Yaxşıların önündəki Məryəm Gəncəliyeva

Məryəm Gəncəliyevanın özündən duymuşam. Deyir ki, dünyanın bəzəyi insandır. İnsan oğlu dünyaya gəlişi ilə bəşəriyyətə bir düzən verir. Bu düzəndə xoşbəxtlik də var, firavanlıq da, sevinc də. Ən önəmlisi elinə, obasına, Vətəninə bağlı olmaq, onu sevərək yaşamaqdır.
Məryəm xanım, vətəni sevərək yaşamaq bir başqa, sevdirərək yaşamaq bambaşqa. Siz vətənimizi həm sevmisiniz, həm də sevdirmisiniz. O mübarək ömrünüzün yaşanmış illəri ərzində müəllim auditoriyanızdan keçən minlərlə şagirdinizin, 10 minlərlə övladlarımızın ruhuna vətən sevgisini, anamızın dilinin şirinliyini, şəhdi-şirəsini hopdurmusunuz.
“Bütöv Azərbaycan” qəzetinin səhifələrində çap etdirdiyiniz yazılarınızla, ayrı-ayrı insanlara olan sevgidolu münasibətinizlə təsdiqləyirsiniz ki, doğrudan da dünyanın əşrəfi insandır. Yaxşı ki yaxşıların önündəki Məryəm Gəncəliyevanı tanımışam. O Məryəm Gəncəliyevanı ki, hər kəsin xoş gününə sevinər, kədərilə kədərlənər.
Əziz Məryəm xanım, sizi- şərəfli müəllim peşəsinə ləyaqətlə xidmət edən bacımızı doğum gününüz münasibətilə təbrik edirəm. Arzularınızdan döğan bütün arzularınızın çin olmasını arzulayıram. Bir də arzu edirəm ki, 36 ildir həsrətini çəkdiyimiz Zəngəzurumuza qovuşmaq nəsibiniz olsun!

Sayğılarla: Tamxil Ziyəddinoğlu,
“Bütöv Azərbaycan” qəzetinin baş redaktoru,
Hərbi Jurnalistlər Birliyi İdarə Heyətinin sədri

“MƏN, SƏN YOX, BİZ VARIQ”!
(Aidə Şirinova – 65. Doğum gününə təbrik)

Hər papaq qoyana kişi desəm mən,
Kişilər inciyər səxavətimdən.
Elə qadınlar da böyüdüb vətən,
Günahdır onlara kişi deməsəm.
Mirvarid Dilbazi

Bütövlüyün, həmrəyliyin, uğurlarımzın təməlini yaradan bu fikir birinci Qarabağ müharibəsinin iştirakçısı, polis, Müdafiə Nazairliyinin Bərdə özünümüdafiə batalyonunda əsgərlərin sosial müdafiəsi üzrə ilk qadın komandir müavini kimi şərəfli vəzifəyə yüksələn Aidə Rəcəb qızı Şirinovanındır. Hər bir uğurumuzun leytmotividir, monolit birliyimizə yoldur bu beş sözlük yığcam ömür proqramı.
Sağlığında əfsanəyə, mifə çevrilən, dastanlaşan, Tomrislərin, Burlaxatunların, Nüşabələrin çağdaş varisləri gerçək qəhrəmanların əhatəsində yaşadığımızın, işlədiyimizin, tez-tez ünsiyyətdə olduğumuzun fərqinə niyə varmırıq? Cabir Novruzun bir misrasını tez-tez təkrarlamaq lazımdır ki, unutmayaq: “Sağlığında qiymət verin insanlara”. Belə əfsanələşən, dastanlaşan, bu günkü qəhrəmanlıq dastanlarının qəhrəmanı olan, ancaq çoxumuzun yaxşı tanımadığımız insanlardandır Aidə Şirinova.
Bu gün onun günüdür, müdriklik yaşındadır. O, qanlı-qadalı döyüş meydanında Vətən oğullarının, döyüş dostlarının “qız qardaşı”, həm də saçlarını oğlansayaq kəsdirdiyinə görə “Qaqa”sı olub.
Bərdə şəhərində doğulub, Bərdə şəhər 3 saylı orta məktəbini bitirib, 1976-1981-ci illərdə Bədən Tərbiyəsi İnstitutunda (indiki İdman Akademiyası) ali təhsil alıb, Bərdə Uşaq-Gənclər İdman məktəbində işləyib, 1988-ci ildə öz xahişi ilə 2 saylı məktəbə idman müəllimi təyin olunub. Qanlı 20 yanvar hadisələrindən, Ermənistanın torpaqlarımıza xaincəsinə təcavüzündən, Xocalı soyqırımından sonra heç kimin, hətta onu yolundan döndərməyə cəhd göstərən anasının sözünə məhəl qoymadan yolunu qətiləşdirib, döyüş meydanına atılıb. Azərbaycanın dilbər guşəsi Qarabağın və onun ətrafındakı ərazilərin quduz düşmənin tamahının təhlükəsinə düşdüyü dövrdə - 1992-1998-ci illərdə ən qaynar nöqtələrdə düşmənlə üz-üzə, göz-gözə dayanıb. Əvvəl Şuşada, Ağdərədə polis şöbələrində çalışıb. Sonra Çaylı əməliyyatından başlanan döyüş yolu Tərtər, Ağdərə, Marquşevan, Marağa, Aşağı və Yuxarı Çaylı, Həsənqaya, Gülüstan, Dəmirçilər, Ortakənd, Vaqauz, Atex, Talış, Kasapet, Dranbom, Çıldıran kəndləri uğrunda qanlı-qadalı, ölüm-itimli döyüşlərdə davam etmişdir.
Bəli, o, Vətənin hər qarış torpağı uğrunda canını fəda etməyə hazır olan oğulların qız qardaşıydı. Döyüşün ən çətin anlarında ona güvənirdilər.
“Aslanın erkəyi, dişisi olmaz” deyib uzaqgörən babalarımız. O, Azərbaycanın hərb tarixində izi qalan qəhrəmandır. Azərbaycan qadını Vətənin dar günündə xain düşmənə qarşı ölüm-dirim savaşında həmişə igid oğullarla çiyin-çiyinə dayanıb, qazi də olub, şəhid də. Birinci Qarabağ müharibəsinin şəhidləri Milli Qəhrəman Salatın Əsgərova, həmçinin Gültəkin Əsgərova, Qaratel Hacımahmudova Vətənimizin hərb tarixinə silinməz adlarını yazan Azərbaycan qadınlarıdır.
Aidə Şirinova müsahibələrinin birində qeyd edir: “Kişilərlə çiyin-çiyinə düşmən üzərinə addımlayan qadınların qələbədə böyük payları var. Ölkəmizin bütün maddi və mənəvi sərvətləri, insan qüvvəsi faşizmə qarşı mübarizəyə cəlb edilib. Birinci Qarabağ müharibəsini xatırlayaq. O vaxt Uzundərədə olan hərbi hospitalda 40 tibb bacısı və həkim çalışırdı. Onlar cəbhəyə erməni gülləsindən yaralanan əsgərlərə yardım etməyə getmişdi. Bəzən onlar yaralı əsgərlərə öz qanından qan çəkib vururdular. Qadınların mübarizə apardığını görən əsgərlərdə ruh yüksəkliyi artırdı. Onlar son qanına kimi döyüşürdülər”.
Döyüş meydanında qan-qada, ölüm-itim görsə də, Aidə xanımın qəlbi həm də ilahi sözlə qoşa vurur, könül duyğularını vətənpərvərlik şeirləri ilə oxucularına çatdırır. Döyüşçü-şairin qələm məhsullarının ana xətti Vətəndir, anadır, qəhrəmanlıqdır, düşmənə nifrət hissidir. O, həm silahıyla, həm də qələmiylə Vətənə xidmət edən xanım döyüşçüdür. Onun şeirləri hərb marşları kimi qanımızı coşdurur, qələbəyə səsləyir. Bu döyüş və səngər nəğmələri Aidə xanımın xarakterinin göstəricisidir, Vətən, torpaq, el sevgisinin tərənnümüdür. Bu gün də onun söz silahı xalqın, Vətənin keşiyindədir. Biganələri, fərariləri, yalançı vətənşüvənləri amansızlıqla qamçılayır.
Bir müsahibəsindən: “Həmişə belə düşünmüşəm ki, yaxşı oğlanların çoxu müharibədə həlak olduğuna görə bu gün cəmiyyətimizdə yamanlar at oynadırlar. Mənə elə gəlir ki, heç vaxt qeyrətsizdən qeyrətli oğul törəmir. Ona görə də bizlərin, o həyatı yaşamış insanların, jurnalistlərin, qəzetlərin, televiziyaların üzərinə çox böyük bir missiya düşür: biz gənclərimizi vətənpərvərlik ruhunda yetişdirməliyik. Onları, sözün əsl mənasında, Vətənə layiq övlad kimi böyütməliyik”
O, şeirlərində avtoportretini çəkərək özünü belə təqdim edir:

Vətən mənə doğul dedi,
Anam mənə oğul dedi.
Düşmənlərin başı üstə,
Şimşək kimi çaxıl, dedi.

Aidə Şirinova Vətənin çağırışına, ananın ümidinə heç vaxt biganə deyil. Onu Vətən yetişdirib, sevib-seçib hünər, qəhrəmanlıq meydanına göndərib. Ana Vətənin səsinə səs, harayına haray verən Vətən qızı həm mənəvi, həm də fiziki anasının üzünü ağ, başını uca edib. Bayrağımızın Qarabağın neçə-neçə yerində ucaldılmasına vəsilə olub.

Bu xalq üçün alışıb ürəyindən yananlar,
İstəyi qəlbdə qalıb, qəlbi bərbad olanlar,
Bəsdir tapdaq altında inlədi torpağımız,
Bütöv Azərbaycanda ucalsın Bayrağımız!

200 idən çoxdur ki, bütövlük arzumuzun yolu ilə addımlayırıq. Arzularımız çin olsun!
Zəfərlə bitən 44 günlük savaşımızda Ali Baş Komandan və Azərbaycan Ordusu “Qarabağ Azərbaycandır!” hayqırtısı ilə nida işarəsi qoydu. Buna ən çox sevinməyə haqqı olanlardan biri də gənclik illərinin altı ildən çoxunu ön cəbhədə, soyuq və nəmli səngərdə keçirən Aidə Şirinovadır.

Bütövlükdür Türk davası,
Bu savaş yox, qana-qandır,
Qarabağ Azərbaycandır!..
Son nöqtəmiz İrəvandır,
Qarabağ Azərbaycandır!

Ədəbi mühitdə Aidə xanımın mənalı ömür, cəsur döyüş yoluna həsr olunmuş əsərlər sırasında Ramiz Təmkinin “Bir qız tanıyıram”, Məhbubə Ömürün (Salmanova) “Qəhrəmanlar döyüşür yurdu yaşatmaq üçün” poemaları, Canalı Mirzəliyevin “Müqəddəs ruhun təzahürü” sənədli hekayəsi və digər əsərlər birinci Qarabağ savaşı ədəbiyyatının uğurlu nümunələridir.
Pedaqoq şair Məhbubə Salmanova poemasında Aidə Şirinovanı “ölümü gözüylə görən şahid, Vətən yolunda canlı şəhid” kimi təqdim edir.
Həqiqətən də Aidə xanım canlı şəhiddir. Şərəfli tituldur.
Aidə Şirinovanın 60 illik yubiley təntənəsini Mirbvarid Dilbazi Poeziya Məclisi İB olaraq Atatürk Mərkəzində qeyd etdik. Aidə xanımla görüşdən hamı sevinc duyur, fərəhlə nir. Xüsusi ilə, 2015-ci ildə Tahir Bağırov adına 59 saylı məktəbdə məktəbin müəllimi, rəhmətlik Qətibə Talıbovanın təşkil etdiyi tədbir unudulmaz, tarixi bir gün idi. O görüşdə hələ Qarabağımız azad deyildi. Aidə xanım o görüşdə inamla dedi ki, Qarabağa mütləq qovuşacağıq, Qarabağı qaytaracağıq. Bu gün ömrü bir məktəb olan, vətənə ömründən ömür xərcləyən Aidə xanıma zəfər sevincini yaşamaq qismət oldu. Əlbəttə ki, Ulu Öndər Heydər Əliyevin uzaq görən siyasətini uğurla həyata keçirən cənab Prezident İlham Əliyevin, Şanlı Ordumuzun, xalqımızın ruhunun diriliyi sayəsində.
Dünya yaşadıqca yaşayan şəhidlərimizin ruhları şad olsun.
Ömrünüz uzun, sağlam və mənalı olsun. Müdriklik yaşınızı təbrik edirəm. 65 yaşınız- 75-ə, 85-ə , 95-ə, düz 105-ə varsın. Dədə Ələsgər, Dünyamalı Kərəm ömrü diləyirəm. Bu ilin hər günü sizindir.
Gününüz mübarək, Aidə Şirin!
Mirvarid Dilbazinin şeiri ilə bitirirəm yazımı. Yubiley yaşınıza Mirvarid Dilbazi Məclisindən bir təbrik olsun.

Azərbaycan qadını

Ürəyin isti-isti, əqlin soyuq, buz kimi.
Əyilmız dağlar kimi, vüqarlı, təmkinlisən.
Bulud altında qalmış işıqlı ulduz kimi
Pünhan yanıb-sönmüsən uzun əsrlırlə, sən
Azərbaycan qadını!

Yaxşı günün dostusan, yaman günün qardaşı,
Göstərmisən dostluqda möhkəm sədaqətini.
Anası mərd olan kəs heç əyməsin başını.
Dünya analarının ey qoçağı mətini, Azərbaycan qadını!

Kiçik bir çay deyilsən coşasan sel gələndə,
Dərya qədər sə brinin görünməz sahilləri,
Bükülmədi dizlərin üstünə qəm gələndə,
Vüqarla saldın yola keşməkeşli illəri
Azərbaycan qadını!

Alnıaçıq, sözün düz, hər işdə mötəbərsən,
Əyilməzsən heç zaman dünyanın sərvətinə,
İgid ərlər içində sən özün də bir ərsən,
Eşq oısun tarix boyu sənin ülviyyətinə
Azərbaycan qadını!

GÜLLÜ ELDAR TOMARLI
Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi İctimai Birliyinin sədri,
şəxsi Kəlağayı Muzeyinin direktoru

Yasəmənin yardıma ehtiyacı var
Bu balaca balamızın adı Yasəməndi, başında şiş aşkar olunub. Təcili əməliyyat üçün Türkiyə Respublikasına (orada əməliyyatın uğurlu keçəcəyinə
qarantiya verilib) getməlidir. Əməliyyat xərcləri üçün 100.000 (yüz min manat tələb olunur). Ailənin maddi vəziyyəti gündəlik tələbatı güclə ödəyir. Bütün xalqımızdan bu körpə balamızın həyata tutunması üçün yardım əlinizi uzatmağınızı xahiş edirik! Göydə mərhəmətli Allahımızdan, yerdə əziz xalqımızdan yardım diləyirik.
Əlaqə nömrəsi: atası Əyubov Hafis Vaqif oğlu, mob +994552704645

Arzu Əyyarqızının yeni kitabı işıq üzü gördü

Arzu Əyyarqızının ''Ən müqəddəs pay kəlağay'' adlı yeni kitabı işıq üzü gördü. Kitab Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisinin mənəvi dəstəyi və xaricdə yaşayan Elvira Həmidlinin maddi dəstəyi ilə ''Elm və təhsil'' - nəşriyyayında nəşr olunub. Kitabın redaktoru- araşdırmaçı, yazar, publisist Vaqif Osmanlı, ön söz müəllifi- Güllü Eldar Tomarlı, məsləhətçi- Elvira Həmidli, rəyçi- Vüsal Sehranoğludu.
İnşallah, gənc şair Arzu Əyyarqızının kitabının təqdimatı Bakıda, sonra Cəlilabadda olacaq.
Arzu Əyyarqızının lirik dünyası onun milli ruhu, azadlıq, haqq-ədalət savaşı, sevgisi kimi saf və duyğuludur, şeirləri milli ruh nəğmələridir. Hər bənd, hər misranın çəkisi var. Gənc olsa da, müdrik düşüncələri oxucunu düşünməyə vadar edir. Çağdaş gənclərin əksəriyyətindən fərqli olaraq milli ruh, milli kimlik, milli əxlaq, milli dünyagörüş onun fkir dünyasının təməlidir. Başında, çiynində min illərdir Azərbaycan xanımlarının qürurla gəzdirdiyi, nənələrimizin mirası qədim milli baş örtüyümüz kəlağayını - abır, həya, ismət, namus, gözəllik, yaraşıq rəmzimizi bu gün ləyaqətlə gəzdirən, şeirlərində tərənnüm edən Arzu xanımın milli mənəvi dəyərlərə sayğısı sonsuzdur. Onun kəlağayı sevgisi özü, şeirləri qədər safdır.

Nə gözəl yaraşıq verirsən mənə,
Al rəngdə, butalı gözəl kəlağay.
Namusum, iffətim, başımın tacı,
Sən Odlar Yurduma özəl kəlağay.

Arzu xanım adını tariximizin şanlı səhifələrinə yazan, “Vətənin qoynuna köçən” şəhidlərin əziz və qədirbilən bacısıdır. Vətənin və onun şeirlərinin qəhrəmanları “sıldırım qayalara ayaq izləri ilə bərabər” cəsarətini, rəşadətini həkk edən ərənlərdi, dişiylə, yumruğuyla, düşmənə nifrətiylə silahlanan, keçilməzlikləri keçən igidlərdi.

Qalxıb zirvələrə sancdı bayrağı,
Əsdi qorxusundan, titrədi yağı.
Qurban hünərinə, Vətən dayağı -
Alqış bozqurduma, alqış əsgərə!

Arzu Əyyarqızı heç vaxt özündən razı deyil, özünü şair hesab etmir, ancaq onun şeirlərini oxuyan belə düşünmür, çünki onun yazdıqlarından poetik ətir var. Onun “dərdlinin dərdini bilən” və duyan lirik düşüncələri həmkarlarına “Haqqın dərgahından gələn şeirlər yazmağı” məsləhət görür. Nə olsun ki, Arzu xanım gəncdir, agıllı məsləhətin yaşı olmur. Sözün nahamar yolları gəncləri də kamilliyə doğru aparır:

Enişdi, yoxuşdu şairin yolu,
Cibləri boş olar, ürəyi dolu.
Onun var-dövləti - imzası, qolu,
Hər zaman tox olar gözü şairin.

O, “dünya vecinə olmayanları” sözünün qamçısı ilə tərbiyə etməyə çalışır. Ən yaxşı tərbiyə metodu söz olsa da, ilahi sözü anlamayanlara hərdən mənəvi qamçı da göstərmək lazımdır. Şair xanım “günahlar içində gərdiş edənlərə, nankora, nadana quyruq bulayan”lara xəbərdarlıq edir ki, “həyat bumeranqdır, çıxacaq qarşına etdiyin hər iş”.

Xor nəfsinə yenik düşmə,
Şeytanlara satar səni.

Arzu Əyyarqızı bu dünyadan, bəşər övladlarından, mənəvi dünyamızdan narahat, Türk qızıdır, xanımıdır, qələmlə silahlanıb eybəcərliklərlə, tamahının köləsinə çevrilənlərlə savaşan söz döyüşçüsüdür. Hər şeirində heç olmasa bir misra ilə incə-incə həssas məqamları vurgulayır:

Anlaqlılar susub, xəyala dalıb,
Qanmazlar məclisin başını seçir.

Varlı kimi görünürük,
Haqqımızı sata-sata.

Arzu Əyyarqızının lirik qəhrəmanının sevgi hissləri də özü kimi təvəzökardı. Həm də, çox şey istəmir, “gözü toxdu”. Yazır ki, “gözlərin gözümü, izlərin izimi, sözlərim sözümü sevsə bəsimdir”. Nəhayət istəyinin mənəvi zirvəsi lap ucadır:

Olsan da səbəbkar saçımda dənə,
Gəl, al ürəyimi verirəm sənə.
Nəfəsin, varlığın yetərdi mənə,
Ürəyin özümü sevsə bəsimdir.

Uğurlu söz adamını söz yaşadır və yaşadacaq. Arzu xanım da buna əmindi. Çünki sözün xidmətində vicdanla dayanıb. Nə olsun ki, zamanın ən ağır şələsi - söz və fikir yükü belindədi, yorulmur, usanmır, qələminə müraciəti qəlbinin hökmüdür: “haqsızlığın kəs bağrını, ədalətin hakimi ol, yaz, qələmim, yaz doğrunu, Vicdanıma salma ləkə, təriflərə etmə meyil, Haqqı qoru, Haqqa əyil!”.
Arzu Əyyarqızının söz, fikr, düşüncə dünyasının leytmotivi budur!
Mən hər şeirə poeziya demirəm. Arzu xanımın “Ruhum içir göz yaşımı” şeiri ilahi dərdin poeziyasıdır!

GÜLLÜ ELDAR TOMARLI
Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi İctimai Birliyinin sədri,
şəxsi “KəlağayıMuzeyi”nin direktoru,
AYB və AAB-nin üzvü

Lütviyyə Əsgərzadə
Filologiya elmləri doktoru

RUHUN DÖNÜŞÜ VƏ YA BİR BƏDƏNDƏ İKİ RUH

Neçə vaxtdır bir yazı yazmağı və yazıya haradan, necə başlayacağımı düşünürəm. Nəhayət qərar verirəm ki, elə bu ideyanın başladığı andan başlasam daha yaxşı olar.
Mayın 24-də AMEA-nın Əsas binasının önündəki Elmlər Akademiyası parkında 8 gün davam edəcək III Türk Dünyası Ədəbiyyat və Kitab Festivalının açılışı oldu. Festivalın 1 və ya 2 ci günü idi. Kitab sərgisini gəzirdim. Önündə durduğum stenddə sərgilənən kitablar şəhidə həsr olunmuşdu. Bir anlıq durdum.Məndə həmişə belə olur. Fecebookda da paylaşılan şəhid şəkillərinə baxıb keçə bilmirəm. Baxıram, danışıram, çox vaxt rəhmət yazmağa əlim gəlmir. Elə bilirəm hər rəhmət dedikcə onları təzədən öldürürəm. Buna görə bəzən özümü qınayıram. Amma necə, “Allah rəhmət eləsin”, - yazım, onlar əbədiyyən sağdırlar. Yadıma anamın sözü düşür, “Diriyə də rəhmət düşür.” Ümumiyyətlə, bu barədə ziddiyyətli fikirlərim var. Gözəl bir xanımın səsini eşidirəm. “Hansı kitabı istəyirsinizsə götürün." O anda çantamı iş otağımda qoyub aşağı endiyim üçün təəssüflənirəm. "Bağışlayın", "kaşelyok" götürməmişəm. Xanım, "Bir ömürdə iki ruh" adlı kitabı götürdü, adımı söruşdu və aftoqraf yazdı. Üzərinə bir dənə də "Ruhun dönüşü" yazısı həkk olunan xatirə qeyd dəftərini qoyub mənə uzatdı. Mən özümü təqdim etdim, filologiya elmləri doktoru Lütviyyə Əsgərzadə. İnşallah Şəhidimiz haqqında bir yazı yazaram, dedim və uzaqlaşdım. Durub uzun-uzadı danışa da bilərdim, amma o an özümü o qədər narahat hiss etdim ki… Ürəyimdən daş asıldı elə bil...
Kitabı iş otağımda yazı stolumun üstünə qoydum. Festival davam etdiyi və mənim də panellərim və çıxışlarım olduğu üçün hələ oxumağa macal tapmamışdım. Bir gün sosial şəbəkədə paylaşımlarımı bəyənənlər arasında Lətifə Rəşid adını görüncə, yenə ürəyimdən sanki bir daş asıldı... Verdiyim sözü xatırladım. Kitabı götürüb oxumağa başladım. Haqqında yazacağım kitabın iki müəllifi var, biri Kəlbəcər uğrunda gedən döyüşlərdə şəhid olan Rəşidin ruhu, digəri isə Azərbaycan Yazıçılar və Azərbaycan Aşıqlar Birliklərinin, Xan qızı Natəvan Ədəbi Məclisinin üzvü şairə Lətifə xanım Rəşid. Kitabın üz qabığına baxıram, məgərsə Lətifə xanım da mənim kimi düşünürmüş, Şəhidləri öldürmək yox, yaşatmaq lazımdır! Lətifə xanım Kəlbəcərdə şəhid olan qardaşı Rəşidi ruhunda yaşatdığı kimi... Ruhu şad olsun!!! Lətifə xanım, hər ikinizin qarşısında baş əyirəm.
Şəhidlik yüksək məqamdır. İslamda şəhadət ən yüksək dərəcədir. Axirətdə ən yüksək dərəcə peyğəmbərlikdən sonra şəhadətdir. “Ölsəm şəhidəm, qalsam qaziyəm!”, - inamı bizi düşmənlərindən üstün qılan ən mühüm prinsiplərdən biridir.
Mən bu düşüncədəyəm ki, Şəhidlər haqqında ən gözəl nəğməni də, dastanı da, romanı da torpaq uğrunda can verərək Şəhidlər özləri yazıb! Bizim yazdıqlarımız ancaq onların canları bahasına yazdığı qəhrəmanlıq dastanının təsviri və təqlidi ola bilər. Digər tərəfdən Şəhidlərimiz və qazilərimiz Böyük zəfərimizlə elə möhtəşəm dastan, elə gözəl simfoniya, elə gözəl Zəfər tablosu bəxş ediblər ki, nə qədər yazsaq azdır.
Təqdim olunan kitabda bütün şeirlərdə Rəşidin ruhu Lətifə ilə qoşa addımlayır, birlikdə yazılır. Müəllif Rəşidin ruhunun dönüşü haqda yazır: “ 24 aprel 2022-ci il tarixindən 25-bə keçən gecə saat 4 radələri idi. Bu gecə Qədr gecəsi olduğundan qarşımda müqəddəs Quran kitabı var, onu oxuyuram. Elə bil bu vaxt Rəşidi hiss edirəm. Axı o yuxuda mənə kitabın adını və müəllif sözündə nələri yazacağımı və eyni zamanda “bərabər yazarıq, gözlə məni”, - demişdi.”
Bunları oxuduqca auram dəyişdi. Hər zaman auramın mavi olduğunu düşünürdüm. İndi isə sanki çəhrayı qaraya qarışdı. Həyacanla şəhid Rəşidin ruhunun Lətifə xanımın dünyasına necə qayıtdığını izləmək üçün mütaliəyə davam etdim. Rəşid, “dünyasını dəyişdikdən 18 il sonra martın 8-də Lətifə xanımın ömür-gününə qayıdır. O anları təşviş içində yaşayan, nələr baş verdiyini dərk etmədiyi günlərin birində Lətifə xanım ağlayaraq şeiri diktafona yazır və Allaha üz tutub yalvarır ki, nə olar, məni olanlardan agah eylə! Elə həmin an elə bir şeir gəlir ki... Bu seirlə bacısını uşaqlıq çaglarına götürür, 20-25 dəqiqəlik təmasdan sonra isə Rəşid bir şeir deyir: “Qananlar qanmaza ərz eyləsinlər.” Fikrini belə tamamlayır: “Necə ki sən zamanla alışdın mənim ruh dünyama, eləcə də insanlar alışacaqlar bizim bərabər yazmağımıza.” “Xəfif külək” kimi bacısı Lətifənin ruhuna qonaq olan Rəşidin istədiyi nədir. “Qananlar qanmaza ərz eyləsinlər”, - pıçıldamaqla nə demək istəyirdi? Düşüncələr ruhumu ağrıdır. Bu mümkünmü?
Mən nə din xadimiyəm, nə də dindar. Amma bilirik ki, ruh sirri-xudadır. Allahın insana əmanətidir. Bir ayədə Allah ruhun yalnız Onun xüsusi elminə bağlı bir varlıq olduğunu, bu elmdən insanlara az bir şey öyrədildiyini xəbər verir. Rəvayət olunur ki, İbn Məsud demişdir: “Bir gün mən Peyğəmbərlə birgə Mədinə xarabalıqlarının birindən keçirdim. Peyğəmbər xurma ağacından olan bir əsaya söykənə–söykənə gedirdi. Bu vaxt biz bir dəstə yəhudinin yanından keçərkən onlar bir-birlərinə: “Ondan ruh barəsində soruşun”– dedilər. Onlardan bəziləri: “Soruşmayın! Ola bilsin ki, onun verdiyi cavab sizin xoşunuza gəlməsin (sizdə şübhə oyatsın)”, digərləri isə: “Yox! Mütləq soruşacağıq”- dedilər. Bir kişi ayağa qalxıb: “Ey Əbul-Qasım! Ruh nədir?” - deyə soruşdu. Peyğəmbər susdu. Mən öz-özümə: “Yəqin ki, ona vəhy nazil olur” - dedim və ayağa qalxdım. Vəhy nazil olduqdan sonra Peyğəmbər bu ayəni onlara oxudu: “Səndən ruh haqqında soruşurlar. De: “Ruh Rəbbimin əmrindədir. Sizə yalnız az bir bilik verilmişdir” (əl-Buxari). Ruh və ruhun ölməzliyi islami dəyərlərlə dəyərləndiriləndə bəziləri bunu cəfəngiyyat adlandırır. Lakin “Rəbbin əmrində olan” və bizə çox az bilgi verilən ruh və ruhun ölməzliyi filosofları daha çox düşündürüb.
Sokratın fikrincə, kainat təsadüfi deyil, rasional nizama görə qurulmuşdur. İnsan ruhu görünməz və ölməzdir. Platon “ruhu insanın mahiyyəti, bizim necə davranacağımıza qərar verən varlıq kimi qəbul edir və bu mahiyyəti varlığımızın qeyri-cismani (cisimlər aləmində yer tutmur) və əbədi cəhəti hesab edir. Bədənlər ölsə də, ruh daim yeni bədənlərdə yenidən doğulur (reinkarnasiya). Aristotel də ruhu varlığın mahiyyəti kimi təyin etmiş, lakin Platon və dini ənənələrdən fərqli olaraq ruhun ayrıca varlıq (varlıq, substansiya) olmasına qarşı çıxmışdır. Müəllimi Platona, eləcə də bir çox filosoflara qarşı çıxan Aristotelin fikrincə, ruh və bədən iki ayrı reallıq kimi yox, vahid substansiya kimi qəbul edilməlidir. Bu maddə kimi bədənə (enerji şəklində olan) və forma kimi ruha (hərəkətdə olan) malikdir. Aristotelin fikrincə, ruh canlı bədənin reallığı olduğu üçün ölməz ola bilməz. Aristotelin insan ruhunun fani olub-olmaması ilə bağlı fikirləri ilə bağlı mübahisələr hələ də davam edir. Aristotel ruhu materiyadan ayrılmaz hesab etsə də, onun təqdim etdiyi ruh anlayışı bu gün tam başa düşülmür.

Bədəndə can-ruh, canda şüur var. Yəni bədəndə ruh varmı, yoxmu sualına şüurun inkaredilməz fakt olması ilə cavab vermək olar. Bədən müəyyən işlər görür və ona bu işləri görmək üçün güc verən ruhdur. Şüur “can”ın enerjisi, can isə bədənin hərəkətverici gücüdür. “İçimizədki canı” - ruhu günəş işığının molekullarına bənzətmək olar. Ruh bədəni tərk edən kimi bədən çürüyür. Ruh isə ölmür, əbədidir. Ruh bədəni tərk edəndə Allaha qovuşacaqdır. “Quran”ın 8-ci surəsinin 161-ci ayəsində deyilir: “Həqiqətən, biz onun (Allahın) tərəfinə qayıdacağıq” (“İnna ileyhür-raciun”). Bu baxımdan “Veda” ədəbiyyatının gəldiyi nəticə çox ibrətvericidir. “Bütün əksikliklərdən, əldə etmək və qorumaq cəhdlərindən qurtul, öz ruhi mahiyyətində bərqərar ol!”
"Rih" sözündən əmələ gələn ruh sözü "xəfif külək" mənasını ifadə edir. Ruh görən və eşidən, bədənə daxil olaraq onu canlandıran, yuxu və ölüm anında bədəndən çıxan müstəqil varlıqdır. Ruh Allaha məxsusdur, insan öldüyündə ruh bədəndən çıxıb aid olduğu yerə yüksəlir. “Bir bədəndə iki ruh” kitabındakı şeirlər də şəhid Rəşidin ruhunun Lətifə xanıma pıçıltıları, “ərz etmək” istədikləridir. Lətifə xanımın yazdığına inansaq, kitabın adına da Rəşidlə birlikdə qərar vermişlər: “Kitabın adına gəldikdə isə məni gözlədiyin və doğru qərar verdiyin üçün sənə təşəkkürümü bildirirəm. Gözəlim, səni əmin edirəm ki, hələ çox insanlar Rəşidin ruhu ilə ruh dünyasını duyacaqlar. Və mən bütün bu olanlardn çox məmnunm və xoşbəxtəm. Çünki bu işdə Allahın rizası var.”
“Mənim sadiq bacım, sən məni axirət gözü ilə bu dünyada seçdiyim yeganə insansan! Sözsüz ki, bu işdə Allahın rizası var. Mənim gözəlim, hələ çox söz eşidəcəksən! Mənim xatirimə gözünü kor, qulağını kar et. Həm də heç kim narahat olmasın, mən Kefli İsgəndərin ölüləri kimi qayıdıb yaşamayacağam. Mən səninlə, şeirlərimizlə bərabər, dillərə dastan olaraq yaşayacağam. İçimdə kaşkilərim çoxdur. Kaş sənə pıçıldadığım kimi, hər kəsə pıçıldaya bilərdim.”
Müəllif üçün yazılanların asanlıqla qəbul edilməyəcəyi, çox sözlər eşidəcəyi aksiomadır. İnsanlar buna inanmağa hazır deyil, - deyə düşünürəm. Hələ də qəbul etdiyimiz və etmədiyimiz şeylər var. Çoxları gözlə görmədiyi şeylərin varlığını inanılmaz sayır. Bunları yazarkən gəncliyimdə bir həkimlə bu mövzuda etdiyimiz söhbəti xatırlayıram. ”Gözlə görmədiyimiz şeylərə inanmırıq, halbuki gözlə görmədiyimiz, amma var olduğunu bildiyimiz o qədər şey var ki,” demişdi həkim. Ardınca, “məsələn, ağıl dediyimiz şeyi görə bilirikmi, yox, amma var. Və ya hisslər, görə bilməsək də var və s.” O zaman çox düşünmüşdüm bu haqda. Ruhun olmasını və ölməzliyini qəbul edənlər olduğu kimi, etməyənlər də var. Ruh da ağıl kimi, hiss kimi gözlə görünmür. Mən ruhun olduğuna inananlardanam. Bir az çətin qəbul etdiyim ruhun başqa bir ruhla ünsiyyətdə olmasıdır. Filosofların fikrincə, ruh daim yeni bədənlərdə yenidən doğulur (reinkarnasiya). Rəşidin ruhu yeni bədəndə deyil, bacısının ruhunda can bulmuşdur. Bəzən ömür dediyimiz zaman dilimində o qədər qəribə hallarla rastlaşırıq ki, bu şübhə də öz mahiyyətini itirir. Hegelə görə, sevmək özünü unudub başqa “mən”də tapmaqdır. Əcaba, şəhid qardaşının ruhunu sevmək, onunla danışmaq, dərdləşmək, özünü unudub Rəşidin ruhunda tapması mümkünmü və ya əksinə? (Lətifə xanım da Rəşidin ruhunu görmür, sadəcə onun gəlişini hiss edir).
Bəzən yuxular görürük, sevdiyimiz insanlar yuxuda bizimlə ünsiyyət qurur, bəzi şeylərdən xəbərdar edir. Bəlkə də yuxu saydığımız yuxu deyil? Cavabsız suallar çoxdur. Onların cavabını yalnız mənəvi və ruhi müstəvidə tapmaq olar. Bəzən işlərin çoxluğundan həftənin günlərini unutduğum olur. Bu hal çox olmasa da, olanda olur. Anam mütləq bir işarətlə mənə günün cümə axşamı olduğunu xatırladır. Çox yuxu görməsəm də, gördüyüm yuxular “elçi yuxular”dır. Lətifə xanım da şeirləri Rəşidin ruhu ilə birlikdə yazdığını, hətta kitabın adına birlikdə qərar verdiklərini yazır. Bunu qəbul edənlərin olduğu kimi, qəbul etməyənlərin olduğu da şəksizdir. Mənə görə mümkündür. Lətifə Rəşidin söylədiyinə görə, bu rizanı onlara verən Allahdır.
Ruh ölmürsə və yeni bədəndə can bula bilirsə, şəhid Rəşidin də ruhu yeni canda deyil, bacısının ruhunda da can bula bilər. Və ya müəllif, şəhid qardaşının ruhunu lirik qəhrəmanının yerinə qoyur. Rəşidin anlatmaq, insanlara “ərz olunması”nı istədiklərini lirik qəhrəmanın dili ilə ifadə edir. Beləliklə, “Bir bədəndə iki ruh” kitabında toplanan, canında can olan, şəhid qardaşının ruhunu daşıyan bacısı Lətifə xanımın şeirlərində Rəşidin ruhunun insanlara çatdırmaq istədikləri ilə tanış olaq:
“Rəşid deyir, söyləyirəm ərz elə,
Baş ucunda bir kölgəyəm, fərz elə.
İmanlının adətini tərz elə,
Çox şükür ki, ar da qalıb dünyada” (“Qalıb dünyada”)

Poeziyamızda və ya nəsrimizdə məcazi anlamda belə bir cümləyə tez-tez rast gəlirik. “Əbədiyyətə qovuşan müqəddəs şəhid ruhları Azərbaycanımızın səmalarında dolaşır. Şuşada bu hissləri yaşayan qazi şairimiz Rafail Tağızadə yazır: "Onlar (Şəhidlər) hər yerdə görünürdülər. Bizim üçün əziz olan, addım-addım bizi izləyən bu canlar Şuşaya gələnlərə yoldaş oldular, onları düşmənin hər cür şərrindən qoruyurlar." "Bizə şərəf bəxş edən, məğlub olmuş vətəndaşlarımızın əlindən xilas edən, Şuşanı bizə qaytaran Şəhidlərimizin müqəddəs ruhları indi bu şəhərin huzurunu qoruyur.” Şəhidlərimizin ruhuna nə gözəl yanaşma. Şuşa uğrunda şəhidlik səviyyəsinə yüksəlmiş şəhidlərin ruhu bu gün müqəddəs məkanın qoruyucularıdır.
Torpaq uğrunda şəhadətə yüksələnlərin ruhları vətən səmalarında dolaşır. Bu müqəddəs ruhlardan biri olan şəhid Rəşidin Lətifə xanımla birgə yazdığı şeirlərdə bir çox mətləblərə toxunulur. Rəşidin ruhunu “ən kiçik bacısının daşıması” eyni zamanda, bir çox “bağlı qapıya” açardır:
“Bədənsiz bir cəsəd olsa da ruhum,
Soluxmuş üzlərə qan verirəm mən.
Çox bağlı qapıya açaram hələ,
Ruhların içində can verirəm mən.

Ancaq Lətifədir dərdə əlacım,
Mən yaşıl ağacam, o yal-yamacım.
Ruhumu daşıyır, ən kiçik bacım,
Ruhların içində can verirəm mən” (“Can verirəm mən”).

Təbii ki bir bədəndə iki ruh daşımaq o qədər də asan iş deyil. Ruhun gəlişi də, gedişi də bir ürpərişdir, həyacandır. Müəllif o anları belə təsvir edir: “Adətən Rəşidi hiss etdiyim anlarda ilk olaraq məni üşütmə tutur, sonra isə beş-on dəqiqə ağlayıram və şeiri bərabər yazırıq. O, gəlişini hər zaman bu cür hiss etdirir. Beləcə biz yazmağa başlayırıq.” Rəşidin söylədiyi sözlərdən biri də bu olur: “Şeiri dinləyin, ilahi səsəm...”
“Nə imam övladı, nə də ki mələk,
Gözlərə görünməz ruham dünyada.
Ümmana sığmayan sehrli nəfəs,
Sevdası bilinməz ruham dünyada.

Sanmayın, sizlərə lazımsız kəsəm,
Qıfılbənd sirlərə təkcə mən bəsəm,
Şeiri dinləyin, ilahi səsəm,
Sevdası bilinməz ruham dünyada.” (Ruham dünyada).

Yazımızın əvvəlində də bəhs etdiyimiz kimi, ölüm, bədən üçündür; ruh üçün deyil. Bədənin fəaliyyəti, ruhun onu tərk etməsiylə sona çatır. Ruh isə əbədi olaraq yaşayır. “Ruh həyat sahibidir. Ruh nuranidir. Ruha bədəni xarici geydirilmişdir. Yəni, bu İlahi əmrə, xarici bir mahiyyət qazandırılmışdır, xüsusi bir əhatəlilik və bütünlük verilmişdir.” Ruh, Allahdan bir əmrdir. Allahın "Mürid", "Muhyi", "Alim", "Qədr", "Hakim", "Səmi'", "Basar" və bilmədiyimiz bir çox adlarının məzhəridir. Yaradılmış bir həqiqətdir. Rəşidin ruhunun Lətifə xanımda can bulmasına izin Ondan gəlmişdir. Rəşid Allahın izniylə Lətifə xanımla dil açır:
“Yoxluğum da əlimdən su içibdir,
Mən seçmədim, Tanrı onu seçibdir.
Ağıl-zəkam, ruhum ona köçübdür,
Yoxluğunu vəsf elədim, cavanlıq.” (Cavanlıq).

Və ya:

“Qurumuş torpaqda gül açıram mən,
Allahın izniylə dil açıram mən.
Vaxtsız dönüşümlə sirr açıram mən,
Dur, sarıl boynuma, qurbanın olum!

“Allahın izniylə dil açan”, “illərdir kəm olan”, Rəşidin ruhu indi onu səsləyən, “göz yaşıyla onu qarsan” bacısının ruhunda “cəm” olub:
Gördüyün işlərdən xətircəm oldum,
İllərdi, kəm idim, indi cəm oldum.
Rəşidi səslədin, dönüb sən oldum,
Dur, sarıl boynuma, qurbanın olum! (Qurbanın olum).

“İki ruhun ortasında qalmaq”, bir bədəndə iki ruhun ağırlığını daşımaq o qədər də asan deyil. Bunu bacısının ruhunda”cəm olan” Rəşid də bilir:
“Ay Lətifə, yenə mənlə dolmusan!
Xatirəmi xatirinə salmısan.
İki ruhun ortasında qalmısan,
Kim yuyacaq gözlərinin dərdini?!” ( “Kim yuyacaq gözlərinin dərdini").

Bir bədəndə iki ruh daşıyan müəllif, “ruh uçub” onu tərk edəndə onsuz özünü kəm sayır, havası çatışmır. Çünki onun “təbini oynadan” tək Rəşidin ruhudur. Özü ilə Rəşidin arasında qalan, özünü unudub Rəşid olan müəllif, cavabsız suallar arasında qalır, “tərki cahan mənmiyəm? Mən Rəşidəm, yoxsa elə sənmiyəm?”
“Daha umacağım yoxdur dünyada,
Tək Rəşid ruhudur, təbi oynadan.
Səsləyin oyanım dərin röyadan,
İtirəm ömrümün kəm havasında.

İndi deyin, tərki-cahan mənmiyəm?!
Mən Rəşidəm, yoxsa elə sənmiyəm?!
Ruhundayam, cismindəmi kəmmiyəm,
İtirəm ömrümün kəm havasında.

Lətifəyəm, bu gün havam çatışmır,
Qan qaynayır, can evimə qarışmır.
Ruh da uçub, bədənimə alışmır,
İtirəm ömrümün kəm havasında. “

“Ölümlü günüylə” ona dönən Rəşidin bacısına söylədikləri və ondan hər kəsə “ərz etməsini” istədikləri şeirlərdə Rəşidlə Lətifə birlikdədir, vəhdətdədir. Rəşidin ruhunun ona pıçıltılarıdır:
“Baxıram, təbiət gözəl oyanıb,
Ömür var, əzəldən nakam yaranıb.
Rəşidin külü də sənə calanıb,
Ölümlü günümlə sənə dönmüşəm” (Dönmüşəm).

Rəşidin dilindən səslənən sözlər var ki, bunlar bir çox mübhəmlərə açar salır. İnsanı düşündürür. Rəşid öldüyünü də, “gözlərə görünməz ruh” olduğunu da, “sehrli nəfəs” tək ruhunun bacısının ruhunda cəm olması, onunla birlikdə demək istədiklərini “insanlara ərz etməsi” ilə insanların beynində bir çox təzadlı fikirlərin yaranmasına səbəb olacağını da bilir. “Çox bağlı qapıya açaram hələ”, “Kim deyir, ölənlər geri dönməyir?!”, “Şeiri dinləyin, ilahi səsəm”, - sözləri ilə bu sirli dünyanın bağlı qapılarına baş vurmağa dəvət edir:
“Bədənsiz bir cəsəd olsa da ruhum,
Soluxmuş üzlərə can verirəm mən.
Çox bağlı qapıya açaram hələ
Ruhların içində can verirəm mən” (“Can verirəm mən”).

“Sanmayın, sizlərə lazımsız kəsəm,
Qıfılbənd sirlərə təkcə mən bəsəm,
Şeiri dinləyin, ilahi səsəm,
Sevdası bilinməz ruham dünyada” (Ruham dünyada).

