Tariximizin varlıq qaynağı: Naxçıvan


Türk dünyasının qədim yaşayış məskəni olan Naxçıvan dövlətçilik ənənələrimizin pərvəriş tapdığı, şanlı tariximizin formalaşdığı, ən nəhayət müasir və müstəqil Azərbaycanın pərvərişləndiyi tarixi diyardır. Atabəylər dövlətinin paytaxtı, Səfəvilər dövründə bəylərbəyliyi, eyni zamanda xanlıq kimi, həmçinin də Çar Rusiyasının tərkibində Naxçıvan mahalı olaraq öz dövlətçilik ənənələrini daim yaşatmış, mənəvi gücünü heç vaxt itirməmişdir.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 23 aylıq fəaliyyəti dövründə daşnaklar İrəvan, Qarabağ və Naxçıvan bölgələrində əliyalın azərbaycanlı əhaliyə divan tuturdu. Bununla belə, erməni silahlı quldur dəstələri qədim Azərbaycan torpağı - Naxçıvana olan ərazi iddialarından əl çəkmirdilər. Hər çirkin vəchlə çalışırdılar ki, bu ərazi Ermənistana birləşdirilsin. Ancaq Naxçıvan əhalisinin mərdliyi, həmçinin Əmir bəy Nərimanbəyovun başçılıq etdiyi Araz-Türk Respublikasının möhtəşəm fəaliyyətinin nəticəsi olaraq düşmənin çirkin niyyəti baş tutmadı. Azərbaycanda sovet hakimiyyəti qurulandan sonra da ermənilər Naxçıvana olan sərsəm iddialarından əl çəkmədi. Bu dəfə Xalq Ədliyyə Komissarı olan Behbud ağa Şahtaxtinski Naxçıvanın Ermənistana verilməsi təşəbbüsünün əleyhinə çıxış edərək, apardığı haqq mübarizəsində bir addım belə geri çəkilmədi.
Şahtaxtinskinin RSFSR Xalq Komissarlar Sovetinin sədri V. Leninə yazdığı məktublar, referendumda əhalinin doxsan faizinin Navçıvanın Azərbaycan tərkibində qalmasına səs verməsi həmin dövrün olduqca çətin və taleyüklü məsələsi idi. Behbud ağa Şahtaxtinskinin Moskva və Qars kimi əhəmiyyətli müqavilələr zamanı fəal iştirakı isə danılmaz və qürurlu həqiqət səlnaməsini təşkil edir. Yeri gəlmişkən qeyd etməliyik ki, müasir və müstəqil Azərbaycanın memarı Heydər Əliyev Qars müqaviləsinin tarixi və həyati əhəmiyyətini yüksək qiymətləndirmişdir. Qədirbilən Naxçıvan xalqı hər zaman dəyərli övladlarını uca tutmuş, milli dəyərlərinə sadiq qalmışdır. Naxçıvan Muxtar Respublikasında Behbud ağa Şahtaxtinskinin xalq qarşısında xidmətlərini nəzərə alaraq 2011-ci ildə görkəmli dövlət xadiminin 130 illik yubileyi keçirilmişdir.
Tarixin yadigarı olan qədim Naxçıvan əsrlər boyu əzəli sakinlərinin mərdliyi, tarixi şəxsiyyətlərinin şücaəti hesabına öz varlığını ləyaqətlə qorumuşdur. Ulu Rəhbər Heydər Əliyevin hər iki hakimiyyəti dövründə Naxçıvan da daxil olmaqla, məmləkətimizin həm tarixində, həm də taleyində yeni səhifələr açılmış, yurdun səmaları üzərindən qara buludlar çəkilmişdir. Heydər Əliyev siyasi fəaliyyətinin bütün dönəmlərində xalqın yanında oldu. Naxçıvanın mərd insanları ilə baş tutan tarixi görüşlərin birində isə Heydər Əliyev böyük qürurla: "Naxçıvan Azərbaycan xalqı üçün dahi insanlar yetirib: - söyləmişdir. Bu böyük həqiqətin ən böyük reallığı, gerçəkliyi isə Heydər Əliyevin özüdür. Çünki Ümummilli Lider nəinki Naxçıvan və Azərbaycan üçün, eləcə də dünya tarixində öz çəkisi olan tarixi bir şəxsiyyət idi.
