Təbrik Edirik!

Əzizim Fərhad, Ulu Yaradandan dilərəm ki, bundan sonra ömrünə səni tanıdığım illərin sayı qədər ömür calasın. Qardaş, bu illər ərzində çox şey dəyişib. Dünyanın düzəni pozulub, insanlar arasında ünsiyyət azalıb. Qohumlar yadlaşıb, dostların bir-birinə inamı, etibarı azalıb. Müqəddəs şeylər, sevgi qarışıq-alış veriş, dəyər-dəyməz predmetinə çevrilib. Çox sayıb vaxtını almıram. Bircə onu deyim ki, bütün bu dəyişiklikləri görə-görə saçlarını ağartdın, amma çox şey dəyişsədə sən dəyişmədin. Yaxşı ki, dəyişmədin. Olduğun kimi, saf, təmiz, təmənnasız, dürüst, özü-sözü bütöv, etibarlı qaldın. Bu gün 60 yaşın tamam olur. Daha bundan sonra istəsən də xasiyyətini dəyişə bilməzsən. Heç dəyişmə də. Olduğun kimi qal. Qal ki, güvənməyə, söykənməyə yerimiz olsun. Qardaş, səni ailəmiz adından, səmimi qəlbdən təbrik edirəm, xoş günlər arzulayıb, bağrıma basıram!
Sevgi və sayğıyla: Tamxil ZİYƏDDİNOĞLU

Vahid Əziz – 80.

“Vahid Əzizin poeportreti

– mən küləyi görürəm...”

“Mən hər zaman dediyim sözün məsuliyyətini dərk etmişəm,
bu və ya digər kəlməni dilimə gətirməzdən əvvəl
onu dəfələrlə götür-qoy etmişəm...”
(Vahid Əziz)

“Göz yaşını gildir-gidir,
Axıtdığın vaxt olacaq;
Şair qaranquş kimidir –
öldürən bədbəxt olacaq...”
(Vahid Əziz)


Çağdaş ədəbiyyatımızın görkəmli nümayəndələrindən olan Azərbaycanın Xalq şairi, ictimai dövlət xadimi, vətəndaş şair, görkəmli qələm sahibi Vahid Əziz milli düşüncə, milli təəssübkeşlik baxımından, fitri istedı ilə, fəhmikarlığı ilə çox qələmdaşları sırasında fərqli, özünəməxsus, əlahiddə yer tutan sənət adamıdır. Deyim ki,“Küləyi görmək” fəhmi hər şairə nəsib olmur və təsadüfi deyildir ki, onun ilk şeirlər kitabı elə bu cür adlanır – “Mən küləyi görürəm” (“Gənclik” nəşriyyatı, 1969). Bu, əslində Allah vergisidir ki, bu qəbildən şairə şeirləri “vəh” təkin nazil olur... Vahid Əzizin maqiq təxəyyülünün bəhrəsi olan və “Əllərimin kölgəsi” (“Gənclik” nəşriyyatı, 1985) adlanan kitabı haqqında dövrün azman şairlərindən olan Xalq şairi Nəbi Xəzri “Düşündürən sətirlər” adlandıdığı məqaləsində yazmışdı: “Məncə, kitab nahaq “Əllərimin kölgəsi” adlanmayıb. Çünki, kölgə özü Günəşin, işığın övladıdır. İşıqsızlıqda, Günəşsizlikdə kölgə yaranmaz. Burada əllərin kölgəsi arzuların, ümidlərin izi kimi qəbul olunmalıdır. ...Bu, sərrast müşahidənin orjinal və şairanə ifadəsidir. Bu, ancaq gözlə görünən yox, ürəklə duyulan həyat sirri, təbiət sehridir.” (Bax: “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzeti, 25 oktyabr 1985.)
Füzulinin “Heyrət, ey büt!!” – deyimi və bu deyimdə gizlənən “həyat sirri” yada düşür və arzular, ümidlər işığının şüləyində yaranan belə əsərlər – şeirlər məxsusi olaraq milli sərvətə çevrilir... Və “milli sərvət” toxunulmazdır:
Mənim, əl vurmayın, bir misrama da,
Qalsın nəğmələrim yazdığım kimi.
Qələmim dolaşıb bəyaz varaqda,
Özüm yer üzündə gəzdiyim kimi.

Şair başdan-başa yanar ürəkdir,
Qovrulub dönmüşəm külə, yanmışam.
Görməyə nə var ki, duymaq gərəkdir,
Necə duymuşamsa, elə yazmışam.
(“Sahilə çatmayan ləpə” kitabından)

