Sabah-İyunun 3-də "Sona Çərkəz" sevgi dastanının qəhrəmanı Çərkəz müəllimin anım günüdür. O Çərkəz müəllimin ki, ömür-gün yoldaşı Sona xanım onun sevgisini dillərə salaraq bəlkə də soyadını unutdurub. Çərkəz müəllim dünyasını dəyişəndən bəri Sona xanım könlünə də, ruhuna da, qələminə də qara bağlayıb bir dastan yazır. Hələ bitməyən o dastanı qələm dostum Əbülfət Mədətoğlu "SÖZLƏ SİRDAŞ OLAN SONA ÇƏRKƏZ" yazısında çox ustalıqla, sevgiylə ifadə edib. Həmin yazını oxucularımıza çatdırmaqla bu sevdalıların sevdasına öz ehtiramımızı ifadə etmək istədik. Sona sədaqətinə sayğılarla:Tamxil Ziyəddinoğlu.

SÖZLƏ SİRDAŞ OLAN SONA ÇƏRKƏZ

Həyatda mənim üçün əl ilə toxunulmayan, gözlə görünməyən, ruhdan və ürəkdən süzülən, eyni zamanda ruhu və ürəyi ifadə edən və nəhayət, canının canı olanlara münasibətini sərgiləyən SÖZ-dü! Mənə görə SÖZ canlı varlıqdı... Ən kamil həmsöhbətdi... Ən anlayışlı sirdaşdı... Ən həzin xatirədi... Ən etibarlı güvəncdi...
Söz həm də adamı nəfəs alanda da tək buraxmayan dostdu! Bütün bunların işığında söz həm də adamın iç dünyasıdı... ona him etməsən bütün günü susacaq -başqalarını rahatsız etməyəcək... yalnız sən və söz duracaq üz-üzə... qalacaq baş-başa... Bax elə həmin anda da qələm vərəqə tərəf boylanacaq... dil dodaqları tərpədəcək...
Hər kəsin həyatında özünə məxsus olan özəllik var... Bu özəllik bir sirr ömrü yaşayır... O zaman ki, sirr sözə hopur, sözə çevrilir və söz yazıda və yaxud səsdə doğulur, işıqlı dünyaya gəlir! Deməli, oxucunun, dinləyicinin önünə çıxır... Və görünür, duyulur... Eyni zamanda auditoriya qazanır... Bir az obrazlı desəm həyata vəsiqə əldə edir...
Tələbəlik illərim uzaq bir xatirədi... Bu uzaq, həm də məni haldan hala salan xatirələrin hər yarpağı da öz novbəsində bir tumurcuqdu - söz tumurcuğu! Açıldıqca ətri xəyallandırır adamı. Xüsusən də duyğusal ruh adamını. Axı bu adamlar özlərini ifadə etdikləri həmin o Tumurcuq Sözdə tapıblar... Ona tapınıblar... Mən də tapındığım Sözün dünyasında aydınları, dəyərliləri, doğma olanları, anlayışlıları və dəyər verənləri daha çox yada salıram... Təzələyirəm və təzələnirəm...
Qələmin vərəqlə anlaşdığı bu ana bir xatirə qonaq edib məni... O xatirənin şah damarı, indi də həsəd apardığım SEVGİ idi! İnanın ki, Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsində oxuyan tanış tələbə yoldaşlarımla hər söhbətimdə bir-biri üçün doğulmuş bu iki insanın İlahi tamlığına heyranlığımı mütləq söyləyirdim...Və mən birmənalı olaraq inanmışdım ki, Allah onları bir -biriləri üçün yaradıb. Yanaşı addımlayanda da, bir-biriləri ilə asta söhbət edəndə də, hətta baxışları ilə nəyisə öz aralarında çözəndə də mən bu tamlığa sadəcə Allahın qələminin qüdrətinin işi kimi yanaşırdım. Digər tərəfdən onların öz tələbələri ilə münasibətlərində də görüb izlədiyim, şahidi olduğum nüansların özündə də bir özəllik var idi. Bu gün də mən o sirrin ip ucunu tapa bilmirəm. Ola bilsin ki, bu da elə onların halal tamlığının bir işartısı, bir çaları idi. Çünki yazımın bu nöqtəsində adlarını çəkəcəyim həmin müəllimlər universitet həyatında özlərini tələbəyə sevdirə bilmişdilər. Onların adı da, davranışı da, dərsə münasibəti də həm fərqli, həm də sevgi dolu idi.
Yəqin ki, 80-ci illərin tələbələri, daha çox da filologiya fakültəsində oxuyanlar Çərkəz müəllimi, Sona xanımı yaxşı xatırlayırlar. Şəxsən mən o illərin tələbələri ilə görüşlərimdə öz müəllimlərimizdən söhbət açır və mütləq Çərkəz müəllimi xatırlayırıq. Onun tələbəyə diqqətini, yanaşmasını, xeyirxahlığını xüsusi vurğulayırıq. Burda bir məqamı da qeyd etməyi özümə borc bilirəm. Tələbəlik illərimizdə bizim müəllimlərimizə, müəllimlərin də biz tələbələrə münasibəti tamam fərqli idi. Görünür elə bu fərqin yaranmasında məhz Çərkəz müəllim kimi pedaqoqların, ziyalıların xidmətləri var imiş. Mən bunu övladlarımın, nəvələrimin təhsil aldığı illərdə daha yaxşı gördüm, hiss etdim. Və...
Bu gün həyatın rəngi də, mənası da, yaratdığı aura da tamam fərqlidir. Nə qədər də qaynayıb qarışmaq və yaxud çəkilib bir kənarda dayanmaq istəyirsən alınmır. Sanki həyatın özünün mayası çirklənib. Ona görə də halallıq da, sevgi də, sayqı da adama yapışmır, adamı özünə çəkmir. Amma yazının əvvəlində vurğuladığım kimi, güvənəcəyimiz, həmsöhbət ola biləcəyimiz, sirdaşımız yalnız sözdü. Söz qalıb bizə. Mən də həmin o sözün işığında qayıtdığım xatirələr dünyasında bir paralel gördüm. Bu paralel sözlə bağlıdı. Dəyərli oxucu yəqin ki, məlumatlıdır. Azərbaycan ədəbiyyatında Mikayıl Müşfiqin Dilbəri, Cəfər Cabbarlının Sonası... Çərkəzin Sonası öz həyat yoldaşları, öz könül sirdaşları, öz sevgiləri ilə ikinci dəfə qarşılaşıb bir-birlərini yenidən seviblər. Çünki onlar sözə söykəniblər. Dilbər Müşfiqdən yazıb, Sona Cəfərdən yazıb, Sona Çərkəzdən yazıb. Həmin yazılar işıq üzü gördükcə o sevgi yenidən başlayıb. O xatirələr ilk görüşdən üzü son ana qədər yol gəlib. Deməli, sevginin ikinci ömrü həyata vəsiqə alıb. Bu mənim nəyisə kəşf etməyim deyil. Bu sadəcə olaraq həmin xanımların öz çevrələrinə, öz oxucularına sevgilərini və sevdiklərini gördükləri kimi, duyduqları kimi, yaşadıqları kimi təqdim etməkdir. Burda mənə görə Çərkəz müəllimi təqdim edən Sona xanım daha şanslıdı. Çünki o, Sona Çərkəz olub. Çərkəzdə yaşayan Sona, Sonada yaşayan Çərkəz yenidən bütövləşib. Bu bütövlüyü də Sona Çərkəzə ərmağan edən Allah və İlahi sözdür. Çünki Çərkəz müəllimin sağlığında Sona xanım sözə könül verməmişdi. Onun vaxtsız vəfatından sirrini sözə verdi, onun sirdaşı söz oldu.

Mən Sona Çərkəzin qələmindən çıxan yazıların, demək olar ki, hamısını oxumuşam. Şeirlərini də, məqalələrini də, xatirələrini də. Üstəlik özüm də həmsöhbət olmuşam Sona xanımla. Bu söhbətlərdə, oxuduğum kitablarında Sona xanımla Çərkəz müəllimi bir yerdə görmüşəm. Hətta inanmışam ki, üz-üzə oturub söhbət etdiyim Sona xanımın sol tərəfində Çərkəz müəllim dayanıb bizi dinləyir, xanımının nə dediyini, necə dediyini, bir növü o duruşla təsdiqləyir. Bunu bir sevgi anatomiyasının görüntüsü də hesab etmişəm. Çünki Sona xanım nədən, kimdən danışır, söhbət edir-etsin, mövzunun hər iki sözündən biri Çərkəz müəllimlə bağlı olur. Gəzdikləri, gördükləri, etdikləri, əl tutduqları, yaşadıqları hər an bu gün də onun üçün dipdiridi. Ona görə də Sona Çərkəz imzası onların cütlüyünü hər mənada təsdiq edir. Ayrılmadıqlarını bir sübut kimi göstərir. Sevənlərinə, xatırlayanlarına.
Bəli, həyat insan üçün gəlimli-gedimlidi. Heç kim bu həyatın bir varlıq olaraq əbədi yaşam haqqını qazanmayıb. Təbii ki, söhbət cismən yaşamaqdan gedir. Amma elə şəxslər var ki, onlar yaşadıqları həyatda özlərinin sözü ilə, izi ilə, işi ilə, sevgisi ilə bitməz bir ömür qazanırlar. Bu bitməyən ömür ailənin, nəslin, doğmaların, el-obanın, dostların, itirdiklərinin, bir sözlə, təmasda olduğun hər kəsin yaddaşında bir işartı deməkdir. O işartı da həmişə közərir. Çünki onun mayasında sevgi var. Mənim inancıma görə həyatda ölümsüzlük yalnız sevgiyə məxsusdur. Əgər sevgi yaşayırsa, deməli, sevən də yaşayır. Bu mənada Çərkəz müəllimlə Sona xanımın birgə həyatlarının davamı həm övladlarının, nəvələrinin, həm də Sona Çərkəz imzasının halal sözündə ifadə olunur, yəni yaşayır. Düşünürəm ki, 1980-ci ildən tanıdığım və bu günə qədər də yaddaşımda xoş xatirəsi qalan Çərkəz müəllimin ruhu şaddır. Çünki o, yaşayır. Öz sevgisində, öz Sona Çərkəzində, sözə sığınan, sözlə sirdaş olan şair, publisist Sona Çərkəz sözündə.
P.S. İyunun 3-ü Çərkəz müəllimin dünyadan vaxtsız köç etdiyi gündür. Mən də xatirələrin işığında və bir də Sona Çərkəzin stolumun üstündəki son kitablarından olan “Sözdür mənim sirdaşım...”ın səhifələrində onların sevgisinin əbədiliyinə bir daha inandım. Həmin inanc da məni bu kiçik yazını qələmə almağa sövq etdi.
P.P.S. Söhbətlərimizin birində Sona xanım vurğuladı ki, mən evimdəki Çərkəzlə nəfəs alıram, onun üçün yaşayıram. Dövlət televiziyasında çalışan Çərkəz Quliyevi ekranda görəndə hansı hallar yaşadığımı bir Allah, bir də Çərkəzin ruhu bilir. Babasının adını yaşadan Çərkəzimə Allah ömür versin! Amin.
MÜƏLLİFDƏN
Mən yazıma nöqtə qoyanda hiss etdim ki, nə vaxtdan bəri ürəyimdə gəzdirdiyim və SONA ÇƏRKƏZ SEVGİsinə ünvanladığım şeiri bu düşüncələrimə EPİLOQ etməyin məqamıdı:

Bir SEVGİnin söz şəkili önümdə ,
Dolu ürək, göz şəkili önümdə!..
Allah, mələk öz şəkili önündə -
Səcdə elə Məhəbbətə- söyləyir!

