Hökumənin həyat yoldaşı kompensasiyadan imtina edib

“Qızım Hökumənin həyat yoldaşı Etibar Əliyevlə münasibətimiz çox yaxşıdır. O, qızımın rayondakı yas mərasiminə də gəlmişdi”.
Bu sözləri Milli Qəhrəman Hökumə Əliyevanın atası Cəlil Əliyev deyib.
O bildirib ki, Hökumənin həyat yoldaşı hüquqi varis kimi dövlət tərəfindən təqdim edilən sığorta pulu və 40 min manat kompensasiyadan imtina edib:
“Biz ona dövlətimiz tərəfindən təqdim edilən pulun hamısını verdik, amma o, məbləği özünə götürməkdən imtina edib geri qaytardı”.
Hökumə Əliyevanın həyat yoldaşı Etibar Əliyev isə bu barədə danışmaq istəmədiyini və ona həyat yoldaşının ailəsi tərəfindən təqdim edilən məbləğdən imtina etdiyini təsdiqləyib.
Qeyd edək ki, qəza nəticəsində təyyarədə olan və xəsarət alanların hər birinə 20 000 manat, həlak olanların hər birinin ailəsinə isə 40 000 manat kompensasiya ödənilməsinə qərar verilib.

Bakı metrosunda yoxlama: nöqsanlar aşkarlandı

Hesablama Palatası “Bakı Metropoliteni” QSC-də həyata keçirdiyi kənar dövlət maliyyə nəzarəti tədbiri nəticəsində nöqsanlar aşkarlayıb.
Palatadan verilən məlumata görə, Hesablama Palatasının 2024-cü il üçün İş Planına uyğun olaraq “Bakı Metropoliteni” QSC-dә 2022-2023-cü illәrdә dövlәt vәsaitlәrinin vә әmlakının istifadә vә idarә olunmasının auditi 2024-cü ilin may-iyun aylarında hәyata keçirilib vә ümumilikdә dövlәt büdcәsindәn ayrılan 240,1 milyon manat vәsait әhatә edilib.
Auditin nәticәlәri әsasәn aşağıdakılardan ibarәt olub:
- Bakı Metropoliteninin ictimai nәqliyyatda oynadığı әvәzsiz rolu vә müasir infrastrukturun inkişaf tempi nәzәrә alınaraq, Bakı şәhәrindә sәrnişin nәqliyyatı sistemini tәkmillәşdirmәk vә nәqliyyatın hәrәkәtinin gәrginliyini azaltmaq mәqsәdilә Azәrbaycan Prezidenti tәrәfindәn “Bakı Metropoliteninin perspektiv inkişafı ilә bağlı bәzi tәdbirlәr haqqında” 10.11.2008-ci il tarixli Sәrәncam imzalanıb. Sәrәncama әsasәn, ixtisaslaşmış yerli vә xarici şirkәtlәrin iştirakı ilә әhalinin mәskunlaşma coğrafiyası, hәmçinin digәr nәqliyyat vasitәlәri ilә әlaqәlәndirilmә imkanları nәzәrә alınmaqla, Bakı şәhәrinin yeraltı nәqliyyat şәbәkәsinin 20 illik Dövlәt Proqramının hazırlanması tapşırığı verilib. “Bakı Metropoliteninin perspektiv inkişafı ilә bağlı әlavә tәdbirlәr haqqında” Azәrbaycan Respublikasının Prezidentinin 18.03.2011-ci il tarixli 1408 saylı Sәrәncamı ilә Bakı Metropoliteninin mövcud şәbәkәsinin 2030-cu ilәdәk olan müddәtdә mәrhәlәlәrlә genişlәndirilmәsini vә nәhәng metro şәbәkәsinin yaradılmasını nәzәrdә tutan “Bakı Metropoliteni Xәtlәrinin Konseptual İnkişaf Sxemi” vә “Bakı Metropoliteninin 2011-2015-ci illәrdә inkişafına dair Dövlәt Proqramı” tәsdiq edilib. Cari ilin әvvәlinә olan hesabat mәlumatlarına әsasәn, "Bakı Metropoliteninin 2011-2015-ci illәrdә inkişafına dair Dövlәt Proqramı"nın hәyata keçirilmәsi üçün Tәdbirlәr Planında nәzәrdә tutulmuş 23 tәdbirdәn 10 tәdbir üzrә işlәr başa çatdırılıb, 13 tәdbir üzrә işlәr qismәn yerinә yetirilib.
- Dövlәt büdcәsindәn bu istiqamәtdә ayrılan subsidiyanın mahiyyәtinin qiymәti tәnzimlәnәn metropolitenlә sәrnişindaşıma xidmәtlәrinin göstәrilmәsindәn yaranan zәrәrin tam vә ya qismәn qarşılanmasından ibarәt olması nәzәrә alınmayaraq әmәkhaqqı, icbari sosial ayırmalar, kommunal xidmәtlәr vә s. bu kimi xәrclәrin mәnbәyi qismindә sәnәdlәşdirilmәsi 2022-ci ildә әsas fәaliyyәt üzrә gәlirlәrin xәrclәri 13527,1 min manat üstәlәmәsi şәraitindә müvafiq vәsaitin investisiya xәrclәrinә (әsaslı tәmir, tikinti vә s.) yönәldilmәsi maliyyә inzibatçılığında ziddiyyәtli qәrarlara sәbәb olub.
- Sәrnişindaşıma fәaliyyәti üzrә subsidiyanın düzgün tәnzimlәnmәmәsi vә yaranan sәrbәst vәsaitlәrin yetәrli әsaslandırma olmadan muzdlu işçilәrә fәrdi mükafat adı ilә ödәnilmәsi, elәcә dә bunun birbaşa vә ya dolayısı ilә gәlirdәn çıxılan xәrclәrә aid edilmәsi sәrnişindaşınma xidmәtlәrinin maya dәyәrinin artırılması ilә nәticәlәnib.
- Layihәlәrin ilkin planlaşdırılması üzrә müvafiq texniki-iqtisadi әsaslandırmalar aparılsa da, metro infrastrukturunun inkişafı üçün nәzәrdә tutulan vәsaitin Dövlәt İnvestisiya Proqramına ümumi adla daxil edilmәsi icra prosesindә hәmin vәsaitin bir hissәsinin istismar tipli xәrclәrә yönәldilmәsinә, layihәlәrin icrası prosesindә smeta vә müqavilәlәrdә aparılan dәyişikliklәr keçid layihәlәrin uzun müddәt davam etmәsinә şәrait yaradıb.