Məqamıdır, onu da xatırladım ki, Vahid Əzizin təzə ayaq tutub yeriyən yaradıcılığı haqqında “Tanışlıq” (1968) məqalə-uğurlamasında ilk söz söyləyən, onun istedadının cövhərindəki mahiyyəti duyan, qiymətləndirən ustadlar ustadı, Xalq şairi Rəsul Rza olmuşdur: “Şeirlərini oxudum. Vərəqləri çevirdikcə, qarşımda istedadlı bir şairin surəti canlanırdı. ... Bunlar ki, şeirdir. Bu şeirlər qibtə oyadacaq qədər poetikdir. Burda ağıl, hiss, arzu, xəyal, qəlb döyüntüsü elə bir vəhdətdə ifadə olunmuşdur ki, oxuyursan, sevinirsən, sinən qürurla qabarır. Bu mənim yurdumun balasıdır.” ". (Bax: Rəsul Rza. “Tanışlıq” – məqalə -uğurlama. "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzeti, 16 mart 1968-ci il.) Və öncəgörən müdrikin sözü gerçək oldu, Vahid Əziz həm bir şəxsiyyət kimi, həm bir şair kimi “yurdun balası” oldu!!
“Poeziya daim insan qəlbinin qaranlıq, qarışıq, çaşdıran dünyasının tərcüməsidir, bu baxımdan hər bir şair tərcüməçidir. Qəlb dilinin söz dilinə tam dəqiq tərcüməsi. ... Şair Vahid Əziz öz qəlbinin tərcümanıdır.” (Bax: Baykal Murad. Təmiz havaların poeziyası Yalın ayaqların torpaq duyğusu. Xalq şairi Vahid Əzizin yaradıcılığı haqqında qeydlər. “525-ci qəzet”, - 2024.- 9 yanvar,№ 2.- S.14;15.)
Bu qənaətlə tam razılaşıram, həqiqəən də, Vahid Əziz bir şair kimi qəlbin tərcüanıdır!!
Ədəbi tənqiddə şairlərin qələmə aldıqları mövzulara görə belə bir təsnifat aparılır – məhəbbət şairi, təbiət şairi, lirik şair, lirik-epik şair, vətənpərvər şair, nəğməkar şair və s... Müşahidəmizə görə, Vahid Əzizin fitri istedadında, yaradıcılığında bütün bu cəhətlər – mövzu siferaları qəribə bir tərzdə cəmləşmiş və hamısı da qədərincə, bədii-estetik dəyərincə, zəhmətinin bəhrəsi, əxlaqının ifadəsi təkin əksini tapıbdır... Əslində, Vahid Əziz dəyişməz, daim artan, inkişafda olan müəllim-sənətkar səviyyəsində, “yanar ürəkli”, ləyaqətli söz xridarıdır...
Qənaətimcə – istedadlı adamların əksəriyyətinin adları onların şəxsiyyətinin güzgüsü olur. Vahid adını qoyanda, onun soyadı sanki öncədən onun şair taleinin ovsunlu, maqik gücünə, enerjisinə çevrilib.... Əsərləri mədəniyyətimizin sərvətinə çevrilən öz istedadı ampulasında yaşadığı dövrün vahid istedadlı şairi, əziz şəxsiyyəti olubdur – Xalq Şairi Vahid Əziz!!.. Bu, hər şairə nəsib olmayan sənət xoşbəxtliyidir... Yetərincə olan bu sənət xoşbəxtliyi ondan irəli gəlir ki, Vahid Əziz öz dövrünün, zamanının, yaşadığı mühitin şairidir, gördüyünü, duyduğunu yazıb, məşşatəlik etməyib və on görə də dövrü, zamanı onun, o da dövrünü, zamanının poetik məhək daşına çevrilibdir... Bu məhək daşı Araz boyu hərəkət edir, Təbrizə boylanır, diləyi, arzusu Zəngəzura dirənib dastna dönür, Dəmir qapı Dərbənd qapılarının önündə eləcə daşa çevrilir:

Dağlarımın üzü gülmür, nə yandı,
Torpağımın bir “Gülüstan” dərdi var.
Köçüm getdi Zəngəzura dayandı,
Yazan olsa, neçə dastan dərdi var.

Gah ox batar gözlərimə, gah nizə,
Baxa-baxa həsrətliyəm Təbrizə.
Dərbəndimlə durmaq olmur göz-gözə,
Dağlarımın çox “dağıstan” dərdi var.
(“Dözmək olmur” (1997) kitabından)

Hələ bura Qarabağ dərdini (“Qarabağ”, “Qaçqın şəhərciyinin qəbristanlığı”, “Çadır uşağı”, “Dərsə gecikən...”, “İgid əgər”, qəbildən şeirlərdə, poeziyamızın zəfərə ehtiramın etirafı olan “Param-parça” kitabı (2021), demək olar ki, bütövlükdə) əks etdirən poetik mətnlərin siqlətini əlavə etsək, xalqımıın nə dərdlər yükünün altından keçdiyinin tarixi mənzərəsini təsəvvürə gətirə bilərik...
Vahid Əzizin “Sabahın qatarında” adında bir şeiri var. “Aylı pəncərə” (“Gənclik” nəşriyyatı, 1974) kitabındadır. Mən bu şeiri oxuduqda, tam qənaətə gəldim ki, Vahid Əziz sabahların şairidir və o bu qatarın sərnişini yox, lokomotividir:

Dünəndən bu günə,
bu gündən sabaha,
Sabahdan sabahların
sonsuzluğuna qedər –
zamanın qatarı.
Getməyə ümidli bir sərnişin kimi
oyanıram gecənin,
gündüzün dayanacaqlarında.
...Gedirəm:
Mən sabahın qatarındayam.

