliyev milli turizmin inkişafına həmişə diqqət və qayğı göstərib. 1973-cü ildə 1943 yerlik "Azərbaycan" və 1975-ci ildə 350 yerlik "Qarabağ" mehmanxanalarının, 1978-ci ildə "İnturist" Səhmdar Cəmiyyətinin tabeliyindəki 200 yerlik "Moskva" mehmanxanasının, 1985-ci ildə isə 1100 yerlik "Abşeron" turist mehmanxanasının istifadəyə verilməsində onun xidmətləri böyük olub. Məhz 1983-cü ildə SSRİ Nazirlər Sovetinin birinci müavini vəzifəsində işləyən Heydər Əliyevin təşəbbüsü sayəsində Xəzərin Azərbaycan sahillərində ümumittifaq əhəmiyyətli kurort zonasının yaradılması haqqında qərar qəbul edilir.

Uzaqgörən dövlət xadiminin  bu təşəbbüsündən sonra Azərbaycanda 2000-ci ilə qədər turizmin inkişaf sxemi qəbul edilsə də, 1988-ci ildə İrəvanda başlanan etnik təmizləmə siyasəti buna mane olur. Torpaqlarımızın 20 faizini işğal edən ermənilər tarixi abidələrimizi, mədəniyyət ocaqlarını məhv edir, turizm obyektlərini dağıdırlar. Ermənistanın xalqımıza qarşı apardığı işğalçı müharibə nəticəsində turizm sahəsində ciddi tənəzzül yaranır.

A.Dünyamalıyev sovet dövründə ölkəmizdə turizmə böyük maraq olduğunu vurğulayaraq. söylədi ki, vaxtı ilə qardaşı Qəzənfər də turizm üzrə idman ustası olub, 30-dan çox dağ yürüşlərində iştirak edib. O, özü indiki Sankt-Peterburq şəhərindəki Ali Həmkarlar mədəniyyət məktəbi institutunun "Həmkarlar təşkilatlarında idarəetmə" fakültəsini bitirsə də Turizm iqtisadiyyatı üzrə diplom işini müvəffəqiyyətlə müdafiə edib və keçmiş SSRİ respublikalarında turizm üzrə nazirliklərin yaradılması məsələsini ön plana çəkib.

Qeyd edim ki, müsahibim 1973-cü ildə Bakı turistlər klubunun direktoru işləyərkən həmin ildə 30 mindən çox turistin kluba müraciət etməsinin də şahidi olduğunu bildirir. Həmin klub turist səfərlərini təşkil edərək, lazımi ləvazimatları (çadırları, hava ilə doldurulan döşəkçələri) turistlərə kirayə verirdi. Həmin  illərin may aylarında Bakı turistlər klubunun yaradılması ilə bağlı keçirilən mərasim təntənəli şəkildə qeyd olunardı. Hətta Alazan çayından başlayaraq, Mingəçevirdən keçən Kür çayınadək qayıqlarla maraqlı gəzintilər təşkil edilərdi. Dənizkənarı parkda isə əsl bayram büsatı qurulardı. Parkda turizmə aid sərgilərin, fotostendlərin təşkili maraqla qarşılanardı. Turizmlə bağlı yürüş Pirqulu-İsmayıllı-Lahıc dağ marşrutu üzrə keçirilərdi. Bakı şəhərindəki turistlərin İsmayıllıda qonaq olması, digər layihə olan "Atam, anam və mən" adlı ailə turist toplantısının Xəzərin Yalama sahillərindəki 450 yerlik "Gilavar" sağlamlıq-turist düşərgəsində təşkili də bayram coşqusu ilə qeyd olunardı. Payız fəslində "Tonqal" mərasiminə turistlərin böyük axını olardı. Çıraqqalada təşkil olunan bu tədbirdə xalq rəqslərimizə əcnəbi turistlər də qoşulardı. A.Dünyamalıyev keçmiş sovet dönəmində Xəzər dənizində Bakı-Həştərxan-Volqoqrad-Moskva marşrutu üzrə işləyən gəmilərin turizm sahəsinə gəlir gətirdiyini vurğulayaraq söylədi ki, "indi turizmin bu sahəsi inkişaf etdirilsə ölkəmizə daha çox turist gələr".

