Sabahın havası - Bakıya yağış, dağlıq rayonlara qar yağacaq

Martın 6-da Bakıda və Abşeron yarımadasında hava şəraitinin dəyişkən buludlu olacağı, arabir tutulacağı, əsasən yağmursuz keçəcəyi gözlənilir.
Milli Hidrometeorologiya Xidmətindən verilən məlumata görə, gecə və axşam bəzi yerlərdə yağış yağacağı, şimşək çaxacağı ehtimalı var. Arabir güclənən şimal-qərb küləyi əsəcək.
Havanın temperaturu gecə 10-14° isti, gündüz 15-19° isti olacaq. Atmosfer təzyiqi 756 mm civə sütunundan 760 mm civə sütununa yüksələcək. Nisbi rütubət 70-80 % olacaq.
Azərbaycanın rayonlarında bəzi yerlərdə arabir yağıntılı olacağı gözlənilir. Ayrı-ayrı yerlərdə arabir leysan xarakterli intensiv olacağı, şimşək çaxacağı, dolu düşəcəyi, yüksək dağlıq ərazilərdə qar yağacağı ehtimalı var. Gecə və səhər bəzi yerlərdə arabir duman olacaq. Qərb küləyi bəzi yerlərdə arabir güclənəcək.
Havanın temperaturu gecə 11-15° isti, gündüz 16-21° isti, dağlarda gecə 2-7° isti, gündüz 7-12° isti olacaq.

Vətənləşən oğul

Vətən müharibəsi Müzəffər Ali Baş Komandanın rəhbərliyi ilə rəşadətli Azərbaycan Ordusunun şücaəti, qəhrəmanlığı sayəsində Böyük Qələbə ilə başa çatdı. Bu müqəddəs yolda şəhidlərimizin Vətən sevgisini sabahlarımız üçün yaşadacağıq. Şəhidlər xalqımıza ölçüyəgəlməz qürur, fəxr hissi yaşatmaqdadır. Şəhidlik Vətənə sonsuz sevginin təcəssümüdür. Bu zirvəyə çatmaq, bu məqama yüksəlmək hər insana nəsib olmur.
İkinci Qarabağ müharibəsində Şəhidlik zirvəsinə ucalan, müqəddəs amallar uğrunda döyüşən Vətən və xalq yolunda canını fəda edən döyüşçülərimizdən biri də Zaur Kamal oğlu Mədətovdur.
Zaur Mədətov 1999-cu il noyabrın 16-da Sumqayıt şəhərində anadan olub. 2006-cı ildə Abşeron rayonunun ərazisində müvəqqəti yerləşən Qubadlı rayonunun Xanlıq kənd tam orta məktəbinə gedib. Daha sonra təhsilini Nizami rayonunun 277 nömrəli tam orta məktəbində davam edib və 2017-ci ildə orta təhsilini bitirib. İdmanın cüdo növü ilə məşğul olub, Azərbaycan daxili və beynəlxalq yarışlarda bir sıra uğurlara imza atıb.
Zaur Mədətov 2018-2019-cu illərdə Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin "N" saylı hərbi hissəsində müddətli həqiqi hərbi xidmətdə olub. 2020-ci ilin iyul ayında baş verən Tovuz döyüşlərindən sonra SHXÇDX-yə müraciət edib və sentyabrın əvvəllərində döyüşlərə yollanıb.
Azərbaycan Ordusunun əsgəri olan Zaur Mədətov 2020-ci il sentyabrın 27-də Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən Ermənistan işğalı altında olan ərazilərin azad edilməsi və Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpa olunması üçün başlanan İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı Cəbrayılın və Füzulinin azadlığı uğrunda gedən döyüşlərdə savaşıb. Zaur Mədətov oktyabrın 8-də Füzulinin azad edilməsi zamanı şəhid olub. Sumqayıt şəhərinin Şəhidlər Xiyabanında dəfn olunub.
Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün təmin edilməsi uğrunda döyüş əməliyyatlarına qatılan və hərbi hissə qarşısında qoyulmuş tapşırıqların icrası zamanı vəzifə borcunu şərəflə yerinə yetirdiyi üçün Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 15.12.2020-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Zaur Mədətov ölümündən sonra "Vətən uğrunda" medalı ilə təltif edilib.
Azərbaycanın Cəbrayıl rayonunun işğaldan azad edilməsi uğrunda aparılan döyüş əməliyyatlarına qatılaraq şəxsi igidliyi və şücaəti nümayiş etdirdiyinə görə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 24.12.2020-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Zaur Mədətov ölümündən sonra "Cəbrayılın azad olunmasına görə" medalı ilə təltif edilib.
Peyğəmbərimiz (s.ə.s) şəhidlik haqqinda buyurmuşdu: “Cənnətə girən şəxs, yer üzünün bütün nemətləri ona verildiyi təqdirdə belə, dünyaya qayitmaq istəməz. Təkcə şəhiddən başqa. Şəhid on dəfə dünyaya gəlib, on dəfə də şəhid olmaq istər”. Şəhidlər Vətən, millət, dövlət yolunda ölümün üzərinə gözlərini belə qırpmadan yürüyə bilirlər”.
Vətənə sədaqət və sevgisini öz canından üstün tutan, bu yolda şəhid olan qəhrəman hərbçimizin məzarini ziyarət etdim. Sıralanmiş şəhid məzarlari… Müqəddəs torpağın müqəddəslik nişanələri. Əzəmətlə dalğalanan üçrəngli bayrağımızın kölgəsində şəhidlərin gülümsəyən məğrur şəkilləri…Hər baxışdan bir məna süzülür. Zaurun məzarina baxaraq dondum. Baxışındakı məna, cavan ömrünü, arzularını torpağa qurban verən Şəhidimin həyatı canlandı gözümün önündə…Vətən torpağının hər qarışını canından əziz bilən igid həmvətənlərimin müqəddəs ruhu qarşısında ehtiramla baş əyərək, qürur duydum.
Zaur Mədətov uşaqlıqdan cüdo idman növü ilə məşğul olub. Uşaqlıqdan Azərbaycan bayrağını dalğalandırmaq Şəhidimizin qürur mənbəyi olub.
Müharibəyə qədər bacarığı və əzmi ilə müxtəlif idman yarışlarında bayrağımızı ucalardan uca edib. Ən yüksək kürsülərdən qürurla bayrağımıza tamaşa edib. Himnimizi səsləndirib. Onun bir arzusu da Qarabağda Azərbaycan bayrağını dalğalandırmaq idi. Müharibəyə qatılan cüdoçu Zaur Mədətov burada rəqiblərin ən çox gözləniləni qəddar düşməni məğlub edənlərdən olub. Yenə ən yüksək kürsüyə qalxıb. Bu dəfə qalib vətənin şəhid oğlu kimi.
Zaur Mədətov hələ uşaq yaşlarından vətənə olan sevgisi ilə seçilib. Hərbi xidmətə yola düşəndə sevincinin həddi-hüdudu olmayıb. Füzuli və Cəbrayılın azad olunmasında fəal iştirak edib. Atasi hər Zaurla danışanda “narahat olmayın, mən yaxşıyam”- deyirdi.
Anası danışır ki, Zaur çox mərd, vətənpər olduğundan, həmişə “ana nə vaxt müharibə başlayacaq, biz gedib qisas alacayıq” deyirdi."Zəhmətkeş, vətənpərvər, dağ vüqarlı qardaşımı itirdim, Vətən sağ olsun!"- deyir qardaşı. Döyüş yoldaşları Zaurun həmişə önə atılaraq döyüşə can atmağından danışırdı. Zaurun müharibədə bir sözu vard: “siz evin tək uşağısız, mən Şəhid olsam mənim evdə qardaşım var.”- deyirdi. Zaur kimi oğulların yoxluğu ürəyimizi ocaq tək yandırsa da, hər şeyə rəğmən onları tanımaq, soydaşı olmaq böyük fəxrdir.
Bir zamanlar bizim həmvətəniydin, indi Vətənləşibsən…

Xalqıma son sözüm budur, nəhayət,
Ailəm və torpağim sizə əmanət!
Tanrım şəhidinə veribdir qiymət,
Üzü ağ gedirəm mən hüzuruna,
Fəxr elə oğlunla, ağlama ana!

Mələk Məmmədova

Bakı Qızlar Universiteti, Sosial-pedaqoji fakültənin 4-cü kurs tələbəsi

Uşaqdan gəlin olmaz..!
Son zamanların problemlərindən biri də erkən nigahdır. Erkən nigah fizioloji olaraq qadınların istismar edilməsi, onların hüquqlarının pozulmasıdır. UNİCEF-in məlumatına görə, Azərbaycanda il boyu təxminən 15 yaşına çatmamış beş minə qədər qız ailə qurur. Məhz Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasında qeyd olunur ki, hər kəsin qanunla nəzərdə tutulmuş yaşa çatdıqda ailə qurmaq hüququ var. Nigah könullüyə əsasən bağlanılır, heç kəs zorla evləndirilə bilməz. Təəssüflər olsun ki, müxtəlif məqsədlər üçün bəzi valideynlər
yeniyetmələrin uşaqlıq həyatını əlindən alıb, erkən nigaha cəlb edirlər. Belələri övladlarını oxudub, bir peşə sahibi etmək əvəzinə, onların "xoşbəxtliyini" erkən nigahda görürlər. Sonra da, bunu "İslam dininin müqəddəs dəyərləri" kimi təqdim edərək, özlərinə haqq qazandırmağa çalışırlar. Əslində, bu düşüncə tərzi islam dininin müqəddəs dəyərləri ilə deyil, patriarxal cəmiyyətin, qızlara verdiyi ənənəvi qiymətlə bağlıdır.
Unutmayaq ki, yeniyetmələr fizioloji-psixoloji cəhətdən ailə qurmaq üçün tam olaraq formalaşmayıblar. Erkən nigah xüsusən də, qızların sağlamlığını təhlükə altına alır. Yəni, 18 yaşdan kiçik anaların 35-55 faizi, yarımçıq və ya normadan az çəkili uşaqlar dünyaya gətirir. Hətta doğularkən ölən uşaqların sayı 60 faizdən yüksəkdir. Belə nəticəyə gəlmək olar ki, erkən nigah təkcə ananın deyil, uşağın da sağlamlığı üçün təhlükədir. Hələ sağlam dünyaya gələn uşağın taleyi necə olacaq bəlli deyil.
Çox zaman erkən ailə quran qızların özləri uşaqlıq dövrünü yaşadığı üçün ana olan zaman uşaqlarına laqeyd yanaşırlar. Bəzən ailə quran azyaşlılar başqa bir mühitə öyrəşə bilmir. Bu kimi səbəblər ailədaxili münaqişələrə yol açır. Yeniyetmələrin də problemlərə yanaşma tərzi tam olaraq inkişaf etmədiyindən, bəzən çıxış yolunu intiharda görürlər. Erkən nigah azyaşlı oğlanlar üçün də çox ağır yükdür. Ümumiyyətlə, əlində işi olmayan, ailəsinin gücü hesabına dolanan uşaqdan ailə qurmağı gözləmək ağılasığmazdır. Bəzən "ər" rolunu oynayan bu yeniyetmə, ailə böyüdükcə maddi sıxıntılara tab gətirə bilmir, psixoloji travma alaraq ya boşanır, ya içkiyə, ya da narkotikə qurşanır.
Son zamanlar, sosial layihəli verilişlərdə, evdən qaçan azyaşlı övladlarını axtarmağa gələn valideynləri çox görürük. Bu zaman ağılda belə bir sual yaranır: "Axı, azyaşlı qızın evdən qaçmasına səbəb nədir?" Bəzən valideynlər, övladları arasında ayrı-seçkiliyə yol verir. Bu zaman, sevgi əskikliyi yaşayan qızlar, qayğını "çöldə" və ya "sosial mediada" tanış olduğu
"filankəsdə" axtarırlar. Buna görə də valideynlər övladlarına bərabər səviyyədə qayğı göstərməli və onların təlim-tərbiyəsi ilə ciddi məşğul olmalıdır. Əks halda bu problem daha da artacaq. Bu məqamda, sağlam gənclikdən danışmaq çətindir.
Tez-tez eşitdiyimiş faciələrdən biri də, valideynlərin azyaşlı övladlarını özlərindən neçə yaş böyük kişilərə ərə verməsidir. Bu nigahda, tərəflərin müxtəlif məqsədləri olur. Azyaşlı qızla evlənən kişi, onun saflığından istifadə edib, sərbəst hərəkət edərək həyatını yaşayacaq. Onun düşüncəsinə görə ailənin ağası özüdür, arvadının isə söz haqqı yoxdur. Nigahın maddi tərəfini düşünən valideynin ola bilsin ki, imkanı yaxşılaşacaq, lakin övladının loru dildə desək, "bədbəxt" olduğunu bilənə qədər...
Bəzən bu zülmlərə dözüb özlərini çürüdənlər də olur. Bəzən isə həmin azyaşlı qızların düşüncə tərzi formalaşır, haqqını tələb etməyə başlayır. Nəticədə, bu proses ya boşanma ilə, ya da "hegemon" ərin, "ona baş qaldıran" arvadının qatili olması ilə bitir. Əfsuslar olsun ki, minlərlə qadın bu cür cinayətlərin qurbanı olur. Hər bir valideyn bunları nəzərə alıb, yaşından asılı olmayaraq, övladlarını evliliyə tələsdirmədən öncə qarşı tərəfin kim olduğunu araşdırmalı, buna əsasən hərəkət etməlidir. Bununla yanaşı, valideynlər evlilik zamanı tərəflərin bir-birini tanımasına icazə verməlidir. Əks təqdirdə, evlilikdən sonra tərəflər arasında anlaşılmazlıq, ünsiyyət azlığı yaranır. Məhz ailədaxili münaqişənin səbəblərindən biri də, budur.
Övladlarını erkən evliliyə məcbur edən valideynlər bu cür dəhşət saçan problemləri nəzərə almalı, övladlarının xoşbəxtliyini evlilikdə deyil, təhsil və sağlam tərbiyə verməkdə görməlidir. Unutmayaq ki, təhsili olan hər bir vətəndaş, öz şəxsi hüquqlarını müdafiə etməyi bacaracaq. Erkən nigahda çox vaxt təqsirkar valideynlər olur. Lakin, öz istəyi ilə evliliyə həvəs edən azyaşlılar da var. Ailədən olan sevgi əskikliyi, yaşadığı mühitdən çıxıb, "yaxşı" həyata sahib olmaq düşüncəsi onları erkən nigaha cəlb edir. Bu ürəkbulandıran fikirləri onlara unutdurmaq üçün doğru istiqamətə yönləndirmək məqsədilə məktəblərdə kütləvi şəkildə təbliğat layihələri həyata keçirilməlidir. Hətta nəinki şagirdlər, valideynlər də bu layihələrə cəlb olunmalı, məktəbin psixoloqu isə bu cür düşüncədə olan şagirdlərlə ciddi məşğul olmalı, erkən nigahın şahidi olanlar isə yeniyetmənin gələcəyi üçün dövlət orqanlarına müraciət etməlidir. Unutmayaq ki, uşaqdan nə "gəlin" nə də "bəy" olar!..
Aybəniz SƏFƏROVA,

BDU jurnalistika fakültəsinin III kurs tələbəsi

Mətbuat fədailəri: dünəndən bu günə...

​Azərbaycan xalqının taleyində onun milli mətbuatı hər zaman xüsusi yer tutur. Dəyişən zaman fonunda milli dəyərlərimiz öz klassik bütövlüyü ilə bir xalqın sözünün qüdrətini, ziyalısının daxilən saflığını, bölünməz milli məfkurəsini bütün parametrləri ilə göstərmiş olur. Bu mənada Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun Mətbuat tarixi və publisistika şöbəsi, həmçinin tələbəsi olduğum Bakı Dövlət Universitetinin Jurnalistika fakültəsinin Milli mətbuat tarixi kafedrası zaman-zaman milli mətbuatımızın ələmdarı kimi çıxış ediblər. Hər dəfə Jurnalistika fakültəsinin Milli mətbuat tarixi kafedrasının önündən keçərkən jurnalistlərin böyük müəllimi Şirməmməd Hüseynovun barelyefi diqqətimi çəkir. Artıq xeyli zamandır ki, həmin kafedranın müəllimi Rüxsarə Məmmədova bizə "Görkəmli Azərbaycan Publisistləri" fənnini tədris edir. Onun tədris metodikası, texnikası çox maraqlıdır. Tədris etdiyi fənninə qarşı tələbələrdə yaratdığı marağın da çox böyük əhəmiyyəti var. Müəllimimiz klassik publisistika ilə müasir jurnalistikamızın paralelliyini aparır.


Hər iki dövrdə publisistikanın mütləq şəkildə milliliyi qorumaq, yaşatmaq vacibliyini göstərir. Bu yaxınlarda Milli Mətbuat tarixi kafedrasının müdiri, professor Cahangir Məmmədlinin "Müasir Jurnalistika" kitabından bir hissə ilə tanış olduq. Kitabın axıcı dili, səlis və aydın üslubu, təsvir canlılığı, milli ruhu bizi elə ilk andaca özünə çəkdi. Dərsdən sonra fakültəmizin tələbəsi Əsgər İsmayılovla əlaqə saxladım. Onda həmin kitabın olub-olmadığı ilə maraqlandım. Təəssüflə olmadığını bildirdi. Bircə ümidimiz Rüxsarə Məmmədovanın hər dərs zamanı kitabdan bir hissə oxumasına qalırdı. Mən fakültəmizin ingilis bölməsində təhsil almağıma baxmayaraq, hər zaman Cahangir Məmmədli adının böyüklüyünü dərk etmişəm. Müəllimin fakültəyə min bağlarla, min tellərlə bağlılığını, sevgisini apaydın sezmişəm. Elə ilk semestr zamanı müəllimimizlə bizim qrupun görüşünü təşkil etmələrini fakültə rəhbərliyinə, müəllimimiz Samir Xalidoğluna bildirmişəm.


Ötən günlərdə dərs mövzusu milli mətbuatımızın, musiqimizin, publisistikamızın, habelə mənəviyyatımızın mücahidi dahi Üzeyir bəy Hacıbəyli haqqında idi. Mövzu tələbələri dərin düşüncəyə, təkrarı yaşanmayan sehirə saldı. Bir zaman Mətbuat tarixi kafedrasının dosenti, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Qərənfil Dünyaminqızının "Üzeyir dünyası, Üzeyir dühası" adlı məqaləsini oxuyanda da eyni hissləri yaşamışdım. Araşdırmada oxuyuruq:
"Üzeyir bəyin publisistikaya gəldiyi zaman ictimai, siyasi hadisələrin kəskinləşdiyi, çox ziddiyyətli bir şəkildə cərəyan etdiyi dövr idi. Amma Üzeyir bəy bu ziddiyyətlər arasında çaşıb qalmadı. Yalnız xalqının azadlığı, tərəqqisi uğrunda mübarizəyə qoşuldu. Çünki Üzeyir bəy öz əxlaqı, ideyaları, arzuları ilə bütövlüklə xalqına bağlı bir sənətkar idi. Xalqının dərdini, ehtiyacını bütün varlığı ilə duyurdu və onların aradan qaldırılması üçün heç nədən çəkinmədən mübarizə aparırdı. Xüsusən də milli məsələdə".

Görünən odur ki, Üzeyir bəyin həyatının qayəsi milli ruha bağlılıqla keçib. Bunun nəticəsidir ki, dahi Üzeyir bəyin yaradıcılığı ölməzlik qazanıb. Bu mənada milli mətbuat tarixi kafedrasının dosenti, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Aygün Əzimova "Üzeyir Hacıbəyli "Azərbaycan" qəzetində: mətbuat tariximizin mühüm mərhələsi" adlı silsiləli araşdırmasında yazır:
"Üzeyir Hacıbəylinin - "Kaspi"dən tutmuş, "Azərbaycan"a qədər olan publisistikasını izləsək, görərik ki, bu irsin ictimai xarakteri, janr palitrası, mövzu rəngarəngliyi və toxunduğu problemlərlə çağdaş dövrümüzün gerçəklikləri arasında bir bağlılıq, paralellik özünü göstərir. Yəni bu irslə müasir dövrümüz arasında maraqlı tarixi paralellər axtarmaqla xalqı, milləti düşündürən suallara cavab tapmaq, tarixi həqiqətlərə nail olmaq mümkündür". Əlbəttə, Üzeyir bəyin yaradıcılığı dünənimiz, bu günümüz və sabahımızdan ötrüdür.





Mövzudan gen düşməmək üçün və sözümüzə təsdiq olaraq tarix elmləri doktoru, professor Nəsiman Yaqublunun "Üzeyir Hacıbəyli və Azərbaycan Cümhuriyyəti" məqaləsindəki qiymətli fikirlərlə tanış olaq:
"Ü.Hacıbəyli “Çırpınırdı Qara dəniz” musiqisini (sözləri Əhməd Cavadındır) bəstələmiş və onun Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə yazdığı Dövlət Himni bu gün də rəsmi tədbirlərdə səslənməkdədir". Ümumiyyətlə, Üzeyir Hacıbəyli publisistikası dövrün ictimai-siyasi məsələlərini əks etdirdiyi kimi, erməni-müsəlman məsələsinə də geniş yer vermiş, bu baxımdan ermənilərin iç üzünü açaraq ifşa etmişdi. Ermənilərin Azərbaycanlılara qarşı təcavüzü və bu istiqamətdəki məsələlərin şərhi və həllinə publisistin "Qara təhlükə", "Qarabağ haqqında", "Eyni müamilə gözləyirik", "Qarabağ hadisatı", "Əyri yol", "Fitnələr qarşısında", "Erməni-müsəlman sülh məclisinə dair", "Andranikin məsələsi", "Ordan-burdan" sərlövhəli "Yazıq ermənilər" felyetonu, "Nə istəyirlər", "Kirimirlər" kimi publisistik yazılarında rast gəlmək olar. Publisist 15 dekabr 1918-ci ildə "Azərbaycan" qəzetində dərc etdirdiyi "Andranikin məsələsi" məqaləsində bildirir:
"Görək Andranik quldurmu, rəsmi məmurmu və ya təkrar qırğın salmağa bais olan bir nəfər mütəəssib ermənimi?" Üzeyir bəy bu yazısında müsəlman kəndlərini dağıdan, əhalisini öldürən ya da qaçırdan, arvadların irz və namusuna sataşan Andranikin kim olduğu məsələsinə aydınlıq gətirməyə çalışır. Publisist birinci zənnində Andranikin kimliyinə belə izah verir: "Andranikin qonşu erməni hökümətinə heç bir dəxli yoxsa və gördükləri vəhşiliklərin cavabdehəndəliyi dəxi məhz öz boynuna isə o halda bu Andranik erməni camaatının gözündə "igid" olsun, "qəhrəman" olsun, bizim gözümüzdə adi bir quldurdur. Çünki bir şəxs ki, başına adam yığıb kənd-kəsək üstə tökülüb qətlü-qarətə məşğul ola, o şəxsə quldur deyirlər". Məqalənin bu qismindən məlum olur ki, Üzeyir bəy Andranikin quldur olduğu barədə zənnini ilkin olaraq ehtimal edir. Bəs publisist bu fikri nəyə əsasən yazırdı?
Üzeyir Hacıbəyli qeyd edir ki, deyirlər, türklərlə ermənilər arasında vaqe olmuş sülhdən dolayı Andranik erməni hökümətindən küsüb və özbaşına olub. Və nəticə olaraq məsuliyyəti öz öhdəsinə olmaq üzrə cürbəcür işləri də özbaşına görür. Publisist həm də onu vurğulayır ki, ola bilsin, Andranik erməni hökümətindən küsüb erməni camaatı içində şöhrət qazanmaq istəyir. Və bunun da ən asan yolunu müsəlmanların əlsiz-ayaqsız qisminin üzərinə top və tüfənglə hücumlar edib "rəşadət" göstərməkdə görür. Üzeyir Hacıbəyli birinci zənnini əsaslandırdıqdan sonra ikinci zənnini şərh edir. Bildirir ki, ola bilsin, Andranik gizli və ya açıq erməni ajanı və məmurudur. İş belədirsə, onda Andranikin vəhşi hərəkətlərindən məsul şəxs erməni hökümətinin başında duran şəxslərdir. Müəllif belə halda məsələnin həllini açıqlayır:
"O halda, Andranikin yanına mürəxxəslər göndərmək və ya kağızla sifarişlər etmək kimi vecə gəlməz tədbirlərin heç bir mənası yoxdur. Bu sifarişlərin, bu teleqramların məhəlli-aidinə, yəni erməni höküməti başında duranlarına göndərilməsi icab edir". Bu qisimdən çıxış edərək müəllif bildirir ki, bilək, görək, erməni höküməti bizə qarşı müharibə meydanımı açır? Ya bu vəhşiliklərin mənası nədir?
Görkəmli publisistin bu yazısında ən vacib məqamlardan biri də daşnaklara diqqəti çəkməsidir. Müəllif daşnakları bu sifətlərlə təsvir edir: "Özlərində qabiliyyət və istedad olduğuna inanmayan və bu təqdirdə qonşularının da müstəqil yaşamalarını istəməyən daşnaklar". Müəllifin deyimi ilə söyləyə bilərik: onlar həmin daşnaklardır ki, Ermənistan Cümhuriyyətini müstəqil bir surətdə yaşatmaq üçün Qafqazın orasında-burasında andraniklər vasitəsilə şuluqluq edirlər ki, ölkəmiz təkrar qəyyumlar əlinə keçsin.
İkinci zənninə də aydınlıq gətirdikdən sonra publisist üçüncü zənninin şərhinə başlayır. O yazır ki, ola bilsin, Andranik nə quldur, nə də erməni hökümətinin rəsmi məmurudur. Andranik, bəlkə də bir nəfər erməni mütəəssibidir ki, müsəlman qanı tökməkdən xüsusi bir ləzzət hiss etmək mərəzinə mübtəladır. Andranikin belə vəhşi hərəkətlərinə Ararat höküməti də razı deyil, bununla bərabər ipini çəkməyə qolunda gücü yoxdur. Hər üç zənninin izahından sonra Üzeyir bəy uzaqgörənliyi bunlardan başqa zənlərin də ola biləcəyini göstərir.
Üzeyir bəy yazır ki, hər nə halla olur olsun, zülm və sitəmə məruz qalan müsəlmanlara qarşı bu cür vəhşi hərəkətlər dayandırılmalıdır. Əks təqdirdə, bu vəqə getdikcə böyüyüb başımıza bəla olacaq. Müəllif ingilis hökümətinin baş verənlərdən xəbərdar olmasının vacibliyini də vurğulayır. Çünki publisistin sözü ilə desək, Qafqazda nizam və asayişin bərqərar edilməsi ingilislərin borcu olub və bunu özləri elan ediblər. Həm də müəllif zənn edir ki, andraniklər içində elə adam yoxdur ki, lazımlı məqamda hamımızın arvadlarımıza qədər əsgər olduğumuzu bilməsin. Onlar sanmasınlar ki, qoşunsuz, əsgərsiz qalmışıq. Müəllif bəşəriyyət sülh deyib sevindiyi halda bu sülh axşamı bir də təkrar qan tökməyin igidlik yox, rəzalət olduğunu yazır. Və o qana səbəb olanların bəşəriyyət lənətinə gəlməkdən başqa özgə bir mənfəət qazana bilməməklərini vurğulayır.
Yazının sonluğuna yaxın Üzeyir Hacıbəyli erməni millətini belə təsvir edir: "Andranik məsləkli başçılarının bu qədər mənhus politikası nəticəsindən cürbəcür fəlakətlər çəkmiş olan erməni milləti". Və müəllif qeyd edir: ...belə ehtimal var ki, erməni milləti yalançı pəhləvanlarını bir kərə qalxıb aradan qaldırsın. "Andranikin məsələsi" məqaləsinin sonunda Üzeyir bəyin xalqımızı həmrəy olmağa çağırdığı cümlələri öz əksini tapıb:
"Biz hər halda özümüzü qorumalıyıq və hüdudumuzu elə möhkəm bir vəziyyətə salmalıyıq ki, hər dəli, qudurmuş soxulub bildiyini, istədiyini yapa bilməsin". Müəllif yazını belə sonlandırır ki, Andranik məsələsi barədə hökümət özünün bu işdə nə növ tədbirlər görüldüyünü və görüləcəyini, bununla bərabər bu işə nə nəzərlə baxdığını da Parlaman hüzurunda bəyan və elan edəcək.
Sonda bir məqamı da qeyd etməyi özümə borc bilirəm. Əgər Üzeyir bəydən danışırıqsa gərək ki, sayğı əlaməti olaraq Ceyhun Hacıbəyli ismini də yad etmiş olaq. Çünki hər iki dahinin qələmi də, qəlbi də Azərbaycanın varlığı naminə çalışıb. Bu mənada milli mətbuat tarixi kafedrasının müəllimi, filologiya elmləri doktoru, professor Abid Tahirlinin çoxsaylı sanballı əsərləri var. Onun "Ceyhun Hacıbəylinin bədii və publisistik irsinə bir nəzər" adlı araşdırmasında oxuyuruq:
“Pristav ağa” C.Hacıbəylinin hekayələri arasında bir çox cəhətlərdən diqqəti cəlb edir. Əsər “Proqres” qəzetinin 1907-ci il 6 və 7-ci nömrələrində “Dağıstanski” imzası ilə çap olunub. Ən əvvəl qeyd etmək lazımdır ki, dahi bəstəkar, opera sənətimizin banisi, istedadlı yazıçı- publisist, Ceyhun Hacıbəylinin böyük qardaşı Üzeyir Hacıbəyov da eyni adlı satirik hekayə yazıb(“İrşad”qəzeti, 1905-ci il, № 6). Görünən odur ki, Üzeyir və Ceyhun bəy Hacıbəylilər Azərbaycan durduqca yaşayacaq və onların milli-mənəvi irsi xalqımızın yol xəritəsi olacaq.

Məryəm ABDULLAZADƏ

BDU Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi

Mətbuat fədailəri: dünəndən bu günə...

​Azərbaycan xalqının taleyində onun milli mətbuatı hər zaman xüsusi yer tutur. Dəyişən zaman fonunda milli dəyərlərimiz öz klassik bütövlüyü ilə bir xalqın sözünün qüdrətini, ziyalısının daxilən saflığını, bölünməz milli məfkurəsini bütün parametrləri ilə göstərmiş olur. Bu mənada Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun Mətbuat tarixi və publisistika şöbəsi, həmçinin tələbəsi olduğum Bakı Dövlət Universitetinin Jurnalistika fakültəsinin Milli mətbuat tarixi kafedrası zaman-zaman milli mətbuatımızın ələmdarı kimi çıxış ediblər. Hər dəfə Jurnalistika fakültəsinin Milli mətbuat tarixi kafedrasının önündən keçərkən jurnalistlərin böyük müəllimi Şirməmməd Hüseynovun barelyefi diqqətimi çəkir. Artıq xeyli zamandır ki, həmin kafedranın müəllimi Rüxsarə Məmmədova bizə "Görkəmli Azərbaycan Publisistləri" fənnini tədris edir. Onun tədris metodikası, texnikası çox maraqlıdır. Tədris etdiyi fənninə qarşı tələbələrdə yaratdığı marağın da çox böyük əhəmiyyəti var. Müəllimimiz klassik publisistika ilə müasir jurnalistikamızın paralelliyini aparır.


Hər iki dövrdə publisistikanın mütləq şəkildə milliliyi qorumaq, yaşatmaq vacibliyini göstərir. Bu yaxınlarda Milli Mətbuat tarixi kafedrasının müdiri, professor Cahangir Məmmədlinin "Müasir Jurnalistika" kitabından bir hissə ilə tanış olduq. Kitabın axıcı dili, səlis və aydın üslubu, təsvir canlılığı, milli ruhu bizi elə ilk andaca özünə çəkdi. Dərsdən sonra fakültəmizin tələbəsi Əsgər İsmayılovla əlaqə saxladım. Onda həmin kitabın olub-olmadığı ilə maraqlandım. Təəssüflə olmadığını bildirdi. Bircə ümidimiz Rüxsarə Məmmədovanın hər dərs zamanı kitabdan bir hissə oxumasına qalırdı. Mən fakültəmizin ingilis bölməsində təhsil almağıma baxmayaraq, hər zaman Cahangir Məmmədli adının böyüklüyünü dərk etmişəm. Müəllimin fakültəyə min bağlarla, min tellərlə bağlılığını, sevgisini apaydın sezmişəm. Elə ilk semestr zamanı müəllimimizlə bizim qrupun görüşünü təşkil etmələrini fakültə rəhbərliyinə, müəllimimiz Samir Xalidoğluna bildirmişəm.


Ötən günlərdə dərs mövzusu milli mətbuatımızın, musiqimizin, publisistikamızın, habelə mənəviyyatımızın mücahidi dahi Üzeyir bəy Hacıbəyli haqqında idi. Mövzu tələbələri dərin düşüncəyə, təkrarı yaşanmayan sehirə saldı. Bir zaman Mətbuat tarixi kafedrasının dosenti, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Qərənfil Dünyaminqızının "Üzeyir dünyası, Üzeyir dühası" adlı məqaləsini oxuyanda da eyni hissləri yaşamışdım. Araşdırmada oxuyuruq:
"Üzeyir bəyin publisistikaya gəldiyi zaman ictimai, siyasi hadisələrin kəskinləşdiyi, çox ziddiyyətli bir şəkildə cərəyan etdiyi dövr idi. Amma Üzeyir bəy bu ziddiyyətlər arasında çaşıb qalmadı. Yalnız xalqının azadlığı, tərəqqisi uğrunda mübarizəyə qoşuldu. Çünki Üzeyir bəy öz əxlaqı, ideyaları, arzuları ilə bütövlüklə xalqına bağlı bir sənətkar idi. Xalqının dərdini, ehtiyacını bütün varlığı ilə duyurdu və onların aradan qaldırılması üçün heç nədən çəkinmədən mübarizə aparırdı. Xüsusən də milli məsələdə".

Görünən odur ki, Üzeyir bəyin həyatının qayəsi milli ruha bağlılıqla keçib. Bunun nəticəsidir ki, dahi Üzeyir bəyin yaradıcılığı ölməzlik qazanıb. Bu mənada milli mətbuat tarixi kafedrasının dosenti, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Aygün Əzimova "Üzeyir Hacıbəyli "Azərbaycan" qəzetində: mətbuat tariximizin mühüm mərhələsi" adlı silsiləli araşdırmasında yazır:
"Üzeyir Hacıbəylinin - "Kaspi"dən tutmuş, "Azərbaycan"a qədər olan publisistikasını izləsək, görərik ki, bu irsin ictimai xarakteri, janr palitrası, mövzu rəngarəngliyi və toxunduğu problemlərlə çağdaş dövrümüzün gerçəklikləri arasında bir bağlılıq, paralellik özünü göstərir. Yəni bu irslə müasir dövrümüz arasında maraqlı tarixi paralellər axtarmaqla xalqı, milləti düşündürən suallara cavab tapmaq, tarixi həqiqətlərə nail olmaq mümkündür". Əlbəttə, Üzeyir bəyin yaradıcılığı dünənimiz, bu günümüz və sabahımızdan ötrüdür.





Mövzudan gen düşməmək üçün və sözümüzə təsdiq olaraq tarix elmləri doktoru, professor Nəsiman Yaqublunun "Üzeyir Hacıbəyli və Azərbaycan Cümhuriyyəti" məqaləsindəki qiymətli fikirlərlə tanış olaq:
"Ü.Hacıbəyli “Çırpınırdı Qara dəniz” musiqisini (sözləri Əhməd Cavadındır) bəstələmiş və onun Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə yazdığı Dövlət Himni bu gün də rəsmi tədbirlərdə səslənməkdədir". Ümumiyyətlə, Üzeyir Hacıbəyli publisistikası dövrün ictimai-siyasi məsələlərini əks etdirdiyi kimi, erməni-müsəlman məsələsinə də geniş yer vermiş, bu baxımdan ermənilərin iç üzünü açaraq ifşa etmişdi. Ermənilərin Azərbaycanlılara qarşı təcavüzü və bu istiqamətdəki məsələlərin şərhi və həllinə publisistin "Qara təhlükə", "Qarabağ haqqında", "Eyni müamilə gözləyirik", "Qarabağ hadisatı", "Əyri yol", "Fitnələr qarşısında", "Erməni-müsəlman sülh məclisinə dair", "Andranikin məsələsi", "Ordan-burdan" sərlövhəli "Yazıq ermənilər" felyetonu, "Nə istəyirlər", "Kirimirlər" kimi publisistik yazılarında rast gəlmək olar. Publisist 15 dekabr 1918-ci ildə "Azərbaycan" qəzetində dərc etdirdiyi "Andranikin məsələsi" məqaləsində bildirir:
"Görək Andranik quldurmu, rəsmi məmurmu və ya təkrar qırğın salmağa bais olan bir nəfər mütəəssib ermənimi?" Üzeyir bəy bu yazısında müsəlman kəndlərini dağıdan, əhalisini öldürən ya da qaçırdan, arvadların irz və namusuna sataşan Andranikin kim olduğu məsələsinə aydınlıq gətirməyə çalışır. Publisist birinci zənnində Andranikin kimliyinə belə izah verir: "Andranikin qonşu erməni hökümətinə heç bir dəxli yoxsa və gördükləri vəhşiliklərin cavabdehəndəliyi dəxi məhz öz boynuna isə o halda bu Andranik erməni camaatının gözündə "igid" olsun, "qəhrəman" olsun, bizim gözümüzdə adi bir quldurdur. Çünki bir şəxs ki, başına adam yığıb kənd-kəsək üstə tökülüb qətlü-qarətə məşğul ola, o şəxsə quldur deyirlər". Məqalənin bu qismindən məlum olur ki, Üzeyir bəy Andranikin quldur olduğu barədə zənnini ilkin olaraq ehtimal edir. Bəs publisist bu fikri nəyə əsasən yazırdı?
Üzeyir Hacıbəyli qeyd edir ki, deyirlər, türklərlə ermənilər arasında vaqe olmuş sülhdən dolayı Andranik erməni hökümətindən küsüb və özbaşına olub. Və nəticə olaraq məsuliyyəti öz öhdəsinə olmaq üzrə cürbəcür işləri də özbaşına görür. Publisist həm də onu vurğulayır ki, ola bilsin, Andranik erməni hökümətindən küsüb erməni camaatı içində şöhrət qazanmaq istəyir. Və bunun da ən asan yolunu müsəlmanların əlsiz-ayaqsız qisminin üzərinə top və tüfənglə hücumlar edib "rəşadət" göstərməkdə görür. Üzeyir Hacıbəyli birinci zənnini əsaslandırdıqdan sonra ikinci zənnini şərh edir. Bildirir ki, ola bilsin, Andranik gizli və ya açıq erməni ajanı və məmurudur. İş belədirsə, onda Andranikin vəhşi hərəkətlərindən məsul şəxs erməni hökümətinin başında duran şəxslərdir. Müəllif belə halda məsələnin həllini açıqlayır:
"O halda, Andranikin yanına mürəxxəslər göndərmək və ya kağızla sifarişlər etmək kimi vecə gəlməz tədbirlərin heç bir mənası yoxdur. Bu sifarişlərin, bu teleqramların məhəlli-aidinə, yəni erməni höküməti başında duranlarına göndərilməsi icab edir". Bu qisimdən çıxış edərək müəllif bildirir ki, bilək, görək, erməni höküməti bizə qarşı müharibə meydanımı açır? Ya bu vəhşiliklərin mənası nədir?
Görkəmli publisistin bu yazısında ən vacib məqamlardan biri də daşnaklara diqqəti çəkməsidir. Müəllif daşnakları bu sifətlərlə təsvir edir: "Özlərində qabiliyyət və istedad olduğuna inanmayan və bu təqdirdə qonşularının da müstəqil yaşamalarını istəməyən daşnaklar". Müəllifin deyimi ilə söyləyə bilərik: onlar həmin daşnaklardır ki, Ermənistan Cümhuriyyətini müstəqil bir surətdə yaşatmaq üçün Qafqazın orasında-burasında andraniklər vasitəsilə şuluqluq edirlər ki, ölkəmiz təkrar qəyyumlar əlinə keçsin.
İkinci zənninə də aydınlıq gətirdikdən sonra publisist üçüncü zənninin şərhinə başlayır. O yazır ki, ola bilsin, Andranik nə quldur, nə də erməni hökümətinin rəsmi məmurudur. Andranik, bəlkə də bir nəfər erməni mütəəssibidir ki, müsəlman qanı tökməkdən xüsusi bir ləzzət hiss etmək mərəzinə mübtəladır. Andranikin belə vəhşi hərəkətlərinə Ararat höküməti də razı deyil, bununla bərabər ipini çəkməyə qolunda gücü yoxdur. Hər üç zənninin izahından sonra Üzeyir bəy uzaqgörənliyi bunlardan başqa zənlərin də ola biləcəyini göstərir.
Üzeyir bəy yazır ki, hər nə halla olur olsun, zülm və sitəmə məruz qalan müsəlmanlara qarşı bu cür vəhşi hərəkətlər dayandırılmalıdır. Əks təqdirdə, bu vəqə getdikcə böyüyüb başımıza bəla olacaq. Müəllif ingilis hökümətinin baş verənlərdən xəbərdar olmasının vacibliyini də vurğulayır. Çünki publisistin sözü ilə desək, Qafqazda nizam və asayişin bərqərar edilməsi ingilislərin borcu olub və bunu özləri elan ediblər. Həm də müəllif zənn edir ki, andraniklər içində elə adam yoxdur ki, lazımlı məqamda hamımızın arvadlarımıza qədər əsgər olduğumuzu bilməsin. Onlar sanmasınlar ki, qoşunsuz, əsgərsiz qalmışıq. Müəllif bəşəriyyət sülh deyib sevindiyi halda bu sülh axşamı bir də təkrar qan tökməyin igidlik yox, rəzalət olduğunu yazır. Və o qana səbəb olanların bəşəriyyət lənətinə gəlməkdən başqa özgə bir mənfəət qazana bilməməklərini vurğulayır.
Yazının sonluğuna yaxın Üzeyir Hacıbəyli erməni millətini belə təsvir edir: "Andranik məsləkli başçılarının bu qədər mənhus politikası nəticəsindən cürbəcür fəlakətlər çəkmiş olan erməni milləti". Və müəllif qeyd edir: ...belə ehtimal var ki, erməni milləti yalançı pəhləvanlarını bir kərə qalxıb aradan qaldırsın. "Andranikin məsələsi" məqaləsinin sonunda Üzeyir bəyin xalqımızı həmrəy olmağa çağırdığı cümlələri öz əksini tapıb:
"Biz hər halda özümüzü qorumalıyıq və hüdudumuzu elə möhkəm bir vəziyyətə salmalıyıq ki, hər dəli, qudurmuş soxulub bildiyini, istədiyini yapa bilməsin". Müəllif yazını belə sonlandırır ki, Andranik məsələsi barədə hökümət özünün bu işdə nə növ tədbirlər görüldüyünü və görüləcəyini, bununla bərabər bu işə nə nəzərlə baxdığını da Parlaman hüzurunda bəyan və elan edəcək.
Sonda bir məqamı da qeyd etməyi özümə borc bilirəm. Əgər Üzeyir bəydən danışırıqsa gərək ki, sayğı əlaməti olaraq Ceyhun Hacıbəyli ismini də yad etmiş olaq. Çünki hər iki dahinin qələmi də, qəlbi də Azərbaycanın varlığı naminə çalışıb. Bu mənada milli mətbuat tarixi kafedrasının müəllimi, filologiya elmləri doktoru, professor Abid Tahirlinin çoxsaylı sanballı əsərləri var. Onun "Ceyhun Hacıbəylinin bədii və publisistik irsinə bir nəzər" adlı araşdırmasında oxuyuruq:
“Pristav ağa” C.Hacıbəylinin hekayələri arasında bir çox cəhətlərdən diqqəti cəlb edir. Əsər “Proqres” qəzetinin 1907-ci il 6 və 7-ci nömrələrində “Dağıstanski” imzası ilə çap olunub. Ən əvvəl qeyd etmək lazımdır ki, dahi bəstəkar, opera sənətimizin banisi, istedadlı yazıçı- publisist, Ceyhun Hacıbəylinin böyük qardaşı Üzeyir Hacıbəyov da eyni adlı satirik hekayə yazıb(“İrşad”qəzeti, 1905-ci il, № 6). Görünən odur ki, Üzeyir və Ceyhun bəy Hacıbəylilər Azərbaycan durduqca yaşayacaq və onların milli-mənəvi irsi xalqımızın yol xəritəsi olacaq.

Məryəm ABDULLAZADƏ

BDU Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi

Mehriban Əliyevadan pravoslav xristian icmasına təbrik mesajı

Azərbaycan Respublikasının Birinci vitse-prezidenti Mehriban Əliyeva rəsmi instaqram səhifəsində Pasxa bayramı münasibətilə paylaşım edib.
Paylaşımda deyilir:
"Azərbaycanın bütün xristian icmasını müqəddəs Pasxa bayramı münasibətilə səmimi-qəlbdən təbrik edirəm! Hamıya möhkəm cansağlığı, xoş duyğular və uzun ömür arzulayıram! Qoy hər bir Azərbaycan vətəndaşının həyatında nurlu, xoşbəxt günlərin sayı çox olsun! Uca Tanrı bu mübarək bayram günlərində edilən bütün duaları qəbul etsin!"

“Bakı Marafonu 2024” start götürdü

Heydər Əliyev Fondunun təşəbbüsü ilə keçirilən “Bakı Marafonu 2024” start götürüb.
"Küləyə qalib gəl" şüarı ilə 7-ci dəfədir təşkil edilən tədbirdə 18 mindən çox iştirakçı qeydiyyatdan keçib.
Yarışa Azərbaycan vətəndaşları ilə yanaşı, ölkədə yaşayıb-çalışan əcnəbilər, həmçinin digər ölkələrdən də qoşulanlar var. Belə ki, qeydiyyatdan keçənlərin siyahısında Almaniya, Çin, Fransa, Gürcüstan, Hindistan, İraq, İran, İtaliya, Kanada, Qazaxıstan, Pakistan, Rusiya, Suriya, Türkiyə, Ukrayna və digər ölkələrin vətəndaşları yer alıblar.
Yarışın start və finiş nöqtələri Dövlət Bayrağı Meydanında təşkil olunub. Marafonun marşrutu Dənizkənarı Bulvarı, o cümlədən paytaxtın mərkəzi küçə və prospektlərini əhatə edir.

Dövlət Baxçalı Əhməd Cavad Medalı ilə təltif edildi

Türkiyənin Milliyyətçi Hərəkat Partiyasının (MHP) sədri Dövlət Baxçalı Əhməd Cavad Şərəf Medalı ilə təltif edilib.
Dövlət Baxçalı Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti Təşkilatının (TÜRKSOY) Baş katibi Sultan Raev, o cümlədən Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, böyük şair, tanınmış maarifçi və ictimai xadim Əhməd Cavadın övladları ilə görüşüb.
Məşhur “Çırpınırdı Qara dəniz” mahnısının müəllifinin anadan olmasının 132-ci ildönümü ilə əlaqədar Türkiyə siyasətçisi Dövlət Baxçalı Türk dünyasının yaxınlaşmasındakı xidmətlərinə görə Əhməd Cavad Şərəf Medalı ilə təltif olunub.

Dövlət Baxçalı Əhməd Cavad Medalı ilə təltif edildi

Türkiyənin Milliyyətçi Hərəkat Partiyasının (MHP) sədri Dövlət Baxçalı Əhməd Cavad Şərəf Medalı ilə təltif edilib.
Dövlət Baxçalı Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti Təşkilatının (TÜRKSOY) Baş katibi Sultan Raev, o cümlədən Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, böyük şair, tanınmış maarifçi və ictimai xadim Əhməd Cavadın övladları ilə görüşüb.
Məşhur “Çırpınırdı Qara dəniz” mahnısının müəllifinin anadan olmasının 132-ci ildönümü ilə əlaqədar Türkiyə siyasətçisi Dövlət Baxçalı Türk dünyasının yaxınlaşmasındakı xidmətlərinə görə Əhməd Cavad Şərəf Medalı ilə təltif olunub.

ELMİ DOST TUTUN, OXUYUN, ÖYRƏNİN!

Özbəkistanın xalq yazıçısı, şair, tərcüməçi və alim, özbək xalqının məşhur yazıçısı, çoxsaylı tarixi romanları ilə tanınan Məhəmməd Əli qəzetimizin qonağıdır. Söhbətimiz onların uşaqlıq illərindən, ədəbiyyat dünyasından, böyük Teymurilərin tarixindən, tarixi romanların yazılması prosesindəki məsuliyyətlərindən, çətinliklərindən getdi.
—İnsanın həyatında uşaqlıq illərinin, xatirələrinin xüsusi yeri var. O illəri necə xatırlayırsınız?
—Uşaqlığım Mərkəzi Fərqanənin göbəyində, Avlokun “Beşkal” kəndində keçib.
Mən bu kənddə doğulmuşam. Dörd tərəf də səhra idi. İndi o torpaqlar Boston rayonu adlanır. Mən burada məktəbdə oxumuşam. İki il birinci sinifdə oxumuşam. Mən altı yaşımdan məktəbə getmişəm. Ona görə də təməl möhkəmdir. 1959-cu ildə Daşkənd vilayətinin Bekabad rayonundakı Əlişir Nəvai adına məktəbi bitirmişəm.
— Tələbə olduğumuz zamanlardan müəyyən bir peşəni sevir və arzulayırıq. Heç şair və ya yazıçı olmaq arzusunda olmusunuzmu?
— Şeir yazmağa 3-cü sinifdə oxuyandan başlamışam. O zaman məndə güclü inam var idi ki, mən mütləq şair, yazıçı olacağam. Bu mənim ən böyük arzum idi.
— Mütaliəyə, ədəbiyyata sevginizi oyandıran ilk əsər hansı olub?
— Məncə, ulu nənəm Hosiyyət-otinin uşaq vaxtı mənə oxuduğu kitablar olmalıdır: Yasəvi Hikmətəli, “Nurinoma”, “Məlikayi Dilorom” kimi əsərlər. Üçüncü sinifdə oxuyanda ailəmizdə Erqaş Cumanbülbülün oğlunun söylədiyi “Küntuğmuş” dastanını oxuduğumu xatırlayıram... Mən 4-cü sinifdə oxuyanda atam Muxtar Əvəzovun “Abay” romanını səfərdən gətirmişdi, oxudum.
—Məktəb illərinizin ən yadda qalan günündən danışsanız...
— 8-ci sinifdə oxumuşam, “Var dostum” adlı ilk şeirim “Qızıl Özbəkistan” qəzetində (17 fevral 1957-ci il sayında) dərc olunub. O gün mənim üçün
unudulmaz bir gün idi.
— Ustadlarınızdan öyrəndiyiniz ən yaxşı keyfiyyətlər...
— Çalışın, oxumaqdan, yaxşılıq etməkdən, insanlara kömək etməkdən, irəliləməkdən və səy göstərməkdən heç vaxt əl çəkməyin...
— Eyni zamanda şair, yazıçı, tərcüməçi, alim kimi işləmək çətin deyilmi?
—Mənim üçün çətin deyil. Çünki hər janrın öz məqsədi, vəzifəsi, tələbi var. Bu, təbii ki, yazıçının yaradıcılıq arzularından, kifayət qədər elmi biliklərindən asılıdır. Alim kimi də, yaradıcı kimi də insan həmişə axtarışda olur…
—“Nəsr ağır, poeziya sürətlidir ”, deyən məsəllər var. Bu barədə nə düşünürsünüz?
— Belə deyirlər. Düzdür. Nəzm - bir anlıq qığılcım, şimşək, parlayanda tutulan - xoşbəxt. Nəsr gurultulu tonqaldır, poeziya ilə müqayisədə o, geniş obraz və təsvir imkanlarına malikdir, yaradıcının əl-ayağını bağlamır, onu azad edir.
— Teymurilər tarixinə həsr olunmuş romanlarınız oxucular tərəfindən sevilir və öyrənilir. “Böyük səltənət” roman-epopeyanızın yazılması neçə il çəkdi?
Bu epik romanın yazılma prosesini bölüşərsinizmi?
— Epik romanın yazılma prosesi, araşdırmalarım haqqında xüsusi məqalə yazmışdım. Ümumiləşdirsək, “Uluq Sultanat” roman-epopeyası 4 kitabdan ibarətdir, iyirmi il (1993-2013) qələmə alınıb. Bir sözlə, roman yorulmaz və gərgin araşdırmalar nəticəsində yaranıb.
— İndiyə qədər neçə əsər və şeir tərcümə etmisiniz?
— Tərcüməyə yanaşanda ədəbiyyatımızda olmayan janrlarda və ya mövzularda yazılmış əsərləri (əsasən şeiri) seçirəm ki, ədəbiyyatımızı zənginləşdirsin. Qədim hind eposu “Ramayana”, qaraqalpaqların “Şəhriyor”, “Maspoşho” dastanları, Höte, Robert Börns, Şiller, Bayron, Heyne, Puşkinin, Miskeviç, Lermontov, Abay, Berdaq, Taqor, Rəsul Həmzətov və s.-nin şeir və dastanlarını, dünyanın tanınmış şairlərinin əsərlərini dilimizə tərcümə etmişəm.
— Gənclərə daha çox hansı kitabları oxumağı tövsiyə edirsiniz?
—Gənclərə onları maraqlandıran yaxşı kitabları oxumağı məsləhət görürəm.
— Ədəbiyyat sahəsinə qədəm qoyan yaradıcı gənclərə məsləhətiniz...
— Gənclərə məsləhətim: ilk növbədə qarşınıza böyük məqsəd qoyun, işi sevin, oxuyun, öyrənin, nəticədən asılı olmayaraq başladığınız işi bitirin, tənbəllik sözünü lüğətinizdən çıxarın, heç vaxt ümidinizi itirməyin, deyirəm.
— Sizcə, uğurlu nəticələrin əldə olunmasında ən vacib amillər hansılardır?
— Bilirəm ki, məqsədə doğru getməkdən yorulmadım, yorulmadan oxudum, niyyətimdən əl çəkmədim, böyüklərdən dərs aldım, onların ardınca getdim. Düz yolda olduğuna əmin olduqdan sonra nəticələr də uğurlu olur.
— Mənalı və maraqlı söhbətiniz üçün minnətdaram!
Söhbətləşdi: Cahangir NOMOZOV,
“Bütöv Azərbaycan”ın Özbəkistan təmsilçisi.