Bu misralar dürüst bir qənaəti də, yadıma saldı: “Qərbi Azərbaycanın Dərələyəz mahalının Hipip kəndində dünyaya göz açmış Vahid Əzizin yaradıcılığı "yetmişinci" illər poeziyasının paytaxtı oldu! Vahid Əziz anlayır ki, bir şair kimi gələcək nəsillər qarşısında borcludur, çünki nə vaxtsa onun gözü ilə bizi görəcəklər.” ( Bax: Murad Baykal.Təmiz havaların poeziyası... Yalın ayaqların torpaq duyğusu... “525-ci qəzet”, - 2024.- 9 yanvar,№ 2.- S.14;15.)
Bu misralar, elə buradakı şeirlər və Vahid Əziin bu ahıl çağında yazdığı şeirlər də eyni havada orjinaldır, yeni deyimlərlə, ənənəvi mövzulara yeni, ürəyəyatımlı yanaşmalarla zəngindir. Vahid Əziz oxucularla şablon, quru dillə danışmır, daima yenilik axtarışında və orjinallıq kəşfindədir... Nikbinlik, həyata bağlılıq, inam, ülviyyət onun lirik qəhrəmanının əsas xarakterik keyfiyyətidir:

Mən yağışam – buludlrdan tökülən,
Dan yeriyəm – Günəş ilə sökülən,
İstərəm ki, min boyayla çəkilən
Düzlərə gül kimi səpələr məni.

Boyaların yaşılıyam, alıyam,
Gözəllərin dodağının balıyam,
Arzuların yolçusuyam, yoluyam,
Səsləyər Günəşlə səhərlər məni.
(“Aylı pəncərə” kitabından.)

Burada dünyamızın ahəngi, harmoniyası, insanın təbitdə, təbiətin insanda birgəliyi və vəhdətaniyyəti bədii mətnin nüvəsində hərəkətdədir, insanın ucalığı təbiətin ucalığında, təbiətin ucalığının (insan da təbiətin bir prçasıdır!) müqəddəsliyinin dərkindədir ki, şairi, onun lirik qəhrəmanınını “arzular yolçusu” edir, Mikayıl Müşfiqin “Arzuya bax, sevgilim, söylə ürəyincəmi, tellərindən incəmi” misralarının ovqatına bürünür, “Ağac” şeirində olduğu kimi, adi ağac olmaq arzusu lirik qəhrəmanı qapsayır ki, munis körpəyə beşik olsun:

Dünyaya ağac kimi
gəlmək də gözəlmiş –
bəlkə bəxtim gətirdi,
zərif-zərif yonuldum.
Narahat bir körpəyə
yellənən beşik oldum.
(“Ədəbiyyat və incəənət” qəzetində, 28 avqust 1981.)

Diqqət edin, əslində “yonulmaq” əzabdır, işgəncədir, ağrıdır. Şair bu ağrı-acını necə də “zərif-zərif yonuldum” ifadəsi ilə yumuşaldır, bu ağrını zərifliklə qəbul edir, çünki, sonda müqəddəs, ülvi, təmiz bir məqama qovuşacaq, ağac bir narahat körpəyə rahatlıq bəxş edən beşik olacaq!.. Bax, budur, möcüzə - cəsurluğa, ucalığa, qorxmazlığa çevrilən poetik möcüzə...
Poetik mətnin forma, janr xüsusiyyətləinə gəlincə, Vahid Əziz yaradıcılığında bu cəhətdən zəngin, rəngarəng polifonizmin şahidi oluruq. Vahid Əziz poeziya nəhrində sərbəst üzməyi bacarır. Onun klassik Azərbaycan şeir formatlarından tutmuş, modern-sərbəst şeirin ən müxtəlif çalarlarında – bütün vəzn, ifadə, forma əlvanlığına ustalıqla sahiblənməsin görürük...
Vahid Əzizin poetik yaradıcılığı müstəqillik dövrü ədəbiyyatımızda yeni nəfəs, yeni pafos, tamam yeni mahiyyət kəsb edir... Ömrü boyu müstəqilliyimizin təşnəsində olan şairin yaradıcılığı yeni bir vüsətlə yeni mərhələyə qədəm basır. Onun “Dözmək olmur” şeirlər və poemalar kitabı (“Gənclik” nəşriyyatı, 1997) bu mənada səciyyəvidir. Burada Azərbaycanda keçid dövrünün keşməkeşləri, Qarabağ münaqişəsinin xalqımıza vurduğu zərbələr, qaçqınlıq, köçgünlük əzabları, mənəvi sıxıntılar, itirdiyimiz hər şey, hər şey şeirin traqik mövzusuna çevrilib, sarı sim tonunda misralanıb:
Heç kəs yaşamaz doyunca,
Zirvə yox vətəndən uca.
Atılırıq qucaq-qucaq
Odunda qalanmaq üçün.
( “Dözmək olmur” 1997- kitabından.)

