Vidadi Mustafa QARABAĞI AZAD ETMƏK ÜÇÜN İRANDA nicat axtaranlara istinadla yazır:
Çoxları bilmir ki, Qarabağı azad etmək üçün iki qeyri-hökumət təşkiatı yaradılıb.
1.QARABAĞ İSLAM MÜQABİMƏTİ TƏŞKİLATI ( Rövşən Əhmədli);
2.QARABAĞ AZADLIQ TƏŞKİLATI (Akif Nağı).
Bunların Qarabağı azad etmək sahəsində gördükləri ən böyük işlərdən biri son illərdə Şuşanın işğalı gününü İranda (Cənubi Azərbaycanda) əsasən “Qarabağ İslam torpağı” adlı elmi konfrans və görüşlər keçirməklə yad etməkdir. Belə görüşlərdən biri 2016-cı ilin may ayında Təbriz universitetində baş tutmuşdur. Həmin görüşlərdə müxalifətçi siyasilər, o cümlədən “Vəhdət” partiyasının sədri, Milli Məclisin deputatı Tahir Kərimli, “Ədalət” partiyasının sədri İlyas İsmayılov, siyasi məsələlər üzrə ekspert Zərdüşt Əlizadə, yuxarıda adı çəkilən qeyri-hökumət təşkilatlarının sədrləri və eyni zamanda “Qarabağ İslam Müqaviməti təşkilatı”nın üzvü Məhəmməd Cəbrayılov iştirak edirdilər. İran tərəfindən Təbriz universitetinin professor-müəllim heyətindən əsasən antiazərbaycan, antimilli yönümlü insanlar, məsələn antimilli-mədəni institut olan “Aran” Mədəniyyət araşdırma müəssisəsinin direktoru, istefada olan bir general və ...(tələbələrin həmin tədbirdə olmaları barədə əldə dəqiq məlumat yoxdur) iştirak edirdilər.
Yerli saytlarda verilən hesabatlarda bizdən İrandan “kömək almağa” gedənlərin nə dediyi haqqında ətraflı məlumat verilmir, amma sözdə Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıdığı üçün İran adına təşəkkürləri və s. qeyd edilir. İran tərəfi isə Azərbaycanın o zamankı və indiki iqtidarını açıq və üstüörtülü şəkildə gen-bol tənqid edir, İranın müharibə illərində Azərbaycana hərtərəfli yardımlarından ağız dolusu danışılır, İranın Ermənistanla münasibətləri barədə isə heç nə qeyd olunmur. Tədbirin İranda, özü də həvəslə keçirilməsi göstərir ki, İran həmin toplantıdan təbliğati məqsəd üçün uğurla istifadə edir.
Əslində İran ilk növbədə Cənubi Azərbaycanda milli fəallar arasında İranın Ermənistana geniş yardım göstərməsi səbəbindən İran hakimiyyətinə qarşı yaranmış neqativ münasibəti aradan qaldırmağa çalışır. “Qarabağ İslam torpağı” adlı konfranslar da həmin işdə mühüm vasitədir. Belə məclislərdə Azərbaycan Respublikasından müəyyən rəsmi və qeyri-rəsmi statuslu şəxslərin iştirak etməsi və İran tərəfindən çıxış edənlərin sözlərini təsdiqləməsi İranın öz qarşısına qoyduğu məqsədə çatmasına az da olsa kömək edir. Azərbaycan tərəfindən belə görüşlərdə iştirak edənlərin əldə etdiyi nailiyyətin nədən ibarət olduğunu yalnız iştirakçıların özləri bilə bilərlər.
Bu günlərdə məlum “ANAJ “ saytı siyasi ekspert kimi təqdim etdiyi Zərdüşt Əlizadə ilə Birinci Qarabağ müharibəsi zamanı İranın Azərbaycana yardımları barədə söhbətin qısa xülasəsini verib. Biz Z.Əlizadənin sözlərinin təhrif edilib edilməmısi haqqında bir söz deyə bilmərik.
Hər halda bu müsahibədə Z.Əlizadənin dilindən İranın Azərbaycana yardımı haqqında yuxarıda adı çəkilən elmi konfranslarda və digər görüşlərdə formalaşdırılan fikirlər bir daha təkrar olunub. Müsahibənin mətnində onun Qarabağ məsələsinin guya o zamankı (1993-dən sonra) iqtidarın həll etmək istəməmısi haqqında iddiası da yer alıb. Z.Əlizadənin dilindən artıq demək olar ki, hamıya bəlli və bəzi bəlli olmayan və ona görə doğruluğu haqqında mütəxəssislərin rəy bildirməsinə ehtiyac olan fikirlər də səsləındirilib. Məlum faktlar İranın bir neçə generalının hərbi müşavir kimi qısa müddətə Azərbaycanda fəaliyyət göstərməsi, iranlı “könüllülər”in döyüş bölgələrində olması, Azərbaycanın silah təchizatında İranın iştirak etməsi və ən mühümü çox saylı qaçqın kütləsinə uzun müddət humanitar yardım göstərməsidir.
“Könülülər”ə gəlincə, demək lazımdır ki, İran dövlətinin təşkilatçılığı və icazəsi olmadan heç kim harasa könüllü gedə bilməz. Həmin könüllülər “Sepah”ın ehtiyat hissəsi sayılan və “Bəsic” (hərbi səfərbərlik) adlanan, xaricdə militant və ya xalq qoşunları kimi qeyd edilən qurumun üzvləri idilər.
Könüllü gəlmək istəyən çox idi, lakin Azərbaycana gələnlər də könüllülər deyildi. Onlar bir neçə missiya yerinə yetirə bilərdilər. Onların sayı 20-30 nəfər olmuşdur. Təsadüfi deyil ki, Azərbaycana hərbi müşavir kimi ordu generalları deyil, əsas funksiyası daxildə dinin və ruhanilərin hakimiyyətini qorumaq, xaricdə müxtəlif üsul və vasitələrlə inqilab ixracı ilə məşğul olmaq olan Sepah generalları göndərilmişdi. Silah təchizatına gəlincə isə demək lazımdır ki, İran Azərbaycanı Zərdüşt Əlizadəniin dediyi kimi, silahla təmin etməyib, sadəcə olaraq neçə milyonluq silah satıbdır.
Hər halda, Azərbaycan da dəfələrlə İran tərəfinə həmin illərdə göstərdiyi yardımlar üçün müxtəlif səviyyələrdə minnətdarlıq ifadə etmişdir. İran tərəfi isə bunun daim təkrar olunmasını istəyir.
Yoxlanılmasına ehtiyac olan və Z.Əlizadənin dilndən səsləndirilən fikir ondan ibarətdir ki, Qarabağ müharibəsi zamanı hərbi əməliyyatlarda İranın “xüsusi qüvvələri” iştirak edib və onlar Horadiz qəsəbəsinin azad edilməsində xüsusi rol oynayıblar. Mətnə istinadən Zərdüşt Əlizadənin İran-Ermənistan münasibətlərinin həmin illərdəki vəziyyəti haqqında dediyindən belə məlum olur ki, İran Ermənistanla əlaqələri çox gec, hətta 1993-cü ildən sonra qurmuşdur.
Yaxşı olardı ki, Z.Əliuzadə həmin materiala münasibət bildirib onun adından nəyin düz yazıldığı, nəyin təhrif olunduğu haqqında məlumat verəydi.
Z.Əlizadəni savadlı, hadisələrə obyektiv yanaşma sərgiləməyə səy göstərən, lakin İranpərəst mövqeyi ilə həmin obyektivliyinə gölgə salan bir siyasi ekspert kimi tanıyanlar çoxdur.
İran rejimi haqqında da obyektiv fikir yürütməyə çalışan Z.Əlizadə, əgər səhv etmiriksə, bir dəfə də olsa, Cənubi azərbaycanlıların İranın Əsas qanunu ilə nəzərdə tutulmuş hüquqlarının təmin edilməməsinə bu və ya digər şəkildə nəinki etiraz etməyib, hətta heç təəcüblənməyibdir də. Özlərini siyasətçi, ziyalı hesab edən bir çox şəxslər, nədənsə İrandan söz düşəndə orada azərbaycanlıların qanuni hüquqlarından danışmağı belə özləri üçün yasaq, bəlkə də zərərli hesab edirlər.
Hər hansı bir insan və ya bəlli bir ekspert istənilən hadisəyə münasibətdə hamıya obyektiv, ədalətli mövqe sərgiləməyə çalışır. Bəzi məsələləri, xüsusən də mənsub olduğun xalqın qanuni hüquqlarının pozulduğunu görməzliyə vurduqda, obyektivlik iddiası üzərinə gölgə salınmış olur. Belə olduqda danışanın, yazanın istənilən məsələ haqqında irəli sürdüyü fikrə şübhə ilə yanaşılır.
Bir sözlə, bəzilərinin obyektivliyi üçün məhək daşı İran rejiminin etnik-milli münasibətlər sahəsində yeritdiyi siyasətə münasibətindən ibarətdir.
İran İslam Respublikasının milli, etnik münasibətlər sahəsində siyasətinə yalnız bir prizmadan baxmaq və görünənləri şişirdilmiş şəkildə təqdim etmək obyektivlik və ədalətdən uzaqdır.
Vidadi Mustafa
Redaksiyadan: Adı çəkilən ictimaiyyətçi və siyasətçilər yazıdakı fikirlərə münasibət bildirmək istəsələr, məmnuniyyətlə yer ayırarıq.