Məryəm GƏNCƏLİYEVA yazır:

Yuxusu çin olmuşdu...

Hər tərəfdən dağlarla əhatə olunmuş Gığı kəndinin şiş qayalı dağlarının başında qartallar qıy vurur, kəklikləri daşdan daşa qonaraq səs- səsə verir, baharda yamyaşıl çəmənləri göz oxşayır, payızında isə çılpaq təpələrini duman alırdı. Bu kəndin insansevər, ağıllı- kamallı, el qədri bilən adamları cox olub. Sədaqət kişi də onlardan biri idi. O, Gığı heyvandarlıq sovxozunun qoyunçuluq təsərrüfatına baxırdı. Halal əməyi, sakit təbiəti, qonaqsevərliyi ilə eldə böyük hörmət qazanmışdı.
Sədaqət kişi havalar isinən kimi yaylağa qalxar, bir də soyuqlar düşəndə kəndə- isti ocağına qayıdardı. O, öz işini çox sevirdi, təbiəti, onun əsrarəngiz gözəlliyini seyr etməkdən doymurdu. Kiçik övladları ona “ata bu işi burax, elə işə get ki, başqalarının atası kimi sən də axşamlar evimizə gəl” desələr də, o gülümsəyərək “siz də əgər Qazangölün, uca zirvəsi ilə baxanı heyran edən Qapıcığın gözəlliyini gözlərinizlə görsəydiniz, heç qışda da gəlməzdiniz” deyə onları əzizlərdı.
Sədaqət kişi qar yerə düşənədək el yaylaqdan qayıtsa da, iş yoldaşları ilə Binə deyilən yerdə bir müddət heyvanları saxlayar, qar havası başlayanda kəndə enərdi. Son günlər onun gözlərinə yuxu getmirdi, kənddə hamilə qoyub gəldiyi Zenfira xanımı düşünürdü. Kənddən də gəlib- gedən olmadığından narahatlığı çox artmışdı. Axşamlar gecə yarıyadək yuxuya gedə bilmirdi, gözlərini qatı qaranlığın nöqtəsinə dikir, Allahdan xanımının övladını sağ- salamat dünyaya gətirməsini diləyirdi. Təlaş içində kənddən xəbər gözlədiyi günlər sanki ilə dönürdü. Axır ki bu intizar sona yetdi, ailənin böyk uşağı Nöhraz Binəyə - onun yanına gəlib qardaşı olduğunu söylədi. Sədaqət kişi sevindiyindən uşağı bağrına basdı, “İlahi, sənə şükür, arxam, dayağım gəldi dünyaya, ocağımın nurunu artıranımın biri də artdı” dedi. O, hardan bilərdi ki...
Arzu ilə doğulan Muradov Nəsrulla Sədaqət oğlu 1976-cı il noyabrın 5- də anadan olmuşdu. Kiçik yaşlarından yaşına uyğun olmayan ağır işlərdən yapışar, ailəyə kömək edər, gördüyü işləri tay- tuşlarına danışaraq onlarda da həvəs yaradardı. O, yeddi yaşına çatanda Gığı kənd orta məktəbinin birinci sinfinə getmiş, 1988-ci il noyabrın axırlarında məlum hadisələrlə əlaqədar olaraq ailəsi ilə birlikdə Bakıya gəlmişdi. Nəsrullanın doğulduğu Gığı kəndi də başqa kəndlər kimi erməni təcavüzünə məruz qalmışdı.Camaat öz ev- eşiyini tərk etmək istəməsə də, silahlı basqın nəticəsində yurd- yuvalarını qoyub kimin harada güman gələn bir kimsəsi vardısa, oraya üz tutmuşdu. Ailələr pərən- pərən düşmüşdülər. Nəsrullanın ailəsi də bir neçə il qabaq işsizlikdən baş götürüb Bakıya gələn qardaşı Əsədullanın yanına gəldi. Hamının dadına çatan, hamıya əl tutan Sədaqət kişinin öz oğlu olsa belə gənc Əsədullaya sığınması ürəyincə deyildi. Əsədulla da hələ özünə lazımınca yurd- yuva qurmamışdı, ona görə də oğluna yük olmasını özünə sığışdıra bilmirdi. Bu sıxıntını sezmiş kimi Əsədulla atasına:
-Yaman günün ömrü az olar, atacan, tezliklə əl-ələ verib hər şeyi yoluna qoyacağıq dedi. Nəsrullanın oxumağa həvəsi çox olduğu üçün onu Maştağadakı Nəriman Nərimanov adına 128 nömrəli orta məktəbin 5- ci sinfinə yazdırdılar. O, məkəbə gedəndə bir qədər proqramdan geri qalmışdı, amma özündə təpər tapdı, oxudu, sinif yoldaşlarına çatdı.
1993-cü ildə həmin məktəbi bitirərək sənədlərini sürücü- mexanik peşəsinə yiyələnmək üçün Xəzər rayonu (əvvəlki adı Əzizbəyov idi) Binə qəsəbəsindəki 101 nömrəli texniki peşə məktəbinə verdi. İki il burada oxudu. 1995-ci il mart ayının 4- də həqiqi hərbi xidmətə getmək üçün Sabunçu rayon hərbi komissarlığından Nəsrullaya çağırış gəldi. Nəsrulladan ayrılmaq istəməyən anası Zenfira xanım dilləndi:
- Ay bala, sən hələ körpəsən, məktəbin də yarımçıqdır, gəlsənə məktəbini bitirib sonra gedəsən. Qardaşı Qasım da anasının sözünü təsdiqlədi. Nəsrulla gülümsədi və dedi:
- Ay ana, düşmən yurdumuzda at oynadır, mən getməyim, o getməsin, bəs bu vətəni kim qorusun?!
Beləliklə martın 5- də Nəsrulla hərbi xidmətə yola düşdü. O, hərbi xidmətinin dörd ayını Bakı şəhəri Abşeron rayonundakı Pirəkəşkül kəndində yerləşən Müdafiə Nazirliyinin “N” saylı hərbi hissəsində təlimdə olmuşdu. Dörd aydan sonra onu N saylı hərbi hissəyə göndərirlər. Bu zaman cəsarətli, boylu- buxunlu olduğu üçün təlim keçən türk hərbiçiləri tərəfindən bəyənilir. Nəsrulla oradan da başqa hərbi hissənin kəşfiyyat bölüyünə xidmətə göndərilir. Artıq daimi yeri bəlli olduğu üçün qardaşı Qasım tez- tez onun yanına gedib- gəlirdi. O, kəşfiyyatçı olduğundan çox vaxt hərbi hissədə olmurdu. O zaman mobil telefonlar olmadığından Qasım ora gedəndə rabitə ilə əlaqə saxlayıb qardaşının onun görüşünə gəldiyini xəbər verirdilər. Sevindiyindən ildırım sürətilə gəlib qardaşı ilə görüşür, həsrətli gözlərlə onu diqqətlə süzdükdən sonra ata- anasını, bacıları Gülsabah və Möhtəbəri, kiçik qardaşı Abdullanı soruşurdu.
-Evdə nə var, nə yox, atamgil necədirlər, məni kim soruşur?
Qasım qolunu onun boynuna salaraq bağrına basıb üz- gözündən öpərək:
- Hamı: qohum- əqraba, dost- tanış, qonşular, hamı səni soruşur.
Beləcə iki qardaş bir neçə saat söhbətləşər, hal- əhval tutub ayrılardılar. Nəsrulla gələcək planlarından danışar, qayıdandan sonra boyük fermer təsərrüfatı yaradacağından söhbət salıb ağıllı fikirləri ilə Qasımı heyran qoyardı. Bir sözlə, böyük arzuları vardı Nəsrullanın...