Mühüm bir mətləbə də nəzər salaq. Mənim ədəbi qəhrəmanım Vahid Əzizlə yaşdaşıq, necə deyərlər saqqaldaşıq... Niyə “ədəbi qəhrəman” deyirəm... Bunun da mənası var. Ədəbi tənqidə gətirdiyim “Poeportret” janrı özündə bunu ehtiva edir. Əvvəllər zarafat tərzində olsa da, barələrində məqalələr, ədəbi oçerklər, sonra poeportretlər yazdığım yazıçı-şair dostlarıma deyərdim ki, Sizlər mənim ədəbi qəhrəmanlarımsınız! Siz bədii əsərlərinizdə təxəyyülün gücü ilə düşündüyünüz, arzuladığınız qəhrəmanların bədii obrazlarını yaradırsınız, onlara istəyinizcə ad qoyursunuz, mən isə əsərlərimdə Sizlərin gerçək ədəbi obrazınızı yaradıram. Görünür, “hər zarafatda həqiqətin də payı var” – deyimi, bica deyil. Sonra bunu gerçək qənaətə çevirdim...
Dedim axı, Vahidlə yaşdaşıq, o məndən 5-6 ay böyükdür. Mətləb bundan ibarətdir ki, eyni dövrdə yaşamışıq, uşaqlığımız müharibədən sonrakı mərhələdə keçib. Eyni ağrıları, eyni sevincləri, eyni çətinlikləri, eyni asanlıqları keçirmişik, oxşar astanalardan keçmişik... Mənim də ulu babalarım Qərbi Azərbaycandandır – Vedi diyarındandır, Vedi kolanılarıdır, Şahbuzun Kolanı ellərindən yellənib oranı məqamgah seçiblər... Gəncliyimdə bunu bilmirdim, rəhmətlik Fərman Kərimzadənin mənə, gənc aspiranta – şirin-şirin “Əmioğlu!” müraciətindən sonra axtarışlar apardım, ağsaqqallardan soruşdum, tarixə ekskurs etdim, həqiqətə yetdim...
İkimiz də Qarabağda, qonşu, diz-dizə, kürək-kürəyə bölgələrində yaşamışıq, eyni havanı udmuşuq. İ.V. Stalindən tutmuş bu günümüzə qədər neçə-neçə padşahlar, hökmdarlar, birinci katiblər, rəhbərlər, doktorinlar dövründə yaşamışıq... Eyni siyasi, sosial, ictimai, ideoloji hadisələrin şahidi və iştirakçısı olmuşuq. Və şükürlər olsun ki, müstəqilliyimizə qovuşduq, düşmən işğalından azad edilmiş Qarabağı gördük...
Bütün bunları niyə söyləyirəm, niyə xatırlayıram?! Yəni, deməyim odur ki, Vahid Əzizin şəxsiyyəti, həyatı, yaradıcılığı, ovqatı mənə doğmadır, elə bil, o bir şair kimi, mən də bir filoloq-alim kimi eyni həyatı yaşamışıq... Mənim ədəbi qəhrəmanım - hamınızın – cəmiyyətimizin şair kimi, ictimai-siyasi xadim kimi, kəsərli, heç nədən çəkinməz qələmi olan analitik publisist kimi tanıdığı, xalqın - əksəriyyətin sevimlisi olan Xalq şairi Vahid Əzizi, az qala, özüm kimi başa düşürəm, özüm kimi hiss edirəm və buna görə də onun haqqında yazdıqlarımda, dediklərimdə, düşündükələrimdə falş, yalan, sünilik ola bilməz... Onu bir kiprik qırpımında tam görürəm...
Vahid Əziz bədii yaradıcılığa 1967-ci ildə "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzetində çıxan ilk şeirindən sonra başlamışdır. Həmin vaxtdan dövri mətbuatda müntəzəm çıxış edir. Son illər 200-dən çox publisistik məqaləsi və müsahibəsi dərc olunmuşdur. Yeni şeirlərlə vaxtaşırı çıxış etmişdir. Sözlərinə bəstələnmiş mahnıların diski buraxılmışdır. “Mən küləyi görürəm” (1969), “Aylı pəncərə” (1974), “İllərin baharı” (1980), “Əllərimin kölgəsi” (1985), “Тень моих рук.” (Moсква, “Советский писатель”, 1988), "Dözmək olmur" (1997), “Şeirlər” (2005), “Yarım əsrin çiçəkləri. Səninlə... Seçilmişlərdən seşmələr.-1963-2023)”- (2023), “Param parça illər” (“Qarabağ dəftərindən” seçmələr – 2020) şeirlər və poemalar kitabları rəğbətlə qarşılanmışdır.
Bədii tərcümə ilə də məşğul olur. Məsələn, ruscadan tərcümə elədiyi “Aqustino Netto. Azadlıq nəğmələri” ( Bakı: Yazıçı, 1981, 84 səh.) göstərə bilərik. 50-dən çox mahnısına musiqi bəstələnmişdir. Azərbaycanın rəsmi nümayəndə heyətinin tərkibində dəfələrlə xarici ölkələrdə olmuşdur.
Dörd cildlik “Şeirlər, poemalar, tərcümələr, publisitika mətnlərindən ibarət “ seçilmiş əsərləri “Gənclik” nəşriyyatında nəşr edilmişdir... Əsərləri dünya xalqlarının dillərinə tərcümə edilərək yayılmış, özünün də dünya ədəbiyyatı klassikasından tərcümələri mövcuddur...
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 24 may 2019-cu il tarixli Sərəncamı" ilə Azərbaycan poeziyasının inkişafında böyük xidmətlərinə, xalqın böyük rəğbətini qazanmış yüksək ideyalı və bədii cəhətdən dəyərli ədəbi əsərlər yaratmağa görə "Azərbaycan Respublikasının xalq şairi" fəxri adına layiq görülmüşdür. Bu, Qarabağ fatehi, Respublikanın Prezidenti İlham Əliyevin Vahid Əziz şəxsiyyətinə və yaradıcılığına verdiyi rəsmi dövlət qiymətidir... Xalqın və dövlətin böyük rəğbətini qazanmaq sənətkarın əvəzedilməz uğuru və xoşbəxtliyidir...
Bu yükək fəxri adla yanaşı müxtəlif vaxtlarda təsis edilmiş ədəbi mükafatlara, diplomlara, fəxri diplomlara layiq görülmüşdür və bunlar şahrah yolla əldə edilməmişdir...
Vahid Əziz öz yaradıcılığında ədəbi-bədii söz sənətinin aparıcı mövzusu olan insan fenomeninə fərqli prinsiplər əsasında yanaşmış və 60-cı illərdən ictimai fərdin üzləşdiyi əsas problemləri ehtiva edən vətəndaşlıq lirikasında öz ədəbi-estetik qayəsinə uyğun insan konsepsiyasını yaratmışlar. Bu konsepsiya onun şeir yaradıcılığında zaman-zaman özünün ən yüksək bədii və hərtərəfli təcəssümünü tapmışdır. Onun yaradıcılığında, eyni zanmanda, XX əsrin sonunda insanın mənəviyatında yaranan dərin böhran və insanın özgələşməsi ilə bağlı ədəbi fikirdə yaranan dekadent meyillər, pessimist əhval-ruhiyyənin dəf olunması kimi məsələlər da öz bədii inikasını tapıbdır ki, poeziyanın ümumi axarına qovuşmaqla fərdi üslub və ifadə tərzi ilə fərqlənirdi...
Onun da şeirlərində antihumanist ideologiyaya qarşı ardıcıl və kəskin ifşaedici mövqedən çıxış, milli-tarixi keçmişə müraciət, habelə azərbaycançılıq konsepsiyası yazdığı əsərlərin ideya istiqamətini və bədii bütövlüyünü təmin edən əsas amil idi... Bu isə oxucuda ictimai həyatın ziddiyyətli və mürəkkəb gerçəkliyi barədə dəqiq təsəvvür yaradır, milli təfəkkür cəhətdən yeni nəslin formalaşmasına xidmət edirdi...
Vahid Əzizin poetik yaradıcılığını mövzu siferasını təsnif edəsi olsaq, əsasən, bu qənaətdəyəm:

