İdarəetmənin əlifbası

(Azərbaycan futbolunun dünyada №1 olması üçün ən qisa və investisiyasız yol)
Hər hansı işin uğuru düzgün idarəetmədən asılıdır. Nə dərəcədə superideya olur-olsun, pis idarəetmə onu məhv edəcək. İdarəetmənin əsasları deyir ki, ilk növbədə məqsəd qoyulur, sonra məqsədə uyğun addımlar ölçülüb hesablanır və resurslar təşkil olunub addım-addım həyata keçirilir. Vəziyyət dəyişdikcə, planlar və hərəkətlər ona uyğun sıxlaşdırılır.
Ritorik sualı verməklə məqsədi aydınlaşdıraq: Azərbaycanda gələcəkdə özünü Avropa, ya dünya çempionu kimi “görən futbolçu, məşqçi, ya klub prezidenti varmı? Qəti şəkildə deyə bilərik ki, yoxdur. Bəhanələri qoyaq qırağa, lap ən qorxulu yuxuda da bu mümkün deyil. Səbəb isə futbol ulduzlarının bütləşdirilməsi ilə bağlı daxili inamsızlıqdır. Artıq problem xəstəliyə çevrilib, nə AFFA, nə də ən təcrübəli xarici mütəxəssislər bunu aradan götürə bilməz. Eyni şəkildə belə bir yanlış təsəvvür var ki, güya məşqçi futbolçunu çempion eləməlidir. Onun işi birinci addımı atmağı öyrətməkdir və irəli gedənə dəstək verməkdir. Əgər insanın canında, qanında, ürəyində yoxdursa, onda nə edirsən-et, axırı bəllidir. Lap ölkə miqyasında baxsaq, azarkeş toplumumuz da həmin sıravi futbolçu kimi, parlaq gələcəyə inammır. Bunun nəticəsində də “sosial sorğu” anlayışı, yəni azarkeş kütləsinin “tələbatı” yoxdur.
Kimsə də bu istiqamətdə nəsə eləməyə cəhd etsə də, saniyə keçmədən ona agılsız deyərlər. Hamı “yeni ideya lazımdır” deyir, amma deyən kimi “yeni ideya var”, elə bil onları ildırım vurur, iflic tutur, nəfəsləri kəsilir, susub tez aradan çıxırlar ki, heç kim bunu görməsin. Kimliyindən asılı olmayaraq, bu baş verir, yüz dəfələrlə yoxlanılıb. Səbəb isə bu: qorxurlar ki, yerindən tərpədərlər, sonra belə işi hardan tapar? Tərpədəndə isə elə tərpədirlər ki, sonra futbol dünyasında bir künc də tapmaq, ya plintusun altında gizlənməyə yer olmur. Buna görə hamı başını aşagı salıb, sakitçə bacardığını edir, təki heç kim görməsin. Öskürəndə də ora-bura baxırlar, nəsə alınmayanda da onu-bunu hay-küylə günahlandırırlar, sonsuz sayda bəhanələr uydurub ürəklərini boşaldırlar. Bütün bu hallar sistem səviyyəsində formalaşır və Azərbaycan futboluna irəliləyiş üçün bütün yolları baglayır. Amma elmi yanaşaraq bu problemi çox asan aradan götürmək olar, heç külli miqdarda vəsaitə də ehtiyac yoxdur. İnsanın imkanlarını elektrik stansiyası və ya ağır yük maşını ilə müqaisə etmək olar: biz şəhəri işıqlandıra bilərik, lakin yalnız öz mənzilimizə və bağımıza işıq veririk, yük maşını ilə təkcə çörək daşıyırıq. Bu məqalənin də məqsədi futbol cəmiyyətində inam yaratmaq və növbəti məqalələrdə yeni təfəkkürə əsaslanaraq, ağlı işə salmaqla konkret olaraq qələbə yoluna çıxmaqdır. Hər şeyin əsasında məqsəd, elmi yanaşma və sistemli addımlar olmalıdır. Sistemlərin elmi qanunu: sistemin içində olaraq sistemi dəyişmək olmur, bu, yalnız sistemdən kənar olaraq mümkündür. Müstəqil baxış hər şeydən önəmlidir.
Nəticə: futbolu futbol adamı dəyişə bilməz. Məsələn, mən müəllif olaraq futbol sisteminin içində deyiləm deyə, bu sistemin heç bir qruplaşmasının maraqlarını irəli sürmürəm və sürə də bilmərəm, odur ki, müstəqil futbol eksperti və nəzəriyyəçisi adına layiq olduğumu iddia edə bilərəm.
Həyatın əlifbası. Xüsusi hissə.
Bu məqalənin yazılmasının səbəbi ondan ibarətdir ki Azərbaycan futbolunu hamı tənqid edir, amma konkret heç nə təklif eləmir. Təklif edənlərin fikiri yalnız pul və ya vəzifə ətrafında fırlanır, yəni onlara bunları versələr, Azərbaycan futbolunda hər şey düzələr. Bundan əlavə, əlbəttə ki, futbol haqqında çox adam danışa bilər, amma onların içində 1–2 cümlə yaza bilən varmı? Başqa yol var, məsələn, siz dünya səviyyəsində futbolçu, məşqçi, klub kimi formalaşmaq istəyirsinizsə, bu istiqamətdə ilk praktiki irəlləyişləri, bu məqaləni axıra qədər oxuyan kimi, hiss edib görəcəksiniz. Yəni, bir sıra oyunlarda siz möcüzə olaraq qalib gələrsiniz. Necə? Hazırda bütün dünyada insanın daxili qüvvələrindən heç kim istifadə eləmir. Futbolçuya, məşqçiyə resurs, mənbə kimi baxırlar, “o olmasın, bu olsun” məsələsi. Bu boyük məhdudiyyətlər yaradır və əsl istedadı göstərməyə yol vermir. Məramımız: daxili potensialın sirrini açmaq və Azərbaycan futbolunun səviyyəsini artıq vəsait xərcləmədən qaldırmaq.
Nəyə görə indiyə kimi, heç bir futbol komandamız Avropa, ya dünya üzrə çempion olmayıb və köhnə qayda ilə getsək, heç vaxt olmayacaq? Çünki ağlımız yanlışlar və şablonlarla doludur. Məsələn, uşaqlıqdan bizim inkişafımız üçün, yalnız iki yol göstəriblər:
1. Fiziki əziyyət çəkmək yolu. Yəni hamıdan 5–10 qat çox işlə, çalış-vuruş, onda qalib olarsan. Burda problem ondan ibarətdir ki orqanizmin fiziki limiti var və sizdən başqa bütün dünya da bu limitə yaxın işləyir. Bu sahədə fərqlənmək, demək olar, mümkün deyil. Başqa problem, bədənin resursları get-gedə azalır və sizin yerinizi təcrübəsiz cavanlar tutur. Belə bir zarafat var: işləməkdən at da ölür, siz atdan da güclüsüz? Buna baxmayaraq, bu sahə üçün heç kimin istifadə etmədiyi yaxşı fəndlər var.
Nəticə: fiziki hazırlıqsız alınmır, amma yalnız bu yola üstünlük vermək düz deyil.
2. Pul yolu. Bütün dünya bu yolu şeçməklə yaşayır, artıq bu, xəstəliyə çevrilib. Adam fikirləşir ki, ona istədiyi gədər pul versələr, o bütün problemləri həll edər. Problem odur ki, heç vaxt sizə istədiyiniz gədər pul vermirlər və verməyəcəklər. Belə olsa, onda hər hansı küçədən keçəni götürüb, ona transer marketdən milyonluq futbolçuları almaq olardı və hər il o komanda Avropa çempionatlarında “Real” ilə, “Barselona” ilə vuruşardı, arada da bəxti gətirib udardı. Həqiqət ondan ibarətdir ki, problemləri pul vasitəsi ilə həll eləmək, odu benzinlə söndürmək kimidir.
Nəticə: yalnız bu yola üstünlük verən əsla peşəkar deyil. Peşəkar olan materialdan, birinci saniyədən nəticə göstərir.
Nəhayət, qeyd edək ki, bu iki yolun çatışmazlıqlarını hamı başa düşərək, bacardığı qədər ağıl qoymağa çalışır. Hamı bilir ki, qalib olmaq üçün yeni ideyalar lazımdır və onları başqalarında axtarıb mənimsəyirlər. Fakt, siz onları həyata keçirənə gədər əsl yaradıcılar daha üstün ideyaları tapacaq və bekləliklə, siz strateji cəhətdən həmişə arxada qalacaqsınız.
Nəticə: bu yol da yanlışdır, çünki “çox” ağıllı olmaqla uzağa getməzsiniz, həmişə sizdən də ağıllılar üzə çıxır.
Mən sizin üçün ən qısa, lap bu dəqiqə nəticə verən yol göstərəcəyəm və məsələ budur ki, bu yoldan dünyada heç kim istifadə etmir. Onlar oyanana kimi, siz artiq əlçatmaz olarsınız. Bu yol – yeni bilik deyil, aydındır ki, siz məndən daha varlı və ağıllısınız. Mən sadəcə, sizə yeni təfəkkür, yeni prinsip təklif edəcəyəm. Artiq əziyyət niyə çəkəsiniz? Siz minləri qazanmaq üçün milyonları xərcləyirsiniz, gəlin, elmə əsaslanaraq, minləri xərcləməklə milyonları yox, milyardları qazanaq, sonra da Azərbaycan futbolunu istənilən kimi inkişaf etdirək.
Dediyim kimi, hamı insanın xarici resurslarından istifadə edir, sonsuz sayda insanın daxili imkanlarına heç kim girişmir. Nümunə üçün mən sizə birinci düzgün addımı göstərim və necə deyirlər, “yola düşmək üçün sən birinci addımı at, yol özü səni aparacaq”. Bütün klub üçün hazırlıq proseslərinin, yeni təfəkkür çərçivəsində formalaşması üçün 2–3 il tələb olunur, amma konkret nəticəni siz 15–20 dəqiqəyə də ala bilərsiniz. Bilmək üçün növbəti hissəni oxuyun və düzgün gərar verin.
Mübarizənin əlifbası. Konkret hissə.
Futbolda bütün prosesslərin ilkin hüceyrəsi iki nəfərin toqquşmasına bağlıdır. Kim qalib olacaq, biz bilə bilmərik çünki burda minlərlə şərt var. Amma, prinsipial düşünərək, iki nəfərdən kimin qalib gələcəyini və sonra nə baş verəcəyini konret bilmək olar. Qanun: Kimdə qorxu azdır, o dəqiq udacaq, lap zəif olsa da, o udacaq. Qorxu termini burda psixoloji yox, bioenerji tərəfdən nəzərdə tutulur. Kontakt olmamış biz bütün komandanın qorxu (mənfi enerji) səviyyəsini endirsək, qarşı komandada qəribə hadisələr baş verəcək: hər hansı futbolçu, çoxlu sayda səhvlərə yol verəcək, komanda isə tezliklə ruhdan düşəcək. Yalnız bunu dərindən anlamaqla sizin statusunuz bir an içində yüksələr, avtomatik olaraq qələbələr və kontraktların məbləğləri də qat-qat artar. Konkret olaraq, cəmi 15–20 dəqiqəyə ən zəif komandanın güvvələrini bir yumruğa toplamaq mümkündür və meydanda, onun qarşısına çıxan ən güclü komandanın oyunu dağılacaq, sizin qabağınızı heç kim kəsə bilməyəcək. Bu işi aparmaq psixoloqun, psixoterapevtin, gipnoloqun, ekstrasensin və ya başqa mütəxəssislərin səlahiyyətində deyil. Bu istiqamətdə çalışın və hər bir addıma 10 qat xeyir tutarsınız, alınmasa soruşun. Belə gizli imkanlar minlərlədir deyə, hamısını həyata keçirimək üçün vaxt lazımdır.
