17 Oktyabr - Füzuli şəhəri günüdür

Füzuli rayonu Azərbaycanın ən iri yaşayış məskənlərindən biridir. Rayonun əsası 1827-ci ildə qoyulmuşdur. Qarabulaq adlanan yaşayış məskəninin əsasında 1930-cu ildə rayon təşkil olunmuş və Qaryagin adlandırılmışdır. 1959-cu ilin aprelində böyük Azərbaycan şairi Məhəmməd Füzulinin anadan olmasının 400 illiyi şərəfinə Qaryagin rayonunun adı dəyişərək Füzuli rayonu adlandırılmışdır.
Füzuli rayonu işğaldan əvvəl tarixi-dini abidələrlə, xüsusən də türbələrlə zəngin bir ərazi olmuşdur. Rayonda mövcud olan abidələr sırasına Babı kəndində yerləşən səkkizguşəli Şeyx Babi Yaqub (XIII əsr) türbəsini, Aşağı Veysəlli kəndində XIV əsrə aid Mirəli türbəsini, Əhmədalılar kəndində orta əsr qəbiristanlığının ərazisində sənduqə formalı qəbirdaşının üzərindəki türbəni, XIX əsrin Cəlil türbəsini aid etmək olar.
23 avqust 1993-cü il tarixində Füzuli şəhəri və rayonun böyük hissəsi erməni silahlı qüvvələri tərəfindən işğal olunmuşdur. Erməni işğalçıları ilə mübarizədə rayon sakinlərindən 400 nəfərədək müharibə əlili, 663 nəfər şəhid olmuşdur, 181 nəfər əsir və itkin düşmüşdür.
Lakin, hələ müharibədən əvvəl 5 yanvar 1994-cü il tarixdə Azərbaycanın igid, vətənpərvər oğulları Füzuli rayonunun 22 yaşayış məntəqəsini işğaldan azad etmişlər. Rayonunun digər əraziləri - Qoçəhmədli, Çimən, Cuvarlı, Pirəhmədli, Musabəyli, İşıqlı, Dədəli kəndləri və Füzuli şəhəri şanlı Ordumuz tərəfindən 17 oktyabr 2020-ci il tarixində işğaldan azad edilmişdir.
Vətən müharibəsi zamanı ən ağır döyüşlər demək olar ki, Füzuli uğrunda olmuşdur. Füzulinin təmas xəttində yerləşən bir neçə müdafiə xəttinin yarılması Azərbaycana strateji üstünlüklər vermişdir. 30 il ərzində düşmən təmas xəttində möhkəm istehkam qurmuşdu. Bütün bunlara baxmayaraq Füzuli uğrunda döyüşlərdə Ordumuzun şücaəti qarşısında düşmən duruş gətirə bilmədi. Erməni əsgərləri silahlarını yerə qoyub qaçdılar.
Azərbaycan Ordusu 44 günlük müharibədə qalib gəldi. Öz torpaqlarını 30 illik işğaldan azad etdi, erməni tapdağından təmizlədi. Lakin mənfur düşmən geri çəkilərkən Füzuli rayonunun ərazisinə yüz mindən çox mina basdırıb. Müharibənin qanunlarına görə isə müharibə bitdikdən sonra basdırılan minaların xəritəsi təqdim edilməlidir. Lakin Ermənistan tərəfi bu xəritəni təqdim etmək fikrində deyil, bu da qaçqın və köçkünlərimizin doğma yurd yerlərinə qayıtmasını ləngidir. Rəsmi İrəvan törətdiyi vandalizm aktları və hərbi cinayətlərinə görə məsuliyyət daşımalıdır. Erməni hərbi birləşmələrinin təxribatı nəticəsində mülki əhaliyə, dövlət əmlakına, infrastruktur obyektlərinə, habelə sahibkarlıq subyektlərinə dəyən ziyanın qiymətləndirilməsi üçün bütün lazımi tədbirlər görülür.
Füzulidə isə genişmiqyaslı tikinti bərpa işləri aparılır. Prezident İlham Əliyevin tapşırığına əsasən rayon yenidən qurulur və infrastrukturun bərpası istiqamətində irimiqyaslı işlər həyata keçirilir. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti 2023-cü il 18 martda “Füzuli şəhərinin 2040-cı ilədək inkişafına dair Baş planı”nı təsdiq etmişdir.
2023-cü il avqustun 18-dən etibarən Füzuli şəhərinə keçmiş məcburi köçkünlərin qayıdışı başlanmışdır və bu proses artan templə davam edir. Rayona ilkin mərhələdə 144 ailə köçürülüb. Həmin ailələr indiyədək Bakı və Sumqayıt şəhərlərində, Abşeron rayonu ərazisində müvəqqəti məskunlaşma yerlərində çətin şəraitdə yaşayan ailələrdir.
Respublikanın müxtəlif ərazilərində yataqxana, sanatoriya, pioner düşərgəsi, yarımçıq tikililər və inzibati binalarda müvəqqəti məskunlaşmış ailələrdən ibarət növbəti köç karvanı 2024-cü il yanvarın 24-də Bakı şəhərinin Qaradağ rayonundan Füzuli şəhərinə yola salınıb. Bu vaxta kimi Füzuliyə 824 ailə (3141 nəfər) köçürülüb. Böyük Qayıdış Proqramının birinci mərhələsində - 2026-cı ilin sonunda 22 min insan Füzuli rayonunda yaşayacaq, bütövlükdə isə Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda 140 min insan yaşayacaq.
Prezident İlham Əliyevin 31 iyul2023-cü il tarixli Sərəncamı ilə Azərbaycan Respublikasının işğaldan azad edilmiş əraziləri üzrə şəhər günləri təsis edilmişdir. Sərəncama əsasən 17 oktyabr Füzuli şəhəri günü kimi müəyyən olub. Sevinirik ki, övladlarımızın işğaldan azad etdikləri rayonlarda artıq həyat qaynayır.

Abdulla MƏMMƏDOV,
Şəhid İlkin Məmmədovun atası, Abşeron rayon sakini

Odlar Yurdu Universitetində əcnəbi tələbələr üçün "Miqrasiya qaydaları"adlı tədbir keçirilib

QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə yardımı,"Miqrasiya Sahəsinin İnkişafı"ictimai birliyinin təşkilatçılığı ilə "Azərbaycanda təhsil alan əcnəbi tələbələr arasında miqrasiya qaydaları,tibbi əlçatanlıq və ölkə tanıtımı mövzularında maarifləndirmə" layihəsi çərçivəsində keçirilən tədbirdə ilk çıxış edən Elmi işlər və keyfiyyət təminatı üzrə prorektor Fəxrəddin Məmmədov, tədbir iştirakçılarını universitet rəhbərliyi adından salamladı, universitetdə tələbələr üçün yaradılan şəraitdən danışdı və Dövlət Miqrasiya Xidməti əməkdaşlarının əcnəbi tələbələrlə görüşlərinin əhəmiyyətli olduğunu qeyd etdi.
Layihə rəhbəri, DMX yanında ictimai şuranın üzvü Vidadi Fətullayev, universitetlərimizdə təhsil almaq üçün gələn xarici ölkə vətəndaşlarının sayının ildən-ilə artdığını dedi, bu sahədə ali məktəblərin və aidiyyatı dövlət qurumlarının birgə atdıqları addımlardan,əcnəbi tələbələrin ölkəmizdə tibbi xidmətlərdən istifadə imkanlarından ətraflı bəhs etdi və tədbirin keçirilməsinə dəstək olan Dövlət Miqrasiya Xidməti, QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Agentliyi və Odlar Yurdu Universitetinin rəhbərliklərinə minnətdarlıqlarını bildirdi.
Dövlət Miqrasiya Xidmətinin Miqrasiya siyasəti və hüquqi təminat baş idarəsinin Hüquqi təminat idarəsinin rəis müavini Xəyalə Abbasova, mövcud miqrasiya qaydaları və hüquqpozmalar barədə tədbir iştirakçılarına geniş məlumat verdi.

Tədbirdə iştirak edən əcnəbi tələbələri maraqlandıran suallar, Miqrasiya nəzarəti baş idarəsinin baş inspektoru Xəyalə İsmayılova, Miqrasiya proseslərinin tənzimləmə baş idarəsinin inspektoru Müşfiq Ramazanov və Miqrasiya proseslərinin təhlili və informasiya təminatı baş idarəsinin inspektoru Ayxan Rzayev tərəfindən ətraflı cavablandırıldı və izahatlar verildi.

Vidadi Fətullayev
"Miqrasiya Sahəsinin İnkişafı"ictimai birliyinin sədri

Tərtərdə mili-mənəvi dəyərlərin aşılanması ilə bağlı maarifləndirici tədbir keçirilib - FOTOLAR

“Uşaqların Gələcəyi Naminə” İctimai Birliyi Azərbaycan Respublikasının QHT-lərə Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə "Mili-mənəvi dəyərlərin aşılanmasında məktəb və ailənin rolu" adlı layihəsi çərçivəsində növbəti tədbirini Tərtər Şəhər 2 Saylı Məktəb-liseydə keçirib.