1. İctimai-siyasi hadisələrə pafossuz, ritorikasız, sakit, təmkinli özünəməxsus baxış;

2. Azərbaycançılıq haləsində, böyük vətənpərvərliklə, yurdsevərliklə, milli təəssübkeşliklə üzvü surətdə birləşən - Türkçülük, Turançılıq ideya-estetik qayəsi onun poetik yaradıcılığının kordinal qayəsini təşkil edir, özünü “O, tayın, bu tayın şairiyəm mən..” – bütünlükdə türk dünyasının şairi elani-eşq edir: “...şir kimi həyatla vuruşur qələm, evin, məhəllənin, bir elin deyil; O tayın, Bu tayın Şairiyəm mən.”

...Çəmənlər biçənəm, taxıl əkənəm,
yuvalar quranam, evlər tikənəm,
Yurdun hər yerində keşik çəkənəm –
Ordunun, Alayın Şairiyəm mən.


Keçib əsrlərdən, qərinələrdən,
dərs aldım Şeiriyyət dahilərindən,
əxlaqım, varlığım Türk ellərindən –
böyük bir Dünyanın Şairiyəm mən...”
(Bax: Vahid Əziz. Seçilmiş əsərlər. 2 cilddə, 2-ci cild. 2015-2024 seçmələri.
Bakı, “Azərnəşr, 2024. s.282. – 314 səh.)

Vahid Əzizi Vətəndən didərginləri, uzaqlarda həyat eşqi axtaranları, sərsəriləri qəbul etmir, millətinə silahdaş olanları təqdir edir...

Vahid Əzizin “Daş” poemasının epiloqunda şairin belə bir istəyi var. Bu adi istək deyil vətəndaş şairin, türk birliyinin təşnəsi olan türk oğlu türkün estetik idealıdır. Təkcə bircə bənddə bütün türk xalqlarının, bütün Azərbaycanın məhəbbəti, könül nidası, əbədi öndrlərə ləyaqət simvolu ehtiva olunubdur...