Bütöv tutub paralanmış tam ömrü,
Zaman - zaman şölə saçan şam ömrü!..
Bəxt qoymadı kam almağa, kam, ömrü -
Səcdə elə Məhəbbətə - söyləyir!..

Hər kəlmədə vurğu düşür bir ada,
Sevgi dərya, o, dəryada bir ada!
Sevgisində yer qoymadı irada-
Səcdə eləMəhəbbətə- söyləyir!..

Əbülfət Mədətoğlu

SÖZÜNÜN BAŞINA DOLANAN ŞAİRƏ

Əzizə Ağahüseynqızı ilə ilk tanışlığımız 2015-ci ilin baharında ədəbi məclislərin birinə təsadüf etdi. Diqqətimi cəlb edən onun əsl Azərbaycan xanımına xas ədəb-ərkanla oturub-durması, şirin, mehriban və səmimi söhbətləri, ali ziyalı keyfiyyətləri oldu. Söylədiyi şeirlərin səmimiliyi, axıcılığı, koloriti ilə özünün sadaladığım müsbət keyfiyyətlərinin bir-birini tamamladığının şahidi oldum.
Beyləqan rayonunun Dünyamalılar kəndində sadə, zəhmətkeş bir kolxozçu ailəsində dünyaya göz açan Əzizə xanım hələ orta məktəbdə oxuyarkən Tanrının ona verdiyi istedadın, ilhamın müjdəsi olan şeirlərini yazıb. Bakı Dövlət Universitetinin kitabxanaçılıq-biblioqrafiya fakültəsini bitirib. 1975-ci ildən yazdığı şeirləri "Azərbaycan", "Ulduz", "Körpü", "Literatura Azerbaycana" jurnallarında və müxtəlif qəzetlərdə dərc olunur.
"Aşıq Pəri", "Məhsəti", "Dirili Qurbani" və s. məclislərin üzvüdür. Müxtəlif almanaxlarda və Türkiyədə çap olunan Türkiyə antolojisində şeirləri və nəsr əsərləri dərc olunub. "Ürəyim qəm adasıdır" adlı ilk şeirlər kitabı 2005-ci ildə çap olunub. Növbəti "Payız yağışı" adlı şeirlər kitabı isə 2015-ci ildə işıq üzü görüb. Aradakı on il müddətində Əzizə xanım onun üçün müqəddəs olan ailə qayğıları, övladlarına olan sonsuz sevgi-məhəbbəti yaradıcılığına daha da müsbət təsir göstərmiş, gözəl şeirlər, hekayələr, bir çox elmi monoqrafiyalar yazıb.
Ədəbi məclislərin çoxsaylı diplom və mükafatlarına layiq görülüb."Qızıl qələm" media mükafatı laureatıdır. Azərbaycan Jurnalistlər və Yazıçılar birliyinin üzvüdür. Lakin bu müddətdə yazdıqlarını toplum şəklində kitab çap etdirmək imkanı məhdud olmuşdur. Şükürlər olsun ki bu gün Əzizə xanımın "Payız yağışı" adlı şeirlər kitabı qarşımızdadır. Şeirlərinin mayası onun ilhamından yoğrulub. "Mən şeir yazanda xoşbəxt oluram" şeirində yazır:

Duyğular könlümün həmdəmi olur,
Mən şeir yazanda xoşbəxt oluram.
Payız buludu tək ürəyim dolur,
Mən şeir yazanda xoşbəxt oluram.

Bilmirəm sevgidən ya nədən gəlir,
Elə müqəddəsdir səmadan gəlir,
Tanrı dərgahından xanadan gəlir,
Mən şeir yazanda xoşbəxt oluram.

Və yaxud "İlahi şeir"də hecalarla, misralarla qanadlanan şairə yazır:
Bu gecə səmada uçurdum elə,
Göylərə qalxmağım inadım idi.
Bir özgə məkana səfər edirdim,
Hecalar, misralar qanadım idi.

Qalxıb kəhkəşanlar diyarına mən,
Parlaq ulduzlardan qururdum kümə.
Səhrada susayan yolçu kimiydim,
Buludlar göz yaşın tökdü üstümə.
Əzizə xanım özü sözünün başına, sözü özünün başına pərvanə kimi dolanan şairədir. Sözü özünə hamıdan doğma, hamıdan yaxın bilən, sözü sinəsində közərən, bişən şairədir. Sözün sevincini canında, qanında hiss edən, məsuliyyətini dərk edən şairədir."Söz" şeirində yazır:
Başıma dolanıb pərvanə kimi,
Ağlımı başımdan alırsan ay söz.
Sinəmdə çırpınan odlu qəlbimi,
Alıb əllərində çalırsan ay söz.

Sinəmə çırpılan dalğasan, nəsən?
Qeybdən ruhuma qonan nəğməsən.
Bəlkə söyləyəsən hardan gəlmisən?
Bəlkə biyabanda bir tütək səsi,
Bəlkə də çiynimə qonan mələksən?!
Sözü balası qədər sevən, balası qədər sözünün qulluğunda duran, sözü özünün sevgisi, məhəbbəti bilən şairə "Biri məhəbbətdir, biri sevgidir" şeirində sözü duyğusundan, hissindən doğulan balası kimi səciyyələndirir:
Başıma ələnən qarımdan iraq,
Yolumda pusquda sarımdan iraq,
Bir ömür sevdiyim yarımdan iraq,
Duyğumdan, hissimdən doğan balam var,
Biri məhəbbətdir, biri sevgidir...
Şair olmağın çətinliyindən, şairlərin keçdiyi yolların keşməkeşli olduğundan anasının duyuq düşəcəyindən ehtiyat edən Əzizə xanım "Anama deməyin şeir yazıram",-deyir:
Düyünlü alnının qırışı artar,
Bu ani xəbərdən narahat yatar,
Hər gecə səksənib yuxusun qatar,
Anama deməyin şeir yazıram.

Bu həyat belədir, gor ağacı var,
Edam kötüyü var, dor ağacı var,
Şairi gözləyən dar ağacı var,
Anama deməyin şeir yazıram...
Bütün şairlər kimi dünya ilə çək-çeviri olan, torpaqlarımızın yağı tapdağında qalmasından, qaçqınların, köçkünlərin, didərginlərin dərdini-qəmini sinəsində gəzdirdiyi üçün, ömrünün gənclik illərinin sanki bir göz qırpımında əlindən getdiyi üçün bu dünyadan gileylənən Əzizə xanım "A dünya" şeirində yazır:
Vaxtsız rüzgar əsib, solub çəmən də,
Dərd məni ovlayıb saldı kəməndə.
Neçə didərginin dərdi sinəmdə,
Səndən gileyliyəm, səndən, a dünya.
Əzizə Ağahüseynqızının yaradıcılığının əsasını vətənpərvərlik mövzusunda ürək yanğısı ilə qələmə aldığı şeirləri təşkil edir. O, gah buluda çevrilib susuzluğundan sinəsi cadar-cadar olan Vətən torpağına yağmaq istəyir. Gah da qəhrəman bir əsgərə çevrilərək, qılınc kimi qınından sıyrılıb düşmənlə döyüşərək Alp Ər Tonqa övladı qəhrəman bir əsgər kimi torpaqlarımızı yağı düşmənlərdən azad etmək istəyir.
"Dərdin məni yandırır" şeirində yazır:
Əzizəyəm, Vətənin nisgili, dərdi məndə,
Düşmənə qalib gələn oğulun mərdi məndə,
Çağır, Vətən, əsgərəm, qisas vaxtı gələndə,
Sıyrılaraq qınımdan düşmənimlə vuruşum,
Alp Ər Tonqa qızıyam, düşmənlə çoxdu işim,
Dərdin məni yandırır, qaçqın bacım, qardaşım!
"Xocalım", "Şəhidlər", "Bir əsgər gedirdi çiyinlər üstə" və s. şeirlərində xalqının, millətinin dərdini, qəmini özünün şəxsi dərdi kimi hiss edib ana kimi, bacı kimi göynəyə-göynəyə ağı deyib ağlayır. O, həm də Vətənini, xalqını canından artıq sevən vətənpərvər bir şairə kimi başına gələn bu müsibətləri şeirlərinin dili ilə dünyaya car çəkir. "Bayrağım", "Vətən", "Vətən oğlu", "Heydər gəlir qucağına", "Rahat uyu şəhid qardaş" və s. şeirlərində Vətənə ölməz sevgisi, torpağa sonsuz məhəbbəti, torpaqlarımızın işğal altında qalması yanğısı, şəhidlərin hələ alınmamış qisası duyulur. "Şəhidlər" şeirində yazır:
Vaxtsız külək vurub budaqdan düşüb,
Xalqımın yas günü nahaqdan düşüb,
Göylərin qoynunda buluddan düşüb,
Torpağa yağış tək hopdu şəhidlər...
Əzizə xanımın hərbi xidmətini döyüş bölgəsində keçirən əsgər oğluna xitabən yazdığı, gənclərimizə vətənpərvərlik hissləri aşılayan silsilə şeirləri var. "Qələbə xəbərin gətir gəl, oğlum" şeirində deyir:
Yaxınsan, uzaqsan, necə deyim mən,
Sənin qeyrət qanın qaynar qanımda.
Döyüş libasında sən Vətəninsən,
Əsgər paltarında yoxsan yanımda.

Həsrətin çəksəm də səndən aralı,
Xəyalım üz tutur sənədir yolum.
Vətənə xidmət et bir əsgər kimi,
Qələbə xəbərin gətir gəl, oğlum.
"Bu xalçanı mənim anam toxuyub" şeirində maraqlı fikirlərlə rastlaşırıq. Anası, toxuduğu xalçanın ilməsinə, "Sarı bülbül"ü, "Qarabağın şikəstəsi"ni oxuyub. Sarı, yaşıl, abı rəngi seçərək ilmələri əzizləyə-əzizləyə gözlərinin qarası ilə toxuyub- deyən şairə sözlərlə, səslərlə rənglərin ecazkar formada bir-birini tamamlayan zəngin çalarını vermişdir. O, "Bu xalçanı mənim anam toxuyub" şeirində yazır:
Naxışında min illərin yaddaşı,
Bu xalılar ocaq daşı, yurd daşı,
Qiymətini bilə-bilməz hər naşı,
Toxuduqca qəlbi nəğmə oxuyub,
Bu xalçanı mənim anam toxuyub...

O yatmayıb şirin candan keçərək,
Sarı, yaşıl, abı rəngi seçərək,
İlmələrı əzizləyib öpərək,
Gözlərinin qarasıyla toxuyub,
Bu xalçanı mənim anam toxuyub...
Əzizə Ağahüseynqızının şeirlərinin təbiiliyi, səmimiliyi, duruluğu oxucuların diqqətini cəlb edən əsas amillərdən biridir. "Payız yağışı" şeirini nəzərdən keçirək:

Necə də durudu, pakdı,
Ağdı bu payız yağışı.
Qəlbimin quraq yerinə
Yağdı bu payız yağışı.