1997- ci il iyul ayının ilk günlərindən birində axşam saat 12 radələrində ailədə Qasımdan başqa hamı yatmışdı. Nədənsə, Qasımın gözlərinə yuxu getmirdi, ürəyi təlaşla döyünürdü, televizoru açıb baxmağa başladı. Tez- tez öz- özünə “niyə ürəyim bu qədər təlaş keçirir?” deyə düşünürdü. Elə bu andaca həyət qapısının döyüldüyünü eşidib bayıra çıxır, gözlərinə inanmır. Qabağında duran Nəsrulla idi. Bir qədər diqqətlə baxıb yuxu olmadığını anlayır, iki qardaş illər ayrısı kimi görüşürlər. Onların hay-küyünə yatanlar oyanır. Ailə üçün bu gəliş bir toy- bayrama çevrilir. Gecə ikən Sədaqət ata erkək kəsir, Zenfira ana qazan asib plov bişirir. Xəbər tutan qohumlar onlara toplaşır. Müharibə zonasından gəldiyi üçün hər kəs onunla görüşməyi özünə borc bilirdi. Axı onların sayəsində hər kəs evində rahat yatırdı. Nəsrulla səhər tezdən gedəcəyini deyəndə hamı mütəəssir olur, niyə belə tez qayıtmasının səbəbini soruşduqda yuxu gördüyünü, evlərindən, ailələrindən nigaran olduğunu, o səbəbdən gəldiyini söyləyir. Bu xəbəri eşidən Zenfira ana:
- Niyə belə tez, ay bala, mən ki səndən doymadım. Kaş ki bircə gün qalardın,- deyir.
Kicik qardaş Abdulla da bu zaman Nəsrullaya dedi:
-Qaqaş, ehtiyatlı olun, deyirlər lənətə gəlmişlər hər yanı minalayıblar, minaya düşərsiniz. Qaqaş, heç ürəyinizdə qorxu var?
- Kimdən? Yox, biz qorxmuruq, onlar bizdən qorxurlar. Bizi görəndə tülkü kimi qaçırlar.
Nəsrulla yuxusunu danışdı:
”Gördüm ki, qapımızda çadır qurulub, məclis verilir, rahatlıq tapmadığım üçün gəldim. Gələrkən də kəşfiyyatçı yoldaşlarıma Bakıya getməyimin səbəbini söylədim, dedim ki, məni soruşan olsa, yaxınlıqda olduğumu deyin, əgər həyəcan siqnalı olsa belə deyin ki, sizin ətrafınızdayam. O, anasının boynunu qucaqladı, gözlərindən öpdü,” darıxma, anacan, mən yenə gələcəyəm, zaman bitmir ki, qayıdacağam, özü də zəfərlə, qələbə ilə” dedi.
Ana yol tədarükü görmək istədikdə “heç nə apara bilmərəm, axı mən qaçıb gəlmişəm, deməzlərmi bu nədir, haradandır?” deyib bir daha ata- anası, qohuları ilə görüşüb Qasımla evdən çıxdı. Qasım söyləyirdi ki, Nəsrulla evimiz gözdən itənədək tez-tez geri çevrilərək sanki bir daha görə bilməyəcəyi evlərinə, ailəsinə baxırdı. Qasim onu avtovağzala qədər aparıb yola salır. Avtobus tərpənib getdikcə, nədənsə, Qasım da bu dəfə onu buraxmaq istəmirmiş kimi avtobus gözdən itənədək ardınca yüyürür.
Bir müddət keçəndən sonra Nəsrullanın bacısı Gülsabah ağlayaraq çox pis yuxu gördüyünü söyləyir, qardaşı Qasım ona ürək- dirək verib “bacı, qorxma, yuxudur, narahat yatmısan, ona görə belə qarışıq yuxu görmüsən” desə də, o, çox narahatlıq keçirirdi. Bir necə gün sonra Sabunçu rayon hərbi komissarlığından ataya çağırış gəlir. Komissar Sədaqət atanı çox mehribanlıqla qarşılayır və ona bir neçə sual verərək söyləyəcəyi məlumatı çatdırmaq üçün məqam gözləyirdi. Komissar ondan neçə övladı olduğunu, onların nə işlə məşğul olduğunu soruşur.Ata :
-Oğlum Əsədullanı Maştağada yoldan keçərkən maşın vurub, dünyasını dəyişib, Qasım hərbi xidmətini başa vurub, Fövqəladə Hallar Nazirliyinin işçisidir, Nəsrulla isə hərbi xidmət çəkir, kiçik oğlum Abdulla da orta məktəbi bu il bitirib, sənədlərini ali məktəbə verib. Nə üçün soruşursunuz, yoldaş komissar?- deyə soruşdu.