- “Bakı Metropoliteni”nin tikinti obyektlәri üzrә “Yerinә yetirilmiş işlәrin qәbulu Aktı” ilә rәsmilәşdirilmiş 559,7 min manat dәyәrindә işlәrә dair tәrtib edilmiş smeta sәnәdlәri (işlәrin icrası zamanı iş hәcmlәrinә edilmiş dәyişikliklәr) ekspertizadan keçirilmәyib, 712,9 min manat dәyәrindә işlәrin tikinti norma vә qaydalarının tәlәblәri gözlәnilmәyәrәk smeta sәnәdlәrinә daxil edilmiş xidmәtlәr “tikintinin tәşkili layihәsi”ndә әks etdirilmәmiş vә layihә sәnәdlәrindә nәzәrdә tutulmayan 272,2 min manat dәyәrindә işlәr smeta sәnәdlәrinә daxil edilib.
- QSC tәrәfindәn dövlәt satınalmalarını tәnzimlәyәn qanunvericiliyin tәlәblәrinә riayәt olunmaqla yanaşı, çoxsaylı prosedur pozuntusuna yol verilmәsi, satınalma metodu tәtbiq edilmәdәn müxtәlif mәqsәdlәr üçün 262 halda 868,6 min manat mәblәğindә birbaşa müqavilәlәrin bağlanılması, ehtimal dәyәrinin müәyyәn edilmәmәsi rәqabәt mühitinin pozulması ilә yanaşı dövlәt vәsaitindәn qәnaәtlә istifadә edilmәmәsinә, habelә tender komissiyasının fәaliyyәtindә vә inzibatçılıqda boşluqların olması isә uzunmüddәtli debitor borcun yaranmasına, müqavilә öhdәliklәrinin gecikdirilmәsinә vә ya icra edilmәmәsinә, vaxtında icra edilmәyәn müqavilәlәr üzrә cәrimәlәrin tәtbiq edilmәmәsinә sәbәb olub.
- Audit zamanı bәzi hallarda mövcud resursların real dәyәrlәndirilmәsi aparılmadan ehtiyacların qiymәtlәndirildiyi müәyyәn olunmuşdur ki, bu da bir tәrәfdәn әlavә dövlәt vәsaitinin istifadәsinә, digәr bir tәrәfdәn isә aktivlәrin uzun müddәt istifadәsiz saxlanılmasına şәrait yaradıb.
- 2022-2023-cü illәrdә QSC-nin sәlahiyyәtlәrinә aid olan vәzifә vә öhdәliklәrin xәrclәrdә azalma aparılmadan bәzi hallarda paralel olaraq kәnar hüquqi vә fiziki şәxslәrә hәvalә edilmәsi, habelә hәmin xidmәtlәrin dәyәrinin әsaslandırma olmadan artırılması kimi hallar QSC-nin xәrclәrindә sәmәrәsiz vә qәnaәt edilmәyәn vәsait kimi qiymәtlәndirilib.
- QSC-nin 2021-ci vә 2022-ci il maliyyә hesabatlarının tәrtibi üçün müvafiq auditor şirkәtlәri ilә müqavilәlәrin bağlanılmasına baxmayaraq öhdәliklәrin icraçılar tәrәfindәn audit dövrünün sonunadәk icra edilmәmәsi, bәzi hallarda ehtiyatların vә digәr aktivlәrin aidiyyәti üzrə mәdaxil edilmәdәn istifadәyә verilmәsi maliyyә hesabatlılığında şәffaflığın tam tәmin edilmәmәsini, daxili nәzarәt vә uçot siyasәtinin subyektin inkişaf strategiyasına uyğunsuzluğunu әks etdirmәklә maliyyә resurslarının idarәedilmәsi vә inzibatçılığında çevik maliyyә qәrarlarının qәbul edilmәsinә mәnfi tәsiri şәrtlәndirib.
Hesablama Palatasının kollegiyası әsassız olaraq xәrcә silinmiş 13,6 min manat debitor borcun mühasibat yazılışı verilәrәk uçota bәrpa olunmasının, habelә QSC-nin birlәşmiş emalatxanaları tәrәfindәn istehsal olunmuş müxtәlif әsas vәsaitlәr üzrә 3215,5 min manat mәblәğindә xәrclәrin mühasibat yazılışı verilәrәk kapitallaşma xәrclәrinә aid edilmәsinin nәzәrә alınması, audit әhatә etdiyi dövrdә istismar xәrclәrindәn ödәnilmiş vә geri qaytarılması tәmin edilmәyәn 5724,2 min manat vәsaitin istismar xәrclәri üzrә hesablaşma hesabına qaytarılması, әsaslı vәsait qoyuluşu xәrclәri hesabına icra olunan iki layihә üzrә yol verilmiş artıq xәrclәrin icra prosesindә (layihәlәrin davam etdiyi nәzәrә alınaraq) azaldılması barәdә qәrar qәbul edib.
Hәmçinin auditlә әhatә olunan iki obyekt üzrә yerinә yetirilmәsi rәsmilәşdirilmiş tikinti-quraşdırma vә abadlaşdırma işlәrinin hәcm vә dәyәrinin müvafiq layihә-smeta sәnәdlәrindәn artıq (o cümlәdәn fәrqli) olmasının müәyyәnlәşdirildiyi nәzәrә alınmaqla digәr obyektlәrin dә bu predmet üzrә daxili nәzarәt qaydasında әhatә olunması, layihә-smeta sәnәdlәrindәn kәnar qaydada yerinә yetirilmәsi rәsmilәşdirilmiş tikinti-quraşdırma işlәrinin faktiki dәyәrinә әsaslanmaqla layihә-smeta sәnәdlәrinә müvafiq düzәlişlәrin edilmәsi üçün sәlahiyyәtli dövlәt qurumlarına müraciәt edilmәsi vә nәticәdәn asılı olaraq qanunvericiliyә uyğun tәdbirlәrin hәyata keçirilmәsi vә aidiyyәti Dövlәt Proqramının Tәdbirlәr Planı üzrә qismәn yerinә yetirilmiş işlәrin başa çatdırılması üçün müvafiq tәdbirlәrin görülmәsi barәdә tәkliflәr irәli sürülüb.