Həqiqətən də Azərbaycana istər 40 il öncə, istərsə də bu gün turistlərin gəlişi torpağımızın zəngin relyefə, füsunkar təbiətə malik olması ilə bağlıdır və ölkəmizdə turizmin inkişafı məqsədilə keçirilən səmərəli layihələrin nəticəsidir ki, əvvəlki mehmanxanalardan fərqli olaraq hazırda 530 komfort şəraitli hotel fəaliyyət göstərir. Azərbaycanda turizmlə bağlı dövlət proqramları qəbul edilib. "Azərbaycanda turizmin inkişafına dair 2002-2005-ci illər üçün" Dövlət Proqramını imzalanmasından sonra ölkəmizdə turizm sektorunun inkişaf etdirilməsinə, sahibkarlığın genişləndirilməsinə yenidən təkan verildi. 2011-ci ildə ölkə başçısı İlham Əliyev tərəfindən Azərbaycanda "Turizm ili" elan olunması yeni məşğulluq mərkəzlərinin açılmasına, biznesin təşkilinə və əhalinin sayının artmasına səbəb oldu. Azərbaycanda dünya standartlarına uyğun mehmanxanaların, xüsusən də Bakıdakı bir çox otellərin və dağ turizmi kompleksi olan Şahdağın fəaliyyəti nəticəsində turistlərə yüksək xidmət göstərilir. Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi ilə Küveyt, Səudiyyə Ərəbistanı, Rusiya, Macarıstan, Yaponiya, Meksika, Argentina, Kuba, Yunanıstan, Fransa, Qazaxıstan, Moldova, Misir, Qətər, Tacikistan, Litva, İordaniya və s dövlətlər arasında beynəlxalq əlaqələr qurulur. 2001-ci ildən Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi ilə Ümumdünya Turizm Təşkilatı  arasında da sıx əməkdaşlıq yaranıb.

BMT-nin Ümumdünya Turizm Təşkilatının icraçı direktoru Soltan Somoqiyin Azərbaycanı beynəlxalq turizm üçün ən perspektivli və dinamik inkişaf edən, böyük potensiala malik mədəniyyət və turizm mərkəzi hesab etməsi bu sahəyə olan dövlət qayğısının təzahürüdür.

"2010-2014-cü illərdə turizmin inkişafına dair" Dövlət Proqramı uğurla icra olunur və  ölkəmizdə turizmin beynəlxalq standartlara uyğun inkişafı üçün daxili və xarici investisiyalar bu sahəyə cəlb edilir. Hazırda insanların asudə vaxtının, qarşılıqlı ünsiyyətin təşkilində turizmin rolu böyükdür. Turizim həm də dünyanın bütün inkişaf etmiş ölkələrində əsas gəlir gətirən sahə hesab olunur. Hər il sentyabr ayının 27-də "Ümumdünya turizm günü"nü  Azərbaycanda, eləcə də dünyanın 150-dən çox ölkəsində qeyd olunur. Turizmlə bağlı ölkəmizdə bir çox beynəlxalq sərgilərin keçirilməsi ənənəvi xarakter alıb. Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi tərəfindən xarici dillərdə nəşr olunan kitabçaların, bukletlərin, fotoalbomların və xəritələrin hazırlanması turist imkanlarının təbliği məqsədilə hazırlanılır. Eyni zamanda Azərbaycanın beynəlxalq forumlara, tədbirlərə və gələcəkdə Avropa Oyunlarına ev sahibliyi etməsi ölkəmizin potensial imkanlı turist məkanı olmasını bir daha göstərir.