Amma, ürəyimdə bir istək də var;
Nuri Paşaya da heykəl qurulsun,
Bakının ən uca təpələrində,
bürüncdən, altundan, qranitdən olan
Heydərlə - Atatürk yanaşı dursun!..
(Bax: Vahid ƏZİZ. Təzadlar.- 2010.- 16 dekabr.- S.10.)


1. Təbiətin və cəmiyyətin vəhdətinin poeziyası... İnsan və təbiətin fövqəlgücün qüdrətinindən yaranan vəhdətiniyyat harmoniyası qanunauyğunluğunu dərk edərək bu postulata nüfuz etmək səyi, özünün bəsirət gözüylə qeyri-adi aləmin təbəllüatlarını görmək bacarığı... Təbiətsiz cəmiyyət, cəmiyyətsiz təbiət yoxdur – ideyasına poetik sadiqlik;

2. Poeziyanın kordinal mövzusu – məhəbbət lirikası... Könlündə məhəbbət bəsləməyən şair deyildir, ötəri yazardır. Məhəbbətsiz poeziya quru çay yatağına bənzəyər... Səmimilik, dürüstlük, etiraf, iztirab onun da sevgi poeziyasına xas xüsusiyyətdir. Ənənədən süzülüb gələn göz yaşı təkin duru, yanğılı axardır... Bu şeirlərdə sevən bir qəlbin bütün döyüntülərini eşidirsən, sünilik, bər-bəzək, sızıltı, inilti yoxdur, məhəbbətin iztirablı sədaları, çalarları var... Vahid Əziz şaiin xoşbəxtliyini onun mühitinin hər çalarına sevgidə görür. Elə insanın xoşbəxtliyi də bundadır... Şairin “Sevgidən yazdım ki...” şeiri bu bu mənada olduqca mənalıdır:

Dərədən-təpədən yazmağa nə var:
“dumandı” – yaz getsin, “çəndi” – çəkilsin,
sevgidən yazdım ki, nakam qalanlar
oxuyub, dərdini unuda bilsin.

... Sevənlər – Dünyanın qərib övladı,
bir azca onlara bənzəyər çiçək,
sevgi şairləri əbədi qaldı,
sevgisiz yaşayan izsiz öləcək.
30.04.2007. (Bax: Vahid Əziz. Yaşadım yaşamaq ehtiyacında..., şeirlər, 2 cilddə, I cild (1965-2015), Bakı, Azərnəşr,2024, s.141-142. – 387 səh.)

Belə ki, Vahid Əziz həm klassik şeirdən təsirlənib yararlanır, həm də çağdaş ədəbiyyatdan bar-bəhər yükü tutaraq məhəbbət lirikasının vüsal-hicran dolaylarında yol gedən lirik qəhrəmanın iztirablarının gözəl nümunələrini yaradır. O bütün parametrlərdə əsl sevgi şairidir. Bir sözlə, onun sevgi qəhrəmanını bu müqəddəs, bu ali hissin sözün məcnunu olduğunu görürük... O, bu dünyanın sevməli nəyi varsa onu sevməyi və sevdirməyi bacaran şairdir... Və “Vaxtın – Vahid ӘZİZ bir dәnәsidi, Sözlәri şeiriyyәt dürdanәsidi!” Lakin bu dürdanəliyin bir kədərli, dramatik danəndəliyi də var:

“Kənddən baş götürüb gedən yolların
hansısa şəhərə gətirdi məni,
açıb qapısını soyuq qatarın,
elə vağzaldaca itirdi məni.

Gənc idik; vuruşduq, coşduq, çağladıq,
hər kəs bir diləklə qalxdı, ucaldı,
şəhərli qızlara könül bağladıq,
kəndin gözəlləri vaxtsız qocaldı.”
“Bu yollar baş alıb gedər uzağa” , 12.12.2006. (Bax. Vahid Əziz. Yaşadım, yaşamaq ehtiyacında. Şeirlər, 2 cilddə, I cild. 1965 – 2015-ci illərin seçmələri, Bakı, “Azərnəşr”, 2024. S.95. – 367 səh.)