Tanınmış futbolçu karyerasını bitirir

Braziliya millisinin və Türkiyənin “Qalatasaray” komandasının sabiq futbolçusu Felipe Melo karyerasını bitirib.
Bu barədə 41 yaşlı yarımmüdafiəçi sosial şəbəkə hesabında paylaşım edib.
Son olaraq ölkəsinin “Fluminense” komandasında çıxış etmiş keçmiş futbolçu yazıb: “Bu gün həyatımın ən önəmli dövrlərindən birini bitirirəm. Futbolçu karyeramı başa vururam”.
Qeyd edək ki, Felipe Melo karyerası ərzində “Qalatasaray”la yanaşı, İtaliyanın “Yuventus” və “İnter” kimi tanımış komandalarının da formasını geyinib. O, Braziliya millisinin heyətində 22 matçda 2 qolla yadda qalıb.

Tramp 3-cü müddətə prezident seçilə bilər - Konqresmen təklif verdi

ABŞ prezidentinin üçüncü müddətə namizədliyinə icazə verilə bilər.
Ölkə Konstitusiyasına müvafiq düzəliş layihəsi Nümayəndələr Palatasının respublikaçı üzvü Endi Oqles tərəfindən təklif edilib.
Oqles sözlərinə görə, onun təklif etdiyi düzəliş prezident Trampa üç müddət vəzifədə qalmağa imkan verə və ölkənin ehtiyac duyduğu cəsarətli liderliyə malik olmasını təmin edə bilər.
Endi Oqles iddia edib ki, Tramp müasir tarixdə tənəzzülü dayandırmağa və Amerikanın əzəmətini bərpa etməyə qadir yeganə şəxsiyyət olduğunu sübut edib və ona bu məqsədə çatmaq üçün vaxt verilməlidir.

Aynur CƏFƏRQIZI Yazır:

Müəllimə

(hekayə)