Təbii ki baş vura bilmədiyimiz “çox bağlı qapılar”, “qıfılbənd sirrlər” var. Məsələn, aləmlər, ruh və ruhlar dünyası və s. Ruhlarla ünsiyyət şaman təlimində əsasdır. Təsəvvüfdə varlıq aləmi mənəvi və maddi aləmlərə bölünür. Varlıq aləmi də bu dual qurumun nizamı daxilində bir nеçə mərtəbəyə və mərhələyə ayrılır. “Bu mərtəbələr ilahi varlığın – Allahın özündən maddi varlığın yеkunu olan insana qədər müəyyən nizama söykənən düzümü əhatə еdir. Varlıq nizamının mərtəbələri bеlə bir düzümə malikdir: Aləmi-lahut - Aləmi-qеyb - Aləmi-cəbərut - Aləmi-mələküt - Aləmi-şəhadət (mülk Aləmi). Aləmi-lahut (lahut aləmi) - Allah substansiyasının mövcud olduğu mütləq həqiqət aləmidir. Bu ilahi varlığın öz zatından ibarət əbədiyyət mərtəbəsidir ki, dərki mümkün dеyil. Bütün sonrakı varlıq və aləmlərin başlanğıcı, səbəbi və idarəеdicisidir. Mütləq xaliqdir və hər şеyin – həm sonrakı mənəvi, həm də cismani rеallıqların varlığı ona bağlıdır. Onun “kon” (“ol”) əmri və ilkin təcəllisi ilə sonrakı aləmlər qərarlaşmışdır. Həmin ilkin təcəllidən Aləmi-qеyb, Aləmi-cəbərut və Aləmi-mələküt hüsulə gəlmişdir. Bu aləmlər də idraki, əqli və hissi yolla, məntiq və zahiri sübutlarla anlaşılmayan vəhdət aləmidir. Lövhi-məhfuz, külli-əql, Allahın ad və sifətlərinin sabit surətləri Qеyb aləmində, bütün ruhlar, külli-nəfs və s. isə Cəbərut və Mələküt aləmində yеrləşirlər. Bu aləmdə yеrləşən ruhlar aləmini daxili bəsirət gözü və nurlu batini duyumla görmək olar. Bu üç aləm məna aləmidir. Surətə, formaya və rəngə malik dеyildir.“ “Çox bağlı qapıya açaram hələ” və ya “Qıfılbənd sirlərə təkcə bəsəm mən”, “Şeiri dinləyin, ilahi səsəm” bunlaramı işarətdir? Rəşidin ruhunun bacısı Lətifədə can bulması “bağlı qapılar”ın, “qıfılbənd sirlərin” cavabını tapmağa dəvətmi?
Bildiyimiz kimi, aşıq deyişmələri zamanı bir-birini üstələyə bilməyən aşıqlar tərəfindən tətbiq edilən “qıfılbənd”lərin də əksəriyyəti dini-mistik təsəvvürlərlə, təbiət hadisələri ilə bağlı olur. Yəni ruhun canda can bulması bir çox “bağlı qapıya”, “qıfılbənd sirlərə”, “ilkin təcəllidən hüsulə gəlmiş aləmlərin, Aləmi-qеyb, Aləmi-cəbərut və Aləmi-mələküt”un sirrini anlamağa açar ola bilər. Çünki bu aləmlər idraki, əqli və hissi yolla, məntiq və zahiri sübutlarla anlaşılmayan vəhdət aləmidir. Lövhi-məhfuz, külli-əql, Allahın ad və sifətlərinin sabit surətləri Qеyb aləmində, bütün ruhlar, külli-nəfs və s. isə Cəbərut və Mələküt aləmində yеrləşirlər. Bu aləmdə yеrləşən ruhlar aləmini daxili bəsirət gözü və nurlu batini duyumla görmək olar. Bu üç aləm məna aləmidir. Surətə, formaya və rəngə malik dеyildir.“
Lətifə Rəşidin həsrətinin də rəngi yoxdur. Ona göy üzündən əl edən şəhidi, “Gəl bizə qarış söyləyir.”
”Həsrətə bax, rəngi yoxdur, göynəyir,
Göy üzündən, kimlərdi, əl eyləyir?!
Gəl, Lətifə, qarış bizə! – söyləyir,
Neyləyim ki, ürəyimdə qalmısan?!”

“Mən sənin eşqin üçün, eşqinə pərvaz etdim, / Canı canımdan əziz, canda canım, can qardaş!”- deyən Rəşid Lətifənin “ruh ekizi”, “bəstəsidir.“
“İnan ki dönməmisən bu dünyaya boş-boşuna,
Səcdə et baş daşıma, canda canım, can qardaş!
Lətifə ruh əkizim, artıq onun bəstəsiyəm,
Gər ki ruh bəstəsiyəm, canda canım, can qardaş!
Canda canım, can qardaş!” (Can qardaş).

“Maddi dünya Aləmi-şəhadətdir, mülk aləmdir. Maddi xilqət, cismani əşya və varlıqlar bu aləmdə təzahür еdir. Onlar müəyyən şəklə, rəngə, həcmə və formaya malikdir. Zaman da, məkan da, cəhətlər də bu aləmə xasdır. Maddi varlıq təsəvvüfdə kosmoloji düzümdə son mərhələni təşkil еdəir. Bu mərhələ də iki pilləyə malikdir: Bütün göy aləmi, ərş, kürsi, fələklər, ulduzlar, sidrətül-müntəha və s. daxil olduğu Ülvi aləm və dörd ünsür, mədənat (cansız varlıqlar, mədənlər), nəbatat (bitkilər) və hеyvanatın təşkil еtdiyi Süfli aləm. Ülvi aləm daha uca, ali, insan da qərar tutduğu Süfli aləm isə aşağı mərtəbə hеsab olunur.” Süfli aləmdə qərar tutan insanın üzü hər zaman Ülvi aləmə - Göyə olub və bu mərhələdəkilərin sirrini anlamaq istəyib. Müqəddəs şəhidlərimizin də ruhları Ülvi aləmdə qərar tutub. “Göydəki ulduzlar, şəhidlərin sayıdır.” “Hər iki dünyanı gəzib tərsinə, düşünən başları çaş qoyuram mən”, - deyən Lətifə Rəşidin də üzü ülvi aləmədir:
“Lətifə yaşayır, xəyallar ilə,
Qızıl da tanınır əyyarlar ilə,
Kəbə də gözəldir, zəvvarlar ilə,
Fərqinə varana beş qoyuram mən” (“Beş qoyuram mən”).

Aləmlərdən bəhs etdik, amma bu aləmlər içərisində bir başqa dünya, bir başqa aləm də var: Şəhidlər dünyası. Can verib Şəhidlik mərtəbəsinə yüksələn və əbədiyyən yaşayan, “cəsədi itsə də ruhu baş olan” şəhidlərin müqəddəs ruhlarının dünyası. Şəhidlik şərbətini içərək “bəxtəvər olan”ların dünyası. Bunu Lətifə ilə Rəşidin “Ruhun etirafı” şeirində izləmək daha yerində olar:
“Məni ölüm belə almadı sizdən,
Gedən də bu qədər bəxtəvər olar?!
Qələmin tapşırıb bir qızılgülə,
Ölən də bu qədər bəxtəvər olar?!

Alın yazısını seçməmişəm ki,
Dünyamı dəyişib, itməmişəm ki,
Canımdan boşuna keçməmişəm ki,
Ölən də bu qədər bəxtəvər olar?!” (Ruhun etirafı)

Şəhidlik zirvəsini bilənlər bilir. “Orada həyat var gedənlər üçün.” Onların məskəni uca mərtəbədədir. Ölənlər üçün “əlvida” deməyək, yaşadaq:

“Onlardır sevginin ölçü vahidi,
Görünməz dünyanın canlı şahidi.
Şahdan dəyərlidir orda zahidi,
Ruhların ruhunu şad edirəm mən” (Şad edirəm mən).

“Bir bədəndə iki ruh” kitabında “Ana yurdun başını uca eləyən”, “Qaranlığın dan üzü”, “Yer altında toxunulmaz gül” olan şəhidlərə: Fəridə, Kənana, Ramilə, Cəmilə,Turala, Orxana şəhidlərə, şəhid analarına həsr olunan şeirlər çoxdur:
“Ana yurd başını uca eləyən,
Bu torpağın qan üzüdür, Şəhidlər!
Yurd yerinin dövrəsinə nur salar,
Qaranlığın Dan üzüdür, Şəhidlər! (Şəhidlər).

Deyirlər ki, “uşaq anadan yetim qalar.” Xalqımızın üzləşdiyi faciələrdə, 20 Yanvar, Xocalı faciələrində, Vətən savaşında qəhrəman oğulların anaları yetim qaldı. Onların cəsədi torpağa qarışsa da, ruhu yüksək mərtəbəyə ucaldı. “Ana oğul istəyir, torpaq qəhrəman.” Bir ananın oğlu torpaq uğrunda şəhid olaraq bütün anaların övladına çevrildi. Müəllifin, “Dağlar sizə səcdə edir, /Ağlama, şəhid anası!” - müraciəti ilə şəhid analarına ünvanladığı “Şəhid anası” şeiri çox dəyərlidir:

Bu igidlər ərəndilər,
Behiştdə gül dərəndilər.
Bayraqlara bələndilər,
Ağlama, şəhid anası!” (Şəhid anası).

Torpağı vətən edən, uğruna qurban gedən müqəddəslərdir, Şəhidlər. Torpaq uğrundan canından keçən şəhidlərimiz və qazilərimiz 44 günlük Vətən savaşında bizə böyük qürur bəxş etdi. Bu gün qürurluyuq. Ali Baş Komandan İlham Əliyevin əmri ilə müzəffər Azərbaycan ordusu yeni tarix yazdı: Zəfər tarixi. Bayramlarımıza bir bayram da yazıldı: Zəfər bayramı!

“Bu zəfər hər şəhid qanından keçib,
Minlərlə qazinin canından keçib.
Zülmət gecələrin danından keçib,
Əbədi nemətdir Zəfər Bayramı.

Biz qalib dövlətik, üzümüz ağdı,
Möhtəşəm dönüşdü, dəyərli çağdı.
Quran da bəhs edir, Şəhidlər sağdı,
Əbədi nemətdir Zəfər Bayramı” (Zəfər bayramı”).
Bu gün biz qalib dövlətik. Dövlətin gücü, Ali Baş Komandanın əzmi və siyasəti, Azərbaycan ordusunun rəşadəti sayəsində Qarabağımız azaddır, bizimdir. Ali Baş Komandanın “Nə qədər dövlətin gücü olsa da, qələbəni əldə edən əsgərdir”, - sözləri nə qədər fəxarətlə səslənir. Bu gün şəhidlərimizin ruhu şaddır. Çünki onların qanı yerdə qalmayıb, qisası alınıb! Bunun üçün Ali Baş Komandan, Prezident İlham Əliyevə və Azərbaycan ordusuna minnətdarıq. Bu minnətdarlıq Lətifə Rəşidin misralarında belə sıralanır:
“Üçrəngli bayraqla dalğalanırsan,
Qarabağ adıyla hecalanırsan.
Tökülən qanları qanla alırsan,
Səsindən sükunət oyanır, İlham!
Muğamın, Seygahın pərdələrində,
Şəninə nəğmələr yazılır, İlham! (“İlham”).