Vahid Əzizin məhəbbət lirikasının bir qismi “Mahnı mətni” təkin təqdim edilir və bu təbiidir. Özü dediyi təkin: “Cavanlıqdan dodağımda zümzümə, ürəyimdə bayatıdır məhəbbət...”; “Həzin bayatılar söyləyən neyəm…”
Ümumiyyətlə, onun şeirlərinə ən ünlü bəstəkarlar tərəfindən 50-dən çox mahnı yazılıb və bu mahnıları eləcə ünlü müğənnilər ifa edib və edirlər. Çünki Vahid Əzizin mahnı mətnləri qismən problemsizdir, sözlə musiqinin biri-birinə
ritmik və tonik uyğunluğu, mətndəki ritmik vahidlərin zənginliyi, normal anəngdarlıq, şeirin avazı bəstəçiyə bəstə imkanı yaradır...
Bu mahnı mətnlərindən bir qismini yada salaq: “Mehribanım” (Bəstə: Elza İbrahimova, ifa – Şövkət Ələkbərova), “Gecikdin” (Bəstə: Elza İbrahimova, ifa – Flora Kərimova), “Bayatılar” (Bəstə: Eldar Mansurov, ifa – Brilyant Dadaşov), “Nəyimə gərək?”, “Gecələr keçir”( Bəstə: Eldar Mansurov, ifa – Aygün Kazımova), “Əzizim”, “Qurban olum” (Bəstə: Kəmalə Qasımova, ifa – Mirzə Babayev), “Aldatma məni” (Bəstə: Eldar Mansurov, ifa – Flora Kərimova), “Yaşadım, yaşamaq ehtiyacından”, “Səninlə” (romans), “Sənə qalsın”, “Yoxsan bu şəhərdə?..”, “Gülüm”, “Yasəmən, ah yasəmən”, “Unuduldum”, “Sevdiyini niyə danırsan?” (mahnı-duet), “Nə biləydim yalandı”, “Yalan olar”, “İncimədin ki?”, “Səni sevməyimə peşmanam”, “Yanğı”, “Sevgilim”, “Heç bilirsən, nələr olub o vaxtdan?”, “Xatirə nəğmə” (Bəstə: Eldar Həsənov), “Deyəsən” (Bəstə: Könül Hüseynova), “Səndən sonra”, “Xahiş” və s. bu qəbildən onlarla mətnlər sözlə liro-bəstələrdir, çeşmə kimi dum–duru, çiçək təkin nazənin, “ürəyi sevgi yuvalı” qız duaları qədər inanclı ürəyin tellərindən qopan həzin həyat nəğmələridir:

“Çiçəyim, nə üçün belə zalımsan?
Taladı könlümü aldığım soraq,
bir də bu Dünyaya gələsi olsan,
ya məndən sonra gəl, ya məndən qabaq.”
( “Xahiş”, Əsərləri, 2-cild. s.211,)

Hətta, şairin mahnı mətni təkin təqdim etdiyi bayatılar da mövcuddur. Əlbəttə, bayatılar müəyyən ahənglə, müsiqi ladında oxunur, bayatı çağrılır, laylalara dönür, amma profesional mahnı mətni təkin, bəstəkar bəstəsinə layiq olan mətn kimi onu təqdimi şairin bayatı lirik növündə onun axtarışlarının nəticəsi, istəyi kimin də qəbul edilməlidir:

BAYATILAR
(mahnı)
Ürəyimdə ayaz var,
Nə qış gedib, nə yaz var,
Oyatma bənəvşəni –
Kol dibində ayaz var.

Kədərli axmayaydı,
Göz yaşım axmayaydı,
Yad baxmağı bir yana –
Yar yada baxmayaydı.

Qalanın daşı oldum,
Gözünün yaşı oldum,
Dünyada gün ğörmədim –
Sevəndə naşı oldum.

Yanımda qal bir az da,
Göz yaşı var Arazda,
Yar yuxusun danışıb –
Şəkli qalıb Arazda...
1975 – 1984. (Bax: Vahid Əziz. Yaşadım, yaşamaq ehtiyacında. Şeirlər, 2 cilddə, I cild. 1965 – 2015-ci illərin seçmələri, Bakı, “Azərnəşr”, 2024. S.21-22. – 367 səh.)

Vahid Əziz bayatı janrına elə bağlıdır ki, onu poeziyasını sarı simi bu lirik xalq şeiri formasında daha təsirli olur. Vahid Əziz lirikasının poetikası - sərbəst şeir; heca, əruz… Vahid Əziz xalq ədəbiyyatının bayatı, dodaqdəyməz, yanıltmac təki janrlarına müraciət edib çox orijinal nümunələrini yaratmışdır. Dodaqdəyməz aşıq poeziyasının Dədə Ələsgər sınağından çıxan ən çətin növlərindən biridir və bu poetik formtın öhdəsinən Vahid Əzii bacarıqla gəlibdir:

Neçə illər alovlanır
dodaq-dodaqdan aralı.
həsrətinnən ynan könül
gəzər o vaxtdan aralı.

Sən sevgilər şəhanəsi,
arzu-istək şəlaləsi,
vay o günə həsrətlisi
gəzə çıraqdan aralı.

(Dodaqdəyəməz. 08.05.2014. Bax: Vahid Əziz. Yarım əsrin çiçəkləri. Səninlə.Bakı, “Azərnəşr”, 2016. S. 336. – 497 səh.)

Vahid Əziz klassik şeirimizin qəzəl janrına – şeir şəklinə də müraciət edib və mövzu, məzmun və şəkil cəhətdən yeniliklərlə diqqəti çəkən qəzəllər qələmə almışdır. Vahid Əzizin qəzəlləri mövzu, ədəbi-estetik fərqliliyi ilə bərabər, bu qəzəllərin leksikası təmiz ədəbi dilimizdədir və bəzən əruzda olan şeirlərdə müşahidə edilən yad leksik və fonetik ünsürlərdən tam arınmışdır...
Vahid Əzizin əksər qəzəlləri sillabik vəznin oxşrı olan rəcəz bəhrinə uyğun gəlir, daha da dəqiqləşdirsək, Vahid Əzizin qəzəlləri harmonik bölgülü heca vəznində yazılan qəzəllərdir. Onun təqdimetdiyi qəzəllərin adları da diqət çəkir. Klassik ədəbiyyatda qəzəllər əsasən, ya birinci beytin birinci misrası ilə, yada birinci beytlə adlandırılır... Vahid Əziz isə burada da yenilik etmiş, qəzəllərini rədiflərlə adlandırmışdır... Qəzəlləri rədiflə adlandırmağın bir üstün cəhətini sezdim ki, rədif qəzəlin mövzusunun, məzmunun koduna, açarına çevrilir... Rədif həmçinin qəzəlin ritmini də müəyyənləşdirir...