Təsadüfi deyil ki, turizm infrastrukturunun inkişaf etdirilməsi istiqamətində Azərbaycanda görülən işlər xarici qonaqlar tərəfindən razılıqla qarşılanır. Turistlər isti yay günlərində Bakıda, Qəbələdə, Naxçıvanda, Qusarda, Qubada, Şəkidə, Şamaxıda, İsmayıllıda, Şabranda, Oğuzda, Xaçmazda, Masallıda və s ərazilərdə daha çox dincəlməyə üstünlük verirlər. Digər mühim cəhət odur ki, paytaxt Bakımızda qonaq olan turistlər şəhərimizə valeh olmaqla yanaşı "Qobustan" qoruğuna,  Qız qalasına, Şirvanşahlar sarayına, "Atəşgah" məbədinə, "Qala" arxeoloji  etnoqrafik muzeyə gələrək Azərbaycanın tarixi haqqında ətraflı və dolğun  məlumatlar əldə edirlər.

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2006-cı ildə imzaladığı fərmana əsasən Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin nəzdində Azərbaycan Turizm İnstitutunun yaradılması ölkəmizdə turizm üzrə milli kadrların  hazırlanmasına xidmət göstərir. Halbuki, ötən illərdə Azərbaycanın turizm sahəsində turistlərlə işləməyi bacaran gənc kadrlara böyük tələbatı olub. İndi bu sahədə Azərbaycanı təmsil edən gənc kadrlarımızın işinə məsuliyyətlə yanaşması, yüksək peşəkarlığı, əcnəbi dilləri mükəmməl bilməsi əsas şərtlər hesab olunur.

Prezidenti İlham Əliyev çıxışında demişdir: "Azərbaycanda yaradılan imkanlar dünya səviyyəsindədir. Bunu bizim vətəndaşlar da, xaricdən gələn turistlər də qeyd edirlər". Bəli, bu gün ölkə başçısının turizm sahəsinə olan diqqət və qayğısı Azərbaycan iqtisadiyyatının, mədəniyyətinin inkişafına, mədəni istirahətin təşkilinə, işsizlik probleminin qismən aradan qaldırılmasına öz layiqli töhfələrini verir. Heydər Əliyev Fondunun həyata keçirdiyi genişmiqyaslı layihələr içərisində mədəniyyətimizin təbliği xüsusi yer tutur. Bu baxımdan işğal altında qalan torpaqlarımızın mədəniyyətini, tarixi abidələrini və bütünlüklə turizm infrastrukturunu əks etdirən kitabların əcnəbi dillərdə nəşr edilməsi təqdirəlayiq hadisədir. 

Bu il martın 31-də Quba Soyqırımı Memorial Kompleksində olarkən ermənilər tərəfindən azərbaycanlıların vəhşicəsinə qətlə yetirildiyi məzarlıqda xarici turistlərin çoxluq təşkil etdiyinin şahidi oldum. Həmin abidə-muzeydə Bakı, Şamaxı, Quba, Göyçay və Cavad qəzalarında müsəlman əhalisinin soyqırımı tarixi tam əhatəli əksini tapıb. Memorial kompleksdə Heydər Əliyev Fondu tərəfindən xarici dillərdə erməni vəhşiliyindən bəhs edən müxtəlif kitab və kitabçaların nümayiş olunması turistlərin böyük marağına səbəb olmuşdu. Deyərdim ki, belə topluların ölkəmizə gələn əcnəbi turistlərin diqqətinə çatdırılması Azərbaycan həqiqətlərinin dünyada tanıdılması istiqamətində erməni soyqırımı azarkeşlərinə ən layiqli cavab olacaq.

Gün gələcək ki, Qarabağ torpağı işğaldan azad olacaq, xalqımız əzəli Azərbaycan torpağında turistləri böyük sevinc və məhəbbətlə qarşılayacaq! 

Təranə Cəbiyeva

Məqalə Mədəniyyət və Turizm

Nazirliyinin Azərbaycanda milli

turizmin inkişafına həsr olunmuş

müsabiqəsinə təqdim edilir.