Prezident İlham Əliyevin dekabrın 6-da Qubanın Qonaqkənd qəsəbəsinin sakinləri ilə görüşündəki çıxışını Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı Ermənistana növbəti şərtli çağırış kimi qiymətləndirmək olar. Amma bu şərt əvvəlki aylardan fərqli olaraq yeni müstəviyə keçib.
İlham Əliyevin bəyanatı danışıqların bəzi detallarının mahiyyətinə vurğudur.
Əvvəlcədən də Zəngəzur dəhlizinin açılması ilə bağlı Azərbaycanın Ermənistandan qrafik və cədvəl tələb etməsi barədə yazılarımız olub, amma bunu sadəcə versiyaların güclüsü kimi təqdim edirdik.
İndi isə həmin versiyaları arqumentə çevirən açıqlamanı Prezidentin çıxışında görmək mümkündür.
Bəli, Azərbaycan danışıqlarda İrəvandan tələb edir ki, dəhlizin Ermənistan ərazisindən keçən hissəsində infrastruktur layihələrinin başlamasına dair qrafik tərtib etsin və bu qrafik barədə Bakıya aydın məlumatlar versin.
Bu, həm də onu göstərir ki, noyabrın 26-da Soçidə baş tutan üçtərəfli görüşdə qrafikin dəqiqləşdirilməsi üçün Nikol Paşinyan qarşısında şərtlər qoyulub.
Elə bu görüşdən sonra üçtərəfli komissiyanın Moskvada görüşü də həmin cədvəllə bağlı iqtisadi aspektləri özündə birləşdirən mövqelərin öyrənilməsinə, açıq qalan məsələlərin həllinə hesablanmışdı.
İlham Əliyevin dekabrın 15-də Brüsseldə Nikol Paşinyanla keçirəcəyi görüşqabağı “Zəngəzur cədvəli”nə vurğu etməsi Bakının əlinin gücləndiyinin indikatorudur.
İlham Əliyev əslində qeyd edir ki, yəni, o, Brüssel danışıqlarında da Qərb siyasi platformalarının önündə Paşinyana qrafik məsələsini xatırladacaq.
Prezidentin Vətən müharibəsi zamanı etdiyi çıxışla analogiya aparması da diqqət çəkir:
“Mən demişdim ki, bizə tarix versinlər torpaqlarımızdan nə vaxt çıxır, o an biz dayanmağa hazırıq. Bu gün də eyni sözü deyirəm. Amma deyirəm ki, bizə tarix versinlər, Zəngəzur dəhlizi nə vaxt açılacaq və belə olan halda, heç bir problem olmayacaq”.
İndi Zəngəzur koridoru kontekstində tarix istəməsi o anlama gəlir ki, Bakı ya güc yolu ilə, ya da konstruktiv dialoqla istədiyinə nail olacaq.
Güc yolu deyilərkən, əslində Azərbaycanın bütün hərbi resurslarını “Zəngəzur yolunda” xərcləyəcəyini də düşünmək olmaz. Sadəcə Azərbaycan ordusunun bəlli bir resursu kifayət edər ki, güc yolu ilə nəticə hasil etsin.
Çünki:
1. Ermənistan ordusunda müqavimət göstərməkdən ötrü psixoloji hazırlıq, döyüş hazırlığı yoxdur. Hərbi arsenalı isə darmadağın vəziyyətdədir. Ümumi ordu arsenalında olan silahları isə Azərbaycan ordusunun bir korpusunun silahları qarşısında acizdir.
2. Azərbaycan postmünaqişə dövründə mühüm strateji ərazilərdə mövqelənib və bu mövqelər dəhlizin açılması üçün Bakının şərtlərini ön planda saxlayır.
Diplomatik və siyasi müstəvidə, qlobal çəkişmə kontekstində yanaşsaq da, deyə bilərik ki, Zəngəzur dəhlizi yeni iqtisadi fürsətlər təqdim etdiyindən bunu dəstəkləyənlər çoxdur.
Azərbaycan, Türkiyə, Rusiya, Pakistan, Çin, Avropa İttifaqı, Britaniya bu dəhlizi birmənalı dəstəkləyir.