İnci, mirvari, darıdı,
Göyün yerə ilqarıdı,
Tanrının göz yaşlarıdı,
"Ah"dı bu payız yağışı...
Onun yazdığı şeirlərdən torpağın ətri, bulaqların zümzüməsi, çayların şırıltısı, ildırımların şaqqıltısı, yağışın həzin pıçıltısı duyulur. Yurd-yuvalarından didərgin düşmüş insanlarımızın nisgili, əsir və itgin düşmüş insanların ah-naləsi, şəhidlərimizin qanı, ürəkləri qisas yanğısı ilə döyünən igid əsgərlərimizin düşmənlərimizə atdığı güllələrin gurultusu eşidilir, duyulur, hiss olunur.
O, dünyaya, təbiətə, sevgi-məhəbbətə, hətta məişət məsələlərinə özünün düşüncələrinin gözü ilə baxır, poetikləşdirir. Yaratdığı bənzətmələr maraqlı və düşündürücüdür. "Gecə düşüncələri" şeirində yazır:
Buluda hamilə payız gecəsi,
Yatmayır, qorxur ki, dölü boğacaq.
Gecə keşik çəkir bulud anaya,
Göyün yağış adlı oğlu olacaq...
Və yaxud "Məni" şeirində yazır:
Bu nəğmə möcüzə, sehirli gəvə,
Karvanı zınqırov sədalı dəvə,
Tellər hana olsun, əllərin həvə,
Xallara, güllərə toxu, sən məni...
"Gecəm gözlərimdən asılı qalıb" şeirində əvvəldən axıra kimi şairlərə məxsus yuxusuz bir gecənin poetik mənzərəsini görürük:
Hanadı, arğacı qəmdi, kədərdi,
Toxuya bilmirəm vaxtım hədərdi,
Qəlbimin qüssəsi dünya qədərdi,
Gecəm gözlərimdən asılı qalıb.
Əzizə xanımın valideynlərinə həsr etdiyi şeirləri oxuduqda ana müqəddəsliyi, ata böyüklüyü duyulur. Onlara qarşı ilahi bir sevgi, məhəbbət hiss olunur."Anamın" şeirində yazır:
Mən illərin uyğusuna daş atdım,
Yaraların qaysağını qanatdım,
Laylasıyla ildən-ilə boy atdım,
Ürəyimdə nəğməsi var anamın.
"Ata" şeirində atasının borcundan çıxa bilmədiyinə görə özünü qınayaraq, təəssüflənərək yazır:
Boyun bərabəri qaldırıb göyə,
Məni gəzdirərdin yolların üstə.
Guya ki, borcundan çıxıram deyə,
Səni qaldırıram qollarım üstə...

Əzizə Ağahüseynqızının "Payız yağışı" adlı şeirlər kitabına ön söz yazan xalqımızın sevimli şairi Musa Yaqub yazırdı:
"...Əzizə qədim torpağımız Beyləqandandır. Beyləqanın da, onun insanlarının da xoş xarakteri, özəllikləri və gözəllikləri var. Səbr, sakitlik, mehribanlıq, Hərami düzü kimi ürəyi genişlik, sədaqət, inam, torpaqsevərlik, yurdsevərlik və s.
Hələ İslamdan qabaq ömrü boyu təkallahlıq uğrunda mübarizə aparan, bütün məhrumiyyətlərə dözən Cərciz peyğəmbərin qəbri də, üstündəki məbədgah da bu torpaqdadır. Mücirəddin Beyləqaninin klassik nümunələri də, Gileyli Bəylərin el-obanın ürəyindən qopan deyimləri də, Səmədxan Fətişoğlunun tarixi yazıları da burada yaranıb. Hərami düzünün çör-çöpündən, yulğunundan qalanıb yanan təndirlərin qovzanan alovlu tüstüsü də, doğma ocaqların istisi də, Beyləqan buğdasından hasil olan məşhur çörəyin ətri də bu torpaqla bağlıdır.
Bütünlükdə bu dediklərimdən yaranan hiss və həyəcanlar, özəl duyğular Əzizənin misralarına da hopub. Bunlar o kökdən gələn torpağa, el-obaya bağlılıq qaynaqlarının həyəcanlarıdır, sədaqətidir, torpağa sitayişidir. Şeirlərdəki istilik doğma ocaqların və təndirin istiliyidir. Mən istərdim ki, onun yazılarında həmişə özəl hisslər, gözəl duyğular olsun. Mən bu yolda ona qələm uğurları diləyirəm".
Mən də onun yaradıcılığı haqqında yazdığım bu yazımda son olaraq həmkarıma, qələm dostuma möhkəm can sağlığı, ailə səadəti və bol-bol yaradıcılıq uğurları arzulayıram.

Qəzənfər MƏSİMOĞLU,
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, şair.
"Bütöv Azərbaycan" qəzeti
26 may 2023

BALA PƏHLƏVİNİN BAŞI KİMİN NOXTASINDADIR?