Həmişə qaynayan, səs-küyündən qulaq tutulan məktəbdə bir neçə gün idi ki, sakitlikdən adamın ürəyi sıxılırdı. Müəllimlər bir-bir, iki-bir gəlir, dərs ilini başa vurduqlarına görə bir-birini təbrik edir, yarım saat, bir saat oturub çıxıb gedirdilər. Belə bir vaxtda bu boyda məktəbdə tək bircə sinifdə, ikinci mərtəbədə dəhlizin lap o biri başındakı sonuncu sinifdə dərs gedirdi. Dördüncü sinif şagirdləri növbə ilə kitab oxuyur, qruplara bölünərək bir-birinə suallar təqdim edir, misal, məsələ yazır, yarışırdılar. Müəllim isə... müəllim əlini üzünə qoyub tərpənmədən onlara baxır, hey baxırdı. Onun geniş açılmış gözlərindən, baxışlarından süzülən mənanı uşaqlar da duymamış deyildilər. Bu, onları da mütəəssir edir, onlar işlərini yarımçıq qoyaraq sakit dayanır, hərdən müəllimə, hərdən də bir-birlərinə baxırdılar. Müəllimin gah dolub, gah boşalan, qəlbindəki üzüntünü, beynindən keçən min-bir fikri əks etdirən gözlərindəki ifadələr uşaqların da qəlbinə sirayət edir, onlar bu anların nə qədər həssas, kövrək dəqiqələr olduğunu dərk edirdilər. Bu gün onlara başqa vaxtlarda olduğu kimi hərdənbir müəllimin “bu nə səsdir, bir az sakit!” deməsinə ehtiyac yox idi. Lakin o, hərdən çox zəif və kövrək səslə nə isə deyir, göstəriş verirdi.
Uşaqlar, əslində, müəllimələrinin son aylarda tez-tez bu cür xəyala daldığını, həsrətlə onlara zilləndiyini, əlsiz, barmaqsız, eləcə ürək yandıran baxışlarla onların boylarını, yazı yazan balaca əllərini, üz-gözlərini necə oxşadığını, sığallayıb-əzizlədiyini hiss edirdilər.
Dərs ilinin son günləriydi və artıq heç bir sinifdə heç bir dərsin keçilməməsinə baxmayaraq, müəllimə təkidlə öz şagirdlərini məktəbə gəlməyə səsləyirdi. “Sabah ana dilindən yoxlama yazı işi yazacağıq, o biri gün riyaziyyatdan. Son zəng günü qiymət cədvəllərinizi götürmək üçün gələrsiniz”, − deyirdi... Bununla bu dörd ildə öyrəşdiyi, öz övladları qədər sevib-bağlandığı bu uşaqlardan doymaq, doymaq istəyirdi...
İndi məktəbin bu cansıxıcı sakitliyində bu sinifdə də qəribə bir sükut hökm sürürdü. Əlini yanağında öz stolunun arxasında quruyub qalmış, həsrət dolu həyəcanlı baxışları ilə şagirdlərini dönə-dönə boy-boy süzən müəllimənin könül evi də sanki divarları yazılmış, pəncərəsi, döşəməsi çirklənmiş, qapıları açıq, tərk edilmiş sinif otaqları kimi bomboş idi. O, sinəsinin altında bir göynərti, sızıltı hiss edirdi. Dörd ildə olub-bitənlər bir-bir gözünün önündən keçdikcə müəllimə ürəyində dünyanın vəfasızlığından, vaxtın etibarsızlığından giley edirdi.
...Elə bil dünəndi, parta arxasında naşı-naşı oturan, narahat-narahat qurcalanan, tez-tez analarını istəyib doluxsunan körpələrin kiçik əllərini əlinin içinə alıb, onlara qələm tutmağı, hərfləri, rəqəmləri yazmağı öyrətmişdi. Onlar kövrələndə müəllimənin də ürəyi atlanmış, körpə ürəklərin həyəcanlanmaması üçün özünün təskinverici səsi və şirin sözləri ilə onları ovutmuşdu.
Hər kiçik uğurlarına-bir hərfin düzgün yazılışına, bir doğru cavaba çiçəyi çırtlamışdı, ürəyi dağa dönmüşdü... o, bu uşaqların hər birinin xarakterinə beş barmağı kimi bələd idi, hər biri ilə necə lazım idisə, elə də rəftar edirdi. Bəzilərinin dəfələrlə evlərində olmuşdu. Aralarında valideyn diqqətindən, qayğısından məhrum olanları vardı, müəllimə onlara ikiqat, üçqat nəvaziş göstərmişdi. Belələrinin dərsdən yayınmaması üçün bütün qüvvəsi ilə çalışmışdı. Bu dörd ildə müəllimə tək bu uşaqların yox, onların ailələrinin də problemini, dərd-sərini öz içinə salmışdı, özü ilə bərabər evinə aparıb-gətirmişdi. O, bu uşaqların fiziki və mənəvi sağlamlığına mane olan bütün əngəllərin aradan qalxmasına səy göstərmişdi... Valideynlər arasında onu başa düşməyənlər, bəzən inciyənlər də olmuşdu. Amma o heç bir şeyə baxmayaraq, uşaqlar üçün sərfəli olan yolu seçmişdi həmişə. Sağ-salamat, ağıllı və tez böyümələrini arzulamışdı. Bəs indi nə olmuşdu - bilmirdi, sevinməkmi, kədərlənməkmi lazım olduğunu bir anlığa kəsdirə bilmədi...
Yaddaşına heyrət elədi birdən. Dörd ildə bu uşaqların necə boy atdığını, şəkildən-şəklə, dondan-dona düşdüklərini, süd dişləri töküldükdə kimin necə danışdığını belə xatırlayırdı. Cürbəcürdülər, kimisi çoxdanışan idi, kimisini danışdırana qədər hövsələdən çıxırdı. Bəzisinin birinci sinfə gələndə bir aya qədər qapı ağzında ayaqqabılarını çıxarmaq istədiyini, bəzisinin uzun müddət dəftəri tərsinə yazdığını, kimi çox alqışladığını, kimi nə zaman tənbeh etdiyini, hamısını, hamısını bir-bir xatırlayırdı...
Çalışqan idi, tənbəllik nədir, bilməzdi müəllimə. Bu uşaqlarla nə qədər yerlərə ekskursiyalar etmişdi, ilin əziz günlərinə maraqlı tədbirlər hazırlamışdı. Dörd ildə cəmi iki gün işə gələ bilməmişdi. Bu, yadına düşəndə o iki gün nəzərində böyüyüb, böyüyüb iki aya bərabər bir vaxt oldu, qınadı özünü qəlbində...
Kövrək idi, ayrılıqlara elə uşaqlıqdan dözə bilmirdi. Bir dəfə xalasının qızı onlarda bir ay qonaq qalmışdı. O qızın çıxıb gedəndə onun ürəyini də çəkib özü ilə apardığını, sinəsində ürək boyda bir göynərti qaldığını hiss etmiş, başını anasının sinəsinə sıxıb hönkür-hönkür ağladıqdan sonra sakitləşmişdi...
Tələbə yoldaşlarından ayrılanda da hamıdan çox o kövrəlmişdi. Sonra ata-anasından, bacı-qardaşlarından ayrılmışdı, uzaq ellərə gəlin gəlmişdi...
Xatirələrdən ayrıldı, uşaqlardan kimsə “müəllimə, sabah da dərsə gələcəyikmi?” deyə soruşmuşdu.
-Hə,- dedi, -sabah birinci sinifdən bu vaxta qədər çəkdirdiyimiz şəkilləri də gətirin.
O şəkillərə baxmaq istəyirdi... Birinci sinfə gəldikləri ilk gün hərəyə bir fiqurşəkilli rəngli kağız və bir qələm vermişdi, “kim nə bacarır, onu da çəksin” demişdi. Uşaqların həmin rəngli kağız üzərində çəkdikləri şəkilləri bu günə qədər saxlamışdı: başı böyük, bədəni üç-dörd cızıqdan ibarət adam, bir saplağı, üç ləçəyi olan gül, bir-birinin üstündə əyri-əyri çəkilmiş üçbucaq və kvadratdan ibarət ev şəkillərini sabah gətirib onlara göstərəcəkdi. Sabah hamını burda görməsəydi, doyunca onlara baxıb söhbət etməsəydi, son dəfə öyüd-nəsihət verməsəydi, dörd illik gərgin əməyini yarımçıq hesab edəcəkdi və bu yarımçıqlıq onun bütün həyatında bir iz buraxacaq, onu həmişə incidəcəkdi.
Doyunca darıxmaq, doyunca kövrəlmək istəyirdi. Yalnız ondan sonra rahatlanacaq və yeni dərs ilində yeni şagirdlərini – ürkək-ürkək, doluxsuna-doluxsuna gələn birinciləri yeni bir şövqlə qarşılayacaq, qəlbinin tükənmək bilməyən məhəbbətindən onlara da pay ayıracaq, onlar üçün də ömrünü şam kimi əridəcəkdi...
Məğrur idi, nə qədər yumşaq qəlbli olsa da, şagird qarşısında həmişə özünü ötkəm aparırdı, hər şeydən təsirləndiyini büruzə verməyi qətiyyən xoşlamazdı. Onun aləmində müəllimlə şagird arasında qalın pərdə heç vaxt yırtılmamalı idi. O, şagirdlərinin qarşısında sabit müəllim xarakterini qoruyub saxlayırdı. Onun fikrincə, müəllim şagird üçün qüsursuz-nöqsansız adam, ən ali şəxsiyyət, ən ali varlıq olmalıydı. Amma uşaqlardan biri “müəllimə, gələn il biz bu sinifdə oxumayacağıq?” -deyə soruşanda özünü saxlaya bilmədi, səsi titrəyə-titrəyə:
−Yox, beşinci sinifdə siz yeni fənlər keçəcəksiniz və ayrı-ayrı müəllimləriniz olacaq... Ancaq siz hamınız mənim balalarımsınız, -nə zaman istəsəniz, bu otağa gələ bilərsiniz,-dedi.
Göz yaşları yanağına süzüldü. Uşaqlar görməsin deyə əlini üzünə tutdu.