Komissar oğul itirmiş bir ataya bu ağır xəbəri verməyin çox çətin olduğunu başa düşsə də, “Sizə mənim bir xəbərim var, oğlunuz yüngülcə yaralanıb, onu Bakıya gətirirlər. Bunu sizə bildirmək üçün çağırmışdım, görürəm, çox dözümlü atasınız, sizə səbr arzulayıram” deyərək sözünü bitirdi və köks ötürdü.
Komissarın “səbrli olun” deməsi Sədaqət kişinin ürəyini sızlatdı. Yadına qızı Gülsabahın yuxusu düşdü, “görəsən, Nəsrulla doğrudanmı yaralanıb, yoxsa komissar mənə təskinlik üçün belə dedi” düşündü. O, çevrilib komissardan nəsə soruşmaq istədi, gücü çatmadı, qəhər boğazına yığılıb qaldı, dizlərinin əsdiyini görən Qasım onu maşına mindirib evə gətirdi, anasına “ana, Nəsrulla yaralanıb, onu evə gətirirlər” dedi. Ananın əlindəki qab yerə düşüb çilik- çilik oldu, onun naləsi göyə yüksəldi, qonum- qonşu tez tökülüb gəldilər, qohum-əqrəbaya səs düşdü.
Nəsrullanın nəşi gələnədək Sədaqət kişi “ürəyinə daş bağlayıb” həyat yoldaşı Zenfira xanıma Nəsrullanın yaralı olduğunu desə də, ana buna inanmadı,əl atıb üz- gözünü al qana boyadı. Az sonra bir hərbi maşın ağır- ağır həyətə yaxınlaşdı, üzəri Azərbaycan bayrağı ilə örtülmüş nəşi tabutla bərabər gələn hərbçi əsgərlər ehmalca yerə endirdilər. Ən çətin anda belə təmkinini pozmayan, min bir əziyyətə sinə gərən Sədaqət kişi indi oğul itkisi qarşısında çox aciz qalmışdı, nə qədər özünü toplamağa çalışsa da, bacarmadı, “niyə belimi qırdın, oğul, iki oğul itkisinə mən necə dözərəm”- deyə fəryad etdi.
Bir müddət əvvəl onları görməyə gələn oğulun bu gün nəşi gəlmişdi. Zenfira ananın ucaboylu, enlikürək, qədd- qamətli, bacarıqlı oğlu onları əbədi gözüyaşlı qoyub gedirdi. 1997- ci ilin 22 iyulunda şəhid olan Nəsrulla 23 iyulda Maştağadakı Şəhidlər xiyabanında torpağa tapşırıldı. Onunla gələn əsgərlər ehtiram xatirəsi üçün avtomatdan yaylım atəşi açdılar, hərbi komissar onun haqqında döyüş bölgəsindən gələn xasiyyətnaməni oxudu, haqqında yazılan “qəhrəman, qoçaq, cəsarətli, mərd, düşmənə əyilməyən əsgər “ olduğunu xüsusi vurğu ilə söylədi, cibindən cıxardığı əl yaylığı ilə göz yaşını sildi. Rayonun icra nümayəndələri onun üzərinə əklillər qoydular, gül- çiçəklə bəzəndi məzar, amma oğul itirən bir ananı heç nə ilə ovutmaq olmurdu…
Qardaşı Qasımın söylədikləri: Nəsrullanın məhəllədə, oxuduğu məktəbdə, qonşular, qohumlar arasında çox böyük hörməti vardı. Mən ondan böyük olsam da, çoxları məni onunla tanıyırdı, mən də onun bu cür dəyərli olduğu ilə qürurlanırdım. O, böyüklə böyük, kiçiklə kiçik idi, həmişə özündən böyüklərlə dostluq edərdi, tay- tuşlarına “uşaqdırlar” deyərdi. Xalam oğlu Yusifin oğlu Asif Goranda təlimdə olarkən köhnə əsgər kimi onu əziyyət çəkməyə qoymamış, heç kimin onu incitməsinə yol verməmiş, yemək sarıdan da qayğısına qalmışdır.(Asif bu gün də onu xatırlayanda gözləri dolur.) Nəsrullanın əsgər yoldaşları onun çox ağıllı olmasından, hər kəsə ehtiramla yanaşmasından, sanki hamıdan yaşca böyük, ağsaqqalyana öyüd- nəsihət verməsindən danışırdılar. Nəsrulla kəşfiyyata gedəndə bizdən yaşca böyük kimi məsləhət verər, “ gəlin, üç- üç ayrılaq, birdən minaya düşə bilərik, heç olmasa sağ qalanımız olsun” deyərdi. Onun əsgər yoldaşlarından biri deyirdi ki, o, evdən qayıdandan sonra çox özünə qapanırmış, sanki bizə ürək- dirək verən o deyilmiş. Elə ki biz tez- tez kəşfiyyata çıxdıq, işimiz çoxaldı, onun vəziyyəti də dəyişdi. ( O gördüyü yuxunun təsirindən qurtula bilmirmiş.)