İsrail parlamentinin 32 deputatının Güney Azərbaycanla bağlı ölkənin Xarici İşlər Nazirliyinə müraciəti çulunun rəngindən asılı olmayaraq türk millətinin ən qatı düşmənlərindən biri olan şovinist fars faşizminin bütün nümayəndələrinin, o cümlədən 1925-ci ildə ingilislərin vasitəsilə hərbi çevriliş edərək, Qacar türk yurduna sahibləndikdən sonra, orada 1274 il ərzində hökmüranlıq etmiş türklərə qarşı 53 il ərzində vəhşi terror və qətliamlar törətmiş Rza Mehtərbaşının özü və oğlu xislətli nəvəsi, ingilislərin ABŞ-da “ehtiyat texniki hissə” kimi bəsləyib saxladığı şovinist fars faşizminin tipik nümayəndəsi olan, bala nökərcə Rza Pəhvəlinin üzündəki “demokrat” pərdəsini cırdı. Bir neçə ay öncə bu gün onun babası Mehtarbaşının 1935-ci ildən başlayaraq Qacar türk yurdunu İran adlandırmasından istifadə edərək, bu coğrafiyada torpağın əsil sahibləri olub, ölkə əhalisinin 60 faizini təşkil edən TÜRKLƏRİN rəğbətini qazanmaq məqsədilə mətbuata,-“İranda Azərbaycanlılara hörmət edilməlidir”,-demişdi. Bu ifadə, ölkənin tarixinə, əhalisinin etnik və say tərkibinə, bu etniklərin ölkənin həyatında roluna, eləcə də, ölkədə sayı 10-12 milyondan çox olmayan, lakin 1274 il onları qoynunda bəsləyən türklərə xəyanət etmək sayəsində bu coğrafiyada yaşayan 11 (on bir) millətin boğazına ilan kimi sarılıb, onları adi insan və milli hüquqlarından məhrub edib, ən vəhşi üsullarla assimilyasiyaya məruz qoymasını bilməyənlərə və xəbəri olub bilmək istəməyənlərə demokratik bir adamın türk millətinə qarşı Tehranın şovinist fars molla rejiminin törətdiyi cinayətlərə qarşı etiraz kimi görünə bilər. Yəni bu ifadə ilə bala Pəhləvi bu gün İran adlanan coğrafiyanın türklər və qismən (Ərəbistan səhrasının bir hissəsi) ərəblərə məxsus olan milli ərazilərini fars milli əraziləri elan edərək, öz milli ərazilərində yaşayan bu millətləri fars milli dövlətçiliyinin əsarəti altında saxlamaq iddiasını ortaya qoyur. Bunu isə ancaq mütləqiyyət idarəsi üsulu ilə etmək olar.
Qərb, əsasən də ABŞ bu coğrafiyada ərəblərin, xüsusilə də türklərin öz milli ərazilərində müstəqil milli dövlətini qurmasını qətiyyən istəmir. Bunun ən əsas səbəbi də, bu ölkədə türklərin öz milli torpaqlarında müstəqil dövlət qurması halında bütövlükdə türk dünyasının quru ərazilərinin Vahid Türk Ərazisi olaraq bütövləşməsidir. ABŞ isə bunun əksinə olaraq İraqda qurduğu kürd dövlətinin ərazisini zolaq halında Cənubi Azərbaycan, Suriya ərazisinə uzatmaqla Türkiyənin Şimali Azərbaycan və Orta Asiya türklərindən coğrafi cəhətdən ayıraraq türkləri millət və dövlət olaraq birləşib, bütövləşməyə qoymayaraq, onları parçalanmış halda əsarətdə saxlamağı hədəfləyirlər.
Bu həm də onu hakimiyyət başına gətirmək istəyənlərin onun anasının türkəsilli olmasını vurğulayaraq bundan irəli gələn türk milli təəssübkeşliyi, eləcə də atasının və babasının türklərə qarşı törətdikləri, bugünkü Tehranın şovinist fars molla rejiminin törətdiyi cinayət və qətliamlardan geri qalmayan cinayətlərinə görə peşimançılıq və xəcalət hissindən doğan bir yanaşma kimi görünə bilər. Onun İsrail knessetinin 32 üzvünün Cənubi Azərbaycan türklərinin tapdalanan insan və milli hüquqlarının beynəlxalq norma və qanunlara uyğun olaraq qorunmasına yardım edilməsi amacı ilə Xarici İşlər Nazirliyinə müraciət etməsinə göstərdiyi reaksiya və İsrail parlament üzvlərinin öz müraciətini dərhal geri götürməsi bir çox məsələləri çox dəqiq aydınlaşdırdı.
Rza Pəhləvi bu müraciəti İranın ərazi bütövlüyünə qarşı atılan addım olaraq qəbulolunmaz hərəkət kimi dəyərləndirib. Qəribə olan həm də burasıdır ki, o bu müraciətin İranın bu günkü hakimiyyətinin maraqlarına uyğun olduğunu iddia edib.
Birincisi, bala Pəhləvi faşist babasının 1935-ci ildə qacar türk yurdunu İran adlandırmasının məqsəd və səbəbini çox yaxşı bilir. Yəni, İran sözü nə ərazi adı, nə də millət adı deyil. İran termininin mövcudluğu Hind-Avropa dilləri qruplarından biri olan farsdilli dil qrupuna verilən addan başlanır. 1935-ci ildə Qacar yurdunun türk milli ərazisi olduğunu bütün dünyaya, o cümlədən türklərə unutdurmaq, insanların zehnində bu ərazinin fars milli ərazisi olması haqqında saxta fikirin süni yolla formalaşdırılmasına yönələn mənhus bir tədbirdir. Belə ki, bu gün İran dedikdə, bu məsələlərin tarixini bilməyənlərdə fars milli torpaqlarında qurulub, mövcud olan fars dövləti kimi qavranılır. Bu günə şüar şəklində, lakin reallıqları əks etdirməyən dekorativ beynəlxalq hüquq normaları beynəlxalq güc mərkəzlərinə bu şüarlardan sui-istifadə edərək beynəlxalq müstəvidə bütün məsələlri cəngəllik qanunları əsasında zor tətbiqi vasitəsilə obyektiv və ədalətli şəkildə yox, məhz öz maraqları çərçivəsində həll edirlər. Tarixdə, bu günümüzdə buna istənilən sayda nümunələr, faktlar mövcuddur. Elə son 200 ildə Şimali Azərbaycan türk torpaqlarının rus imperiyası tərəfindən başqa millətlərə peşkəş edilməsi, bu ərazilərdə təkcə min illər boyunca mövcud olan türk milli maddi, mədəni abidələrinin deyil, eləcə də türk milli mənliyinə son qoyulmasını, son 100 ildə Cənubi Azərbaycanda şovinist fars faşizminin türk milli mənliyinə son qoyulması üçün əməllərində şovinist rus faşizmindən daha mənhus əməllərə rəvac verməsini göstərmək olar. İsrail knessetinin 32 üzvünün Cənubi Azərbaycan türklərinin özünün doğma ərazilərində şəxsi və milli hüquqlarının qorunmasına yönəli müraciətinə cavab olaraq bu müraciətin “İran dövlətinin sərhədlərinin pozulması” olaraq beynəlxalq normalara zidd olduğunu deməsi, əslində Qacar Türk yurdunda qanunsuz olaraq qurulmuş şovinist fars hakimiyyətinin qorunması məqsədini güdüb, nə demokratiya, nə də anasının türk əsilli olmasından, doğan hiss olmayıb, onun ata-babası kimi şovinist fars faşizminin tipik, qatı nümayəndəsi olduğunu ortaya qoyur.
Bala Pəhləvi,-“Bu gün mən Yerusəlimdəki dostlarımıza özümün və həmvətənlərimin narahatlığını bildirdim”,-deyərək, həm də İsrail dövlətinin məsələyə aydınlıq gətirməsini, İran-İsrail xalqları arasındakı dostluğa kölgə salan bu hərəkət barədə açıqlama verməsini xahiş edib.
O “özümün və həmvətənlərimin” deməklə özünün “vacib, ölkə üçün məsuliyyət daşıyan bir şəxs” və bu gün İran adlanan ərazinin isə fars milli ərazisi, farsların vətəni təsəvvürünü yaratmaqla bərabər, özünü bütün ölkə əhalisini, ən azı bütün farsları təmsil edən persona olaraq təqdim edir. Hansı ki, bu ölkənin 86 milyon əhalisinin 60 milyonunu təşkil edən türklər, sayı 3-4 milyonla hesablanan kürdlər, bəluclar, ərəblər öz müstəqil dövlətlərini yaratmaqla şovinist fars faşizminin əsarətindən xilas olmaqla israrlıdırlar.
İkincisi, onun İsrail dövlətinin bu məsələyə aydınlıq gətirməsini istəməsi Qərbin, xüsusilə ABŞ-ın xüsusi xidmət orqanlarının onu hakimiyyət başına gətirəcəkləri barədə ona ciddi vədlər verildiyindən xəbər verir. Bunu həm də onun, bu məsələnin “İran-İsrail xalqları arasındakı dostluğa kölgə salan hərəkət” adlandırması da, özünü artıq dövlət başçısı olaraq gördüyünü sübut edir.
Bala Pəhləvinin bu bəyanatından sonra İsrail parlamentinin üzvlərinin öz təklifini geri götürməsi də bir çox məsələləri aydınladır.
Belə ki, Tehranın molla rejiminin İsrail dövlətini yer üzündən siləcəyi ilə hədələməsi, Qərbin, o cümlədən ABŞ-ın karbohidrogenlərə tələbatının əsas təminatçısı, dünya ağalığı müstəvisində onun hərbi, iqtisadi, siyasi prosseslərdə strateji “bostanı” olan ərəb ölkələrində böyük hərbi birləşmələr yaradıb bu bölgələrdə daim hərbi toqquşmalar, siyasi sabitsizlik yaradıb, nəinki ABŞ-ın, bütövlükdə Qərbin bu regionda maraqlarına, hətta mövcudluğuna belə ciddi təhlükə yaratmaqla bərabər, üstəlik nüvə silahı əldə etməsinin bir addımlığında olması, “ərəb məhəlləsində” ABŞ-ın forpostu olan İsrailin Azərbaycan və Türkiyə ilə isti münasibətlərin qurulmasında mühüm rol oynadı. Buna baxmayaraq heç kimi, heç bir dövləti, heç bir milləti, bütövlükdə hətta özünün məxsus olduğu fars millətini belə rəsmən təmsil etməyib, sıravi ABŞ vətəndaşı olan bala Pəhləvinin “xahişi” ilə İsrailin parlamentinin 32 üzvünün imzaladığı obyektiv, ədalətli, fərdi və milli hüquqların beynəlxalq hüquq normalarının bütün müddəalarına uyğun olan müraciətinin operativ olaraq geri götürülməsi göstərir ki, Tehranın molla rejimini aradan götürərək, yerinə bala nökərçəsi Pəhləvini gətirməklə Qacar Türk yurdunu təkcə türklər üçün deyil, həm də bu coğrafiyada yaşayan 11 millətin nümayəndələri üçün xalqlar həbsxanası olaraq saxlamaqla, ABŞ bu ölkəni öz müstəmləkəsinə çevirmək məqsədində ciddi və qərarlıdır. Digər tərəfdən bu günlərdə Tehran rejiminin müxtəlif dövlətlərin bayraqları altında neft və digər yüklər daşıyan ABŞ-a məxsus gəmiləri həbs etməsi ABŞ, İsrail və Tehranın molla rejiminin qarşıdurması deyil, prosesin dünya ağalığı iddiasında olan beynəlxalq güclərin arasında gedən mübarizənin bir hissəsi olduğunu sərgiləyir. Çünki, Tehran rejimi tək və özbaşına ABŞ və İsraillə, əslində isə istər iqtisadi, istərsə də hərbi cəhətdən dünyanın ən böyük gücü olan NATO ilə özünü labüd məhvə aparan belə bir qarşıdurmaya getməyə cürət edə bilməzdi. Əgər biz dünya ağalığı iddiasında olan dünya güclərinin bu strateji mübarizəsinin digər seqmentlərinin Suriya, Ukrayna və Qarabağdakı proseslər olduğunu nəzərə alsaq dünya güclərinin hər birinin bütün mübarizə seqmentlərində proseslərin gedişini hansı istiqamətə yönəltməyə israrla cəhd edəcəyini düzgün proqnozlaşdıraraq Türk milli, o cümlədən, Azərbaycan maraqlarının etibarlı qorunması üçün vaxtında gücümüz çatan real tədbirlər hazırlayıb, reallaşdıra bilərik.
May ayının 14-də Türkiyədə keçirilən seçkilərdə də dünya gücləri arasında gedən mübarizə və onların Türk Milli Birliyinə, ümumiyyətlə türk millətinin müstəqilliyinə olan münasibətlərinin xarakteri özünü çox aydın biruzə verdi. Belə ki, son iyirmi ildə Türkiyənin iqtisadi, texniki cəhətdən güclənməsi, SSRİ-nin xarabalıqları üzərində şərti azad olan Türk dövlətlərinin dünya iqtisadiyyatında əhəmiyyətli amilə çevrilməsi, Türkiyənin və digər Türk dövlətlərinin öz milli maraqlarına uyğun iqtisadi, texniki, hərbi siyasət yeritməsi cəhdləri artıq təkcə dünya ağalığı iddiasında olan gücləri deyil, bütün türk düşmənlərini hərəkətə gətirmişdir. Türkiyədəki seçkilərdə türk düşmənlərinin bu günə türk dünyasının lideri olan Ərdoğanı hakimiyyətdən uzaqlaşdırmaqla, eyni zamanda Türk dövlətlərinin lokomotivi olan Türkiyəni, süni surətdə yaradıb idarə etdikləri “altılıq” vasitəsilə ələ keçirib, artıq bütün dünyada alovlanmağa başlayan Türk Milli Oyanışı prosesini qapamaqla bütün dünya türklərini parçalanmış halda, əsarətdə saxlamağı hədəfləyirlər.
Bu gün İran adlandırılan Qacar Türk yurdunda Qərbin şovinist fars faşizminin qatı nümayəndəsi Bala Pəhləvini hakimiyyətə gətirmək hədəfi də dünya güclərinin və erməni, fars kimi türk düşmənlərinin ümumi niyyətlərinin tərkib hissəsidir.

Şapur Qasimi
19.05.2023
+99455 522-36-15

Azərbaycanda Türkiyəyə qurbanlıq deyilib

Bir müddət əvvəl redaksiyamıza məlumat daxil olmuşdur ki, əslən Zəngəzur mahalından olan “Xilaskar Nuru Paşa” kafesinin sahibi Səxavət Hacıyev Türkiyədə mayın 14-də keçiriləcək prezident seçkilərində Rəcəb Tayyib Ərdoğanın qalib gəlməsi üçün qurban deyib. Nəhayət seçki günü gəlib çatdı. Çox gərgin keçən mübarizədə bülletenlərin sayılması səhərə yaxın başa çatdı. Cənab Ərdoğan nəticələrə görə namizədlər arasında lider olsa da, qalibin müəyyənləşməsi 2023-cü il mayın 28-də keçiriləcək ikinci tura qaldı. Seçkinin nəticələrini səhərə qədər həyəcanla izləyən Səxavət Hacıyev yenə də sözüm-söz, qurbanlığım qurbanlıqdır,-dedi. Cənab Ərdoğan ikinci turda inamlı qələbə qazanacaq, mən də qurbanlığımı kəsəcəyəm.
Azərbaycan vətəndaşının Türkiyədə keçirilən prezident seçkilərinə bu qədər maraq göstərməsinin səbəbi ilə maraqlananda dedi:
Mən ixtisasca tarixçiyəm. Dünyada gedən hərbi-siyasi prosesləri diqqətlə izlədiyim üçün yaxşı bilirəm ki, Türkiyənin taleyi ilə bağlı siyasi mübarizə ölkənin sərhədlərini çoxdan aşıb. Dünyanın bütün beyin mərkəzləri, təhlilçilər Türk dünyasının lideri Ərdoğanın hakimiyyətdə qalıb-qalmayacağını müzakirə edirlər. Haqqı, ədaləti çeynəyən güclər, onun dünya 5-dən böyükdür hayqırtısını bundan sonra eşitmək istəmirlər, Afrikalıları kölə zənzirindən buraxmaq istəməyənlər, dünyanın dincliyini pozan zorbalar qarşılarında dimdik dayanıb, yetər məzlumların haqqını yediyiniz deməsindən çəkinənlər onu devirmək üçün bir aradadırlar.
Türkiyə üzərində Amerikanın və digər maraqlı dövlətlərin oyununun artıq gizli tərəfi qalmayıb. Ərdoğanı hakimiyyətdən salmaq üçün bir-birinə nifrət edən siyasi birliklərin Kılıçdaroğlunun ətrafına cəmləşdirilməsi türk düşmənlərinin bu məsələdə necə qərarlı, nə qədər həmfikir olduqlarının göstəricisidir…”
Rəcəb Tayyib Ərdoğanın siyasi səhnədən getməsini istəyən kənar qüvvələrin mövqeyi o qədər aydındır ki, ona xüsusi izahat vermək lüzumsuzdur. Hətta ermənilər də sülh danışıqlarını seçkinin nəticələrinə qədər sabotaj etməyə çalışırlar. Hamı bilir ki, Ərdoğan təkrar seçilərsə, Türkiyəni qaldığı yerdən daha irəli götürəcək. Türk dünyasının bağlarını daha da möhkəmlədəcək.
Türkiyə-Azərbaycan münasibətlərinin bugünkü səviyyəyə qalxmasında böyük xidmətləri olan, qardaş Türkiyəni dünya miqyasında güclü söz sahibi edən Rəcəb Tayyib Ərdoğanı Azərbaycan xalqı xüsusilə sevir. Hamı inanır ki, Türkiyə xalqı doğru seçimini təkrarlayacaq və Ərdoğanla İlham Əliyev iki ölkə arasında dərinləşmiş münasibətlərı qarşıdakı dövrdə də davamlı inkişaf etdirəcəklər.
Elə bu inamımı ifadə etmək üçün söz vermişəm ki, Rəcəb Tayyib Ərdoğan seçilən günün sabahı qurban kəsəm. Bu qurban haqq, ədalət, sülh carçısı olan Ərdoğan xatirinə Allahın eşqinə kəsiləcək. Çünki bu gün dünyada nizam-düzən istəyənlərin, haqqı sümürülən ac-yalavacların Rəcəb Tayyib Ərdoğana çox ehtiyacı var.