QHT.az xəbər verir ki, ənənəvi olaraq tədbir Azərbaycan dövlət himninin səslənməsi və ardınca şəhidlərimizin xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla anıldıqdan sonra başlayıb. Daha sonra QHT sədri Könül Quliyeva tədbir iştirakçılarına layihə haqqında məlumat verib. Qeyd edib ki, bizə elmi və hikməti öyrədən əziz müəllimlərimiz, doğma məktəbimizdir. Peşəsinin vurğunu olan və gənc nəslin maariflənməsinə, azad fikirli, geniş dünyagörüşünə malik, onların hər işdə bacarıqlı və qabiliyyətli olmalarına, xüsusən də cəmiyyətdəki rolunun önə çəkilməsinə daima dəstək verən bizim dəyərli müəllimlərimizdir. Ailə isə fərdin həm fiziki, həm mənəvi cəhətdən formalaşması üçün vacib insitutdur:

“Uşaqların dəyərlər sisteminin yaranmasında, dünyagörüşünün təməlinin qoyulmasında, sosiallaşmasında, insana, vətənə, tarixə və mədəni irslərə münasibətinin formslaşmaslnda ailə mühitinin ciddi rolu var. Gələcəyimiz olan uşaqların nümunəvi vətəndaş kimi yetişməsi hər birimizin qarşısında duran mühüm şərtlərdən biridir. Deməli, cəmiyyətin yaratdığı mədəniyyət valideynlərin yaratdığı əməyin məhsuludur. Biz onlara dirənişliyi və möhkəmliyi öyrətməliyik. Çalışqanlığı və əməksevərliyi, sərbəstliyi və müstəqilliyi öyrətməliyik. İntellektual inkişafını təmin etməklə düşünməyi öyrətməliyik. Ən əsası əxlaqi xarakterlərinin inkişafına xüsusi diqqət yetirməliyik”.

Daha sonra Tərtər Şəhər 2 Saylı Məktəb-liseyin direktoru Gülarə Ələkbərova, Tərtər rayon İcra Hakimiyyəti başçısı aparatında Böyük məsləhətçi-Yetkinlik yaşına çatmayanların işləri və hüquqlarının müdafiəsi üzrə komisyanın məsul katibi Rəvan Həsənov, Milli Mədəniyyətin Təbliği İB-nin sədri Jalə Cəfərova, dil, ədəbiyyat müəllimələri Gülçöhrə Kərimova, Məhbubə Əzizova və liseyin şagirdləri, tədbirdə iştirak edən valideynlər də çıxış edərək fikir və təkliflərini bildiriblər. Onlar qeyd ediblər ki, gənclərin milli-mənəvi dəyərlərin aşılanması ruhunda təhsil almaları və bu istiqamətdə maarifləndirici tədbirlərin keçirilməsi zamanın tələbidir.

Sonda tədbir iştirakçılarının çoxsaylı sualları cavablandırılıb, mövzu ilə bağlı səsləndirilən fikir və təkliflər sistemləşdirilib.

Salyanda “Qərbi azərbaycanlıların yurd həsrəti: Salyana deportasiya” adlı tədbir keçirilib - FOTOLAR

Oktyabrın 14-də Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə yardımı ilə “Müvəkkil Hüquq Mərkəzi” İctimai Birliyi tərəfindən icra olunan “Qərbi azərbaycanlıların yurd həsrəti: Salyana deportasiya” layihəsi çərçivəsində Salyan Rayon Mərkəzləşdirilmiş Kitabxanasında tədbir təşkil olunub.
QHT.az xəbər verir ki, tədbirdə layihə çərçivəsində hazırlanmış tədqiqatçı-hüquqşünas Səməd Vəkilovun “Qərbi Azərbaycandan Deportasiyanın tarixi və hüquqi aspektləri: Salyana köçürülmə (1948–1953)” adlı kitabının təqdimatı keçirilib.
Layihə rəhbəri və kitabın müəllifi Səməd Vəkilov çıxış edərək bildirib ki, nəşrdə 1948–1953-cü illərdə Qərbi Azərbaycanda yaşayan azərbaycanlılara qarşı həyata keçirilmiş deportasiyanın tarixi və hüquqi tərəfləri təhlil olunur. Kitabda deportasiyaya məruz qalan insanların Salyanın Qarabağlı, Yeni Uluxanlı, Qaraçala, Xalac, Yolüstü və digər kəndlərdə məskunlaşdırılması, ağır həyat şəraiti, insan talelərinə təsir edən hadisələr, şəxsi hekayələr və bioqrafik məlumatlar geniş şəkildə təqdim olunur.
Tədbirdə yerli ictimaiyyət nümayəndələri, QHT rəhbərləri, ziyalılar və gənclər iştirak ediblər. Çıxışlarda Qərbi azərbaycanlıların deportasiyasının tarixi ədalətsizliyinə diqqət çəkilib, bu mövzuda elmi araşdırmaların və maarifləndirmə fəaliyyətlərinin davam etdirilməsinin vacibliyi vurğulanıb.
Salyan Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin direktoru Səidə Əliyeva tədbirin məhz Salyanda keçirilməsinin rəmzi əhəmiyyət daşıdığını vurğulayaraq, bu cür təşəbbüslərin tarixi yaddaşın qorunmasına və cəmiyyətin maarifləndirilməsinə xidmət etdiyini qeyd edib.
Tədqiqatçı tarixçi Sahib Həsənov deportasiyanın tarixi aspektlərinə toxunaraq, hadisələrin həmin dövrün sosial-siyasi konteksti ilə əlaqəsini izah edib.
Heydər Əliyev Mərkəzinin direktoru Nübar Bayramova Qərbi Azərbaycanla bağlı maarifləndirici layihələrin gənc nəsildə milli dəyərlərə və Vətən sevgisinə marağı artırdığını bildirib.
Salyan rayonunun axundu, Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin Qazilər Şurasının üzvü Hacı Hüsnü Həsənov Dərələyəz mahalı ilə bağlı xatirələrini bölüşüb.
Şirvan-Salyan Regional Mədəniyyəd İdarəsinin Salyan üzrə nümayəndəsi Şamxal Əhmədov nəşr olunan kitaba görə müəllifə öz təşəkürunu bildirdi.
Həkim Afət Ələkbərov xatirələrini bölüşdü.
Behbud Feyruz oğlu Əhmədov Qərbi Azərbaycanla bağlı uşaqlıq xatirələrini, AYB Muğan bölməsinin rəhbəri Nəbi İbrahimov isə professor Həsən Mirzəyev haqqında fikirlərini ifadə edib.
Şair Nurlan Fərzəliyev də Qərbi Azərbaycandan olan ziyalı kimi öz düşüncələrini bölüşüb.
Qeyd edək ki, kitabın baş məsləhətçiləri Milli Məclisin Təbii Ehtiyatlar Komitəsinin sədri, dosent Sadiq Qurbanov, ADPU-nun prorektoru, professor Mahirə Hüseynova, elmi redaktoru dövlət mükafatı laureatı, tarix üzrə fəlsəfə doktoru Nazim Mustafa, redaktorları Cəsarət Hüseynzadə və Telman İbrahimov, rəyçiləri isə ADPU-nun Qərbi Azərbaycan Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri, tarix üzrə fəlsəfə doktoru Leyla Calalova və həmin mərkəzin baş mütəxəssisi Möhübbət Məmmədovdur.

Energetik-alim Tahir Cəfərov kitablarını Prezident Kitabxanasına hədiyyə edib

Prezident Kitabxanasında alimlər, ziyalılar və ictimai xadimlərlə görüşlər bir ənənəyə çevrilib. Beynəlxalq Ekoenergetika Akademiyasının professoru, texniki elmlər üzrə doktor, professor Tahir Cəfərov Prezident Kitabxanasının qonağı olub, görülən işlərlə tanış olub və kitablarını Kitabxana fonduna hədiyyə edib.
Tahir Cəfərov Azərbaycan Neft və Kimya İnstitutunu mühəndis-elektromexanik ixtisası üzrə bitirdikdən sonra Mingəçevir Tikinti Trestinin Elektrik Quraşdırma İdarəsində usta, Mingəçevir SES-də kaskadın mühəndisi, Dövlət Enerji Nəzarət İdarəsinin Mingəçevir şəhər şöbəsinin rəisi, Mingəçevir Elektrik Şəbəkəsinin direktoru, Sənaye və Energetika Nazirliyində Energetika şöbəsinin müdiri, Alternativ və Bərpa Olunan Enerji Mənbələri üzrə Dövlət Agentliyinin tabeliyində olan “Azalternativenerji” MMC-nin baş energetiki vəzifələrində işləyib. Ölkənin energetika siyasətinin formalaşması və bu sahədə Avropa Direktivinə uyğun islahatların aparılması üzrə Avropa İttifaqının ekspertləri ilə birgə yeni qanun layihələrinin hazırlanmasında texniki direktor kimi iştirak edib. Hazırda “Azərişıq” ASC-nin Tədris Mərkəzində müasir texnologiyaların tətbiqi üzrə məsləhətçi vəzifəsində çalışır.

