RƏQSDƏ FONOQRAM YOXDUR

Hörmətli “Bütöv Azərbaycan" qəzetinin oxucuları, budəfəki qonağımız tanınmış Özbək rəqqasə, istedadlı aktrisa, “Malikə” uşaq milli rəqs məktəbinin rəhbəri, “İncəsənət və mədəniyyət qurbanı” döş nişanının sahibi Malikə QURBONOVAdır. Onun sənət aləminə girişindən, yaradıcılıq uğurlarından, şəxsi baxışlarından, uğur sirlərindən danışdıq.
—Xalqımız sizi rəqqasələr Mühəbbət Qurbanova və Malikə Qurbanova bacıları kimi yaxşı tanıyır. Rəqslə maraqlanmağa neçə yaşından başlamısınız?
—Mən sənətkar ailəsində doğulmuşam. Atam: Jora Olimov Özbəkistanda ilk kişi balerin olub. Mən də düşünürəm ki, sənətə sevgim atamdan keçib. Məktəbdə anamın təşkil etdiyi “Şəbnəm” rəqs dərnəyində bacım, Özbəkistanın əməkdar artisti Muhabbət (Qurbanova) Qulomova ilə birlikdə iştirak edirdik. Ona görə də ilk müəllimim anam olub.
Uşaq vaxtı xəyallar içində yaşayırdım... Əvvəllər həkim olmaq istəyirdim. Sənət yolu mənim taleyim olduğu üçün bu gün də bu sahədə çalışıram.
—Hansı yaşda böyük səhnələrə addımlamağa başladınız, yadınızdadırsa, xatirələrinizi bölüşsəniz...
—13, 14 yaşlarımda böyük səhnədə ilk solo rəqsimi Özbəkistanın xalq artisti, ölkəmizin sevimli sənətçisi Yulduz Usmanovanın konsertlərində ifa etmişəm.
—Niyə İroda İsmayılova, Pərizoda, Muhabbət Qurbanova, Malikə Qurbanova kimi xalqın məşhur, sevdiyi, onlarla rəqabət apara biləcək rəqqaslar yoxdur?
—Müəllimimiz, Özbəkistan Respublikasında xidmət etmiş mədəniyyət işçisi Kərimə Uzokova bizim tanınmış və sevimli rəqqasə olmağımıza, öz yerini tutmağımıza kömək etdi. Belə sərt, mehriban, həqiqətən fədakar müəllimdən dərs almışıq. M.Qurbanovanın “Uyğurça”, İ.İsmayılovanın “Şarob” Pərizoda və mənim müəllimimiz tərəfindən səhnələşdirilib. Çox düz deyirsiniz, nədənsə, son vaxtlar demək olar ki, görkəmli rəqqaslar yoxdur...
Biz də onlar kimi olmaq, rəqs sənətində vaxtilə öz layiqli yerini tapan ustadlara həsəd aparmağı arzulayırdıq. Rəqs sənəti fədakarlıq və zəhmət tələb edir. Ona görə də hamı sona qədər gedə bilmir, çətindir. Müğənnilər yorulanda fonoqram taxıb dincələ bilirlər, amma rəqqasların fonoqramı yoxdur, hamısı canlı ifadır. İdmançılar həmişə məşqdə olduğu kimi, biz də müntəzəm məşq edirik.
Çətinliklərdən qorxan, işdən qaçan insan heç vaxt uğur qazana bilməz.
—Siz aktrisa kimi bir neçə filmə çəkilmisiniz və çoxlu mükafatlar almısınız. Xüsusən də “Bacılar” serialındakı Malikə roluna görə. Hələ də film və serial təklifləri alırsınız, yoxsa rol seçirsiniz?
—Bu gün də filmlərə, seriallara təkliflər var. Ailəmə, övladlarıma, peşəmə, rəqs məktəbimə daha çox vaxt ayırıram. Ona görə də filmlərdən və seriallardan gələn təklifləri rədd edirəm.
—İstənilən sahədə effektiv nəticə əldə etmək üçün nizam-intizam əsasında müntəzəm təcrübə tələb olunur. Nə dərəcədə intizamlısınız?
—Düz deyirsən, hansı peşənin sahibi olursan ol, nizam-intizam birinci yerdə olmalıdır. Vaxtını düzgün idarə edən insan fürsətlərdən maksimum yararlanmağı bilir. Mən “Malikə” özbək milli rəqs məktəbində hər həftə görüşlər keçirirəm və tələbələrimdən dərslərə vaxtında gəlmələrini, mütəşəkkil olmalarını, məsuliyyət hiss etmələrini tələb edirəm. Övladlarıma, tələbələrimə nümunə olduğum üçün məsuliyyət ikiqat artır. Ona görə də vaxtımı düzgün idarə edirəm, diqqətlə planlar qururam, nizam-intizamı ciddi qoruyuram.
—İstedadınız və marağınızla öz peşənizin yetkin nümayəndəsi olmaq kimi xoş niyyətlə sənətə qədəm qoymusunuz... Təəssüf ki, gənclərin çoxu populyarlıq dalınca bu sahəyə daxil olur. Bu nə dərəcədə doğrudur?
—“Doğrudan da, dediyiniz kimi, bizim rəqs sənətimiz bəzi gənclərin biznesinə çevrilib... Seriallara, kliplərə çəkilənlər yüngül fikirlərlə ki, məşhurlaşsam, tanınsam, bəsdir. bir-iki aya xatırlanacaq. Yaradıcılıq belə olmamalıdır. Hər şeyin asan olacağını deyənlər yanılırlar.
—Arzulara çatmaq üçün hər kəs çalışır. Amma hər kəsin bəxti gətirmir. Uğurunuzun sirri nədir?
—Arzularıma çatmağı çox istəyirdim və bu yolda çox çalışdım. Anam həmişə bizə deyirdi: “Hansı peşəni seçsən də, ya ən yaxşı olmalısan, ya da xüsusilə də rəqsdə olmamalısan.” 15-16 yaşımız olanda mənim də, bacımın da belə fikirləri var idi.
Uğur sirrimə gəlincə: Düşünürəm ki, çox mehriban, hər zaman bizə imkan yaradan, övladlarının gələcəyi üçün özünü əsirgəməyən valideynlərin övladı olmuşam.
—Əsl sənətkar üçün xalqın diqqətindən böyük mükafat yoxdur. Sizcə, mükafatların yaradıcılığa təsiri nə dərəcədədir?
—İnsanların diqqəti, hörməti, pərəstişkarlarının səmimi sevgisi orijinal yaradıcı üçün ən yaxşı mükafatdır. Az-çox nailiyyətlərim, mükafatlarım mənə ancaq zövq verdi, yaradıcılığıma yaradıcılıq, həvəsimə isə həvəs qatdı.
— “Bütov Azərbaycan” qəzetinin oxucularına arzularınız?!
—Hər zaman sağlam olsunlar, heç vaxt xəyal qurmaqdan və hərəkət etməkdən əl çəkməsinlər! Onlara yüksək uçmalarını arzulayıram.
Özbəkistan və Azərbaycan arasında dostluq əlaqələrimiz davam etsin!
—Səmimi söhbətinizə görə təşəkkür edirik!