Heydər Əliyev – 100

Heydər Əliyevin elə şöləsaçan işləri var ki, onlar zaman-zaman xatırlanıb dərc edilməli, gələcək nəsillərə çatdırılmalıdır.

Məlumdur ki, 1982-ci ildə Heydər Əliyevin SSRİ Nazirlər Sovetinin I müavini vəzifəsinə keçməsilə Azərbaycana və azərbaycanlılara diqqət xeyli dəyişdi. Ən başlıcası, Heydər Əliyevin xeyir-duası ilə SSRİ-nin müxtəlif şəhərlərində təhsil alan tələbələr elə SSRİ-nin müxtəlif yerlərində iş aldılar, yüksək vəzifə postuna nail oldular. Həmin dövrdə Bakıda «Kommunist» («Azərbaycan») nəşriyyatında baş direktorun müavini işləyirdim. İşdə narazılığım yox idi. Lakin kiçik oğlumun səhhətində problemlər olduğundan həkimlər onun bir neçə il Rusiyanın orta hissələrində yaşamağını məsləhət görürdülər. Bununla əlaqədar Sov İKP MK-ya məlumat verib Rusiyada işləmək istədiyimi bildirdim. Poliqrafiya işləri ilə əlaqədar bütün məsələlərimizi Moskvada həll etdiyimizdən məni orda yaxşı tanıyırdılar. Nəşriyyatda həyata keçirdiyim yenilikləri Moskva da bəyənir, Rusiya nəşriyyatlarında da tətbiq edirdilər… Bakıda «Yeni kitab» mətbəəsində direktor olduğum dövrdə mətbəələr arasında birin\ci yeri tutduğumuza görə SSRİ Nazirlər Sovetinin Keçici Qırmızı Bayrağını Mətbuat Komitəsinin sədri B.N.Stukalin Azərbaycana şəxsən özü gətirmişdi.
İki həftədən sonra məni Moskvaya dəvət etdilər. Qəbul zamanı bildirdilər ki, Rusiyanın beş şəhərində nəşriyyat direktoru yeri boşdur. Elə ilk söhbətimizdən məlum oldu ki, Rusiyada işləməyimə ilk rəy verən Ulu Öndər olmuşdur. Güclü yaddaşa malik Heydər Əliyev Azərbaycanın bütün kadrlarını yaxşı tanıyır, iş qabiliyyətlərinə bələd idi. Odur ki, hər hansı nəşriyyata rəhbərlik edəcəyimə əminliklə razılıq vermişdi. Bunları fəxarətlə dinlədikcə məsuliyyət hissim daha da artırdı. Odur ki, etimadı doğrultmaq üçün ən ağır vəziyyətdə olan «Ulyanovskaya Pravda» nəşriyyatını seçdim. Altı ay direktor yeri boş olduğundan kollektivdə hərc-mərclik idi.
Nəşriyyatla tanış olmaq üçün Ulyanovska getdim. Ulyanovsk Vilayət Partiya Komitəsinin I katibi Gennadi Vasilyeviç Kolbin məni qəbul etdi. İlk görüşümüzdə haqqımda kifayət qədər məlumatlı olduğunu hiss elədim. Moskvada müdafiə edib poliqrafçı alim olduğumu da bilirdi. Məni «zemlyak» (yerlim) adlandırmasına təəccübləndim. Demə, Heydər Əliyev Azərbaycana rəhbərlik etdiyi illərdə Kolbin Gürcüstan KP MK-da II katib vəzifəsində işləyirmiş. O illərdə Heydər Əliyevə Qafqazın ağsaqqalı kimi hörmət etdiyindən bu münasibət Rusiyada da davam edir və Heydər Əliyevə olan münasibətinə görə mənim üçün hər cür şərait yaradacağına söz verdi.
Əmrimi alıb işə başladım. Kollektivdəki intriqalar işlərin gedişatına ciddi maneələr törədirdi. Kollektivin bir qrupu alkaqolluq üstündə işdən çıxarılmış direktorun yenidən qayıtmasını tələb edirdi… İşləri çətinliklə də olsa, yoluna qoymağa nail oldum. Nəşriyyat saat mexanizmi kimi ahəngdar işləyirdi. Kolbin vilayətin rəhbəri olaraq diqqət və qayğısını nəşriyyatdan əsirgəmirdi. İşimi yüksək qiymətləndirirdi və bu barədə Heydər Əliyevə də məlumat verirdi. Həmin illərdə Ulyanovsk şəhərində alkaqolizmə qarşı mübarizə gedirdi. Mən də bu işə qoşularaq çayın təbliğinə başladım. Sexlərdə istirahət otaqları yaratdıq. Hər otaq üçün samovar aldıq və orada hamı istirahət edə-edə çay içirdi. Özü də hamımız Azərbaycan çayı içirdik. Hər sahədə Heydər Əliyevin etimadını doğrultmağa çalışırdım.
Ulyanovskda yaşayan müxtəlif millətlərin nümayəndələri Heydər Əliyevi yaxşı tanıyır və yüksək qiymətləndirirdilər. Əliyev ilk dəfə Ulyanovska 1977-ci ildə Nəriman Nərimanovun abidəsinin açılışına gəlmişdi. Sovet dönəmində Azərbaycanda Nərimanova abidə qoyulması müşkül məsələ idi. O ki ola Rusiyada… Əlbəttə, hər iki abidənin qoyulması məhz Heydər Əliyevin səyi nəticəsində başa gəlmişdi. Şəhər əhalisi onu geniş dünyagörüşə malik bir şəxs kimi xatırlayırdı. Hətta duzlu zarafatlarını da yadda saxlamışdılar. Ulu Öndər bütün ömrünü, fəaliyyətini Azərbaycanın iqtisadi, siyasi və mədəni həyatının inkişafına sərf etməklə Vətənimizin beynəlxalq aləmdə geniş miqyasda tanınması üçün əlindən gələni əsirgəməmişdi. Nərimanovun abidəsinin açılışı zamanı çıxışında yubilyarın xidmətlərini hərtərəfli şərh edərək onu elə bir zirvəyə çatdırmışdı ki, vilayət sakinləri Nərimanovu öz doğma adamları hesab edirdilər.
Heydər Əliyev Ulyanovska ikinci dəfə 1983-cü ildə Siyasi Büronun üzvü, SSRİ Nazirlər Sovetinin sədrinin I müavini olaraq, gəminin körpüyə çırpılması nəticəsində baş vermiş insan tələfatını araşdıran komissiyanın sədri kimi gəlmişdi. İnsanların ağrılı, həyəcanlı günlərində onlarla necə həmdərd olduğunu, xeyirxahlıqla dolu söhbətlərini, təsəllilərini bütün şəhər əhalisi minnətdarlıqla xatırlayırdı. Həlak olanların yaxınları, şəhər ictimaiyyətinin nümayəndələri, sadə əmək adamları ilə keçirdiyi görüşlər, səmimi söhbətlər onun şəxsiyyətinə dərin hörmət və rəğbət formalaşdırmışdı.
Hər dəfə bu söhbətləri dinləyəndə düşünürdüm ki, yalnız bir şəxsin simasında millət haqqında fikir formalaşa bilərmiş. Və çalışırdım öz işimlə Rusiyada rəhbər vəzifədə işləmək üçün namizədliyimi verən bu şəxsin etimadını doğruldum. Onu da bilirdim ki, Heydər Əliyev Moskvada işləyəndən sonra SSRİ-nin hər hansı bir yerində azərbaycanlılara münasibət yaxşı mənada dəyişmişdi.
İşimlə əlaqədar tez-tez Moskvaya – MK-ya gedirdim. Mənə münasibət tam fərqli olurdu. Bütün bunlar Heydər Əliyevə görə idi. O, xalqımızın başucalığı idi. Ulyanovskda minlərlə soydaşımız yaşayırdı. Onların böyük əksəriyyəti avtomobil sənayesi ilə bağlı olan insanlar idi. Gəncədə tikilməsi nəzərdə tutulan avtomobil zavodu üçün Ulyanovskda kadr hazırlığı da Ulu Öndərin uzaqgörən siyasətinin nəticəsi idi.
Doxsanıncı illərin məlum hadisələrindən sonra artıq Bakıya qayıtmışdım. 1992-ci il idi. «Azərbaycan» nəşriyyatında baş direktor işləyirdim. Heydər Əliyev Naxçıvanda yaşayırdı. Muxtar Respublikanın Ali Sovetinin sədri idi.
Respublikada hərc-mərclik dövrüydü… Yay aylarıydı. Üç vətəndaş kabinetə daxil oldu. Birinin əlində qovluq vardı. O, qovluğu mənə verərək dedi:
– Şəddat müəllim, bu kitab Türkiyə Prezidenti Süleyman Dəmirəlin Naxçıvan səfərinə həsr olunmuşdur. Kitabı təcili çap etmək lazımdır…
Qovluqdakı mətn və şəkillərə baxdım. Orada Heydər Əliyevin Süleyman Dəmirəl və başqaları ilə çoxlu şəkli vardı. Bir anlıq fikrə getdim. Bilirdim ki, Heydər Əliyevin şəkilləri, demək olar ki, heç yerdə dərc olunmur. Lakin həyatım boyu səcdə etdiyim, yüksəlişimdə, inkişafımda mühüm rol oynamış bir şəxsə aid kitabı çap etməməyə mənəvi haqqım yox idi.
Nəşriyyatda gərgin günlər yaşanırdı. Çapa lazım olan materiallar yalnız pulu ödənildikdən sonra Rusiyadan gətirilirdi. Pulu ödəmək çox çətin idi, büdcədən rus pulu almaq mümkün deyildi. Çap materiallarının çatışmazlığından dövlət qəzetləri də vaxtında çıxa bilmirdi. Bütün bunları ürəyimdə götür-qoy etsəm də, qonaqlara kitabı çap edəcəyimə söz verdim. Başqa cür ola bilməzdi. Axı onlar Heydər Əliyevin adından gəlmişdilər. Mən bu işi görməsəydim, onlar kitabı Türkiyədə və digər dövlətlərdə çap etdirəcəkdilər. Amma mən ömrüm boyu vicdan əzabı çəkəcəkdim.
Beləliklə, «Naxçıvan yaşayır, döyüşür…» kitabını lap qısa müddətə 20 min sayda yüksək səviyyədə çap etdirib sifarişçilərə təhvil verdim. Kitabın üz qabığında Heydər Əliyevlə Süleyman Dəmirəlin də şəkli çap olunmuşdu.
Heydər Əliyevin adından gələn sifarişçilər Mirzə Əsgərov, Fərhad Cəfərquliyev və Akif Axundov kitabı arzu olunan səviyyədə görəndə razılıqlarını bildirdilər və məni də kitabı təqdim etmək üçün Naxçıvana dəvət etdilər. Mən isə nəşriyyatda işim çox olduğundan vaxt tapıb gedə bilmədim. Lakin Naxçıvana getməməyimin peşmançılığını hər zaman çəkirəm. Çünki Ulu Öndərlə şəxsən görüşmək bir daha mənə nəsib olmadı.
Kitabı Ulu Öndərə çatdıranda mənə minnətdarlıq etməyi tapşırır.
Kitabın sevincini yaşadığım günlərdə telefonuma zəng oldu. Tanımadığım şəxs qışqıra-qışqıra:
– Sənə kim ixtiyar verib Heydər Əliyev haqqında kitab çap edəsən?
Məni hədələyən şəxs cavab gözləmədən ünvanıma nalayiq sözlər deyərək məni təhqir edirdi. Sonra hədə-qorxuya keçdi:
– İndi gəlib səni 5-ci mərtəbədən ataram aşağı (direktorun kabineti 5-ci mərtəbədə yerləşirdi).
Artıq səbrim tükənmişdi. Telefon dəstəyini ağzıma bir az da yaxınlaşdıraraq:
– Atmayan kişi deyil!!! – deyib, dəstəyi yerinə qoydum.
Həmin gün də həmişəki kimi işdən axşam saat 8-dən sonra çıxdım. Lakin otağıma heç kim gəlmədi.
Səhər işə gələndən sonra dünənki hadisəni nəşriyyatın mühafizə rəisinə danışdım. O mənə iki cangüdən təhkim olunmasını təklif etdi. Mənsə bundan imtina etdim və ona dedim:
– Əgər məni Heydər Əliyevdən ötrü öldürürlərsə, bu ölümü özüm üçün şərəf sayaram.
Sonralar 25 yanvar 1997-ci il tarixli «İki sahil» qəzeti həmin çətinlikləri belə açıqlamışdı: «O dövrdə Heydər Əliyevin şəklini çap etmək təhlükəli olsa da, Şəddat Cəfərov dahi siyasətçinin şəklinin çap olunmasından qorxmadı. Açığı, Prezident Aparatının tabeliyində olan bir nəşriyyatda bu kitabı çap etmək heç də asan deyildi. Ona görə də kitab çap olunduqdan sonra müxtəlif təzyiqlərə məruz qaldı. Lakin haqq işinin təbliğatçısı olduğuna görə bütün bu təzyiqlərə fəxarətlə dözdü».