Əlbəttə, irəliləyiş edən kimi, bütün dünya sizin bütün hərəkətlərinizə linza altında, hüceyrə səviyyəsində baxacaq, hər şeyi hər hansı yolla mənimsəməyə çalışacaq, buna görə hər şeyə hazır olmaq lazımdır. Bir problem üzə çıxacaq – hər hansı oyunda komanda sevinməkdən ağılını itirə bilər, qarşı komanda isə tez ayılıb heyfini çıxar. Gələcəyə açıq olun. Burda başqa problem üzə çıxır – insan təbiətinin “kölgə” tərəfi. Məsələn, siz çox gözəl bilirsiniz ki, lap ən yaxın adama borc pul ver, pis vəziyyətdən onu çıxart, sabah o sizi pis vəziyyətə salacaq və siz heç nəyi sübüt edə bilməyəcəksiniz. Ümumdünya problemi: adətən, ən yaxınlarımız bizi adam yerinə qoymurlar.
Futbolda qorxudan sonra ən böyük problem ulduz xəstəliyidir. Məsələn, futbolçu ya məşqçi “çaşıb” Avropa meydanına nə vaxtsa ayaq basıb, sonra açıq şəkildə özünü göylərə qaldırır, ömrünün axırına kimi özünü super mütəxəssis sayır, hamı da “qaqaş peçat vurub e” deyərək alqışlayır. İndiki futbolun səviyyəsi belə primitiv düşüncədən başlayır. Ehtimal nəzəriyyəsinə əsasən bir–iki dəfə Avropada çempion olmaq təsadüfdir, üç dəfə olsan, buna qanun demək olar. Başqa gözə görünməyən misal: bir artıq qol vuran kimi, bir artıq qələbə çalan kimi, başlayırlar qiymət oxumağa, artırmayanda da hər hansı yol ilə kluba, komandaya zərər vurmağa əl atırlar. Ümumilikdə deyirlər “hamı yorğanı öz üstünə çəkir”.
Əslində, ulduz xəstəliyi elə-belə göydən düşmür, o qorxunun əks tərəfidir. Qorxu insanı lazım olan yerdə susdurur, lazımsız yerdə isə... əksinə. Qorxu pis hadisələri özünə çəkir, futbolda üzə çıxmasa da, insanın zəif yerini tapıb üzə çıxır. Misal üçün, bu məqaləyə uyğun olaraq, ulduz xəstəliyi necə baş verəcək, onu da deyim: indiyə kimi burda deyilən fikirləri heç kim bilmirdi, amma oxuyandan sonra hər şey sadələşir deyə, çox adam deyəcək ki, “əşşi, bunu nənəm də bilirdi”. Lap yaxşı, çox gözəl, əla, indi konkret nəticə göstərin. Nə vaxtsa olub, indi yoxdur, deməyə yer artıq qalmadı.
Qeyd: heç bir möcüzə birdən-birə baş vermir, o illərlə çəkilən əziyyətlərin nəticəsidir, burda isə açıqlanan yeni imkanlar “Futbolun yeni fəlsəfəsi”nə söykənir. 2024-cü ilin sentyabr ayının 13-ü, Tokioda, beynəlxalq elmi konfransda belə bir adda mənim müəllif tezislərim dərc olunub. Məqalə özü də konkret müşahidələrə, təcrübəyə və nəticələrə söykənir. Məsələn, məni tanıyanlar bilmir ki, ilk təcrübəmi Ukraynada almışam, yəni ora məktəbə düşən kimi məni məktəbin yığmasına götürüblər, sonra şəhər səviyyəsində yarışlara da qatılmışam. Bu, ona görə baş tutub ki, ondan əvvəl də mənim müəyyən şəxsi təcrübəm olub, yığma komandalara elə belə götürmürlər. Yəni mənim o vaxtdan şəxsi hazırlıq proqramım var və indi də hər hansı futbolçuya, ya da məşqçiyə rast gələndə, yeni təcrübələri yiğıb, bilik və bacarıq bazamı səmərəliləşdirirəm. Bu artıq vərdişdir: öz üzərimdə hər gün çalışıram, irəlləyişlər eləyirəm, bu yoxlanılmış bacarığımı istəyənlərə verirəm və əməkdaşlıq üçün həmişə hazıram.