AMEA, fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru, dosent

“Hophopnamə”nin müqayisəli ədəbi-fəlsəfi təhlili

M.Ə.Sabirdən yazılan, Sabirdən gətirilən misallar, Sabirin təbiri ilə işlədilən bütün ifadələr, hədəflərə yetmək üçün onun ipə-sapa düzülməmiş incilərindən istifadə edilən nümunələr bütün problemlərin, mətləblərin açar sözləri kimi səslənir. Sabir öz eyhamları, yumorları, satiraları, taziyanələri, eyni zamanda mənzumələrindən çıxış edərək böyük oxucu kütləsinin qəlbinə sirayət edən, insanların yaşadıqları ictimai-tarixi proseslərdəki fəaliyyətləri ilə bağlı başqalarından fərqli münasibətlərə malik olduğundan xəbər verir. M.Ə.Sabirin böyük mütəfəkkir dühası, güclü fəlsəfi dünyagörüşü hər şeydən əvvəl onun idrakındakı canlı müşahidə duyğusu, qavrayış, təsəvvür və s. təfəkkür fəaliyyətinin məqamları ilə əlaqədardır. Sabirin satiraları, deyimləri təkcə nəzəri yox, sanki praktik həqiqətlərin, yəni köhnə cəmiyyətin inqilabi surətdə yenidən dəyişdirilməsi, yenisinin praktik olaraq qurulması zəminində obyektiv ictimai və təbii qanunların həqiqi surətdə dərk edilməsinin meyarı təsirini bağışlayır. XX əsrin 70-ci illərində Ulu Öndər Heydər Əliyevin "Qoy ədalət zəfər çalsın!" devizi ilə xalqa, cəmiyyətə çağırışları, ədalətsizliyin toxumunu xalqlara ixrac edən, Qərbin mədəni ekspansiya ilə sırımaq istədiyi spesifik dəyərlərə etiraz əlaməti olaraq baş qaldırmışdı.
Sabirdəki həqiqət duyğusu onun yaradıcılığının ən gözəl cəhətlərindəndir. “Ey xacə, çalış surəti-zahirdə qəşəng ol!” deyəndə Sabir satirik tiplərə müraciət edir, onların çirkin xasiyyətlərini gözlərinin içinə deyir:
Yüzlərcə ziyan xalqa vur öz xeyrini gözlə,
Aldanma özün bir kəsə hüşyari zirəng ol.
Gər məsləhət olsa işini qur ikiüzlü,
Bir yanda qoyun, özgə tərəflərdə pələng ol.
Xalq yazıçısı Mirzə İbrahimovun təbirincə desək “Bu şeirin hər sətri çox dərin müşahidənin nəticəsi olan psixoloji həqiqətləri ifadə edir. Ağılsız hərəkətləri ilə özünü bataqlığa salan, heyvani, kor ehtiraslara uyaraq uçurumun ağzına gəlib çıxan adamlar həmişə" cəhənnəmə gedən özünə yoldaş axtarar" prinsipi ilə hərəkət edib günahı başqalarının boynuna atmağa çalışar, həyasızlıqla, açıq yalan və böhtanla canını qurtarmağa cəhd edər. Sabir bu psixoloji vəziyyəti belə ifadə edir:
Heyvan kimi bir barədə palçıqda qalanda,
Sal fitnəli söz ortalığa, hövsələtəng ol"
Yazıçı M.İbrahimovun əsaslandığı bu şeir parçasının mahiyyətinə gəlincə demək olar ki, Sabir yüzlərcə bu cür oxşar və yaxın mənalı satiraları ilə 17-dən çox özünəməxsus imzalarda hədəflədiyi tipləri qeyri-insani hərəkətlərinə görə qamçılayır, sanki fiziki cəhətdən bunlara gücü çatmadığına eyham vursa da kəskin, ovqatı təlx etməyə qadir" ifadələrlə, yumoristik dillə öz daxili qəzəbini əritməyə çalışırdı:
Səs salma, yatanlar ayılar, qoy hələ yatsın,
Yatmışları razı deyiləm kimsə oyatsın,
Tək-tək ayılan varsa da, həq dadıma çatsın,
Mən salim olum, cümlə cahan batsa da batsın,
Millət necə tarac olur olsun, nə işim var?!
Düşmənlərə möhtac olur olsun, nə işim var?!
M.Ə.Sabirin "Hophopnamə"si 1912-ci ildən bu günə kimi dəfələrlə çap edilmişdir. Filologiya elmləri doktoru, 1969-cu ildə "M.Ə.Sabir və Azərbaycan demokratik mətbuatı" mövzusunda doktorluq dissertasiyası müdafiə etmiş professor Məmməd Mahmud oğlu Məmmədovun apardığı elmi tədqiqat işinə əsasən “Hophopnamə”nin istər birinci, istərsə ikinci nəşrinin Abbas Səhhət tərəfindən hazırlanması qeyd olunur. O kitaba" Sabirin tərcümeyi-halı" adlı dolğun məzmunlu bir müqəddimə yazmışdı ki, bu müqəddimə indi də Sabir tədqiqatçılarının istinad etdiyi mötəbər məxəzlərdən biridir” (səh.24, “Hophopnamə” 2-ci cild; Bakı-1962).
Məmməd Məmmədova görə “Hophopnamə”nin son 2 nəşri 1954 və 1960-cı illərdə olmuş, tərtibçi H.Səmədzadənin adı kitabdan çıxarılmışdır. “Hophopnamə”nin altı nəşri ilə ilk mənbələr arasındakı söz, ifadə, misra, beyt fərqləri göstərilmişdir. Beləliklə, Azərbaycanda M. Ə. Sabirin “Hophopnamə”sinin ən mükəmməl, külliyyat şəklindəki ən dolğun nəşri professor Məmməd Məmmədov tərəfindən tərtib edilmiş mənbələr əsasındadır ki, bu da 1962 və 1965-ci ildə işıq üzü görmüşdür. M.Ə.Sabirin ilk dəfə 1912-ci ildə “Hophopnamə” adıyla çap edilən bütün şeirlərinin Azərbaycanda 6-cı nəşrindən sonra qardaş Türkiyədə 1975-ci ildə Mecit Doğru tərəfindən bu kitabın populyar bir variantı çap edilmişdir. Doktor Seyfəddin Altaylı isə əsərin orijinallığını tam saxlayaraq Azərbaycanın çağdaş latın əlifbası əsasında “Hophopnamə”də toplanmış bütün şeirləri olduğu kimi çap etdirmiş, hər səhifə altlarındakı izahlar, şərhlərdə anlaşılması çətin olan sözlərin anlaşıqlı olmasını təmin etməyə çalışmışdır.