Dahilərdən biri deyir ki, dünya tarixində ən böyük hünər və qəhrəmanlıqlar vətən naminə edilib. Bu mənada Ulu Öndər öz xalqını, Vətənini boşluğa düşməyə, yadların küləyində sovrulmağa qoymadı. Məlum ki, Heydər Əliyev 1987 - ci ildə Sovet İttifaqı rəhbərliyindən məqsədli şəkildə uzaqlaşdırıldı. Buna baxmayaraq Heydər Əliyev Sovet hakimiyyətini, ona rəhbərlik edən işbazların xain əməllərini ifşa edir, çəkinmədən haqq sözünü deyirdi. Talehin və tarixin gedişatı Ulu Öndəri mərdlər, ərənlər diyarı Naxçıvana gətirdi. "İnsana yalnız əməllərinə deyil, səylərinə görə də qiymət verilməlidir”.
İllərin çətinliyi, dövrün ağırlığı, sapı özümüzdən olan baltaların xain əməlləri, xaricdən edilən basqılara baxmayaraq, Ulu Öndər Heydər Əliyev yenə də bütün əməlləri, cəhdlərilə Azərbaycana müstəqillik qazandırmaq, xalqı azadlığa çıxarmaqdan ibarət oldu. O zamanlar bəzi sapı özümüzdən olan xainlər və ermənilər Heydər Əliyevin Naxçıvanda olan büstünü dağıtmaq istədilər. Ancaq Naxçıvan - Nehrəm camaatı büst qarşısında günlərlə növbə çəkərək, bu xain əməlin qarşısını aldılar. Nehrəm 1989 - cu ilin soyuq dekabr ayında, həm də ən qaynar mərkəzə çevrildi. Beləki, blokada şəraitində yaşayan Naxçıvan camaatı heç bir kömək görmədən, bir-birindən didərgin düşən Güney və Qüzey Azərbaycanın qovuşmasına vəsilə oldu. Cənubi Azərbaycanla bizi ayıran tikanlı məftillər naxçıvanlıların mərdliyi, əhdlərindən dönməzliyi sayəsində söküldü, uzun illərin həsrətinə son qoyuldu. Sovet hakimiyyətinin qılıncının iti kəsdiyi bir vaxtda Naxçıvan MSSR-in deputatı Heydər Əliyevin qətiyyətilə Naxçıvan "Sovet Sosialist" ifadəsindən imtina etdi: Ali Sovet ifadəsini Ali Məclis birləşməsi əvəzlədi. Ən qürurverici məqam Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin üçrəngli bayrağının Naxçıvan Ali Məclisində dalğalanması oldu. Çox keçmədi ki, görkəmli dövlət xadimi Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi 1991-ci il dekabrın 31-ni altı bəndlik qərarla “Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəylik Günü” olaraq elan etdi.
Otuz ildir ki, dünya azərbaycanlılarının ürəyi Naxçıvanda eyni anda döyünür. Həmin dönəmdə tarixin daş yaddaşında bütövləşən tarixi hadisə baş verdi. Bu, iblisin ümidsizləşməsi, dostun sonsuz qürur yaşayacağı Araz çayı üzərində inşa edilmiş "Ümid körpüsünün" açılışı idi. Həmin gündə Heydər Əliyev körpünün tarixi əhəmiyyəti haqqında demişdir: “Belə bir körpü tikmək bizim bir azərbaycanlı kimi, şəxsən mənim on illərlə qəlbimdə olan arzu idi. Bu fikir mənim qəlbimdə on illərlə yaşayırdı. Mən özümü xoşbəxt hesab edirəm ki, gördüyüm bütün başqa işlərlə bərabər, o ümid, həsrət körpüsünün qısa müddətdə tikilməsinin, yaranmasının təşəbbüskarı oldum”.
Böyük qətiyyətlə deyə bilərik ki, Naxçıvan diyarı milli ruhun oyanışı, azərbaycançılıq ideologiyasının möhkəmləndiyi, varlıq qaynağı olan ümidimizin və ən nəhayət bugünki müasir və müstəqil Azərbaycanın yaranma rüşeymi olaraq, hər bir azərbaycanlının müqəddəs yurd yerinə çevrildi. Millətlə dövlət arasında olan sarsılmaz bağlılığa, milli ruha görə Heydər Əliyev böyüklüyünə minnətdarıq. Çünki 30 il bundan öncə Naxçıvanda dalğalanan Azərbaycan bayrağı bu gün işğaldan azad olunmuş Vətən torpaqlarının ən uca zirvəsində dalğalanır.


Nərmin ZAHİDLİ

BDU Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi