Şəxsiyyət, xasiyyət və xarakter psixologiyada fərqli düşüncə və duyğu biçimləri haqqında danışmaq üçün istifadə olunan 3 fərqli termindir. Aralarındakı oxşarlıq səbəbi ilə ayır edilməkdə çətinlik çəkilən anlayışlardandır. Xasiyyət və xarakter şəxsiyyətin bir parçasıdır. Eyni zamanda həm xasiyyət, həm xarakter şəxsiyyəti meydana gətirən təməl daşlardandır.
XASİYYƏT- Təməl quruluş
Xasiyyət şəxsiyyətimizin genlərindən gələn bir parçasıdır. B səbəbdən şəxsiyyətimizin bioloji və instinktiv proseslə meydana gəlmiş bir hissəsini təşkil edir. İşin əsası, xasiyyət şəxsiyyətin hər zaman özünü ələ verən parçasıdır. Uşaqlarda belə fərqli xasiyyət göstəricilərinə rastlamaq mümkündür. Məsələn bəzi uşaqlar daha rahat, sakit hissetmə və bunu göstərməyə meyilli ikən, bəziləri daha hərəkətli, ağlağan görünməyə və bu şəkildə hiss etdirməyə uyğundur. Bu genetik və irsi xüsusiyyətlərdən qaynaqlandığı üçün xasiyyətin dəyişikliyə uğraması, manipulyasiya edilməsi daha çətindir.
XARAKTER –Təcrübələrin əks olunması
Şəxsiyyətin xasiyyət daxil olmaqla, irsi olaraq gələn bir parçası olan və xarakter də daxil olmaqla həm təcrübə, həm də sosiyal olaraq öyrənilən parçaları olduğunu bilirik. Yəni şəxsiyyətimiz həm təbii, həm də öyrənərək topladığımız təcrübələrimizin toplusudur. Xarakter ətrafdan əldə etdiyimiz təcrübələrimizin bir parçasıdır.
Eyni zamanda təcrübələrimiz və həyatımız boyunca yaşadığımız sosiyal əlaqələrimizin bir parçasıdır. Bu da vərdişlərimizin xasiyyətimizdə, yəni bioloji meylliliklərimizdə də dəyişikliyə səbəb ola biləcəyini göstərir. Vərdişlərimiz meyil etdiklərimizə uyğun olmalı və onları pərçəmləyərək şəxsiyyətimizə şəkilləndirməlidir. Buna görə də xarakterimizin kökləri aid olduğumuz mədəniyyətdə gizlidir.
Xarakterimiz xasiyyətimiz qədər stabil deyil. Genetik olmadığı üçün inkişafımızın başlangıc nöqtələrində tam olaraq ortaya çıxmamış ola bilir. Xarakterimiz fərqli mərhələlərdən keçərək inkişaf edir və son tamamlanmış halını yetişkinlik dönəmində alır. Buna görə də üzərində dəyişiklik etmək mümkündür. Bu dəyişikliklər isə sosiyal təhsil və təcrübə ilə aparıla bilər.
Şəxsiyyət- Bioloji və çevrə
Şəxsiyyət, xarakter, (xasiyyət və öyrənilən vərdişlər) davranışın toplusudur.Şəxsiyyət sadəcə genetik miras olaraq deyil, eyni zamanda da insanın ətrafında baş verən təsirlərin nəticəsidir. Şəxsiyyət insanları bir-birindən ayıran xüsusiyyətdir. Yəni hər bir fərdin özünə aid özəlliyidir. Və zaman keçdikcə fərqli vəziyyətlərdə belə, çox dəyişikliyə məruz qalmaz. Şəxsiyyət şəxs ilə çevrəsi arasında düzgün, qərarlı, sabit bir münasibəti davam etdirmək üçün istifadə olunur. Genetik, struktur faktorlardan təsirlənir və fərdin uşaqlıq dönəmi valideyn ilə münasibəti zəminində formalaşır. Şəxsiyyət dəyişməyən, öyrəşilmiş, yenilənən davranışların toplusudur.


Günel Muxtarova, uzman psixoloq