Hər şeyin başlanğıcı olduğu kimi, sonu da olur. İnsanın başlanğıcı “olum”, sonu “ölüm”dür. Əsas məsələ “olum”la “ölüm” arasındakı həyat dediyimiz ömrü necə yaşamaqdır. Həyatını vətənə fəda edən şəhid Rəşidin, daha doğrusu Lətifə Rzəşidin kitabı haqqındakı yazımı bütün Şəhidlərimizin ruhunu hörmət və rəhmətlə anaraq yazımı bitirir və deyirəm: dönüşün mübarək olsun, Şəhidim!

Misir müəllimi təbrik edirik!

Zəngəzur Mahalının dəyərli övladlarından birinin- Misir Aslanovun doğum günüdür. Misir müəllim həmkəndlimiz və qohumumuz olsa da, 1988-ci ildən el-obamızdan ayrı düşdüyümüzə görə çox da yaxınlığımız olmamışdı. İnsan övladı da bir-birinə yaxınlaşmadıqca, yol yoldaşı olub, ünsiyyətə girmədikcə bir- birini yaxşı tanımaz, təsəvvvürü ağızdan qulağa olar. Eşitdiyindən, duyduğundan formalaşar. Biz də Misir müəllimlə yalnız xeyirdə, şərdə görüşər, ötəri hal-əhval tutardıq. Sözün düzü bir oxşar xasiyyətimiz var ki, heç birimiz insanların vəzifəsi, ictimai mövqeyi, nə işlə məşğul olması ilə maraqlanmarıq. Adamdısa, adamdı, adam deyilsə, hansı vəzifədə olursa olsun, fərq etməz.

Sözü uzatmadan demək istəyirəm ki, Misir Aslanovu keçən il “ZƏKA PRİNT” MMC-nin təşkilatçılığı ilə Caspian Plaza Biznes mərkəzində keçirilən “Dəyərli müəlliflərlə görüş”də daha yaxından, daha yaxşı tanıdım. Tanımaqla bərabər belə bir eloğlum olduğuna qürurlandım. Həmin görüşdə media rəhbərləri, ali təhsil ocaqlarının nümayəndələri, ziyalılar və onun nəşriyyatı ilə əməkdaşlıq edən müəlliflər iştirak edirdilər. Şəhid, qazi və aztəminatlı ailələrin övladları da tədbirə dəvət olunanlar sırasında idilər. “ZƏKA PRİNT” nəşriyyatının direktoru Misir Aslanov qonaqları salamladıqdan sonra qeyd etdi ki, biz bu gün təkcə dəyərli müəlliflərimizlə görüşmürük. Bu fürsətdən istifadə edib, həm də Qarabağımızı düşmən işğalından azad edən qazilərimizlə, Şəhid ailələri ilə və o zümrədən olan övladlarla görüşürük. Bu tədbir əslində Şəhidlərimizə ehtiramımızı bildirmək üçün bir vəsilədir.
Misir müəllim “ZƏKA PRİNT” MMC-nin xüsusi qonaqları olan gül balalara-Şəhid övladlarına, imkansız ailələrin məktəblilərinə hədiyyələr verərək onlara elm yolunda, təhsildə uğurlar arzulayaraq dedi:
Qarı düşmənə qalib gəlmək üçün həm qol gücünə, həm də zəkaya ehtiyac var. Bu yolda onların ən böyük yardımçıları “ZƏKA PRİNT” MMC-nin nəşr etdiyi kitablar olacaq. Dünyamıza sülh, insanlara əmin-amanlıq, uşaqlara isə həyatda daim ağıl güclərinin qalib gəlməsini arzu edirəm. Əmin olun ki, hər zaman yanınızda olacaq, imkanımız daxilində lazım olan ehtiyaclarınızı qarşılayacağıq.
Sonra məktəblilərə içi kitabla dolu çantalar hədiyyə edildi, uşaqların şərəfinə hazırlanmış tort kəsildi. Aslan Bayramov, Nahid Canbaxışlı, Məzahir Məmmədov, Tural Turan, Emil Rasimoğlu Misir Aslanova uşaqları sevindirdiyi üçün, bu gözəl addıma görə təşəkkürlərini bildirdilər.
Bir sözlə, bu balaca auditoriyada böyük ürək döyüntüləri, bu tədbirdəki mənzərə, kontingentin rəngarəngliyi, arzuların böyüklüyü məni həm duyğulandırdı, həm də qürurlandırdı. Əmin oldum ki, Qarabağ uğrunda qan töküb torpaqlarımızı düşmən tapdağından azad edənlərin övladları, varislərilə Bütöv Azərbaycan yolçuluğumuz uğurla başa çatacaq.
Misir Aslanov isə “ZƏKA PRİNT”in zəkası ilə əqidədaşımız, yol yoldaşımız olacaq. Odur ki, Misir müəllimi “Bütöv Azərbaycan” qəzetinin yaradıcı kollektivi və Hərbi Jurnalistlər Birliyinin İdarə Heyəti adından təbrik edir, ona sağlam ömür, ailəsinə səadət, övladlarına xoş gələcək və bu nəcib işlərində uğurlar arzulayıram. Hörmətlə: Tamxil Ziyəddinoğlu

Gülər xanımın vətəndaş əzmi, həkim şəfqəti ...

“Hər birimiz bir şam işığı qədər işıq verə bilsək, planetimizin günəşə ehtiyacı qalmaz”
Mustafa Topçubaşov
Yaşı cəmiyyətin yaşı qədər olan həkimlik nəcib və məsuliyyətli peşələrdən biridir. İnsanların sağlamlığının keşiyində dayanmağı özünə həyat amalı seçənlər yaddaşlarda əbədi yaşayırlar. Məşhur rus yazıçısı, həkim A.P.Çexov həkimlik sənəti haqqında demişdir: "Həkimlik sənəti qəhrəmanlıqdır, hünər deməkdir. Bu peşə adamdan fədakarlıq, pak niyyət tələb edir. Hər kəs buna qadir ola bilməz. Bunun üçün həkimin fikri aydın, qəlbi təmiz olmalıdır". Həqiqətən də, belədir.
Qadın zərif olsa da, onun fəaliyyətində bir həyat naxışı boya tutur. İllər o naxışı ana məhəbbəti ilə süsləyir, zaman ucalıq əzmi ilə. Buna görə qadın həmişə hər evdə işıq kimi təcəssüm tapır...
Gülər həkim Azərbaycan qadınının həyat eşqini özündə ifadə edən cəmiyyəti qadını səciyyəvi olaraq xoş məramla xarakterizə edir. Biz də o xoş anın təbəssümünü daim öz çöhrələrimizdə tuturuq. Bu məsələni, özüm üçün, hələ uşaqlıq illərindən seçmişəm. Mən həkim olmaq istəyirəm.
Qədim və humanist peşə olan həkimlik insanların səhhətinin qorunmasına, xəstəliklərin qarşısının alınmasına yönəlib. Elə 2022-ci ildən Abşeron Rayon Mərkəzi Xəstəxanasında Hemodializ şöbəsinin müdiri kimi fəaliyyət göstərən həkim-nefroloq Gəncəliyeva Gülər Allahverdi qızı da əzəmətli bir qadın kimi həyata, cəmiyyətə dürüst istiqamətlər verir, aid olduğu sahənin bilicisi kimi dövlətçilik işində maksimum fərqlənir. Onun xəstələrə diqqət və qayğısı günün reallığı kimi təzahür edir. O, mütəmadi yığıncaqlarda öz dəyərli məsləhətlərini əsirgəmir. Əvvəlki çatışmazlıqların səbr və təmkinlə aradan qaldırılması istiqamətində tövsiyələr verir. Bunun nəticəsidir ki, Abşeron rayon səhiyyəsində hazırda bir çox müsbət dəyişikliklər əldə edilib, cəmiyyət rayon səhiyyəsi haqqında müsbət fikirlər səsləndirir.
Həkim adını və nüfuzunu şərəflə qoruyan, aid olduğu peşəni məşəl kimi öndə aparan Gülər Gəncəliyeva bütün fəaliyyəti boyu bu ənənəyə sadiq qalıb.
Ümumiyyətlə, həyatını ictimai işlərə sərf edərək xoş məram, xeyirli məqsəd aşılayan insanlar cəmiyyətin xüsusi ehtiramına layiqdirlər. Bu insanlar həm də dövlət və dövlətçiliyimizin vacib resurslarıdır. Belə insanların əhatəsində olanda könüllər durulur...
Səmimi etiraf edək ki, bir-birindən layiqli xidmətləri ilə könüllərdə həyat işığı yandıran, təcrübəli həkim-nefroloq Gülər Gəncəliyeva da qəlbində misilsiz Azərbaycan sevgisi gəzdirir, aid olduğu sahəyə şərəflə qulluq edir. Onun xalq ruhu ilə həmahəng olan işləri Azərbaycanın dövlətçilik xəzinəsinə misilsiz töhfələrdir. Onun insanlara məhəbbəti, vətənpərvərlik hisləri, ictimai saflığa münasibəti, dərin koloritli ictimai fəaliyyəti Azərbaycan həqiqətlərinin parlaq səhifələrindəndir.
Qısa məlumat:
Gülər Gəncəliyeva 1989-cu ildə Ağcabədi rayonunda anadan olub. 2006- cı ildə Kimya-biologiya təmayüllü liseyi bitirib. Rusiya Federasiyası V.İ.Razumovskiy adına Saratov Dövlət Tibb Universitetinin “Müalicə işi” fakültəsində təhsilini davam etdirib. 2015-2019-cu illərdə Ə.Əliyev adına Azərbaycan Dövlət Həkimləri Təkmilləşdirmə İnstitutunda həkim-nefroloq ixtisası üzrə rezidentura təhsili alıb. 2020-ci ildə “Azərsutikinti” xəstəxanasının Hemodializ şöbəsində həkim-nefroloq kimi çalışıb. 2020-ci ildə Ege Hospitalda həkim-nefroloq işləyib. 2020-2022-ci illərdə Bona Dea İnternational Hospitalda həkim-nevroloq kimi fəaliyyət göstərib. Bir neçə çap olunmuş elmi məqalənin müəllifidir. Bir çox Beynəlxalq və yerli Konfranslarda məruzəçi və iştirakçı kimi çıxış edib. Azərbaycan Nevroloqlar Cəmiyyətinin və Türk Nevroloji və Transplantoloqlar Dərnəyinin üzvüdür. 2022-ci ildən Abşeron Rayon Mərkəzi Xəstəxanasında Hemodializ şöbəsinin müdiri işləyir.
Gülər Gəncəliyevanın pasiyenti olanlar onun səmimiyyətini ən başlıca məqsəd kimi dəyərləndirirlər. Elə yaxın dostumuz, “Qazilər.az” saytının redaktoru, Vətən müharibəsi veteranı Cəbrayılov Elşən Qardaşxan oğlunun anası Məmmədova Səkinə Məhəmməd qızı da Gülər xanımın insanlığını, səmimiyyətini alqışlayır, onun xəstələrə olan münasibətini yüksək qiymətləndirir. 10 iyun 2024-cü ildən 29 iyun 2024-cü ilədək Abşeron Rayon Mərkəzi Xəstəxanasında müalicə alan Səkinə xanım Gülər həkimin istedadına böyük önəm verir, peşəsinə olan sevgisini insanlara olan diqqət kimi mənalandırır. Təkcə Səkinə xanım deyil, yüzlərlə insan əlindən şəfa tapdığı üçün Gülər həkimə minnətdardır.
Yuxarıda dediyimiz kimi, həyatını ictimai işlərə sərf edərək xoş məram, xeyirli məqsəd aşılayan insanlar cəmiyyətin xüsusi ehtiramına layiqdirlər. Bu insanlar həm də dövlət və dövlətçiliyimizin vacib resurslarıdır. Belə insanların əhatəsində olanda könüllər durulur...
Həkim peşəsi olduqca məsuliyyətli və çətindir. Bu qədim sənəti seçən insan daim fövqəladə vəziyyətlərə hazır olmalı və insanlara yardım etmək hissindən həzz almalıdır. Əlbəttə ki, bu geniş ruhiyyə və insanlığa dərin məhəbbət tələb edir. Həyat üçün məsuliyyət daşımağa hazır olmaq lazımdır. Gülər xanım deyir ki, mənin ən böyük arzularımdan biri, həkim sənətinə yiyələnmək, onun sirlərini bilmək və doğma respublikamızın səhiyyəsinə öz töhfəmi verməkdir.
Səmimi etiraf edək ki, bir-birindən layiqli xidmətləri ilə könüllərdə həyat işığı yandıran, təcrübəli həkim-nefroloq Gülər Gəncəliyeva da qəlbində misilsiz Azərbaycan sevgisi gəzdirir, aid olduğu sahəyə şərəflə qulluq edir. Onun xalq ruhu ilə həmahəng olan işləri Azərbaycanın dövlətçilik xəzinəsinə misilsiz töhfələrdir.
Gülər xanıma can sağlığı, işlərində müvəffəqiyyətlər arzulayırıq.

Hüseyn İSAOĞLU (Məmmədov),
AJB-nin və AJB nin üzvü, Yazıçı-publisist

ERKƏN EVLƏNDİRİLƏN QIZLARIN GÖZÜNDƏN...

Məni cismən dünyaya gətirən ailəm ilə işıq saçan ümidlərimin, bahar kimi hər rəngi daxilində saxlayan arzularımı puç edib, həyatda öz mövqeyimi tutmaq istəyimin qarşısına sədd çəkərək cismimdən öncə ruhumu torpağa basdıran ailəmin eyni olması, mən və mənimlə bərabər sonsuz sayda qızlarımızı müstəqil şəxsiyyətdən öncə az yaşlı “gəlin”ə çevirdi. Yaşıdlarım öz parlaq gələcəklərinə addım atarkən mən ailəmin məni “doğru” hesab etdikləri yolda addım atmağa məcbur edildim.
Cismim öz toyunda bəzədilmiş “qadın” kimi qələmə verilsə də, ağlım hələ bitməyən uşaqlığımda, yarım qalmış məktəbimdə, səhifələri hələ bitməyən dərsliklərimdə idi... Toyumda ucalan hər alqış səsi mənim daxilimdə səslənən bütün arzularımın səsini qaydasız döyüşlərdəki kimi acımasız şəkildə, vəhşicəsinə məğlub edirdi. Bu məğlubiyyəti ailəm daxil olmaqla bütün qohumlarım bayram edirdi. Özümü istehsal tarixi bitməsin deyə marketdə satışına can atılan ərzaq kimi hiss edirdim. Birdən tarixim bitər və məni alan olmaz. Ya da özumü sırf ürəkləri istəyir deyə kiməsə hədiyyə edilən əşya kimi hiss edirdim. Həmin əşyanı da yeni alanda çox sevib qoruyub bəsləyirdilər.
Mən də anadan olanda eynən o əşya kimi idim. Sonra da onun kimi biri tərəfindən sahibləndim. Sırf qız olaraq dünyaya gəlmişəm deyə fikrimi soruşmadan məni sahiblənsin deyə biri ilə evləndirilməli idim? Öz ailəmin fikirlərimə hörmətlə yanaşmadığı halda yad biri mənə necə hörmət edəcəkdi? Bunların heç birini məni bədbəxtlik ölkəsinə həbs edən ailəm düşünmədi. Yaşıdlarım kimi təhsil almaq, həyatda öz mövqeyimi müəyyənləşdirmək, ayaqlarım üzərində sərbəst dayanmaq arzularım ürəyimdə qaldı…
Mən ruhən evləndiyim yaşda qaldım. Ömür keçdi, illər fəsillər biri-birini əvəz etdi. Amma mən erkən yaşda evləndiyim gün yaşanmayan uşaqlığımda yarımqalmış təhsilimdə qaldım. Bu okean ortasında yerləşən adada tək qalıb kömək üçün insanları çağırmaq kimi çarəsizliyə bənzəyir. Ən doğma bildiyin ailən səni anlamır, sən isə öz rəngarəng dünyandan ayrılıb yad birinə qurban olacağın günü gözləyirsən. Bu zaman tək sirdaş və şahidin qaranlıq otağının divarları, bir zaman sonra heç istifadəyə ehtiyac olmayacaq küncdə şkaf üstündə olan məktəbli çantan olur...Bütün ümid və arzuların sanki o çantanın içindədir. Gələcək həyatın isə səni anlamayan, “məndən yorulub ailəm? Niyə bu yaşda məni başqa evə göndərir?” fikirlərini ağlına gətizdirən valideynlərinin dodaqları arasından çıxan sözlər də...
Hacı Zeynalabdin Tağıyevın bir maraqlı fikri var: “Bir oğlana təhsil verməklə təhsilli bir insan qazanırsınız, bir qıza təhsil verməklə isə təhsilli bir ailə”. Cəmiyyətimizdə qadın-qızlarımızın təhsili onları daima ucaldan qanadlar, cəmiyyətin cahil düşüncələrinə qarşı onları qoruyan silah və həyatda hər zaman qızlarımıza lazım olan heç bitməyən bir xəzinədir. Erkən evliliklər isə qızlarımızın əlindən bu imkanları alaraq onları daima kimlərdənsə asılı vəziyyətə salır. Müəyyən yaş həddinə çatmış, ali təhsilli, öz müstəqil fikirlərini ifadə edərək özlərini sübut edən qızlarımız ailə həyatı qurarkən yetişdirdikləri övlad da əsl şəxsiyyət kimi formalaşır. Əlbəttə, istisna hallar da var.
Bəzən müəyyən səbəblərdən ali təhsil almayan, amma təhsilə önəm verən yenifikirli insanlara da rast gəlirik. Buna baxmayaraq cəmiyyətdə ən öndə gedən məsələ qızların ali təhsilli olmasıdır. Bu onların ən təbii haqqıdır. Bu haqqı onlardan almağa heç kimin, heç öz valideynlərinin də ixtiyarı yoxdur.
Fikrimcə, ən böyük cinayətlərdən biri qızların təhsildən yayındırılıb evliliyə sövq edilməsidir. Ona görə ki, burada həmin qızın ruhu, xəyalları heç səsi çıxmayan güllə ilə öldürülür. Əziz valideynlər, bu güllənin qızlarınızı öldürməsinə icazə verməyin! Əksinə həmin gülləni çırağa çevirərək qızlarınızın həyatını işıqlandırın. Onlara dəstək olun!

Çinarə MURADOVA

Natella NUR Yazır: ŞUŞADAN GƏLƏN AZAN SƏSİ
(Anamın xatirələrindən).
Anam Şuşalıdı, mənim uşaqlıq və gənclik illərimin yay tətili bu dilbər guşədə keçib. Biz hər il qohumları ziyarət etməyə gedəndə Şuşanın səfalı yerlərini gəzib dolanırdıq. Bu cənnət məkanı seyr etməkdən doymurdum. Mənə elə gəlir ki, Şuşanın gözəl təbiətini, füsünkar mənzərəsini vəsf etməyə sözün, şeirin gücü çatmır...
Dilbər guşə Qarabağda,
Gəlsən görərsən Şuşada
Zümrüd rəngli uca dağlar,
Onu qoynuna alıblar

Hər fəsildə bir don geyir,
Sözünü rənglərlə deyir
Üzük üstə parlaq qaşdır,
Qarabağın baş tacıdır.
Bir gün, gözəl bir yay səhəri, biz Yuxarı Gövhər Ağa məscidinin yanından keçəndə, rəhmətlik anam Gülnaz dayanıb oraya qəmli-qəmli baxaraq dedi:
-Allah sənə rəhmət eləsin ay baba, gözəl insan idin, sənin xeyirxah əməllərindən şuşalılar həmişiə danışırlar...
Biz məscidin həyətinə daxil olduq və böyük bir ağacın yanında qoyulmuş qəhvəyi rəngli skamyada əyləşdik. Anam bacımla mənim sual dolu baxışlarımızı görəndə, gülümsəyərək sözünə davam etdi:
- XX əsrin əvvəllərində babam Hacı Axund Cavad bəy, bax bu məscidin Baş Axundu olub. O, zəmanəsinin sayılıb- seçilən, Bağdadda təhsil almış ziyalılarından biri idi. Atasından qalmış qızıl və boyaq "dükan"larından əldə etdiyi gəlirlə həm böyük ailəsini dolandırır, həm də, xeyriyyəçilik edirdi. O, kasıblara, kimsəsizlərə yardım edəndə sevinirdi, bundan rahatlıq tapırdı.
- 1915- ci ildə, Ramazan ayında babam yeddi nəfər dostları ilə birlikdə, faytonlarla İranın Məşhəd şəhərinə, 8- ci İmam Rzanın qəbrini ziyarət etməyə gedib. Orada namaz qılıb, duaları avazla söyləyəndə birdən ürəyi dayanıb, vəfat edib. Hadisəni ətraflı öyrənən ziyarətgahın Baş Axundu, babamı 8- ci İmam Rzanın yanında dəfn olunmasına dair göstəriş verib. Sonra o, babamın ən yaxın dostuna bir sənəd təqdim edib. Ərəb dilində yazılmış, üzərində möhür və imzası olan həmin sənəddə deyilirdi.
-- Hacı Axund Cavad bəy 8- ci İmam Rzanın qəbrini ziyarət edərkən, dünyasını dəyişib. Ziyarətgahın Baş Axundunun qərarına əsasən, o, 8- ci İmamın yanında dəfn olunub. Hacı Axund Cavad bəyin ailəsindən olanlara, yeddi nəslinə qədər, seyidlik düşür. Onlar bu şərəfli adı ləyaqətlə qorumalıdır.
Biz bu sözləri eşidəndə təəccüblə anamıza baxdıq və bunun mahiyyətini anlamağa çalışırdıq. O zaman mənim 14, bacım Tamellanın isə 17 yaşı vardı. Anam bizim maraq dolu baxışlrımıza nəzər salıb, sözünə davam etdi:
-Ramazan ayının sonunda şuşalılar bu müqəddəs bayramı qeyd etmək üçün, məsciddə namaz qılır, dualar oxuyur, ehsan verir, kasıb və kimsəsizlərə bayram hədiyyəsi paylayırdılar. Rəhmətlik nənəm Kəblə Zəhra, babamın çox sevdiyi zəfəranlı cücə plovunu dəmə qoyub, uşaqları ilə birlikdə onun yolunu səbirsizliklə gözləyirdi. Bayram axşamı təzə Ay görsənəndə, adamlar ona baxıb salavat çevirir, mübarək olsun deyib, bir- birini təbrik edirdilər.
Yuxarı Gövhər Ağa məscidinin həyətinə toplaşan xeyli sayda adamlar, ziyarətdən gələnlərin yolunu səbirsizliklə gözləyirdilər. Onlar bilirdilər ki, hər il olduğu kimi, Axund Hacı Cavad bəy öz dostları ilə bu vaxtlarda meydana bir neçə faytonla daxil olacaq. Bir az keçmiş, faytonlar meydana daxil olub məscidin önündə dayanır. Ziyarətdən kor- peşiman qayıdanların üzlərində qəm- kədər, gözlərində yaş vardı. Babamın yaxın dostu, əhvalatı olduğu kimi söyləyib, ziyarətgahın Baş Axundunun göndərdiyi sənədi, Şuşa məscidinin Axunduna verir.