İkili yanaşmalar nümayiş etdirənlər də var, amma bu, nəticəyə təsir edəcək səviyyədə deyil.
NƏTİCƏ olaraq deyə bilərik:
1. Azərbaycan diplomatik yolla hədəfinə çatacaq. Bunun üçün istər Rusiya, istərsə də Qərblə apardığı danışıqlarda Ermənistana basqı yaradılması üçün formulları təqdim etməyə davam edəcək.
2. Hərbi yolla hədəfi vurmağa gəlincə, buna cəmi bir neçə gün lazımdır. Başqa sözlə, bu, Ermənistan üçün də tarixi şansdır.
3. Əvvəlki çıxışlarda qrafik məsələsinə vurğu edilmirdi. İndi isə cədvəl amilinin qabardılması onu deməyə əsas verir ki, Azərbaycan Ermənistan üzərində daha bir baryeri aşıb.
Sünikin (Zəngəzurun) meri ilə görüşən Ermənistanın Baş nazirinin söhbət zamanı dedikləri üzə çıxıb.
Paşinyan deyib ki, bizi 30 ildir aldadıblar, “Arsax” Azərbaycanındır. Metbuat.az xəbər verir ki, bu dialoq barədə Ermənistanın “Hraparak” məlumat yayıb. Paşinyan söhbət zamanı deyib ki, Ermənistan yolları bağlaya, Zəngəzuru Naxçıvanla bağlayan yolu verməyə bilməz. Hökumət başçısı etiraf edib ki, o, razılaşmalara əməl etməsə Azərbaycan güc tətbiq edərək, istəyinə nail olacaq. Paşinyan Azərbaycana müqavimət göstərmək üçün qüvvələrinin olmadığını etiraf edib.
Azərbaycan Prezidentinin köməkçisi Hikmət Hacıyev Bakıda keçirilən VIII Qlobal Bakı Forumunda “Haber Global”ın suallarını cavablandırıb.
Azərbaycanın Vətən müharibəsində möhtəşəm Qələbəsinin birinci ildönümünə bayram tədbirlərinə toxunan Hikmət Hacıyev bildirib ki, artıq 30 illik həsrətə son qoyulub və bir ildir Azərbaycan əvvəlki kimi Şuşa ilə bərabər yaşayır.
“Qələbənin 1-ci ildönümü hər bir evdə, hər kənddə, bütün məmləkətimizdə böyük bayram kimi qeyd olunacaq”, - deyə H.Hacıyev söyləyib.
Prezidentin köməkçisi bildirib ki, Azərbaycanın qarşısında işğaldan azad edilən torpaqlarda böyük quruculuq işlərinin görülməsi vəzifəsi durur:
“Qarabağ ərazisi Ermənistan tərəfindən demək olar ki, tamamilə dağıdılıb, məhv edilib”.
H.Hacıyev vurğulayıb ki, Azərbaycan tərəfindən dünyada bəlkə də misli-bərabəri olmayan tikinti-quruculuq işləri həyata keçirilib.
“Artıq Füzulidə hava limanımız var. Qarabağda 12-13 yeni yol çəkilişi həyata keçirilir. Dəmir yolu xətləri çəkilir. Zəngəzur dəhlizinin qurulması istiqamətində işlər aparılır. Çox gözəl planlarımız var. Azərbaycan bu quruculuq işləri ilə Ermənistan vandalizminə qarşı xalqımızın quruculuq mədəniyyətini ortaya qoymuş olacaq”.
H.Hacıyev Zəngəzur dəhlizi məsələsinə də toxunub, Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya liderlərinin imza atdığı üçtərəfli razılaşmada Azərbaycanla Naxçıvan arasında dəhlizin açılmasının təsbit edildiyini xatırladıb.
Prezident İlham Əliyev Zəngəzur dəhlizi ilə bağlı rəsmi “Twitter” hesabında paylaşım edib.