Şəddat Cəfərov,
İqtisadiyyat üzrə fəlsəfə doktoru,
poliqrafçı alim

Azərbaycan qürur mənbəyimizdir

Qüdrətli və qalib Azərbaycan qürur mənbəyimizdir“Heydər Əliyev İli” ilə əlaqədar Yeni Azərbaycan Partiyasının (YAP) Mərkəzi Aparatı tərəfindən hazırlanan və İdarə Heyətinin qərarı ilə təsdiq edilən Tədbirlər Planı çərçivəsində mayın 4-də YAP Şabran rayon təşkilatı tərəfindən tədbir keçirilib.

Əvvəlcə ümummilli lider Heydər Əliyevin abidəsi ziyarət olunub, önünə gül dəstələri qoyulub, Ulu Öndərin əziz xatirəsi dərin ehtiramla anılıb.
Tədbirdə Dövlət Himni səsləndirilib. Ulu Öndər Heydər Əliyevin və torpaqlarımızın azadlığı uğrunda canlarını qurban vermiş şəhidlərimizin əziz xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad edilib.

Tədbiri giriş sözü ilə açan YAP Şabran rayon təşkilatının sədri Mehdi Balabəyov bildirib ki, dövlət müstəqilliyi fenomenal şəxsiyyət Heydər Əliyevin bizə bəxş etdiyi milli sərvətdir. Bu sərvətin dəyəri illər keçdikcə daha dərindən dərk olunur. Müstəqilliyimizin ilk illərində Azərbaycan böyük faciələrlə, çətinliklərlə üz-üzə qalsa da, 1993-cü ildə ulu öndər Heydər Əliyevin xalqın təkidli tələbi ilə hakimiyyətə qayıdışı və davamlı uğurlara yol açılması bu gün harada yaşamasından asılı olmayaraq, hər bir azərbaycanlı tərəfindən böyük qürur hissi ilə xatırlanır, gələcəyimizin daha parlaq, işıqlı olacağına böyük əminlik yaradır.

Çıxış edən YAP Veteranlar Şurasının üzvü, tarix elmləri doktoru, professor Dilarə Seyidzadə Azərbaycan dövlətçiliyinin söykəndiyi təməl prinsiplərin Ulu Öndər Heydər Əliyev tərəfindən müəyyən olunduğunu diqqətə çatdırıb. Söyləyib ki, dövrünün ən nüfuzlu siyasətçiləri ilə bir sırada dayanan Ümummilli Lider Azərbaycanın müasir simasının, xalqımızın zəngin dəyərlərinin tanıdılması və ölkəmizin beynəlxalq münasibətlər sistemində layiqli mövqe qazanmasında müstəsna rol oynayıb. Münaqişənin beynəlxalq hüququn norma və prinsipləri əsasında həlli Ulu Öndərin qarşıya qoyduğu başlıca vəzifə olmuş, ölkəmizin bütün resursları, xalqımızın potensialı tarixi ədalətin bərpası üçün səfərbər edilmişdir. Ulu Öndərin şah əsəri olan güclü Azərbaycan dövləti öz suverenliyini, müstəqilliyini qorumağa qadir olduğunu 44 günlük İkinci Qarabağ müharibəsində şanlı Zəfər qazanmaqla sübuta yetirdi.

Tədbirdə çıxış edən YAP Təftiş Komissiyasının üzvü, Milli Məclisin Təbii ehtiyatlar, energetika və ekologiya komitəsinin sədri Sadiq Qurbanov Ulu Öndərin torpaq, Vətən sevgisindən irəli gələn addımlarından, dövlətimiz, xalqımız qarşısında xidmətlərindən geniş bəhs edərək bildirib ki, dövlətçilik salnaməmizdə silinməz izlər qoymuş, azərbaycanlı olması ilə fəxr etmiş, milli qürur və iftixar mənbəyimiz olan ümummilli lider Heydər Əliyev bütün dünyada Azərbaycanın rəmzi kimi qəbul edilir. Xalqımız onun əziz xatirəsini həmişə uca tutur və minnətdarlıqla anır, yenidən hakimiyyətə gəldiyi günü Azərbaycanın dövlət bayramı – Milli Qurtuluş Günü kimi qeyd edir.

Şəhid Seyfəddin Balağayevin anası Besxanım Balağayeva və Vətən müharibəsi iştirakçısı Murad Bayramov çıxış edərək Ulu Öndər Heydər Əliyevin dövlətimiz və xalqımız qarşısında müstəsna xidmətlərindən, Onun siyasi kursunun Prezident İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilməsindən bəhs ediblər. Bir daha qeyd olunub ki, güclü, qüdrətli, qalib Azərbaycan hər birimizin qürur mənbəyidir.
Sonra rayonun ictimai-siyasi həyatında fəal iştirak edən partiya üzvlərinə fəxri fərmanlar, partiya sıralarına yeni qoşulan gənclərə isə üzvlük vəsiqələri təqdim edilib.

Sonda xatirə şəkili çəkdirilib.

O Dünyanın yolu

Pakizə nənənin gözü məktəbin yolunda qalmışdı. Nəvəsi Əlinin dərs vaxtının qurtarmasına baxmayaraq hələ də evə gəlməmişdi. Onun səbri çatmayıb məktəbə yollandı. Əli orada da yox idi. Qonşulardan soraqlaşsa da onu gördüm deyən olmadı. Pakizə nənənin halı get-gedə pisləşirdi, urəyi tutdu, təcili yardım çağırmalı oldular. Bu əsnada, bir yaşlı kişi Əli ilə birlikdə həyətə daxil oldu. Maraqlandılar. Həmin adam bildirdi ki:
– Bu uşaq adamlara yaxınlaşıb, o dünyanın yolunu soruşurdu, heç kim onun sualına cavab verməmişdi. Ondan soruşdum:
– A bala, o dünyanın yolunu neyləyirsən?
– O cavab verdi:
– Baba, məkəbdə danışırdılar ki, mənim atam şəhiddir, o dünyadadır. Mən də istədim ki, o dünyaya gedib Atamı görüm. Sakitlik çökdü. Hamı susmuşdu. Heç kim danışmırdı. Əli də dinməz dayanmışdı. Özlərini vaxtında yetirən təcili yardımin həkimləri Pakizə nənəni ayıltmağa çalışırdılar. Onların səyi nəticəsində özünə gələn Pakizə nənə gözlərini açdı. Tibb bacısı dilləndi:
– O dündyadan qayıtdı.
Bunu eşidən Əli cəld nənəsinin yanına qaçıb onu qucaqlayaraq soruşdu: “Nənə,ay nənə, o dünyada atamı gördünmü? “

Vəfa xanımın xeyir-duamıza ehiyacı var

İnsan zəhmətə qatlaşanda həyat onu müdrikliyə doğru istiqamətləndirir. Əməklə ucalmağı həyat devizi edənlər bu zirvəni böyük çətinliklər hesabına, lakin şərəflə fəth edirlər. Ömrünün ən qayğılı günlərini yaşayan Vəfa xanım da artıq o gələcək günlərin isti sevinci ilə yaşayır.
Xalqların sabahkı taleyini işıqlı, gələcəyi düşünən insanlar həll edir. Çünki onlar sağlam kökə bağlı, milli-mənəvi dəyərlərə sadiq, tükənməz gücdür. Ölkəmizdə də sağlam nəsil sabahkı xoşbəxtliyimizin qarantı hesab olunur. Biz həmişə qabaqcıl insanların həm də qurucu, yüksəlişə zəmin yaradan qüvvə olduqlarına inanmışıq. Belələrindən biri də Vəfa xanımdır. O, Allaha inamı, həyata eşqi sayəsində yaşadığı əzablı günlərin həsrətinə son qoydu, bir daha sübut etdi ki, işıqlı insanlar məğrur, güclü, qorxmaz, cəsur, qəhrəman, yenilikçi nəslin nümayəndələridir.
Səmimi etiraf edim ki, Vəfa xanımın da dünyaya gəlişi bir hadisə idi. O, həyatın amansız acılarını daddıqca daha da mətin oldu. Soyuqqanlı olması həyata sevgisini daha da artırdı. O, çoxlarına nümunə ola biləcək bir ailədə doğulub. Onun barəsində qısaca danışmaq istəyirəm:
Vəfa xanım üç yaşı olanda ailəsi ilə birlikdə Gəncə şəhərindən Rusiyaya köçür. Bir gün avtomobillərin keçməsinin yasaq olduğu ərazidə gül toplayarkən onun həyatını kökündən dəyişəcək hadisə baş verir. Zibildaşıyan maşın qəza törədərək qızcığazı ayaqlarından məhrum edir. Onun üçün saniyələrin il kimi keçən uzun, məşəqqətli dövrü başlayır. Aylarla xəstəxana çarpayısından günəşə boylanır, sarsıdıcı ağrı ilə amputasiya olunmuş ayaqlarına baxır, təəssüflənir. Lakin zaman keçdikcə həyata, taleyə qarşı üsyan etmədən buna vərdiş edir. Onu həvəslə yerimək sevdasından məhrum edən bu ağrının yeri qaysaqlanmamış qardaşı hovuzda boğulur, ailəni də, balaca Vəfanı da bir daha sarsıdır. Bu hadisədən sonra ailə doğma el-obasına - Gəncəyə qayıdır... Vəfa böyüdükcə bir həqiqətə inanır ki, insan öz iradəsi ilə çətinlikləri dəf edə bilər. Alimlərin uzun illərin təcrübəsi olan «insan əsl xarakterini, simasını və mənəvi çəkisini həyatın zor, çətin günlərində açır» fikri onu məyusluqdan qurtarır, həyata daha böyük sevgi ilə baxmağa sövq edir...

İllər öz axarı ilə keçir. Vəfa tələbə adını qazanır. Səhhəti ilə bağlı yolu tez-tez Türkiyəyə düşür. Yeni bir sınaq, yeni bir imtahan qarşısında qalır. Ancaq bu dəfə təkcə Tanrının sınağına tuş gəlmir, ilk baxışdan içində təlatüm yaradan Mehmet Akduz da onu məsuliyyət hissi ilə üz-üzə qoyur. Mehmet onunla ailə quraraq, ömrünün sonuna qədər ona sadiq qalacağına dair vəd verir, vəfa andı içir. Bu sədaqət andının işığı altında onların ailəsində iki gözəl qız övladı böyüyür. Günlər ötdükcə hər ikisi bilir ki, bu çətinliklər bitməyib və bitməyəcək. Ancaq vacib olan əlac sevgi, qarşılıqlı anlaşmadır... Vəfa Akduz illərdir ictimai-siyasi həyatda çox fəaldır. «Kimsəsiz Uşaq və Qadlnlara Yardlm» İctimai Birliyinin sədridir. Qadın problemlərindən tutmuş qazilərin sağlıq, sosial məsələlərinin çözülməsində daim onların yanındadır. Bir-birindən maraqlı, əhəmiyyətli layihələr qurur və bu, Vəfa xanımı həyata daha çox bağlayır.
Bəlkə də bu sətirləri oxuduqca deyəcəksiniz: «İçində bu qədər həyat eşqi, qurub-yaratmaq sevgisi olan, insanlara yardım etmək üçün dünyanın o biri başına gedən belə bir xanım nə üçün millətin elçisi olmasın?!» Elə mən də eynən bu cür düşündüm. Məlumat aldım ki, Vəfa xanım qarşıdakı seçkilərdə bu həyatın imtahanı qarşısına çıxacaq, özünü sınayaqcaq.
Əslində, onun kimi vətənpərvər, içi həyat eşqi ilə dolu bir qadının millət elçisi olması insanların xeyrinə olar, onların sosial güzəranına müsbət təsir edər. Çünki o, sanki bu həyata qurub-yaratmaq üçün gəlib.
Heç şübhəsiz, Vəfa xanım hazırda yaşadığı Türkiyə Respublikası qanunvericiliyinin vaxtaşırı təkmilləşdirilməsindən və seçki (referendum) münasibətlərinin daha mükəmməl nizama salınması zərurətindən irəli gələn müddəaların tətbiqi istiqamətində müəyyən addımlar atmaq niyyətindədir. Eləcə də o, qarşısına cəmiyyəti düşündürən bir sıra hüquqi aktların təkmilləşdirilməsi üçün mövcud qanunlar çərçivəsində ictimai-siyasi fəaliyyətini məhz bu istiqamətdə qurmaq və sosial sahədə əsaslı və fundamental layihələrə imza atmaq məqsədi qoyub.
Vəfa xanım mövcudluğun ümumi şərtləri, maraqlar, normalar, dəyərlər, dünya haqqında təsəvvürlər və identiklik əsasında birləşmiş fərdlərin birgə həyat fəaliyyətinin müxtəlif formaları kimi səciyyələnən cəmiyyət işini düzgün qurmağın yollarını deputat seçiləcəyi təqdirdə fərqli aspektlər üzrə qurmaq fikrindədir. Məhz buna görə o, neçə müddətdir Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın siyasi fəaliyyətini dəstəkləyir, bu siyasi xəttin Türkiyə cəmiyyəti üçün daim uğur gətirəcəyinə əmindir.
Başqa sözlə o, etimad göstərilərək deputat seçilərsə, cəmiyyətin siyasi, iqtisadi, sosial və mədəni həyatını birləşdirən əsas amilləri həmişə diqqət mərkəzində saxlamaq niyyətindədir. O, bununla müxtəlif maraqlara sahib olan insanların da yaşayış tərzini sosial rifaha uyğunlaşdırmaq marağı güdür, cəmiyyəti vahid bir amal uğrunda - dövlətçilik istiqamətində birliyə səsləmək arzusundadır.

Əminəm ki, Vəfa Akduz zərif çiynlərini həyatının baş qəhramanı, ər oğlu ər Mehmet Akduzla, bir-birindən gözəl, ağıllı balaları, ona etimad göstərən xalqı ilə bərabər dünyamızın sağlam, firavan olması üçün hələ çox işlər görəcək! Gəlin, birlikdə Vəfa xanıma seçkilərdə uğur arzulayaq, xeyr-dua verək. Bizim xeyir-duamıza onun indi daha çox ehiyacı var.

Hüseyn İsaoğlu (Məmmədov),
Yazıçı-publisist

"Erkən nikah – yarımçıq qalan arzular”

QHT erkən nikahla bağlı maarifləndirici tədbir keçirib - Fotolar“XXI Əsr Təhsil Mərkəzi” İctimai Birliyi Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə həyata keçirdiyi “Təhsildən yayınma, erkən nikah – yarımçıq qalan arzular” layihəsi çərçivəsində 11 aprel 2023-cü il tarixdə Xəzər rayonu, Binə qəsəbəsində yerləşən Elçin Şəmiyev adına 149 saylı tam orta məktəbdə şagirdlər arasında maarifləndirici tədbirini keçirib.
Öncə layihənin rəhbəri Könül Quliyeva layihə mövzusu ilə bağlı qısa məlumat verib. Azərbaycanda erkən nikahlar və bunun ailə genefondumuza mümkün təsirlərinin son illər ictimai diqqət çəkən mövzulardan olduğunu qeyd edən K.Quliyeva orta məktəblərdə maarifləndirmə işlərinin vacibliyini vurğulayıb. O, qeyd edib ki, erkən nikah demoqrafiyaya böyük zərbədir. K.Quliyevanın fikrincə, ana nə qədər təhsilli, dünyagörüşlü olarsa, onun yetişdirdiyi övlad da bir o qədər savadlı, cəmiyyət üçün faydalı olar: "Bunu nəzərə alıb, gələcəyin anası olacaq qızların kamil, intellektli, təhsilli insan kimi yetişməsinə şərait yaratmaq lazımdır. Qızlarımız öncə mükəmməl təhsil almalıdırlar, cəmiyyətimiz, dövlətimizə savadlı, dünyagörüşlü, bilikli kadrlar lazımdır".
Daha sonra layihənin ekspertləri Hüquqi Sosial Yardım və Maarifləndirmə İctimai Birliyinin rəhbəri Fariz Əkbərov və Milli Dəyərlər üzrə Maarifləndirmə İctimai Birliyinin rəhbəri, "Atilla" jurnalınını baş redaktoru, Prezident mükafatçısı Gülşən Behbud çıxış ediblər.

Hər iki ekspert qeyd edib ki, bu gün bütün dünyada olduğu kimi ölkəmizdə də doğurduğu fəsadlara və cəmiyyətə vurduğu ziyana görə ekən nikah məsələsi dövrümüzün mühüm və aktual problemlərindən biri olaraq qalır. Belə ki, erkən yaşda qızların ailə həyatı qurmağa məcbur edilməsi onların təhsilinə, bir fərd kimi inkişafına mane olur, psixologiyasına mənfi təsir göstərir. Erkən nikah gələcək nəsillərin sağlamlığı və həyatını təhlükə altına atmaqla yanaşı, həmçinin risklər də yaradır. Belə hallar boşanmalara, sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların dünyaya gəlməsinə və nəticədə sosial cəhətdən həssas qrupların sayının artmasına səbəb olur.
Məktəbin direktoru Rəhilə Baxşiyeva da sonda layihə mövzusu ilə bağlı öz fikirlərini bildirib. O, da azyaşlı qızların kabusu – erkən nikah və qohumlar arasında nikahın mənfi nəticələri barədə şagirdlərə bilgilər verib.

İNSAN OLMAQ XOŞBƏXTLİYİ

Türk dünyasının böyük filosofu Asif Ata deyir: “İnsanlaşın- insanlaşdırın!”. Neçəki insan yer üzünün əşrəfidir dünya əmin-amanlıqda yaşayacaq. Nə vaxt ki, dünyada haqq öz yerini nahaqqa verir-səsini çıxarmayıb onunla barışırsan, həyatın gedişi mənfiyə doğru gedir susursan, ürəyinin və evinin qapısını doğmalarının, yaxınlarının üzünə bağlayırsan, yalana, böhtana, həqarətə laqeyd qalırsan və s. Bax bu vaxt sən insanlıqdan uzaqlaşıb adam olursan. Sən sürətlə biganəlik, diqqətsizlik, laqeydlik sindromuna yoluxursan. Uçuruma düşənin əlindən tutub ona kömək etmirsən, korun qoluna girib yoldan keçirmirsən, ”mənə nə” deyib yanından keçirsən. Və beləcə sənin laqeydliyin, biganəliyin, qalınqabırğalılığın ucbatından uçuruma düşən uçurumda ölür, koru yol keçəndə maşın vurur.
Dəyərli dostum yazıçı-jurnalist Hüseyn Məmmədov “Yaralı durna” adlı povest və hekayələr kitabını xeyli vaxtdır ki, avtoqrafla mənə hədiyyə edib. Mənim də borcum idi ki, onun sadiq dostu və oxucusu kimi “Yaralı durna”kitabını “isti-isti”oxuyub, fikirlərimi yazmalıydım. Doğrudur, kitabı “isti-isti”oxudum, amma müəyyən səbəblərdən fikirlərimi yazıb nə özünə, nə də oxuculara çatdıra bilmədim. Nəhayət ki, buna gec də olsa imkan tapdım.
Son vaxtlar oxuduğum nəsir kitablarından, qəzet və jurnallarda çıxan hekayə, povestlərdən məndə belə bir fikir yarandı ki, bu gün nəsrimizdə bir canlanma, bir irəliləyiş var. Bir vaxtlar özünü dahi sayanlar, ədəbiyyatın boşluğundan istifadə edib “meydan sulayıb, at oynadanlar” vardı. Onların əlindən (oxu, zor, xoş sırıdığı kitablardan) hazırlıqlı oxucu bezmişdi, təngə gəlmişdi. Hətta deyərdim ki, iyrənmişdi. Çox şükürlər olsun ki, onlar yavaş-yavaş da olsa ədəbiyyat meydanından çıxmaqdadırlar. Axı söz meydanında söz adamları olmalıdır. Mənim fikrimcə hay-küylü müəlliflər oxucu qazanmırlar, əksinə onu itirirlər. Bu gün intellektual oxucuya bədii zövqün məhsulu olan əsərlər lazımdır.
Hüseyn Məmmədov dəst-xətti özündə həm xalq yaradıcılığını dərindən bilməsilə, həm də yazıçı istedadını birləşdirir. ”Yaşamaq istəyirəm” povestindəki həssaslıq, insan münasibətlərinin ən məhrəm nöqtələrinə, məqamlarına toxunmaq onun əsl insanlığından irəli gəlir. Bir fərd olaraq Hüseyn Məmmədov ünsüyətcildir, diqqətlidir, qayğıkeşdir, mehirbandır, dostun sevincinə sevinən, kədərinə şərik olandır.
Povestin qəhramanı Vaqif qərb rayonlarının birində -ucqar dağ kəndində dünyaya gəlib. Və o da bütün uşaqlar kimi dağ yamacında, onun quzeyində, güneyində qoyun-quzu otarıb, at minib, odun doğrayıb, ot biçib, uşaqlarla deyib, gülüb. Böyük arzularla orta məktəbi yaxşı qiymətlərlə başa vurub. Ali təhsil almaq üçün Bakıya gəlib. Amma onun müəllim olmaq arzusu reallaşmır. Kəndlərinə-valideyinlərinin yanına qayıdır. Müəyyən işlərdə onlara əl yetirib kömək edir. Bir müddətdən sonra yenidən Bakıya gəlir və fabrikdə işə düzəlir. Qəbul vaxtı yenidən sənədlərini instituta verir və bu dəfə qəbul olunur. Quş qanadlı illər bir-birini əvəz edir və Vaqif ali məktəbi bitirib Bakı məktəblərinin birinə ədəbiyyat müəllimi təyin olunur.
Məsəl var deyirlər: “Sən saydığını say, gör fələk nə sayır”. Amma bu dəfə fələk yox, siyasət və siyasi rəhbərlər sayır. 70 il ömür sürən “qardaşlıq birliyi”adlı zorən yaradılmış məmləkət sabun köpüyü kimi dağılır. Xalqlar həbsxanasından ayrılıb müstəqillik qazanan hər bir respublika və onun vətəndaşları ilk vaxtlar böyük çətinliklərlə üzləşirlər. Artıq müəllimliklə, ziyalılıqla ailə saxlamaq mümkün olmur. Maddiyyət mənəviyyatı üstələyir. Dolanışıq vəziyyəti ağır olan Vaqif müəllimlik peşəsindən ayrılıb tikintiyə üz tutur. Həyatdan küskün və incik bir ömür yaşayır. Bu azmış kimi bir gün işdən evə gedəndə dəhşətli bir mənzərəylə rastlaşır. Respublika Klinik Xəstəxananın həyətində iki tibb bacısı meyiti üstü açıq şəkildə arabayla morqa aparır. Vaqif bundan bərk sarsılır. Və sonralar bunun nəticəsi olaraq onun ayaqlarında kəskin ağrılar baş qaldırır, tədricən ayaqları tutulmağa başlayır. Həkimə getmək, özünü müainə etdirmək istəyir, ancaq içindəki ruh düşkünlüyü buna imkan vermir. Bir gün işə gələndə qəfildən avtobusda üzüstə salona yıxılır. Ətrafdakılar ona kömək etmək əvəzinə, onu səhər-səhər içməkdə suçlayırlar. Lakin o, içmədiyini, ayaqlarının sözünə baxmadığını deyir. Kim idi ona inanan. Yaxşı ki, növbəti dayanacaqda avtobusa tələbə qızlar minir və onlar hələ də yerdə halsız halda uzanıb qalan Vaqifi ayağa qaldırıb, yardım göstərirlər. Axırıncı dayanacaqda onu avtobusdan düşürüb xəstəxanaya aparırlar. Qəbul şöbəsinin müdiri həkim Sərdar Bədəlov qızlara Vaqifin və özünün adından minnətdarlığını bildirir. Dünyanın bu qarışıq və çətin vaxtında insanlığın yaşadığına sevinir, qızların hərəkətini təqdir edir. Və eyni zamanda Vaqifə əsl həkim qayğısı göstərib onu müainə edir.
Bu yerdə Asif Atanın sözləri yada düşür. Böyük filosof deyir: “Adam ölümə layiqdir. Ancaq Adamın İnsan olmaq imkanı var. Ölüm insana yaraşmır”. Burdan da belə bir nəticəyə gəlmək olur ki, daxili aləmi bulanıq, çirkin olan, cılız duyğularla yaşayan adamlar insan ola bilməzlər. Avtobusdakı sərnişinlər adamdılar, onların insan olmaq ehtimalı da sıfıra bərabərdir. Çünki hamsı laqeyidlik, biganəlik sindromunun daşıyıcılarıdır.
Həyat yaxşı insanlarıyla gözəl və yaşamalıdır. Hüseyn Məmmədovun qəhramanları-Nazim Mollazadə. Aydın Əliyev, Kəmalə həkim, Sərdar Bədəlov, tibb bacıları Rəfiqə, Mirvari xanımlar kimi bir dünyada yaşamaq necə gözəl və şirindir. Bu insanlar Hippokrat andına sadiq qalan həkimlər və tibb işçiləridir. Onlar üçün insan həyatı hər şeydən dəyərlidir.”... bəşər övladı məxluq kimi dünyaya gəlir, Adam kimi mövcud olur, İnsan kimi yenidən doğulur”, deyib,- Asif Ata. Bu məntiqdən yanaşdıqda insan olmaq xoşbəxtliyi elə budur.
“Yaşamaq istəyirəm” povestindəki surətlərin içində böyük Allah sevgisi var. Əgər insanın içində Allah sevgisi yoxdursa, onda insanlığını itirir, ölür adam. Və beləliklə incə, mərhəm hisslərdən, duyğulardan məhrum olur.
Çox vaxt biri digəri haqqında məlumat almaq istəyəndə soruşur: “Nə təhər adamdı”?. O, da incik halda deyir ki, adamdı də. Demək adamdı, ancaq insanlıq mərtəbəsinə yüksəlməyib. Dad belələrinin əlindən. Cəmiyyət belələrinin ucbatından gözdən düşür. Belələrində nəinki insan sevgisi, heç millət, vətən sevgisi də olmur.
Povestin əsas obrazlarından biri olan Sərdar həkim müqəddəsliyi dəyərləndirə bilən, sevgiyə, sədaqətə duyarlı olan, dostunu qardaşından ayırmayan bir insandı. Sərdar həkim həm də söz adamıdır, incə qəlbli şairdir. İlhamı gələndə qələmə sarılır, içindəki duyğuları, hissiləri kağıza köçürür. İlk şeirlərini xalası oğlu, bacanağı Vaqifə oxuyur. Vaqif tikintidə fəhlə işləməyinə baxmayaraq ali təhsilli ədəbiyyat müəlimidir. Sözə dəyər verməyi bacarır, ona görə də Sərdar həkimə bu yolda uğurlar diləyir.
Kəmalə xanım Vaqifin palata həkimidir. O,bu günün həkimlərindən köklü surətdə fərqlənir, xəstənin cibinə girmir, yalançı nüsxələr yazıb, dərmanları yalnız şərik olduğu aptekdən almağı tələb etmir, bir bacarıqlı həkim və vicdanlı insan kimi xəstəsini tezliklə sağaldıb ayağa qaldırmağa çalışır. İş o yerə çatır ki, Kəmalə xanım Vaqif üçün öz cibindən pul verib dərman alır. Bu təmənasızlıq onu oxucu gözündə ucaldır.
Povestin aparıcı surətlərindən biri də qəbul şöbəsinin müdiri Sərdar Bədəlovdur. Vaqif əsər boyu Sərdar həkimə xala oğlu, bacanaq kimi müraciət edir. Elə xəstəxanadakı həkimlər, tibb bacıları, Vaqiflə bir palatada yatan xəstələr də onları xala oğlu kimi tanıyırlar. Amma həqiqətdə isə onlar xala oğlu yox, sadiq dost və qardaşdılar. Bu dostluq ən yüksək zirvədə dayanan dostluqdur. Mahnıda deyildiyi kimi “dost ya bir olar, ya iki”. Vaqifin ürək dostu bir, iki deyil, daha çoxdur. O, bu dostları elə-belə qazanmayıb. İnsanlara qarşı olan sevgisi, diqqəti, mehirbançılığı, daxili təmizliyi ona çoxlu dost qazandırıb.
Qardaşın qardaşa eləmədiyi yaxşılığı Sərdar həkim Vaqifə eləyir. Onun xəstəxanadan çıxması şərəfinə qurban kəsib bütöv bir cəmdəyi onun ailəsinə verir. Belə insanlar yaşayıb, yaşadanlardır. İnsanın dahiliyi, həyatın qaranlıq yollarına çıraq tutub yolgöstərənlik Tanrı sevgisindən qaynaqlanır. Sərdar həkim insanlığın əbədi, dəyişməz, davam edən xarakterini özündə əks etdirib yaşadır.
“Yaşamaq istəyirəm” povestində müəllif ailəcanlılığı, qardaşlığı, dostluğu və nəhayət əsil insanlığı peşakar yazıçı bacarığı ilə ortaya qoyur. Və oxucu sevgisi qazanır. Hüseyn Məmmədov bu əsəriylə yaşamağın necə gözəl olduğunu, hansı fədəkarlıqlardan keçdiyini, dostun necə olduğunu obrazlı şəkildə təsvir edir.
Əsəri oxuyanda böyük türk şairi Nazim Hikmətin “Yaşamaq gözəldir, qardaşım!” və Qulu Xəlilovun “Yaşamaq istəyirəm” əsərlərini xatırladım. İnsanın yaşamaq üçün nələr etdiyi, hansı ağrılardan, acılardan keçdiyini göz önünə gətirdim. Vaqifin xəstəliklə necə mübarizə apardığına, ondakı fədəkarlığa heyran oldum. Tanrı yaratdığına yaşamaq haqqı da verir. Bu haqqı insanın əlindən heç kim və heç nə ala bilməz, Tanrıdan başqa. Tanrının lütvündən, həkimlərin fədəkarlığından, qohum-əqrabanın qayğısından Vaqif yenidən yaşamaq haqqını qazanır və yeni həyata başlayır. Bu yerdə deyirlər ey,: “Həyat gözəldir qardaşım!” Yaşa, yaşa!
Hüseyn Məmmədovun “Yaralı durna”kitabındakı başqa povest və hekayələr haqqında danışmağa lüzum görmədim. Çünki qabaqlar bu haqda mətbuatda çıxış eləmişəm.
Mən tam əminəm ki, dəyərli dostumun bu kitabı qabaqkı kitabları kimi oxucuların həvəslə oxuyacağı kitabların davamı olacaq. Uğurlar dostum!

Məhərrəm Şəmkirli
AYB-nin və AJB-nin üzvü.