Professor Tahir Cəfərov “Bərpa Olunan Enerji Mənbələrinin Energetika Sisteminə inteqrasiyasında Hidroakkumulyasiya Elektrik Stansiyalarının rolu” (Bakı, 2013), “Elektroenergetika – varlıqla yoxluğun astanasında” (Bakı, 2015), “Smart market. Elektroenergetika - islahatlar və intellektual bazar” (Bakı, 2017), “Elektrik işığının qaranlıqları” (Bakı, 2025) kitablarının və energetika sisteminin fəaliyyət effektivliyinin artırılması, SES-lərin təhlükəsizliyi, müasir texnologiyaların energetikaya tətbiqi, bərpa olunan enerjidən istifadə və digər məsələrlə bağlı 50-yə yaxın məqalələrin və layihələrin müəllifidir.
Energetika sahəsində görkəmli alim həmçinin yuxarıda adları sadalanan kitablarının elektron versiyalarını da kitabxanaya təqdim edib.
Prezident Kitabxanasının direktoru, professor Afət Abbasova professor Tahir Cəfərova öz kitabları ilə kitabxana fondunu daha da zənginləşdirdyi üçün minnətdarlıq edib, ona elmi işlərində uğurlar arzulayıb.

Xocalının Təzəbinə

kəndinə növbəti köç oldu- FOTO

Oktyabrın 14-də Xocalı rayonunun daha bir kəndində sakinlərə yeni mənzillərin açarları təqdim olunub. Bu dəfə növbəti köç prosesi Təzəbinə kəndində baş tutub.
Xankəndi şəhərində, Ağdərə və Xocalı rayonlarında Bərpa, Tikinti və İdarəetmə Xidmətinin ictimaiyyətlə əlaqələr şöbəsindən verilən məlumata görə, kəndə 28 ailə olmaqla 123 nəfər köçürülüb. Sakinlərə bərpa edilən fərdi yaşayış evlərinin açarları təqdim edilib. Tədbirdə çıxış edən Xankəndi şəhərində, Ağdərə və Xocalı rayonlarında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin xüsusi nümayəndəsinin müavini Səbuhi Qəhrəmanov, sakinləri doğma yurda qayıdış münasibətilə təbrik edib və onların burda rahat yaşamaları üçün bütün zəruri sosial infrastrukturun yenidən qurulduğunu, kommunal xidmətlərin tam təmin olunduğunu deyib. Qeyd edək ki, bundan əvvəlki mərhələlərdə Təzəbinə kəndinə 56 ailə köçürülüb. Beləliklə, bugünkü köç də daxil olmaqla kənddə ümumilikdə 84 ailə məskunlaşıb.

Azərbaycan Prezidenti MDB Şurasının iclasında dostluq və əməkdaşlıq mesajları verdi

Oktyabrın 10-da Tacikistanın paytaxtı Düşənbədə keçirilən MDB Dövlət Başçıları Şurasının məhdud tərkibdə iclasında Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev çıxış edib. Dövlət başçısının nitqi qarşılıqlı dostluq, əməkdaşlıq və birliyin möhkəmləndirilməsi ruhunda səslənib. Prezident çıxışında Azərbaycan ilə Tacikistan arasında münasibətlərin yüksək səviyyəsini, MDB məkanında humanitar və mədəni əlaqələrin əhəmiyyətini, həmçinin Azərbaycanın son illərdə bu istiqamətdə həyata keçirdiyi təşəbbüsləri vurğulayıb.
Prezident İlham Əliyev çıxışının əvvəlində qardaş Tacikistan xalqını və Prezident Emoməli Rəhmonu ölkənin sosial-iqtisadi inkişafı, şəhərsalma sahəsində əldə etdiyi uğurlar münasibətilə təbrik edib. O bildirib ki, Düşənbəyə etdiyi səfərlər zamanı paytaxtın necə sürətlə dəyişdiyini, yeni binaların və müasir infrastrukturun yaradıldığını görmək Azərbaycan xalqını və dövlətini dost kimi sevindirir. “Düşənbənin ildən-ilə daha da gözəlləşdiyini müşahidə etmək məmnunluq doğurur” – deyə Prezident qeyd edib.
Dövlət başçısı vurğulayıb ki, Azərbaycan və Tacikistanı bir çox ortaq dəyərlər, tarixi və mədəni bağlar birləşdirir. Bu dostluq münasibətləri qarşılıqlı hörmət, etimad və dəstək prinsiplərinə əsaslanaraq, son illərdə daha da möhkəmlənib. Prezident İlham Əliyev bildirib ki, iki ölkə arasında həm siyasi, həm iqtisadi, həm də humanitar sahələrdə əməkdaşlıq getdikcə genişlənir və bu münasibətlər böyük inkişaf potensialına malikdir.
Prezident İlham Əliyev MDB məkanında humanitar əməkdaşlığın gücləndirilməsinin vacibliyini də diqqətə çatdırıb. O, Azərbaycanın Şərqi Zəngəzur bölgəsində yerləşən Laçın şəhərinin bu il MDB-nin mədəniyyət paytaxtı kimi seçilməsinə verdikləri dəstəyə görə bütün üzv dövlətlərin başçılarına təşəkkürünü ifadə edib. Prezident xatırladıb ki, bu ilin iyun ayında Laçında “MDB-nin mədəniyyət paytaxtı İli”nin açılış mərasimi yüksək səviyyədə keçirilib. Tədbir çərçivəsində qonaqlar Azərbaycanın qədim torpağının tarixini, zəngin mədəni irsini, həmçinin Laçının işğaldan azad edildikdən sonra keçdiyi bərpa və yenidənqurma yolunu yaxından müşahidə ediblər.
Dövlət başçısı vurğulayıb ki, 30 illik işğaldan tamamilə dağıdılmış Laçının qısa müddət ərzində müasir infrastrukturla təchiz olunmuş, abad və yaşayış üçün rahat şəhərə çevrilməsi Azərbaycanın gücünü, quruculuq əzmini və yenidənqurma potensialını nümayiş etdirir: “Bu gün Laçın təkcə Azərbaycanın deyil, bütün MDB məkanının mədəniyyət və dirçəliş simvollarından birinə çevrilib”.
Prezident çıxışında həmçinin birliyin həyatında önəmli hadisələrdən biri olan III MDB Oyunlarına da toxunub. O, bildirib ki, sentyabrın 28-dən oktyabrın 8-dək qədim Gəncə şəhərində və Azərbaycanın daha altı şəhərində – Qəbələ, Göygöl, Yevlax, Mingəçevir, Xankəndi və Şəkidə keçirilən oyunlar MDB ölkələri arasında dostluğun, əməkdaşlığın və qarşılıqlı anlaşmanın möhkəmlənməsinə mühüm töhfə verib.
Prezident İlham Əliyev qeyd edib ki, bu mötəbər yarışda 13 ölkədən, o cümlədən MDB üzvləri və qonaq dövlətlərdən 1600-dən çox idmançı iştirak edib. Oyunlar təkcə idman bayramı deyil, həm də xalqlar arasında birliyin, dostluğun və qarşılıqlı hörmətin təcəssümü olub. Dövlət başçısı vurğulayıb ki, bu kimi tədbirlər MDB məkanında əməkdaşlıq ruhunu gücləndirir, gənc nəsildə birlik, dostluq və həmrəylik dəyərlərini möhkəmləndirir. Bildirib ki, Azərbaycan bundan sonra da MDB çərçivəsində əməkdaşlığın genişləndirilməsinə, qarşılıqlı etimadın və bərabərhüquqlu münasibətlərin möhkəmləndirilməsinə sadiq qalacaq. O, regionda sülhün, sabitliyin və qarşılıqlı hörmətin təmin olunmasının birliyin əsas məqsədlərindən biri olduğunu vurğulayıb.
Dövlət başçısının çıxışı bir daha göstərdi ki, Azərbaycan MDB ailəsinin fəal və etibarlı üzvü olaraq, həm ikitərəfli, həm də çoxtərəfli formatlarda əməkdaşlığa mühüm töhfə verir və birliyin inkişafına daim dəstək göstərir.