Paylaşımda deyilir:
“Şərqi Zəngəzur bölgəsində yerləşən Zəngilandan keçən Zəngəzur dəhlizi bütün türk dünyasını birləşdirəcək. Həm Azərbaycan, həm Türkiyə Zəngəzur dəhlizinin gerçəkləşməsi üçün əməli addımlar atır. Əminəm ki, bu addımlar yaxın gələcəkdə öz bəhrəsini verəcək”.
44 günlük müharibə zamanı Azərbaycan ordusu Ali Baş Komandan İlham Əliyevin liderliyi ilə işğala son qoydu, regionu separatizmdən təmizlədi, terrorçulara layiq olduqları cəzanı verdi. Beləliklə, dövlətimiz tərəfindən keyfiyyətcə yeni mərhələnin, yeni reallıqlar kontekstində sürətli inkişaf və quruculuq dövrünün təməli atıldı.
Prezident İlham Əliyevin yürütdüyü uzaqgörən siyasət, uzun illər ərzində atılmış strateji addımlar qələbəmizi şərtləndirməklə bərabər post-konflikt dövründə Azərbaycanın zəruri həmlələri yerinə yetirə bilməsi üçün dövlətimizin iqtisadi qüdrətini də artırdı.
Odur ki, bu gün bütün dünyanın gözü qarşısında Azərbaycan dövlətinin ortaya qoyduğu qüdrəti, Qarabağda ildırımsürətli bərpa və quruculuq işlərinin təməli hələ müharibədən uzun illər əvvəl böyük məharətlə konsepsiya şəklinə salınmış siyasi xəttin təzahürü olaraq qarşımıza çıxdı.
Ancaq bütün bunlar təsadüf deyil. Çünki Azərbaycan ordusunun döyüş meydanındakı şanlı qələbəsinin də, regionumuzdakı yeni reallıqların da müəllifi eynidir: Ali Baş Komandan İlham Əliyev və onun liderlik keyfiyyətləri, sərkərdəlik fəaliyyəti, diplomatik məharəti, dəqiq hesablanmış strateji və taktiki qərarları.
Müharibənin başa çatması ilə birlikdə Azərbaycan dövlətinin qarşısında dayanan prioritet məsələlərdə də dəyişiklik oldu. Bir vaxtlar bir nömrəli hədəf ərazi bütövlüyümüzün bərpası idisə, hazırda bu məqsədə nail olan Azərbaycan dövləti bütün diqqətini Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun sürətlə dirçəlməsinə yönəldib. Üstəlik bu addımlar yalnız cari şəraitə uyğun yox, gələcək planlar nəzərə alınmaqla yerinə yetirilir.
Haqlı olaraq deyə bilərik ki, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin öndərliyi ilə Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun bütöv Azərbaycanla birgə gələcəyi sağlam əsaslar üzərində qurulur. İlham Əliyevin son səfərlərinə diqqət yetirsək görərik ki, son bir ay ərzində işğaldan azad edilmiş ərazilərə (Tərtərin Suqovuşan və Talış kəndləri, Cəbrayıl, Xocavənd, Füzuli, Zəngilan, Qubadlı) səkkiz səfər edib. Bundan başqa, Vətən müharibəsi dövründə ciddi dağıntılara məruz qalmış Bərdə və Tərtərin müxtəlif yaşayış məntəqələrində olub. Buna səbəb isə İlham Əliyevin memarı olduğu Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun yeni mənzərəsinin formalaşması prosesinə şəxsən nəzarət etməsidir.
Müharibədən sonrakı dövrdə qısa zaman ərzində ölkəmizin imkanları hesabına, dost ölkələrin nüfuzlu şirkətlərini cəlb etməklə bir beynəlxalq hava limanının tikilib istifadəyə verilməsi, yaxın perspektivdə daha iki hava limanının tikintisinin nəzərdə tutulması, işğaldan azad olunmuş əraziləri bir-birinə bağlayan müasir yol-nəqliyyat infrastrukturunun yaradılması, Azərbaycanın əsas hissəsini Naxçıvan və daha sonra qardaş Türkiyə ilə bağlayacaq Zəngəzur dəhlizinin əsasının qoyulması və son nəticədə bölgənin beynəlxalq logistika mərkəzinə çevrilməsi potensialının yaradılması, habelə enerji təminatı məsələlərinin həll edilməsi, ən qabaqcıl texnologiyalar əsasında yaşayış məskənlərinin və istehsal obyektlərinin yaradılması istiqamətində görülən işlər İlham Əliyevin formalaşdırdığı yeni reallığın konturlarını aydın göstərir.