29 noyabr 2024-cü ildə AMEA-nın Mərkəzi Elmi Kitabxanasında doktor, alim-tədqiqatçı Seyfəddin Altaylının tərtib etdiyi adı çəkilən M.Ə.Sabirin “Hophopnamə”sinin və İzzəddin Həsənoğlunun XIII əsrdə yazdığı "Kitabi-Sirətün-Nəbi" poemasının üzə çıxarılmasının təqdimat mərasimi keçirilmişdir. M.Ə.Sabirin sözügedən “Hophopnamə”sinin yeni nəşri və İzzəddin Həsənoğlunun "Kitabi-Sirətün-Nəbi" poeması ilə bağlı çıxışlar olmuşdur. Xüsusən AMEA-nın prezidenti, akademik İsa Həbibbəyli "Seyfəddin Altaylının xidmətləri və araşdırmaları" adlı “Kitabi-Sirətün-Nəbi” poemasına “Ön söz”də müəllifin-tərtibçinin çoxillik böyük zəhmətinin və səmərəli axtarışlarının nəticəsi kimi meydana çıxmış 3 cildlik "Azərbaycan türkcəsi sözlüyü"nü əslində bir elmi-tədqiqat İnstitutunun görə biləcəyi mükəmməl bir tədqiqat işi hesab edir və həmçinin onun tədqiqatları ilə Azərbaycan Həsənoğluşünaslığının daha da genişlənməsi və zənginləşdirilməsi üçün imkanlar yarandığını açıqlayır. Mərasimin sonunda Seyfəddin Altaylının M.Ə.Sabirin “Hophopnamə”sinin yeni nəşri ilə bağlı araşdırmalarının xüsusi diqqət çəkdiyini deyə bilərik. Tədqiqatçı və tərtibçi “Hophopnamə”dəki "Bir məclisdə on iki kişinin söhbəti" şeirindən Dərvişin dilindəki “Nerdə bulsam sovq açıb min-min yalan söz satmışam" ifadəsində "sövq" sözü üzərində dayandığını bildirmiş və bunun mənasının necə olmasını ərəb, fars, türk lüğətlərində (sözlüklərində) axtarmış, nəhayət çox çətinliklə aşkar etmişdir ki, bu söz "bazar" mənasında "bazar açmaq" kimi işlənən deyimdir. Kökü ərəb dilindən gələn bu “sövq” sözü 2024-cü ildə işıq üzü görmüş “Hophopnamə”nin sonuncu nəşrində “sövq açmaq” kimi verilmiş və 5-ci nəşrinin düzgün olan "sovq açıb" variantına uyğunlaşdırılmamışdır. "Dilimizdə" sov" sözünə birləşib digər yaxın mənalı sözlər mövcuddur ki, bunlar da aşağıdakılardır: "sovda", "sovdagər" və s.
"Sovda" alver, alış-veriş mənasında olub dilimizdə sövda, sövdagər kimi işlənir. Xalqın dilində "arşın mal satan sövdagərlərin olması barədə tarixi faktlar çoxdur. “Sov” sözü ilə birləşib yeni mənalar bildirən sözlər də dilimizdə vətəndaşlıq hüququ qazanmışdır. Məsələn sovdazadə - aşiq, vurğun, dəlicəsinə vurulmuş; sovda - eşq, məhəbbət, həvəs, arzu, istək mənasında; sovdayi- sevdalı, aşiq, vurğun, sovq-sövq səbəb olma, təhrik etmə və s. mənasında da işlənir.
S.Altaylının tərtib etdiyi M. Ə. Sabirin “Hophopnamə”sinin yeni nəşri, sunuş (müqəddimə), ön söz, Sabir və şeir dünyası, kaynaklar (mənbələr), sözlüklər də daxil olmaqla 446 səhifədən ibarətdir. Ankara - 2024 "Bengü" - Bir Avrasiya Yazarlar Birliyi Kuruluşudur" nəşriyyatında çap olunmuşdur.
S.Altaylının tərtib etdiyi bu “Hophopnamə”də M. Ə. Sabirin külliyyatına xas olan bütün “satiralar”, "qəzəllər", "Uşaqlara hədiyyə", "tərcümələr" izahat və şərhlər verilsə də, professor Məmməd Məmmədovun tərtib etdiyi "Hophopnamə"nin 6-cı nəşrində olan M.Ə.Sabirin felyetonları, məqalələr və məktublarının buraya daxil edilməsi unudulmuşdur. Lakin S.Altaylı bunu bilə-bilə etməmiş, M.Ə.Sabirin satirik şeirlərinin bir qismini təhlil etmək məqsədi güdərək yalnız satiraları, qəzəlləri, Uşaqlara hədiyyə, tərcümələri əsas götürərək kitaba daxil etmişdir. Kitabın 96-cı səhifəsindəki "Qorxuram" şeirinin ideyasına uyğun olaraq A. Altaylı tutarlı bir təhlil aparır. "Öz mənafelərindən başqa bir şeylə maraqlanmayan müsəlmanlar, bir-birinin quyusunu qazan müsəlmanlar, xalqı aldadıb pulunu əlindən alan müsəlmanlar, hər cür günahı din adına yozan müsəlmanlar o zamanlar var imiş ki, Sabir də baxın nə deyir:
"Üz qoyuram gah neyistanlara
Bir sürü aslan görürəm, qorxmuram.
Məqbərəlikdə edirəm gəh məkan,
Qəbrdə xortdan görürəm, qorxmuram.
Mənzil olur gah mənə viranələr
Cin görürəm, can görürəm qorxmuram
Leyk bu qorxmazlıq isə doğrusu
Ay dadaş, vallahi, billahi, tallahi ,
Harda müsəlman görürəm qorxuram!"
Doktor Seyfəddin Altaylının ön sözdə bildirdiyi kimi Sabirin şeirləri sanki bütün dövrlər üçün yazılmışdır və göründüyü kimi onun şikayət etdiyi, toxunduğu problemlər bu gün üçün də yetərlidir. Bu durum şair üçün bir üstünlük olsa da, xalq üçün olumsuzluktur (mənfi haldır). Yenə də Sabirin acı bir dillə tənqid etdiyi mənfiliklərinin heç olmasa bir qisminin ortadan qalxdığı günlərin gələcəyinin də yaxşı olacağına ümid etmək olar [1, səh.6].
M.Ə.Sabir müəyyən ideologiyaların təsirinə düşüb sifarişlə yazmırdı. O, sırf demokratik ruhlu şair təsiri bağışlayırdı. Sabir doğrunu doğru, yalanı yalan, nahaqqı nahaq, düzü düz kimi yazırdı. O sovet dövrünün repressiya illərində yaşasaydı yəqin ki, ya Sibirə sürgün edilər, ya da ölümə məhkum olunardı. Sabirin 17-dən çox imzada şeir yazmasının məntiqindən hiss olunur ki, o, yaşadığı mövcud rejimin sərt qanunlarından xəbərdar olub çəkinmiş, yaradıcılığının çiçəkləndiyi anlarında uzun sürən xəstəliklərin daşıyıcısı olmuşdur. Abbas Səhhətin Sabir haqqında dediyi sözlər bu gün üçün də ən doğru və aktual səslənir:
"Sabir əsərlərində işlətdiyi ibarələr və yeni məzmunlar kimsəni təqlid deyil, məhz öz fikrinin nəticəsidir. Bununla demək istəyirəm ki, Sabir müqəllid (təqlidçi) deyil, bəlkı elə mücəddiddir (yeniləşdirən) ki, köhnə şeirlər ilə yeni şeirlər arasında bir əsrlik bir uçurum açdı ki, bir daha geri dönüb də o uçurumu atılmağa kimsədə cürət qalmadı. Bir kərə düşünülsün: ədəbiyyatımızda nə qədər böyük bir təsir və nə qədər bir inqilab vücuda gətirmiş!"
"Hophopnamə"nin türkcə nəşrinə çox böyük əmək sərf etmiş doktor Seyfəddin Altaylı bir tərtibçi kimi kitabın sunuş (müqəddimə) hissəsində türk tədqiqatçısı Ahmet Bican Ercilasunun iki səhifəlik qeydlərindən başlamış. Özünün M.Ə.Sabir və şeir dünyası adlı 11 səhifəlik ön sözdəki "Toplumsal durum" (ictimai vəziyyət) sosial ədalətsizlik, vətən, millət sevgisi və kimlik məsələsi, geleneksel yönetimə duyduğu tepku və demokrasi anlayışı (ənənəvi köhnə idarə rəhbərliklərinə reaksiyası və demokratik anlayışı) Egitim-Cehalet (təlim-tərbiyə və cəhalət) paraqraflarında Sabirin "yalnız Azərbaycanda deyil, "Molla Nəsrəddin" jurnalının yayıldığı hər yerdə İran, Dağıstan, Tatarıstan və Türküstanda da böyük təsir gücünə malik satirik şeir mövzusunda bir məktəb olduğunu qeyd etmişdir. Müəllif daha sonra demişdir: "Güney Azərbaycanda Mirzə Əli Möcüz Sabirin davamçısıdır. Sabir indiyə qədər müasirliyi sona çatmayan, cəmiyyətimizdəki təlim-tərbiyə sistemi indiki şəkildə gedərsə, daha bir çox yüz illərin şairi olacağı bizə gün kimi aşkardır.
Abbas Səhhətin M.Ə.Sabir haqqındakı düşüncələrinin ontologiyasına xalq yazıçısı Mirzə İbrahimovun XX əsrin 60-cı illərindəki təbiri ilə yanaşdıqda bu xüsusda eyni və yaxın məzmunlu gerçək fikirlərin sintezinə aydınlıq gətirmiş oluruq: "Doğrudan da Sabir ədəbiyyatımızda inqilab yaratdı. M. F. Axundovun XIX əsrin ortalarında səpdiyi toxumlar əlli il sonra, yəni iyirminci əsrin əvvəllərində Azərbaycan ədəbiyyatı gülüstanında pardaqlanıb açıldı, son dərəcə ətirli və rəngarəng güllər bitirdi. Bu güllərin rişəsi xalq həyatının dərinliklərindən su içirdi. Onlar ətrini xalqın sinəsindən alırdı. Sabir ona görə misilsiz bir novator, ədəbiyyatda hər cəhətdən inqilab yaratmış bir sənətkar oldu ki, ürəyinin bütün telləri ilə xalqa bağlı idi. Sabir ölməz sənətkardır. Yüz illər keçsə də o, ədəbiyyatımız üçün bir örnək olaraq qalacaqdır. Azərbaycanın yeni nəsilləri onun yaradıcılıq cəsarəti, böyüklüyü haqqında düşünərkən iftixarla bu sözlərini xatırlayacaqlar. Həmin sözlər və ifadələr mütəfəkkirin "Şəkibai" (farsca səbr edən, səbrsizlik deməkdir) şeirində çox gözəl səslənir:
Yar getdikcə təhəssür dili-şeydadə durar,
Ömr vardıqca həvəs aşiqi-risvadə durar!
Seyli-tə’n oylə təməvvüclə alıb dövrü bərim –
Bənzərəm bir qocaman dağə ki, dəryadə durar!
Nə qəm, uğratsa da bir gün məni ifnayə zəman,
Mən gedərsəmsə məramim yenə dünyadə durar!
Durmuşam pişü pəsi-tə’ndə , Sabir, necə kim,
O əliflər ki, pəsü pişi-ətə’nadə durar!
Sabir sənətinin çağdaş İran şairləri, xüsusən satirik şairlər üçün əhəmiyyətini Əbül-Kasimi Lahuti belə izah edir: "... Sabirin əsərləri o qədər sadə, rəvan, xəlqi, aqilanə və qorxmaz ruhdadır ki, azadlıq sevən hər bir insanın ürəyinə yol tapır. Bu səpkidə müstəqil əsərlər yazmaqda mənə Sabir yol göstərmişdir. Bu sahədə mən onun ustadlığına minnətdaram. İranın digər satirikləri də mənim kimi. Orta Asiyanı dolaşdığım illərdə gördüm ki, o yerlərin satirik əsərləri də qətiyyən Sabir təsirindən xaricdə deyildir” [7, səh.682] Böyük Azərbaycan şairi və mütəfəkkirinin əsərləri hələ sovet dönəmindən rus, Ukrayna, gürcü, erməni, tatar, habelə fars dillərində milyonlarla oxucuya çatdırılmış, müstəqillik qazanmışAzərbaycanın çağdaş dövründə qardaş Türkiyə, orta Asiya və digər türksoylu xalqların ədəbiyyatında özünə geniş yer almış, beləliklə hər yerdə bu böyük sənətkarın oxucuları onu yüksək ictimai ideallar sahibi olan alovlu bir vətənpərvər kimi tanıyır və sevirlər. Onun çox vüqarlı səslənən “Bənzərəm bir qocaman dağə ki, dəryadə durar” ifadəsi bu ideallarından doğan poetik və fəlsəfi qənaətləridir”