Səkinə Abbasova,
Xırdalan şəhər 6 nömrəli tam orta ümumtəhsil məktəbinin direktoru

Nurlanə Məmmədova

Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru


“ARPAÇAYDAN XƏZƏRƏ”

KİTABININ POETİK FUNKSİYASI

Müasir ədəbiyyatda differensiallaşma prosesi inkişaf nöqteyi-nəzərindən çoxşaxəli bir istiqamətdə davam edir. Janrlarda və üslublarda eynilikdən fərqliliyə keçid cəhdi bu prosesə müsbət təsirini göstərməkdədir. Fərqlilik eyni mövzunu çatdırma bacarığında və üslubda, ədəbi simanın təxəyyül gücündə üzə çıxır. İqtisadi-coğrafi baxımdan bölgələrin fərqli strateji mövqeyi olduğu kimi ədəbiyyatda da ədəbi simaların xarakterik yaradıcılıq xüsusiyyətləri var. Xüsusilə, böyüyüb boya-başa çatdığı, havasını udduğu əraziyə sevgi və bu sevgini ifadə etmək istəyi günümüzün aktuallığını qoruyub saxladığı situasiyadır. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü İbrahim Yusifoğlunun yeni nəşr olunan “Arpaçaydan Xəzərə” kitabı bu duyğuların təcəssümü ilə zəngindir. Kitab 2025-ci ildə “Şirvannəşr”də işıq üzü görüb. Kitabdakı şeirlərdə insan mənəviyyatını məşğul edən düşüncələr, Vətən məfhumunun izahlı tərənnümü, payız təravətini xatırladan duyğular əks olunur.
İbrahim Yusifoğlunun şeirlərində insan hissləri təbiətin gözəlliyi ilə uyğunlaşdırılır. Bu harmoniya zamanı dərdin təbiətə təsirini tərənnüm edən şair insan dünyasını Allahın bəxş etdiyi nemətləri məhv etdiyi üçün günahlandırır, cəmiyyəti gözəlləşdirmək funksiyasını icra etməli olan insanın quduzlaşmış hissiyyatı ilə mübarizə aparır. Bir insan kimi dünyaya mənfi təsirini deyən şairin “bu dünya mənlik deyilmiş”, “bu həyat mənimlə yola getmədi”, “alışa bilmirəm mən bu yollara” fikri ilə müxaliflik yaradaraq cəmiyyətə uyğunlaşa bilməyən “çağdaş insan” obrazını oxucusuna çatdırır. Şair özgəliklərə alışmayıb, öz şəxsi varlığını üstün tutur.
Kitabda təzadların ahəngindən formalaşan şeirlər çoxdur. Kədər və sevinc, nikbinlik və pessimistlik, kövrək notlar və fərəhli hisslər bir-birini əvəzləyir. Bu cəhətdən xəstəxana şeirləri taleyin acı gərdişinə etiraz motivinə köklənir. Tanrıdan gələn ağrıya dözən şair çətin anlarda ona həmdərd olan ürəyini onu tək qoyan insanlarla qarşılaşdırır. Bu üzləşdirmə zamanı qəlbdən boylanan Vətən, torpaq uğrunda canını qurban verən Şəhidlər, övladı üçün göz yaşı axıdan Şəhid anaları, Vətəni düşməndən azad edən İgidlər, Vətənin hər qarış torpağına bələd olan Dəli Dərviş xatırlanır. Yenə təzadlar başlanır: vətəni qoruyan oğullar və vətəni tərk edən gənclər, alınan torpaqlar və itirilən igidlər, Zəfər sevinci və anaların göz yaşı... Bunların poetik ifadəyə çevrilməsi insanların kimliyinin olduğu kimi tanıdılmasına xidmət edir və obyektiv qiymətləndirməni göstərir. Təzadlı dünyanın təzadlı insanlarına etirazı aşağıdakı misralarda reallığını tapır:
Qürbətlərə düşəndə
Vətəni səsləyirik.
Vətəndə olandasa
Bölünürük bölgələrə.
İbrahim Yusifoğlunun kitabında qocalıq mövzusuna da rast gəlirik. Bir tərəfdən bu tərənnüm insan ömrünün faniliyinə, digər tərəfdən həyatın sınağından keçən bir insanın uğuruna, müdrikləşmə yaşına işarədir. Qocalıq – gənclik qarşıdurmasında keçmişə həsrət qalan təcrübənin xatirələri canlanır, arzularla xatirələri, ümidlə reallığı qarşılaşdırır, “mən ölümün qonağıyam” deyən şair ömrün gur akkordu ilə son akkordunun ahəngini yaradır:
İnsantək yaşasa hər kəs həyatda,
Hələ gəncliyindən tapar ucalıq.
Ömrün müdrikləşən ahıl çağında,
Həmişə şərəflə yaşar qocalıq.
Tənhalaşma və zamanla dəyərlərin yerini başqa dəyərlərə ötürməsi motivi köhnə pencəklə ifadə edilir. İnsan taleyi ilə köhnəlmiş geyim arasında oxşarlığın qeyd edilməsi ilə şair metafora nümunəsi yaratmışdır. “Nimdaş pencəyə oxunan şeir”də əvvəlki illərə və hisslərə qayıdış poetik işlənmə baxımından uğurlu təsir gücünə malikdir. Son dayanacaqda yaşananları yada salıb xoş günlərə bağlılıq tamamlanma düşüncəsinə xidmət edir:
Bir vaxt geyilərdin ziyafətlərə,
Gözlər min heyrətlə sənə baxardı.
Yaman xoş gəlirdin şux afətlərə,
Duruşun, biçimin ürək yaxardı.

Heç nəyin dərdinə qalmazdın, vallah,
İşıq saçılardı düymələrindən
Xoşbəxt günlər idi o günlər, Allah,
Qəlbən öyünərdin əməllərindən.
Qocalığın payız, gəncliyin yaz fəsli ilə simvollaşdırılması poetik təfəkkürdə yenilik deyildir. Fəsillərin insan mənəvi dünyası, xarici görkəmi, ruhi vəziyyəti, sağlamlıq keyfiyyətləri ilə əlaqələndirilməsi bütün janrlarda əsas istifadə edilən priyomdur. Onun şeirlərində isə payız köhnəliyi, ömrün qəmli səhifələrini xarakterizə edir. Təbiətin dəyişməsi ilə insanın dəyişməsi iki cəhətdən assosasiya təşkil edir. “Payız havasıdı şair havası”, “Payız şeirləri yazacam daha”, “Nə yaxşı ki, ömrün payızı vardır” misraları yetkinləşmə anlayışına uyğundur. Digər tərəfdən ayrılıq motivi də əsasdır. Yarpaqların tökülməsi, yağan yağışların çoxalması – payız lövhələri kövrək notlardan xəbər verir.
İbrahim Yusifoğlunun məhəbbətdən bəhs edən şeirlərində sevgidən çox ruhi sarsıntılar, həsrət, iztirab və bu duyğulardan bezməyən aşiq vardır. “Mən çəkən dərdləri sən barı çəkmə”, “Şeir oxuyursan titrək bir səslə”, “Mənə bir məhəbbət şeiri oxu”, “Yubandım”, “Mənim şeirlərimin sonası olarsanmı”, “Yaralanmasın” şeirlərində şair obrazı daha qabarıq nəzərə çarpır və daxili hisslərini müraciət ünvanına gizli yolla deyil, sadə dillə reallığa söykənən həyati motivlərlə çatdırır. İdealizə edilmiş emosiyalar şeirlərin mətnindən uzaqdır:
Görən nə tapmısan şeirlərimdə,
Onların sevincdən kədəri çoxdu.
Elə sinəmdəki dərdlərimin də,
Qədəri varsa da, hədəri yoxdu.
(“Mən çəkən dərdləri sən barı çəkmə”)
Yaradıcı insanın mətnlərdən görsənən obrazı iki istiqamətdə tərənnüm edilir. Birinci istiqamət müəllifin özünü, həyatını, duyğularını, düşüncələrini əhatə edir. İkinci istiqamətdə isə şair başqa bir tanınmış şəxsiyyəti öz əsərinin obrazına çevirir. Nəsr və poeziyanın xüsusiyyətlərindən istifadə edib tarixi şəxsiyyətin cəmiyyətdə yeri və mövqeyini dəyərləndirmək və müəllif yanaşmasını ortaya qoymaq İbrahim Yusifoğlunun “Arpaçaydan Xəzərə” poemasında üzə çıxır. Əsər akademik İsa Həbibbəyliyə həsr olunub. Süjetin poeziyaya inteqrasiyası zamanı hiperbolik səciyyə yoxdur. Çünki onun məqsədi akademikin elm aləminə gəlmə yoluna nəzər yetirməkdir. Naxçıvanın Şərur rayonunun Danzik kəndindən Bakıya doğru istiqamət alan alimin həyat yolunu əhatə edən hadisələr – məktəb illəri, Universitet təhsili, müəllim kimi fəaliyyəti, Milli Məclisə seçkilər keçirilməsi – AMEA-da tamamlanır. Poemanın müəllim ata, müəllim qardaşla bağlı hissələrində şöhrəti dünyaya yayılan alimin yetişdiyi və kimliyini formalaşdıran mühiti diqqətə çatdırmaq əsas amildir. Tutduğu vəzifədə və elmi, mədəni, siyasi sahələrdə fəal iştirak edən ictimai xadimin təhsil illərinə qayıtmaq və cəmiyyətdə roluna diqqət çəkmək tarixi şəxsiyyətin faydalı əməyini təcəssüm etdirir:
Beləcə, ömrünü elmə bağlayır,
Arpaçay ruh verir duyğularına.
Xəzər də fərəhlə coşub çağlayır,
Alim övladının uğurlarına.
Arpaçayı iki yerə bölən Danzik kəndi kimi İsa Həbibbəylinin fəaliyyəti də iki tərəfdən tərənnüm edilir: elmi və bədii. Keçid janrda alim və şair kimi ikilikləri reallaşdırma zamanı akademikin poeziyasından nümunələr poemaya daxil edilir. “Arpaçay əfsanəsi”nin poemada yer alması süjetin içində ideya bağlılığının qurulması üçün istifadə edilən uğurlu yanaşmadır. “Apardı sellər Saranı” xalq ruhunu ifadə edən bir misradır. Sevgilisinə qovuşa bilməyən Saranı aparan Arpaçayın aşıb-daşması əhvalatı İsa Həbibbəylinin qələmində əsl məhəbbətin rəmzi xarakteri daşıyır. O, iki sevən qəlbin nakam məhəbbətinə şahid olan Arpaçayın fəryadını, səsini fəlakətdən, qəmdən uzaqlaşdırıb təbiətin möcüzəsi kimi dəyərləndirməyi məsləhət görür:
Qəmli mahnı, kədər yükü sevmir ürək,
Arpaçaya
Əsrimizin təntənəsi əks olunan
Nəğmə gərək, nəğmə gərək!
İsa Həbibbəyli