Bu reallığın müəllifi olan Prezident İlham Əliyevin post-konflikt dövründə əsas məqsədi işğaldan azad olunmuş əraziləri ən müasir standartlara uyğun bərpa etməklə yanaşı, yaranmış geniş imkanları həm də Azərbaycanın regionda yeni strateji maraqlarının təmin edilməsi üçün səfərbər etməkdir.
İşğal illərində törədilmiş vəhşilikləri, dağıntıları aradan qaldırmaq üçün görülən işlər sözügedən regiona qısa vaxt ərzində dinc həyatın qayıtması, regionun iqtisadi potensialının formalaşdırılmasına xidmət edir. Qarabağın və Şərqi Zəngəzurun yeni yaranan mənzərəsi təkcə quruculuq işləri ilə kifayətlənmir, həm də sonradan regionun özünün inkişaf zəncirinin ən mühüm həlqələrindən birinə çevrilməsini ehtiva edir.
Sözsüz ki, bu prosesdə ən mühüm məqamlardan biri dövlət başçısının Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanla birlikdə əsasını qoyduğu Zəngəzur dəhlizidir. İstər bu dəhliz, istərsə də Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda həyata keçirilməsi planlaşdırılan digər nəqliyyat və kommunikasiya layihələri yekun nəticədə bu gün demək olar ki, sıfırdan qurulan bölgənin gələcəkdə bütün Cənubi Qafqazda tərəqqi və inkişafın lokomotivinə çevrilməsini hədəfləyir.
Göründüyü kimi İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycan dövləti bu gün işğaldan azad olunmuş ərazilərdə, əslində bütün regionumuzun parlaq gələcəyini çox həssaslıqla inşa edir. Bu işdə dövlət başçısı hər zaman olduğu kimi Azərbaycan dövlətinin maraqlarını və doğma xalqının rifahını özünə rəhbər tutur.
Görülən işlər eyni zamanda Azərbaycanın beynəlxalq miqyasda nüfuzuna da müsbət mənada təsir göstərir. Çünki təcavüzkar Ermənistanın fəaliyyətinin nəticəsi olan xarabalıqlar, yerlə-yeksan edilmiş yaşayış məntəqələri yenidən yaradılır, Azərbaycan dövləti beynəlxalq arenada məhz regionun tərəqqisinin bayraqdarı funksiyasını yerinə yetirən bir dövlət kimi tanınmağa başlayır.
Prezidentin müəllifi olduğu yeni reallıqlar və Qarabağla Şərqi Zəngəzurda ortaya çıxan son mənzərə Azərbaycanın uğurlu inkişaf modelini bütün ölkələr üçün nümunəyə çevirir. Bütün dünya bir daha görür ki, uzaqgörən siyasət, vaxtında atılmış strateji vacib addımlar, ən əsası xalqın və dövlətin maraqlarını hər şeydən üstün tutan bir anlayış yekunda bütün cəbhələrdə qələbə qazanır. Elə bir qələbə ki, sonradan sürətli inkişafın və tərəqqinin təməlinə çevrilir.
Oktyabrın 26-da Horadiz-Cəbrayıl-Zəngilan-Ağbənd avtomobil yolunun (Zəngəzur Dəhlizi) təməli qoyulub.
AZƏRTAC xəbər verir ki, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev və Türkiyə Respublikasının Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan əvvəlcə Əhmədbəyli-Füzuli-Şuşa avtomobil yolunda tikinti işlərinin gedişi ilə tanış olublar.
Sonra dövlət başçıları Horadiz-Cəbrayıl-Zəngilan-Ağbənd avtomobil yolunun (Zəngəzur Dəhlizi) təməlini qoyublar.
Azərbaycan Avtomobil Yolları Dövlət Agentliyinin idarə heyətinin sədri Saleh Məmmədov görülən işlər barədə dövlət başçılarına məlumat verib.