Nəsrullagil son kəşfiyyata çıxanda yenə üç- üç ayrılaraq yollanıblar. Az keçməmiş 200 metr radiusda mina açılaraq Ağdaşdan olan bir əsgərin ayağını aparıb, Nəsrullanın isə kürək nahiyyəsini dəlik- deşık edib. Minanın açıldığını görən digər əsgərlər onları xilas etmək üçün sürünüblər. Nəsrullanın ən yaxın dostu onu çiyninə götürmək istəyəndə artıq şəhid olduğunu görür. Açılan minanın qəlpəsindən biri onun şah damarını zədələdiyi üçün o çox qan itirmişdi.
Qardaşımı Tərtərdə yuyub kəfənləmişdilər, amma biz yenə onu yuyata apardıq. Məqsədim onun harasından yaralandığını bilmək idi. Zahirən o sanki yatmış kimi tabuta uzanmışdı. Baxanda gördüm ki, qəlpələr onun kürək nahiyyəsini param- parça etmiş, şah damarını kəsmişdi. Qardaşımın bu halı heç zaman gözlərimin önündən getmir, hər kəs məni qaraqabaq biri kimi tanıyır, başa düçmürlər ki, illər ötsə belə mən gözlərimlə gördüyüm bu yaranı unuda bilmirəm. Deyirəm ki, görəsən, kimsə mənim sinəmin necə param- parça olduğunu heç xəyalına gətirirmi?
Mənə elə gəlir ki, böyük Yaradan Nəsrullanı son görüş üçün bizə göndərmişdi. Bəzən düşünürəm ki, bəlkə o, yuxusunda özünün yas mərasimini görmüşdü, ona görə gəlmişdi bizimlə görüşə. Bəlkə, atamı, anamı, hansımızısa görmüşdü öz yuxusunda. Bu “bəlkə”lər illərdir mənim yaxamı buraxmır, tez-tez yuxuma gəlir, “məndən nigaran qalma, çox gözəldir yerim” deyir. Bircə onunla təsəli tapıram və qürurlanıram ki, qardaşım VƏTƏN uğrunda şəhid olub, mərdcəsinə, qəhrəmancasına, cəsurcasına, xidmət zamanı şəhid olub, məmur balaları kimi xarici dövlətə qaçıb gizlənməyib, ölümün gözünə dik baxaraq vətənin xilasını düşünüb. O, Tərtərin ölümsaçan, əsgərlərin cəlladı olan Marquşavanında, Həsənqayada, Maralyanda həbi xidmət keçərək vətənə borcunu yerinə yetirib.
Mən bilirəm ki, qardaşım Zəngəzurun Gığı kəndində doğulsa da, Azərbaycanın hər qarışına vətən deyib onun işığının sozalmasına razı olmayan, üçrəngli, məğrur Azərbaycan bayrağını enməyə qoymayanlardan biridir. Bilirəm ki, zamanın qocalsa da, qardaşımın yaşı necə var elə, həmişə cavan qalacaq, tarixə qəhrəman adı ilə yoldaşlıq edəcək.
Bir zaman mən də olmayacağam, amma o olacaq, axı o, neçə- neçə ailənin işığının yanması üçün şəhid olmuşdur. Vətənə xidmət ömrü ona nağıllaşan bir ömür bağışladı. Bəlkə, bir zaman kimsə uşaqlarına nağıl danışanda deyəcək ki, biri vardı, biri yoxdu, Nəsrulla adlı igid bir oğlan vardı…