İbrahim Yusifoğlu isə İsa Həbibbəylinin bu misralarındakı öyüdünü aşağıdakı şəkildə davam etdirir:
Arpaçayı! – gizlətmirik,
incimişdik biz də ondan.
Ancaq gördük günahsızdı,
Uzaqdı o nahaq qandan.
Böhtanlamış zaman onu,
Bulandırmış saf suyunu.
Dözəmmədi böhtanlara –
coşdu-daşdı,
başımıza oyun açdı.
İbrahim Yusifoğlu

Ümummilli Lider Heydər Əliyevin “Milli Elmlər Akademiyası Azərbaycan xalqının milli sərvətidir. Bunu qorumaq, saxlamaq ümummilli, ümumdövlət vəzifəsidir” sözləri İsa müəllimin əsas iş prinsipi olmuşdur. Köklü elm ocağının dayaqları üzərində Yeniləşən Akademiya islahatının aparılmasının labüdlüyü məsələsinə İbrahim Yusifoğlu poemada toxunmuş, elmi müstəvidə akademikin apardığı siyasətin nəinki AMEA-nın, eyni zamanda gənc nəslin sağlam mühitdə gələcəyin memarı kimi yetişməsinə şərait yaratdığını etiraf etmişdir.
Poemanın obyektivliyi onda üzə çıxır ki, müəllif elm adamının daxili və mənəvi keyfiyyətlərini deyil, Azərbaycan elminə töhfələrini qələmə almağa üstünlük verir. İsa Həbibbəyli şəxsiyyəti elmin əsası kimi təqdim edilir.
İbrahim Yusifoğlunun “Arapaçaydan Xəzərə” kitabı ədəbiyyat nümunəsi kimi fərqli müstəvilərdən dəyər məfhumunu özündə birləşdirən şeirlərdən ibarətdir. Onun şeirləri yalnız tərənnüm etmir, cəmiyyətdəki hadisələrə və bu hadisələrdən başlanğıcını götürən duyğulara münasibət bildirir. Kathleen McLuskienin “The values of literary studies” kitabında qeyd etdiyi kimi “ədəbiyyatın dəyəri özlüyündə təkrar bir mülahizədir. Hər hansı bir yazını ədəbiyyat adlandırmaq onun dəyəri haqqında artıq bir iddia deməkdir”. İbrahim Yusifoğlunun oxuculara təqdim etdiyi şeirləri və “Arpaçaydan Xəzərə” poeması bu iddianın formalaşmasını təmin edən poetik mətnlərdir. Onu da unutmamalıyıq ki, bir kitabın, bir əsərin dəyər ölçüsü zamanın dəyişməsinə də tabedir. Şairin yaradıcılığının yaşamağa davam etməsi məzmun baxımından oxucunun seçici yaddaşının, sənətkarlıq cəhətdən isə tənqidçinin estetik dəyərləndirməsinin nəticəsində reallığını tapır. Müəllifin yeni nəşr olunan bu kitabının aqibətinin diri kitabların sırasında olmasını diləyir, “hələ öz şeirimi yazmamışam mən” deyən şairə yeni yaradıcılıq uğurları arzulayırıq!
Müasir ədəbiyyatda differensiallaşma prosesi inkişaf nöqteyi-nəzərindən çoxşaxəli bir istiqamətdə davam edir. Janrlarda və üslublarda eynilikdən fərqliliyə keçid cəhdi bu prosesə müsbət təsirini göstərməkdədir. Fərqlilik eyni mövzunu çatdırma bacarığında və üslubda, ədəbi simanın təxəyyül gücündə üzə çıxır. İqtisadi-coğrafi baxımdan bölgələrin fərqli strateji mövqeyi olduğu kimi ədəbiyyatda da ədəbi simaların xarakterik yaradıcılıq xüsusiyyətləri var. Xüsusilə, böyüyüb boya-başa çatdığı, havasını udduğu əraziyə sevgi və bu sevgini ifadə etmək istəyi günümüzün aktuallığını qoruyub saxladığı situasiyadır. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü İbrahim Yusifoğlunun yeni nəşr olunan “Arpaçaydan Xəzərə” kitabı bu duyğuların təcəssümü ilə zəngindir. Kitab 2025-ci ildə “Şirvannəşr”də işıq üzü görüb. Kitabdakı şeirlərdə insan mənəviyyatını məşğul edən düşüncələr, Vətən məfhumunun izahlı tərənnümü, payız təravətini xatırladan duyğular əks olunur.
İbrahim Yusifoğlunun şeirlərində insan hissləri təbiətin gözəlliyi ilə uyğunlaşdırılır. Bu harmoniya zamanı dərdin təbiətə təsirini tərənnüm edən şair insan dünyasını Allahın bəxş etdiyi nemətləri məhv etdiyi üçün günahlandırır, cəmiyyəti gözəlləşdirmək funksiyasını icra etməli olan insanın quduzlaşmış hissiyyatı ilə mübarizə aparır. Bir insan kimi dünyaya mənfi təsirini deyən şairin “bu dünya mənlik deyilmiş”, “bu həyat mənimlə yola getmədi”, “alışa bilmirəm mən bu yollara” fikri ilə müxaliflik yaradaraq cəmiyyətə uyğunlaşa bilməyən “çağdaş insan” obrazını oxucusuna çatdırır. Şair özgəliklərə alışmayıb, öz şəxsi varlığını üstün tutur.
Kitabda təzadların ahəngindən formalaşan şeirlər çoxdur. Kədər və sevinc, nikbinlik və pessimistlik, kövrək notlar və fərəhli hisslər bir-birini əvəzləyir. Bu cəhətdən xəstəxana şeirləri taleyin acı gərdişinə etiraz motivinə köklənir. Tanrıdan gələn ağrıya dözən şair çətin anlarda ona həmdərd olan ürəyini onu tək qoyan insanlarla qarşılaşdırır. Bu üzləşdirmə zamanı qəlbdən boylanan Vətən, torpaq uğrunda canını qurban verən Şəhidlər, övladı üçün göz yaşı axıdan Şəhid anaları, Vətəni düşməndən azad edən İgidlər, Vətənin hər qarış torpağına bələd olan Dəli Dərviş xatırlanır. Yenə təzadlar başlanır: vətəni qoruyan oğullar və vətəni tərk edən gənclər, alınan torpaqlar və itirilən igidlər, Zəfər sevinci və anaların göz yaşı... Bunların poetik ifadəyə çevrilməsi insanların kimliyinin olduğu kimi tanıdılmasına xidmət edir və obyektiv qiymətləndirməni göstərir. Təzadlı dünyanın təzadlı insanlarına etirazı aşağıdakı misralarda reallığını tapır:
Qürbətlərə düşəndə
Vətəni səsləyirik.
Vətəndə olandasa
Bölünürük bölgələrə.
İbrahim Yusifoğlunun kitabında qocalıq mövzusuna da rast gəlirik. Bir tərəfdən bu tərənnüm insan ömrünün faniliyinə, digər tərəfdən həyatın sınağından keçən bir insanın uğuruna, müdrikləşmə yaşına işarədir. Qocalıq – gənclik qarşıdurmasında keçmişə həsrət qalan təcrübənin xatirələri canlanır, arzularla xatirələri, ümidlə reallığı qarşılaşdırır, “mən ölümün qonağıyam” deyən şair ömrün gur akkordu ilə son akkordunun ahəngini yaradır:
İnsantək yaşasa hər kəs həyatda,
Hələ gəncliyindən tapar ucalıq.
Ömrün müdrikləşən ahıl çağında,
Həmişə şərəflə yaşar qocalıq.
Tənhalaşma və zamanla dəyərlərin yerini başqa dəyərlərə ötürməsi motivi köhnə pencəklə ifadə edilir. İnsan taleyi ilə köhnəlmiş geyim arasında oxşarlığın qeyd edilməsi ilə şair metafora nümunəsi yaratmışdır. “Nimdaş pencəyə oxunan şeir”də əvvəlki illərə və hisslərə qayıdış poetik işlənmə baxımından uğurlu təsir gücünə malikdir. Son dayanacaqda yaşananları yada salıb xoş günlərə bağlılıq tamamlanma düşüncəsinə xidmət edir:
Bir vaxt geyilərdin ziyafətlərə,
Gözlər min heyrətlə sənə baxardı.
Yaman xoş gəlirdin şux afətlərə,
Duruşun, biçimin ürək yaxardı.