Azərbaycan Avtomobil Yolları Dövlət Agentliyi (AAYDA) Qarabağ və şərqi Zəngəzur iqtisadi rayonları ərazisində icra olunan yol infrastrukturu layihələri ilə bağlı açıqlama yayıb.
AAYDA-dan verilən məlumata görə, qeyd olunan ərazilərdə yerinə yetirilən işlər 01.10.2021-ci il tarixinədək zamanı əhatə edir.
"Zəfər yolu"
Texniki göstəriciləri: 101,5 km, II texniki dərəcəli, 2 hərəkət zolaqlı. Görülmüş işlər: torpaq işləri 100%, yol geyimi 100%, boru və keçidlərin tikintisi işləri 100%, körpülərin tikintisi 100%, beton küvet, qanov və drenaj işləri 90%.
Əhmədbəyli-Füzuli-Şuşa avtomobil yolu
Texniki göstəriciləri: 81,6 km, I texniki dərəcəli, 4 hərəkət zolaqlı.
Görülmüş işlər: 0-17, 32-36, 40-42, 51- 52, 58-63, 70-71-ci km hissələrdə torpaq yatağının tikintisi, 37 və 50-ci km-də körpülərin, 80 və 81-ci km-də tunellərin və alt keçidlərin tikintisi aparılır.
Toğanalı-Kəlbəcər-İstisu avtomobil yolu
Texniki göstəriciləri: yol – 80,7 km, I-II texniki dərəcəli, 2-3 hərəkət zolaqlı, tunel – 11,6 km.
Görülmüş işlər: 7 km Toğanalı kənd yolunda asfalt-beton örtük tikilib, 48 km mövcud yol genişləndirilib və hərəkətə yararlı vəziyyətə gətirilib, 14 km hissəsinə asfalt-beton örtük döşənib, Murovdağ tunelində qazma işləri davam etdirilir.
Kəlbəcər-Laçın avtomobil yolu
Texniki göstəriciləri: yol – 72.3 km, I-II texniki dərəcəli, 2-3 hərəkət zolaqlı, tunel – 9,8 km.
Görülmüş işlər: yolun torpaq yatağının tikintisi işlərinə başlanılıb.
Horadiz-Cəbrayıl-Zəngilan-Ağbənd avtomobil yolu
Texniki göstəriciləri: 123,8 km, I texniki dərəcəli, 4-6 hərəkət zolaqlı.
Görülmüş işlər: 0-23, 50-66-cı km hissələrində torpaq yatağının tikintisi aparılır. Torpaq işləri 15%, boru və keçidlərin tikintisi 10%, körpülərin tikintisi 8% icra olunub.
Xudafərin-Qubadlı-Laçın avtomobil yolu
Texniki göstəriciləri: 83 km, I texniki dərəcəli, 4 hərəkət zolaqlı.
Görülmüş işlər: Qubadlı-Laçın istiqamətində 0-37 km, Xanlıq istiqamətində 0-1 və 5-14 km hissədə torpaq yatağı tikilmiş, 1 və 22-ci km-də körpü tikintisi işləri aparılır, topoqrafik işlər davam etdirilir. Torpaq işləri 34%, yol geyimi – 4%, boru və keçidlərin tikintisi 35%, körpülərin tikintisi 27% icra olunub.
Şükürbəyli-Cəbrayıl-Hadrut avtomobil
Texniki göstəriciləri: 43 km, I texniki dərəcəli, 4 hərəkət zolaqlı.
Görülmüş işlər: torpaq işləri 48,2%, yol geyimi 3.6%, boru və keçidlərin tikintisi 40%, körpülərin tikintisi 4,8% icra olunub.
Füzuli-Hadrut avtomobil yolu
Texniki göstəriciləri: 13 km, I texniki dərəcəli, 4 hərəkət zolaqlı.
Görülmüş işlər: yolun torpaq yatağının tikintisi işləri aparılır. 0-3,5 km hissədə torpaq işləri və yol yatağının tikintisi başa çatıb
Bərdə-Ağdam avtomobil yolu
Texniki göstəriciləri: 45 km, I texniki dərəcəli, 4 hərəkət zolaqlı.