Söhbətləşdi: Cihangir NOMOZOV,
“Bütöv Azərbaycan”ın Özbəkistan təmsilçisi.
[center]

Hamsa (Xəmsə) yazma ədəbi ənənəsi

Hamsa yazma ənənəsi, Orta Şərq və Türk ədəbiyyatında dərin köklərə malik bir ədəbi formadır. "Hamsa" sözünün ərəb dilindən gəldiyi və beş anlamına gəldiyi bildirilir, bu kontekstdə isə beş əsas əsərdən ibarət olan ədəbi bir strukturu ifadə edir. Bu ənənənin ünlü nümayəndələri arasında Nizami Gəncəvi, Əlişər (Əlişir) Nəvai, Cami və Dihlavi(Dəhləvi) kimi şairlər mövcuddur. Bu məqalədə, Hamsa yazma ənənəsini bu şairlərin əsərləri üzərindən ətraflı şəkildə araşdıracaq və bu ənənənin Türk ədəbiyyatındakı əhəmiyyətini vurğulayacağıq.
Hamsa Yazma Ədəbiyyat Gelənəyinin Kökləri Hamsa yazma ənənəsi, 12-ci əsrdə Nizami Gəncəvinin əsərləri ilə başlamış və daha sonra bir çox şair tərəfindən davam etdirilmişdir. Bu ənənə, beş böyük əsərin bir araya gətirilməsindən ibarətdir və hər bir əsər bir-birini tamamlayan mövzular və hekayələr təqdim edir. Hamsa həm təsəvvüfi, həm də əxlaqi elementlərlə zənginləşdirilmiş bir forma olaraq diqqəti çəkir.
Nizami Gəncəvi, Hamsa yazma ənənəsinin qurucusudur. Onun "Hamsa" adlı əsəri, bu ənənənin ən vacib nümunələrindən biridir. Nizaminin "Hamsa" adlı əsəri beş əsas bölümə ayrılır:
1. "Məhkəmə"- Fəlsəfi və əxlaqi mövzuları işləyir, insanın daxili dünyasını və ictimai dəyərləri araşdırır;
2. "Xosrov və Şirin" - Əfsanəvi bir aşiq hekayəsidir və aşkın mənəvi tərəflərini əks edir;
3. "Leyli və Məcnun" - Aşk və ruhsal axtarışın dərinləşdirildiyi bir əsərdir;
4. "Həft Peykar"- Yeddi şahzadənin hekayəsini izah edir, ictimai və əxlaqi mövzuları ehtiva edir;
5. "İskəndərnamə"- Böyük bir hökmdarın həyatını və fəthlərini anladır.
Nizaminin "Hamsa"sı, həm fərdi, həm də ictimai dəyərləri əks etdirir. Əsərlərində istifadə olunan epik anlatım üslubu və dərin təsəvvüfi elementlər, Hamsa yazma ənənəsinin özülünü təşkil edir.