Heç nəyin dərdinə qalmazdın, vallah,
İşıq saçılardı düymələrindən
Xoşbəxt günlər idi o günlər, Allah,
Qəlbən öyünərdin əməllərindən.
Qocalığın payız, gəncliyin yaz fəsli ilə simvollaşdırılması poetik təfəkkürdə yenilik deyildir. Fəsillərin insan mənəvi dünyası, xarici görkəmi, ruhi vəziyyəti, sağlamlıq keyfiyyətləri ilə əlaqələndirilməsi bütün janrlarda əsas istifadə edilən priyomdur. Onun şeirlərində isə payız köhnəliyi, ömrün qəmli səhifələrini xarakterizə edir. Təbiətin dəyişməsi ilə insanın dəyişməsi iki cəhətdən assosasiya təşkil edir. “Payız havasıdı şair havası”, “Payız şeirləri yazacam daha”, “Nə yaxşı ki, ömrün payızı vardır” misraları yetkinləşmə anlayışına uyğundur. Digər tərəfdən ayrılıq motivi də əsasdır. Yarpaqların tökülməsi, yağan yağışların çoxalması – payız lövhələri kövrək notlardan xəbər verir.
İbrahim Yusifoğlunun məhəbbətdən bəhs edən şeirlərində sevgidən çox ruhi sarsıntılar, həsrət, iztirab və bu duyğulardan bezməyən aşiq vardır. “Mən çəkən dərdləri sən barı çəkmə”, “Şeir oxuyursan titrək bir səslə”, “Mənə bir məhəbbət şeiri oxu”, “Yubandım”, “Mənim şeirlərimin sonası olarsanmı”, “Yaralanmasın” şeirlərində şair obrazı daha qabarıq nəzərə çarpır və daxili hisslərini müraciət ünvanına gizli yolla deyil, sadə dillə reallığa söykənən həyati motivlərlə çatdırır. İdealizə edilmiş emosiyalar şeirlərin mətnindən uzaqdır:
Görən nə tapmısan şeirlərimdə,
Onların sevincdən kədəri çoxdu.
Elə sinəmdəki dərdlərimin də,
Qədəri varsa da, hədəri yoxdu.
(“Mən çəkən dərdləri sən barı çəkmə”)
Yaradıcı insanın mətnlərdən görsənən obrazı iki istiqamətdə tərənnüm edilir. Birinci istiqamət müəllifin özünü, həyatını, duyğularını, düşüncələrini əhatə edir. İkinci istiqamətdə isə şair başqa bir tanınmış şəxsiyyəti öz əsərinin obrazına çevirir. Nəsr və poeziyanın xüsusiyyətlərindən istifadə edib tarixi şəxsiyyətin cəmiyyətdə yeri və mövqeyini dəyərləndirmək və müəllif yanaşmasını ortaya qoymaq İbrahim Yusifoğlunun “Arpaçaydan Xəzərə” poemasında üzə çıxır. Əsər akademik İsa Həbibbəyliyə həsr olunub. Süjetin poeziyaya inteqrasiyası zamanı hiperbolik səciyyə yoxdur. Çünki onun məqsədi akademikin elm aləminə gəlmə yoluna nəzər yetirməkdir. Naxçıvanın Şərur rayonunun Danzik kəndindən Bakıya doğru istiqamət alan alimin həyat yolunu əhatə edən hadisələr – məktəb illəri, Universitet təhsili, müəllim kimi fəaliyyəti, Milli Məclisə seçkilər keçirilməsi – AMEA-da tamamlanır. Poemanın müəllim ata, müəllim qardaşla bağlı hissələrində şöhrəti dünyaya yayılan alimin yetişdiyi və kimliyini formalaşdıran mühiti diqqətə çatdırmaq əsas amildir. Tutduğu vəzifədə və elmi, mədəni, siyasi sahələrdə fəal iştirak edən ictimai xadimin təhsil illərinə qayıtmaq və cəmiyyətdə roluna diqqət çəkmək tarixi şəxsiyyətin faydalı əməyini təcəssüm etdirir:
Beləcə, ömrünü elmə bağlayır,
Arpaçay ruh verir duyğularına.
Xəzər də fərəhlə coşub çağlayır,
Alim övladının uğurlarına.
Arpaçayı iki yerə bölən Danzik kəndi kimi İsa Həbibbəylinin fəaliyyəti də iki tərəfdən tərənnüm edilir: elmi və bədii. Keçid janrda alim və şair kimi ikilikləri reallaşdırma zamanı akademikin poeziyasından nümunələr poemaya daxil edilir. “Arpaçay əfsanəsi”nin poemada yer alması süjetin içində ideya bağlılığının qurulması üçün istifadə edilən uğurlu yanaşmadır. “Apardı sellər Saranı” xalq ruhunu ifadə edən bir misradır. Sevgilisinə qovuşa bilməyən Saranı aparan Arpaçayın aşıb-daşması əhvalatı İsa Həbibbəylinin qələmində əsl məhəbbətin rəmzi xarakteri daşıyır. O, iki sevən qəlbin nakam məhəbbətinə şahid olan Arpaçayın fəryadını, səsini fəlakətdən, qəmdən uzaqlaşdırıb təbiətin möcüzəsi kimi dəyərləndirməyi məsləhət görür:
Qəmli mahnı, kədər yükü sevmir ürək,
Arpaçaya
Əsrimizin təntənəsi əks olunan
Nəğmə gərək, nəğmə gərək!
İsa Həbibbəyli

İbrahim Yusifoğlu isə İsa Həbibbəylinin bu misralarındakı öyüdünü aşağıdakı şəkildə davam etdirir:
Arpaçayı! – gizlətmirik,
incimişdik biz də ondan.
Ancaq gördük günahsızdı,
Uzaqdı o nahaq qandan.
Böhtanlamış zaman onu,
Bulandırmış saf suyunu.
Dözəmmədi böhtanlara –
coşdu-daşdı,
başımıza oyun açdı.
İbrahim Yusifoğlu

Ümummilli Lider Heydər Əliyevin “Milli Elmlər Akademiyası Azərbaycan xalqının milli sərvətidir. Bunu qorumaq, saxlamaq ümummilli, ümumdövlət vəzifəsidir” sözləri İsa müəllimin əsas iş prinsipi olmuşdur. Köklü elm ocağının dayaqları üzərində Yeniləşən Akademiya islahatının aparılmasının labüdlüyü məsələsinə İbrahim Yusifoğlu poemada toxunmuş, elmi müstəvidə akademikin apardığı siyasətin nəinki AMEA-nın, eyni zamanda gənc nəslin sağlam mühitdə gələcəyin memarı kimi yetişməsinə şərait yaratdığını etiraf etmişdir.
Poemanın obyektivliyi onda üzə çıxır ki, müəllif elm adamının daxili və mənəvi keyfiyyətlərini deyil, Azərbaycan elminə töhfələrini qələmə almağa üstünlük verir. İsa Həbibbəyli şəxsiyyəti elmin əsası kimi təqdim edilir.
İbrahim Yusifoğlunun “Arapaçaydan Xəzərə” kitabı ədəbiyyat nümunəsi kimi fərqli müstəvilərdən dəyər məfhumunu özündə birləşdirən şeirlərdən ibarətdir. Onun şeirləri yalnız tərənnüm etmir, cəmiyyətdəki hadisələrə və bu hadisələrdən başlanğıcını götürən duyğulara münasibət bildirir. Kathleen McLuskienin “The values of literary studies” kitabında qeyd etdiyi kimi “ədəbiyyatın dəyəri özlüyündə təkrar bir mülahizədir. Hər hansı bir yazını ədəbiyyat adlandırmaq onun dəyəri haqqında artıq bir iddia deməkdir”. İbrahim Yusifoğlunun oxuculara təqdim etdiyi şeirləri və “Arpaçaydan Xəzərə” poeması bu iddianın formalaşmasını təmin edən poetik mətnlərdir. Onu da unutmamalıyıq ki, bir kitabın, bir əsərin dəyər ölçüsü zamanın dəyişməsinə də tabedir. Şairin yaradıcılığının yaşamağa davam etməsi məzmun baxımından oxucunun seçici yaddaşının, sənətkarlıq cəhətdən isə tənqidçinin estetik dəyərləndirməsinin nəticəsində reallığını tapır. Müəllifin yeni nəşr olunan bu kitabının aqibətinin diri kitabların sırasında olmasını diləyir, “hələ öz şeirimi yazmamışam mən” deyən şairə yeni yaradıcılıq uğurları arzulayırıq!

Təbrik edirik!

Ülkər Süleymanovanı doğum günü münasibəti ilə təbrik etmək üçün ona virtual müraciət edirəm! Əziz Ülkər xanım, sizi tək özünüz yox, tanıyanların hamısı sevir. Qalan cəhətlərinizi bilməsəm də gözü toxluğunuzu dəqiq bilirəm. Çünki bir neçə dəfə layihəmizin kuratoru olmusunuz. Birgə fəaliyyətdə məsuliyyətlə ləyaqəti birgə yürütdüyünüzün dəfələrlə şahidi olmuşam. Ciddiyətinizə çalar qatan səmimiyyətiniz sizə qarşı rəğbəti, səmimiyyəti qat-qat artırır.

Dua ilə göylərə, diləklə Allaha açılan əliniz heç vaxt boş qayıtmasın! Hər kəsin dərdini öz dərdiniz bildiyinizə görə Allah sevdiklərinizə dərd verməsin! Tükənməyindən qorxduğunuz gücünüzün üstünə güc gəlsin! Ömrünüz boyu təlaşlanmağa əsasınız olmasın! Həmişə üzünüzün gülməsini, qocalanda da uşaq kimi qayğısız günlər yaşamağınızı arzulayıram! Dünyamıza xoş gəlmisiniz! Doğum gününüz mübarək! Arzularınız çin olsun!

VƏTƏN İGİD OĞLUNU


UNUTMAYACAQ


Əzizinəm Qarabağ,
Qarabağda qara bax.
Cavanlar şəhid oldu,
Qana döndü Qarabağ.
Şəhidlər Vətən var olduqca, əsrlər boyu bugünkü və gələcək nəsillərin ürəyində, qürurunda, Vətənin hər qarışında, qalib ölkənin adında əbədi yaşayacaqlar. Azərbaycanın ərazi bütövlüyü və suverenliyi uğrunda şəhidlik zirvəsinə ucalanların xatirəsini yaşatmaq, onların qəhrəmanlığını gələcək nəsillərə nümunə göstərmək hər birimizin borcudur.
Şəhid mayor Rüfət Mürvət oğlu Əsgərov 1981-ci il dekabrın 1-də Qubadlı rayonunun Aşağı Mollu kəndində doğulmuşdur. 1993-cü ildə bədxah və nankor düşmənin Qubadlını işğal etməsi nəticəsində el-oba doğma yurdlarından didərgin düşəndə Rüfətin 12 yaşı vardı. Əsgərovlar ailəsi Bakıda yaşasa da, Rüfət yay aylarında Aşağı Molluda - baba və nənəsinin yanında olurdu, onların sevimli nəvəsi idi. O, 1988-1996-cı illərdə Xətai rayonunun Ə.Əliyev adına tam orta məktəbində təhsil alıb. Rüfət böyüdükcə Vətənimizin cənnət guşəsi Qarabağın və onun ətrafındakı Vətən torpaqlarının düşmən tərəfindən işğal olunması onun milli ruhda, vətənpərvər böyüməsində böyük rol oynadı. Ona görə də 1996-1999-cu illərdə Cəmşid Naxçıvanski adına hərbi litseydə təhsil alır. Daha sonra hərbi biliklərini möhkəmləndirmək, həyat yolunu peşəkar hərbçi kimi davam etdirmək üçün 1999-2003-cü illərdə Heydər Əliyev adına Ali Hərbi Məktəbdə hərbin sirrlərinə yiyələnir.
Ali təhsilini uğurla başa vuran Rüfət leytenant hərbi rütbəsi ilə 2003-2009-cu illərdə Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin Beyləqanda yerləşən, baş leytenant rütbəsi ilə 2009-2012-ci illərdə Ağcabədi rayonundakı “N”saylı hərbi hissələrdə xidmət edib. Daha sonra – 2012-2014-cü illərdə kapitan hərbi rütbəsində Gəncə şəhərində, 2014-cü ildə Tovuz rayonunda yerləşən “N” saylı hərbi hissələrdə şərəfli işini davam etdirib. 2014-cü ildə Rüfət Əsgərova nümunəvi xidmətinə görə mayor rütbəsi verilib. Həmin ildən Hərbi Məktəbdə “Kəşfiyyat” kafedrasının baş müəllimi kimi gənc hərbçilərə hərbin sirrlərini öyrətməyə başlayıb.
Rüfətin döyüş yolu Xüsusi Təyinatlı Qüvvələrdən keçib. 2020-ci il sentyabrın 27-də torpaqlarımızın azad edilməsi uğrunda başlanan Vətən Müharibəsi zamanı Suqovuşanın azad edilməsi uğrunda, həmçinin Ağdərə istiqamətində gedən döyüşlərdə Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin 24-dən çox hərbçisini məhv edib, bir gün ərzində döyüş dostları ilə birgə üç strateji postu Azərbaycan Ordusunun nəzarəti altına alınmasında xüsusi igidlik göstərib.
Hər qələbə düşmənə dərs,
Hər qələbə salacaq səs.
Qoyma, düşmən alsın nəfəs,
Yor, qoluna qurban olum!
Vur əsgərim!
Vur, qoluna qurban olum!
Babasının Qubadlıda doğulduğundan Qubadlının işğaldan azad olunmasını valideynlərnə birinci xəbər verməyi arzulayırdı. Hətta atasına Qubadlıda kabab qonaqlığı verəcəyinə söz vermişdi.
Rüfət Əsgərov nankor və tamahkar düşmənin kabusuna çevrilən Vətən qəhrəmanlarındandır. Atası Mürvət müəllim deyir ki, oğlu hələ uşaq yaşlarından vətənpərvər idi. Həm də ətrafındakı uşaqlar da onun kimi böyüyürdü. Müəllim olanda da öz xarakterinə uyğun hərbçilər yetişdirirdi:
“Rüfət kəşfiyyatçı olduğuna görə hər işi yüz ölçüb bir biçərdi, çox ciddiydi. Düşmənlə üzbəüz, həyatı təhlükədə olanda belə soyuqqanlığını, hərbçi təmkinini itirməzdi. Təmas xəttində olmuşdu, müxtəlif tapşırıqlar yerinə yetirmişdi, işlədiyi kollektivdə həmişə aparıcı rol oynayırdı, ancaq bizə danışmazdı. Müharibə vaxtında telefon danışığımız 8-10 saniyə çəkərdi. Dosyesində “kəşfiyyat və əks-kəşiyyat rəisi” yazılmışdı. Özünün igidliyini vəzifə borcu bilərdi. Bu məni və onu yaxından tanıyanları, döyüş dostlarını qürurlandırırdı. 2014-cü ilin avqustunda Tovuzda gedən döyüşlərdə 3-4 gün ona zəng çatmadı. Qızğın döyüşlər vaxtı ön cəbhədəki döyüşçülərə yemək aparırdı. Oğlum bütün hərbçilərə örnək olan şəhid, Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı general-mayor Polad Həşimov və şəhid polkovnik-leytenant Raquf Orucovla, eləcə də bütün şəhidlərimizlə qürur duyurdu. Bir gün onların qisasını alacağam deyirdi və aldı da.”
Qardaşı Nicat deyir ki, qardaşımın Vətən sevgisi danışmaqla bitməz. Sonuncu dəfə elə qardaşı ilə danışarkən övladlarını da ona əmanət edib.
Ömür-gün yoldaşı Arzu Əsgərovanın dediyinə görə, Rüfət Vətənə, torpağa, elə-obaya bağlılığı və sevgisini daim övladlarına aşılayırdı.
Şəhidin Vətənə əmanət iki övladı böyüyür. Xansuvar və Zəhra. Oğlu deyir ki, atam müharibənin başlamasını səbirsizliklə gözləyirdi.
2020-ci il sentyabrın 27-də Ermənistan Respublikası silahlı qüvvələrinin ölkəmizə qarşı törətdiyi növbəti hərbi təxribata cavab olaraq, Azərbaycan Respublikasının Silahlı Qüvvələri qətiyyətli əks-hücum əməliyyatlarına başlamış və Azərbaycan Respublikasının bir neçə rayonunu, eləcə də strateji əhəmiyyətli digər ərazilərini işğaldan azad etmişdir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Silahlı Qüvvələrin Ali Baş Komandanı İlham Əliyevin qətiyyəti və cəsarəti, rəşadətli Ordumuzun igidliyi, iqtidar-xalq birliyinin möhkəmliyi nəticəsində həyata keçirilən uğurlu hərbi əməliyyatlar zamanı 44 gün ərzində Vətən torpaqları işğaldan azad edildi.
Qorudu yurdunu, səltənətini,
Göstərdi yağıya güc-qüdrətini.
Qazandı xalqının məhəbbətini,
Ali Baş Komandan, qalib ordumuz.
Vətənimizin ərazi bütövlüyü təmin edildi, müstəqilliyimizə təhlükə və təhdidlərin qarşısı qətiyyətlə alındı. Azərbaycan xalqı tarixinin qızıl səhifəsini yazdı. Bu unudulmaz və əbədi Zəfərin əldə olunmasında payı olan Vətən oğullarından biri də mayor Rüfət Əsgərovdu.
Zəngin və şərəfli döyüş yolu keçmiş Rüfət Əsgərov 2020-ci ilin oktyabrın 14-də torpaqlarımızın azad edilməsi uğrunda döyüşlərdə Ağdərə şəhəri istiqamətində, Tərtər rayonunun Ballıca kəndi ərazisində, qəhrəmanlıqla vuruşaraq, döyüş tapşırığını yerinə yetirərkən şəhidlik kimi ali məqama yüksəlib. Bakıda, ikinci Fəxri Xiyabanda dəfn olunub.
Sevdin torpağının hər qarışını,
Öyrəndin onunla bir can olmağı.
Vətənçün qaldırdın Haqq savaşını,
Bacardın bu yolda qurban olmağı.
Qeyrətə səslədi səni ürəyin,
Onsuz da bu istək könlündəydi ki.
Bir Haqqa bağlıydı arzun, diləyin,
Qarabağ yolunda ölüm nəydi ki?!
Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün təmin edilməsi uğrunda döyüş əməliyyatlarına qatıldığı və hərbi hissə qarşısında qoyulmuş tapşırıqların icrası zamanı vəzifə borcunu şərəflə yerinə yetirdiyi üçün Azərbaycan Prezidentinin 15.12.2020-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Rüfət Əsgərov ölümündən sonra “Vətən uğrunda” medalı ilə təltif edilib.
Şəhid mayor Rüfət Əsgərov ordudakı misilsiz xidmətlərinə görə həmçinin III dərəcəli “Qüsursuz xidmətə görə” medalı, II dərəcəli “Qüsursuz xidmətə görə” medalı, I dərəcəli “Qüsursuz xidmətə görə” medalı, “Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin 90 illiyi” yubiley medalı, və “Rəşadət” ordeni ilə də təltif edilib.
2020-ci il noyabrın 8-də qazanılan möhtəşəm Qələbədən- Zəfərdən sonra şəhid Rüfət Əsgərovun ailə üzvləri şəhidin doğulduğu Qubadlı rayonunun Aşağı Mollu kəndinə səfər edib. Kövrək və qürurlu hisslərin qanadında doğma yerlərə səfər hamının qəlbində bir nisgil yaratmışdı. Ona görə ki, bu səfərdə Rüfət iştirak etmirdi, ancaq onun ölməz ruhu ailə üzvləri ilə birgə doğma torpaqlardaydı.
Rüfətin həyat yoldaşı Arzu Əsgərova:
“Sözün düzü, ürəkdən sevinə bilmirəm burda. Kaş özü ilə gələrdim. Axı mənə söz vermişdi. O, ilk dəfədir sözünü tutmur. Çünki onun ən böyük arzusu bizimlə birlikdə doğulub göz açdığı Aşağı Molluya gəlməyi idi.
Rüfətlə müharibə başlayandan oktyabrın 12-nə qədər mütəmadi olaraq əlaqə saxlaya bilirdim. Danışmasaq da, ən azından məktublaşırdıq. Ayın 13-ü Rüfətə zəng çatmadı. Çox narahat qaldım. Başa düşürdüm ki, cəbhə zonasında rabitə olmaya bilər. O, eyni zamanda əks-kəşfiyyatçı idi. Lakin ayın 14-ü şəhid olması xəbərini aldım. Mən hələ də onun yoxluğuna inanmıram.”
Şəhidin oğlu Xansuvar deyir ki, o, bu həyatda təkcə atasını yox, həm də ən yaxın dostunu, sirdaşını itirib:
“Atamla həmişə fəxr etmişəm. Cəbhədə başqa, ailədə tam başqa idi, bizimlə nəfəs alırdı. Hərbçi övladı olmaq özü böyük məsuliyyətdir. O, bizə Qubadlıdan çox danışıb. Həmişə deyirdi ki, sənə uşaqlıq illərimizin keçdiyi yerləri göstərəcəyəm. Həkəridə balıq tutmağı arzulayırdı. Mənimlə yaxın dostu kimi davranardı. Ata-oğul münasibətindən başqa dost münasibətimiz vardı. Bizimlə vaxt keçirməyi xoşlayardı. Axırıncı görüşümüzdə məndən halallıq istədi, ailəni sənə əmanət edirəm, dedi Yaman pis oldum, ürəyimə nəsə damdı. Şəhid övladı olmaq çox qürurludur.”
Qızı Zəhra atası başda olmaqla, bütün şəhidlərlə qürur duyduğunu söyləyir:
“Atam heç vaxt mənim xətrimə dəyməyib. Və imkan da verməzdi ki, qanıqara oturum. Üzümün daim gülməsi üçün əlindən gələni edirdi. O döyüşə gedəndə nə qardaşımın, nə də mənim xəbərim olub. Biz həmin vaxt yatmışdıq. Atamın şəhid olduğunu anamdan eşitdim. Mən özümü toparladım, ağlamadım. Çünki istəmirdim ki, heç kim mayor Rüfət Əsgərovun qızını zəif görsün. Yalnız dəfn mərasimindən sonra hər gecə hamıdan gizlin için-için ağlayırdım. Mərhəmətli, qayğıkeş ata idi.”
Rəfiqə İsaqqızının müəllifi olduğu “Zülmətdən doğan Günəş” kitabı şəhid mayor Rüfət Əsgərovun əziz xatirəsinə həsr olunub. Rüfət həm də Azərbaycanın kyokuşin karate ilə məşgul olan tanınmış idmançısı idi.
Atası Mürvət müəllimin dediklərindən:
“Qaraheybətdə - Bakı Ali Məktəbinin Təlim və Tədris Mərkəzində oğlum kursantlarına məcburi güllə atıcılığı öyrədirdi. Niyə belə etdiyini soruşanda deyirdi ki, kursantlarım gərək heç vaxt çətinə düşməsin. Rüfəti tanıyanların dediyinə görə, o, həmişə əsgərlərdən qabaqda, özü də dik gedirdi. Liderlik xüsusiyyəti vardı. Düşmənin arxasına keçib 3 postu alır, üçüncü postdan məruzə edəndə vurulur. Meyidi üç gün orada qalır. Onun meyidini döyüş dostları tapşırıqla yox, özləri öz təşəbbüsü ilə döyüş meydanından götürdülər. O, hörmət və nüfuz qazanmışdı.
Biz 39 yaşında mərd oğlumuzu itirdik. Amma dünya hərb tarixinə düşən şanlı qələbə, düşməni kapitulyasiyaya məcbur edən bəyannamə imzaladıq, Zəfər xalqımıza, iqtidara, ordumuza güvən, qürur gətirdi.”
Şəhid qanı axmayan torpaqdan Vətən olmaz. Qəhrəmanlar canını fəda edir ki, Vətən, xalq yaşasın, torpaq düşmən tapdağında olmasın. Torpaq su ilə qarışanda palçıq, şəhid qanı ilə qarışanda Vətən olur. Xalqımızın ilahi təfəkkürünə görə, Vətən ürəkdən başlayır, şəhidliklə bitir. Şəhid xalqın güvən yeri, qürur mənbəyidir, şəhidlik tarixin qızıl səhifəsidir. Ona görə də şəhidlər ölmür, nə qədər Vətən, xalq yaşayır, o da var olacaq.
Vətən uğrunda ən şirin nemət olan canını fəda etməklə ən uca zirvəyə yüksələn Rüfətin və onun kimi yüzlərlə mərd və cəsarətli oğulların xatirəsini qədirbilən xalqımız unutmayacaq.
“Şəhidlər ölməz, Vətən bölünməz!” şuarı dilimizdən düşmür. Şəhidlərimizin, qazilərimizin qanı, canı bahasına xalqımız 30 illik həsrətə, nisgilə son qoydu. Əminik ki, müstəqilliyimiz əbədi olacaq, şanlı üçrəngli bayrağımız əbədi dalğalanacaq. İndi şəhidlərin ruhları sevinir, uca məqamdan Vətənin hər qarışını azad görürlər, onların uğrunda canını fəda etdiyi amallar artıq gerçəyə gevrilib.

Güllü Eldar TOMARLI,
“Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi” İctimai Birliyinin sədri