Axund minbərə çıxır, əzan verir və hadisəni insanlara söyləyir. Əhvalatı eşidən Şuşa camaatı meydana, Yuxarı Gövhər Ağa məscidinin önünə axışırlar...
Babamın, yarışlarda qızıl medallar qazanmış, Qarabağ cinsli ağ köhlən atı, məscidin qarşısına çatanda kişnəyir, ayaqlarını bərk- bərk yerə çırparaq ağlayır...
Görənlər söyləyirdi ki, atın gözlərindən yaş leysan kimi axırmış. Bunu görən şuşalılar, həm Axund Cavad bəyin qərib yerdə, vaxtsız dünyasını dəyişməsinə, həm də, vəfalı atının bu halına ağlayırdılar...
Rəhmətlik babam sevimli atına həmişə kişmiş verib əzizləyər, boynuna yarışlarda qazandığı medallarını taxardı. Babamın ölümü ata çox təsir etmişdi, at yemədi, içmədi, çox xiffət etdiyindən xəstələnir və qırx gündən sonra başını babamın paltarlarının üstünə qoyub öldü.
Anam danışdıqca, onun ala gözlərindən al yanaqlarına doğru muncuq-muncuq süzülüb axan göz yaşlarına baxanda, biz də kövrəldik... O, göz yaşlarını dəsmalla silə- silə əlavə etdi:
-Xeyir əməl sahibləri, hər iki dünyasını qazanır, qızlarım, bunu unutmayın...

XAN QIZI NATƏVAN (1832-- 1897)
Poema
Canım- gözümsən, ay Şuşa,
Cənnət- məkansan, ay Şuşa.
Anamın doğma vətəni,
Onun tək sevmişəm səni.

Xöşbəxt analı günlərim,
Uşaqlıq, gənclik illərim
Keçib bu əziz diyarda,
Şeir- sənət ocağında.

Zümrüd rəngli uca dağlar,
Onu dövrəyə alıblar.
Hər fəsildə bir don geyir,
Sözünü rənglərlə deyir.

Quşlar baxıb nəğmə deyir,
Cıdır düzü gülümsəyir,
Tarixini, vərəqləyir,
Görək, bizə nə söyləyir?

Ustad yazıçı, şairlər,
Bəstəkarlar, xanəndələr
Bu diyarda göz açıblar,
Xaruqələr yaradıblar...
***** ***** *****
Yazanda mən bu dastanı,
Natəvanın həyatını…
Çəkdiyini yaşamışam,
Göz yaşları axıtmışam

Xan Qızı, dövlət xadimi,
Yaşatdı məktəbi, elmi.
Şair, həm də, rəssam idi,
Əlvan tikmələr tikirdi.

Şuşanın güllü dağları,
Buz tək sərin bulaqları,
Xan Qızından söhbət açır,
Keçmişləri yada salır.

****************
1-ci
Min səkkiz yüz otuz iki,
Vaxtı gəldi talehdəki.
Altısı, Avqust ayında,
Cənnəti- məkan Şuşada,
İbrahim Xanın nəvəsi,
Açdı gözün, gəldi səsi...
Göydə ulduzlar parladı,
Qızcığazı salamladı.
Mehdiqulu, Xan Qızını.
Ətraf çəkirdi, "naz”ını,
"Dürrü--yekta"- deyirdilər,
Varis hesab edirdilər.
"Tək inci"-dir söz mənası,
Əzizlədi el- obası.
O, min səkkiz yüz qırx beşdə,
Atası, vəfat edəndə,
On üç yaşda varis oldu,
Qarabağın Xanı oldu.
Gecə- gündüz çalışırdı,
Hər zəhmətə alışırdı.
Danışırdı fransızca,
Oxuyurdu ərəb, farsca.
Mirzə Ruhulla dərs dedi,
Şeir, qəzəli sevdirdi.
Öyrənirdi, Nizamini,
Nəvaini, Fizulini.
Gənclik dövrünə çatanda,
Qönçələnib, gül açanda,
Gözəlliyi dildə gəzdi,
Bəxti daşdan- daşa dəydi.
O, min səkkiz yüz əllidə,
On səkkiz yaşın içində,
Məcburən ailə qurdu,
Xanlığı belə qorudu…
Ərə getdi Xasay Xana,
Adlı- sanlı bir insana.
Rütbəsi Çar Generalı,
Əsli- kökü Dağıstanlı,
Sevimlisi, olmuş elin,
Silahdaşı, Şeyx Şamilin.
Məhəbbətsiz, qürbət eldə,
Dərd gəzdirdi, sınıq qəlbdə.
Xurşidbanu, ana oldu,
Oğlu, həm də, qızı oldu.
Mehdiqulu, Xanbikəni,
İki gözəl mələyini,
Əzizləyib çox sevirdi,
Göz üstündə bəsləyirdi.
Çəkirdi nəfis şəkillər,
Tikirdi, əlvan tikmələr.
Qərənfillə danışırdı,
Şeirində yaşadırdı...
"Səni kimdir sevən bica, qərənfil?
Sənə mən aşiqi- şeyda qərənfil!
Səni gülşən əra aşüftə gördüm,
Yəqin bildim tutub sevda, qərənfil!
Belə pəjmürdə hal ilə durubsan,
Düşər güllər əra qovğa, qərənfil!
*******************
2-ci
Min səkkiz yüz əlli səkkiz,
Tarixlərdə qalıb bu iz.
Düma,-bir fransız yazarı,
Cəlb edib, Qafqaz dağları.
Bu diyara səfər etmiş,
Heyran olub, çox bəyənmiş.
Abşerona səyahətdə,
Bakıda, bir ziyafətdə,
Görüşübdü, Xasay Xanla,
Zabitəli Generalla.
Xasay Xan da, tanış edib,
Ailəsini, təqdim edib.
Yoldaşını- Xan Qızını,
Oğlunu, kiçik qızını.
Hamısı milli geyimdə,
Xoş təbəssüm, üzlərində.
Xan Qızı bir şəkil çəkib,
Məclisə xoş ruh gətirib.
Düma, rəsmi çox bəyənib,
Xan Qızına, sual verib.
Xurşidbanu, gülümsəyib,
Fransızca cavab verib.
Düma, bunları qeyd edib,
Öz əsərində göstərib.
Heyran olub talantına,
Ağlına, həm rəftarına.
* *** ***** ***** ****
1864- cü il.
Min səkkiz yüz altmış dörddə,
Tiflisdə olan illərdə,
Havasını götürmədi,
Xəstəlik aman vermədi.
Həkim dedi:-getməlisən,
Sən, Şuşaya dönməlisən.
Min səkkiz yüz altmış dörddə,
Tale hökmünü verəndə,
Xurşidbanu geri döndü,
Bu nigahın odu söndü.
Ayrı düşdü, Xasay Xandan,
Övladların atasından.
İlk bəxti heç gətirmədi,
Tale üzünə gülmədi.
Göz yaşıyla şeir yazdı,
Qəzəlilə "qəbrin" qazdı.
Göründükcə dərdin izi,
Taleyi yandırdı bizi.
Zəmanənin buxovları,
Qandallamış hüquqları.
Şair qəlbi çırpınırdı,
Dərd içində hıçqırırdı.
"Gəl rəhm qıl indi, padşahım!
Əflakə yetişdi dudi- ahım.
Sən yar ilə zövqdə, səfadə,
Mən burda, bu cövr ilə cəfadə.
Sən vaxtında aşinalıq etdin,
Döndün, belə bivəfalıq etdin.
Təqsir kimin oldu, padşahım?
Bildir ki, mənə nədir günahım?
Sən eyşdə əyləş indi xoşdil,
Mən hicrdə, həm məlulu müşkil,
Öldür məni, olsun əllərin var,
Səbr eylə, gözüm, nə təqsirim var.
Qəhr ilə çəkərdim ah candan,
Ah əl çəkməyir bu Natəvandan."
Təbiətin rəsmin çəkdi.
Xəyalının dərdin əkdi...
Təsvir etdi məhəbbəti,
Görmədiyi sədaqəti.
Dərdlini dərd çəkən anlar,
Yarasına məlhəm bağlar.
Anlayırdı o hər kəsi,
İncitməzdi heç bir kəsi.
******************
3-cü
Yazın gözəl vaxtı, Şuşa kəndində,
Meşəli- bulaqlı dağ ətəyində,
Dedilər: Xan Qızı burdan keçəcək,
Şuşadan Ağdama bu gün gedəcək.
Qarı eşidəndə, Xan Qızı gəlir,
Düşündü Allahdan "çarəsi" gəlir...
Yoxsulluqdan külfət əzab çəkirdi,
Əkib- biçdiyini çölə səpirdi.
Yolun kənarında, arxın böyründə,
Çinar kölgəsində, güllü çəməndə,
Xalça sərib, yasdıqlarla bəzədi,
Üzə gülən çay süfrəsi düzəltdi.
O, həvəslə samovara od saldı,
Yolla gedən faytonu tez saxladı:
-Xoş gəlmisən, qadan alım, Xan Qızı!
Gəlişinlə gətirmisən sən yazı!
Yol gəlmisən, yorulmusan, bəri gəl,
Çinar altda məxmər çay iç, bir dincəl.
Xurşudbanu gülümsədi, əl etdi,
Faytondan düşərək yaxına getdi.
Xoş sözlərdən yorğunluğu sovuşdu,
Hal- əhvalı, vəziyyəti soruşdu:
Qarı dedi: Allahımdan razıyam,
Xan sağ olsun, qulluğunda hazıram!
Kasıb qarı öz dərdini unutdu,
Əydi başın, bir anlığa duruxdu.
Həssas şair, dərdi gözdən oxudu,
Anladı ki, ehtiyacı lap çoxdu.
Xan Qızı çay içib, söhbət eylədi,
Çox maraqlı, əhvalatlar söylədi…

ÜRƏKDƏN TƏBRİK EDİRİK!

Bu gün qohumum, sinif yoldaşım və dostum Ramizin doğum günüdür. Ramiz Tahirov Zəngəzur mahalının Qafan Rayonunun Kurud kəndində doğulub. Orta məktəbi Gığı kəndində başa vurub. Ali təhsilli, peşəkar inşaatçıdır. Uzun müddət böyük tikinti trestinə rəhbərlik edib. Ramizin elə xasiyyəti var ki, istər
oxuduğu məktəblərdə, istərsə işlədiyi kollektivlərdə, istərsə də yaşadığı məhəllələrdə yalnız dostlar qazanıb. Çünki Ramizin mayası xeyirxahlıqdan yoğrulub. Budur səhərin gözü açılandan sinif yoldaşlarının təbrikləri başlayıb.
Xatırladım ki, Ramiz Tahirov Gığı kənd orta məktəbini 1975-ci ildə bitirib.


Elə ona görə də 1975-ci ilin məzunlarının sevimlisidir. Ramiz əzizim, səni təbrik edirik, sağlam ömür, firavan həyat arzulayırıq. Arzu edirik ki, gəncliyində çəkdiyin çətinliklər, vətən həsrəti geridə qalsın! Ahıl çağlarını ürəyincə yaşaya biləsən! Biz də şirin söhbətlərini dinləyə-dinləyə yol yoldaşın olaq. Səni öpüb, bağrımıza basırıq.

Hörmətlə: Gığı məktəbinin 1975-ci il məzunları adından Tamxil Ziyəddinoğlu