Trampın Qafqaz siyasətini proqnozlaşdırmaq çətindir

İndiki mərhələdə Donald Tramp administrasiyasının Cənubi Qafqazla bağlı siyasətini proqnozlaşdırmaq çətindir.
Bu barədə Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmi nümayəndəsi Mariya Zaxarova Moskvada keçirilən brifinqdə bildirib.
Onun sözlərinə görə, ötən illərin təcrübəsi göstərir ki, qeyri-regional oyunçuların, o cümlədən ABŞ və Avropa ölkələrinin müdaxilə edilməsi region üçün müsbət nəticə verməyib.
Moskva hesab edir ki, Bakı ilə İrəvan arasında münaqişənin nizamlanmasının əsasını Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin üçtərəfli bəyanatlar kompleksi təşkil edir, - deyə diplomat xatırladıb. O vurğulayıb ki, Rusiya Bakı ilə İrəvan arasında birbaşa dialoqu dəstəkləyir və münasibətlərin normallaşdırılmasına, balanslaşdırılmış sülh müqaviləsinin işlənib hazırlanmasına, nəqliyyat və iqtisadi əlaqələrin açılmasına, sərhədlərin delimitasiyası və demarkasiyasına, habelə vətəndaş cəmiyyətləri arasında əlaqələrin inkişafına köməklik etməyə hazırdır.
Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmi nümayəndəsi əlavə edib ki, üç Cənubi Qafqaz dövlətini (Azərbaycan, Ermənistan və Gürcüstan) və üç qonşu dövləti (Rusiya, İran və Türkiyə) birləşdirən “3+3” platforması perspektivli regional əməkdaşlıq mexanizminə çevrilə bilər.

"Qarabağ" məğlub oldu: pley-off şansını itirdi

“Qarabağ” UEFA Avropa Liqasında növbəti oyununu keçirib.
Azərbaycan çempionu Liqa mərhələsinin VII turunda Rumıniyanın FKSB klubunu qəbul edib.
Tofiq Bəhramov adına Respublika Stadionunda oynanılan qarşılaşma rəqibin 3:2 hesablı qələbəsi ilə yekunlaşıb.
Ağdam klubunun heyətində birinci qolu 2-ci dəqiqədə Leandro Andrade vurub.
Qarşılaşmanın 41-ci dəqiqəsində rəqibin heyətində Coyskim Dava avtoqol müəllifi olub.
FKSB-nin qollarına Adrian Sut ( 2 qol) və David Mikulesku imza atıblar.
Matçı slovakiyalı hakim Filip Qlova idarə edib.
Aktivində 3 xalı olan "Qarabağ" pley-offa yüksəlmək şansını itirib. Komandanın yanvarın 31-də səfərdə Yunanıstan təmsilçisi "Olimpiakos"a qarşı keçirəcəyi matç formal xarakter daşıyacaq.

Dəhşətli yanğına görə tutulanların sayı 12-yə çatdı

Türkiyənin Bolu vilayətindəki Kartalkaya xizək kurortundakı oteldə baş verən yanğınla bağlı saxlanılanların sayı 12-yə çatıb.
Bu barədə “Haber Global” məlumat yayıb.
Xatırladaq ki, oteldə yanğın yanvarın 21-də gecə baş verib. Hadisə zamanı müəssisədə ümumilikdə 238 qonaq olub.
Hadisə nəticəsində 78 nəfər ölüb, 50-yə yaxın insan xəsarət alıb.
Yanvarın 22-də ölkədə matəm elan edilib.

"Qarabağ"ın oyununda bərabərlik qolu

UEFA Avropa Liqasının Liqa mərhələsinin VII turunun "Qarabağ" - FCSB (Rumıniya) oyununda ikinci qol vurulub.
Tofiq Bəhramov adına Respublika stadionundakı matçda qonaq hesabı bərabərləşdiriblər - 1:1.
7-ci dəqiqədə Adrian Şut fərqlənib.