Görülmüş işlər: torpaq işləri 39,1%, yol geyimi 4%, boru və keçidlərin tikintisi işləri 20%, körpülərin tikintisi 76%.
Ağdam-Füzuli avtomobil yolu
Texniki göstəriciləri: 70 km, I texniki dərəcəli, 4 hərəkət zolaqlı.
Görülmüş işlər: Layihələndirmə işləri aparılır.
Talış-Tapqaraqoyunlu-Qaşaltı-Naftalan avtomobil yolu
Texniki göstəriciləri: 22 km, II-IV texniki dərəcəli, 2 hərəkət zolaqlı.
Görülmüş işlər: yolun torpaq yatağının tikintisi işləri aparılır. 0-6 km hissədə torpaq yatağı, su ötürücü borular və yolun əsası tikilib, 0-1,8 km hissəsində asfalt-beton örtük salınıb.
“Azərbaycan Hava Yolları” aviaşirkəti oktyabrın 6-dan etibarən Bakı-Naxçıvan-Bakı marşrutu üzrə daxili reysi yerinə yetirərkən Ermənistan ərazisi üzərində hava məkanından istifadə etməyə başlayıb.
Bununla bağlı AZAL-dan məlumat verilib.
Qurumdan bildirilib ki, bu addım Azərbaycanın regionda nəqliyyat kommunikasiyalarının açılmasına qəti hazır olduğunu nümayiş etdirir və bütün sərhəd dövlətlərin maraqlarına cavab verir.
İCAO - beynəlxalq mülki aviasiya təşkilatının qaydalarına əsasən, regionun hava məkanı və bütün hava dəhlizləri artıq uçuşlar üçün açıqdır.
Regionumuzdakı müharibə artıq geridə qaldığı üçün regional aviasiya təhlükəsizliyi qaydalarında da dəyişikliklər edilib. Dəyişikliklərə əsasən, artıq Azərbaycan beynəlxalq konvensiyalara uyğun olaraq Zəngəzur dəhlizinin üzərindəki hava məkanından istifadə edərək uçuşlar yerinə yetirir.
Ekspertlər qeyd edir ki, sözügedən yenilik birtərəfli xarakter daşımır. Müvafiq öhdəlik həm Azərbaycan, həm də Ermənistanın üzərinə düşür. Odur ki, eyni şəkildə Ermənistanın mülki təyyarələri də Azərbaycanın hava məkanından keçən dəhlizlərdən istifadə edə biləcək.
Regionda kommunikasiyaların açılmasının növbəti nümunəsi olan bu addım Ermənistanı həm də tranzit ölkəyə çevirəcək. Həmçinin bu yenilik sayəsində xüsusilə Bakı-Naxçıvan-Bakı marşrutu üzrə İranın hava məkanından istifadəyə ehtiyac qalmayacaq.
“Bu gün artıq yeni reallıqlar yaranıb və bəziləri bu reallıqları həzm edə bilmirlər. Azərbaycana qarşı yenə də təxribat və uydurma kampaniyasının yeni dalğası başlayıb. Bu, davam edəcək, biz buna hazır olmalı idik və hazır idik”.
AZƏRTAC xəbər verir ki, bu fikirləri Prezident İlham Əliyev Cəbrayılda rayon ictimaiyyətinin nümayəndələri ilə görüşündə səsləndirib.
Artıq bərpa işlərinə start verdiyini qeyd edən dövlətimizin başçısı deyib: “Əminəm ki, təqribən 5 il ərzində elə bir yeni Azərbaycan, yeni Qarabağ, yeni Zəngəzur quracağıq ki, bütün dünya bizə qibtə edəcək. Bunu biz, ilk növbədə, insanlar üçün edirik. Əziyyət çəkmiş, çadırda, vaqonun altında, yataqxanada, uşaq bağçasında dözülməz şəraitdə yaşamış o insanlar ən yaxşı şəraitdə yaşamalıdırlar və yaşayacaqlar. Bunu biz təmin edəcəyik”.