Əlişər Nəvai və "Hamsa"
Əlişər Nəvai, Türk ədəbiyyatında Hamsa yazma ənənəsini davam etdirən əhəmiyyətli bir şairdir. Nəvainin "Hamsa" adlı əsəri də beş böyük əsərdən ibarətdir:
1. "Hayrat-ul-abror"- Pənd-nəsihat, didaktik üsulla yazılmış bir əsərdir;
2. "Leyli və Məcnun"- Aşk və mənəvi axtarışın işlənildiyi bir əsərdir, klassik bir aşiq hekayəsi təqdim edir;
3. "Fərhad və Şirin"- Əfsanəvi bir aşiq hekayəsi və cəmiyyətin dəyərlərini işləyir;
4. "Saddi İskəndəri"- Böyük bir qəhrəmanın həyatını və əxlaqi dərslərini anlatır;
5. "İskəndərnamə" - İskəndərin hekayəsini detallandırır.
"Hamsa" - Dini və əxlaqi mövzularla dərin bir çalışma təqdim edir. Nəvainin əsərləri, xüsusilə Fars və Türk ədəbiyyatı arasında körpü qurur. Əsərləri, əxlaqi və təsəvvüfi mövzuları işləyərkən, dil və üslub baxımından da böyük bir zənginlik təqdim edir.
Cami və "Hamsa"
Cami Hamsa yazma ənənəsini davam etdirən əhəmiyyətli bir şairdir. Caminin "Hamsa" adlı əsəri, klassik təsəvvüfi mövzuları müasir bir üslubla təqdim edir:
1. "Silsilat-ul-Zahab"- Təsəvvüfi hekayələr və təlimlər ehtiva edir;
2. "Leyli və Məcnun"- Aşk və təsəvvüfin birləşimini təqdim edir;
3. "Xosrov və Şirin" - Əfsanəvi bir aşiq hekayəsidir;
4. "Həft Peykar" - Yeddi şahzadənin hekayəsini anlatır;
5. "Saddi İskəndəri" - İskəndərin hekayəsini işləyir.
Caminin əsərləri, təsəvvüfi düşüncələr və əxlaqi dərslərlə doludur. Onun yazıları, həm fərdi, həm də ictimai dəyərləri əks etdirərək oxucularına dərin bir düşüncə təcrübəsi təqdim edir.

Dihlavi və "Hamsa"
Dihlavi, Hamsa yazma ənənəsini bir addım daha irəlilətmiş, tanınmış şairdir. Əsərləri həm Farsca, həm də Urduca geniş bir auditoriyaya hitap edir:
1. "Rashk-e Qamar" - Aşk və gözəllik haqqında dərin düşüncələr ehtiva edir;
2. "Aftab-e-Mukhtar" - Tarixi və ədəbi bir baxış təqdim edir;
3. "Nizami-e-Majlis" - Ədəbiyyat və təsəvvüfin birləşməsidir;
4. "Şahnamə"- Klassik bir dastandır;
5. "İskəndərnamə"- Böyük bir hökmdarın hekayəsidir.
Dihlavinin əsərləri, tarixi və təsəvvüfi elementləri birləşdirir. Onun yazıları, zəngin bir ədəbi və mədəni təcrübə təqdim edir. Hamsa yazma ənənəsi, Orta Şərq və Türk ədəbiyyatında mühüm yer tutur. Nizami Gəncəvi, Əlişər Nəvai, Cami və Dihlavi kimi böyük şairlər, bu ənənəni davam etdirərək ədəbi dünyaya dərin təsirlər buraxmışdır. Əsərləri həm fərdi, həm də ictimai dəyərləri əks etdirərkən, ədəbi yaradıcılıq və təsəvvüfi düşüncələri bir araya gətirir. Hamsa yazma ənənəsi, oxuculara zəngin bir təcrübə təqdim edərək, ədəbi və mənəvi dünyanı kəşf etmə imkanı verir.

LAZİZBEK RAXİMOV,
BUXARA DÖVLƏT UNİVERSİTETİNİN TƏLƏBƏSİ