Vahid Əziin qəzəlləri ənənəvi qəzəl janrından bir xüsusiyyəti ilə də fərqlənir. Qeyd etdiyimiz kimi, qəzəl janrı əksərən məhəbbət mövzusunda olur. Vahid Əziin qəzəllərinin mühüm bir qismi isə ictimai və fəlsəfi məzmun kəb edir, sosial mühitə nüfuz edir. Məsələn, onun “Savayı” – “Bu Vətən torpağını, Vallah, yetimlər qorudu; yetimin kimsəsi olmaz ki, Vətəndən savayı... “ “Qalır” – “Yеnə də bircə ümid Tаnrı vеrən bахtа qаlır, Günü хоşbəхt аpаrır, nə qаlsа – bədbахtа qаlır, Görəsən, yеr üzünün zülmünün оlаrmı sоnu? Kim bilir, bəlkə о dа əcəllə bir vахtа qаlır?” ; “Bilirsən” – “ Onsuz da bura “Dünya” adlı zindan olubdu, nələr çəkirəm saldığın qəfəsdə, bilirsən...”; “Çəkilib” – “...Vətənin gеn gününə hаmı cаn qurbаn еləyib, еlə ki, düşdü dаrа–аzmı qırаğа çəkilib? Çаhаndа birçə nəfər Tаnrıyа övlаd sаyılıb – о, dа insаn əlinə düşüb–çаrmıха çəkilib...” ; “Gedəndi” – “Ağlım kəsəni, Vahid Əziz, “düzlüyü” gəzdi; tapılmır hələ, bəxt kimi yatıb da gedəndi...” qəzəllərindən gətirdiyimiz bu nümunələrdə dediyimiz cəhət öznü bariz bir şəkildə nümayiş etdirir... (Bax: Vahid Əziz. Seçilmiş əsərlər. 2 cilddə, 2-ci cild. 2015-2024 seçmələri. Bakı, “Azərnəşr, 2024. s.5. – 314 səh.)
Səhv etmirəmsə, Türkiyənin çox ünlü şairi, alimi, filosofu, jurnalisti, sissenaristi, uzun müddət Türkiyə Yazarlar Birliyinin genel başkanı olmuş Mehmet Doğanın sözləridir: "Bütün köklü ədəbiyyatlarda şair başlanğıcda kahin, münəccim, sehrbaz və ya şamandır. Şeir də sehrdir, əsla sıradan bir şey deyildir.” Bu sözlərin enerjisinə qısılası olsaq – Vahid Əziz də sözün sehrini yaradan şamandır, hətta “Dərgahda” olmağı da bacarır və “Ellər, məni axtarsanız bir zaman, Dərgahdadır üz tutduğum o ünvan” – elan edir. “Dənizlər də havalanır...”, “Bağışla”, “İlahi” ,“Ulu Tanrı, bunu səndən göləməzdim...” qəbildən şeirlərində bu qənaəti daha da dərinləşdirir, müəllifin lirik xarakterindəki saflıq və ülvülük sözlə rəssamlıq əsərinə çevrilir...
Vahid Əzizin poeziyasının ən maraqlı cəhətlərindən biri də forma, qəlib məsələsidir. Onun poetik yaradıcılığında heca vəzninin növləri, bölgü və ritm məsələsi, şeirin əsas forma elementlərindən olan qafiyə, sərbəst şeirin mahiyyəti və növləri, harmoniyası, həmçinin əruz vəznindən istifadə imkanları tədqiq olunmağı vacib problemlərdəndir...
Demək olar ki, ənənəvi heca şeirimizin bütün bölgü və qəliblərinin qapısı onun üzünə açıqdır. O sərbəstdə də, əruzda – qəzəllərində da, xalq şeir şəkillərində - qoşma, bayatı, gəraylı və s. bu qəbildən də bərcəstə nümunələr yaradıb.
Diqqəti çəkən odur ki, Vahid Əziz hecada da tam sərbəstlik hüququnu qoruyub saxlayır, mühafizəkar, radikal deyil, necə deyərlər, vəznin əsiri olmur, formanın sərhədlərini aşır, imkanlarını genişləndirir, yeni konturlar yarada bilir... Təbii, o, modernist düşüncəyə malik müasir dövrün şairi olsa da, folklor, xalq ədəbiyyatı klassik şeirlə bahəm onun da yaradıcılığında qoşa qanad kimi təzahür edir, birləşir, sintez olunur... Bu, təkcə qəlib-bölgü bağlılığı deyil, məzmunun, özünəxas baxışın əlvanlığıdır, yeniləşmiş ölçü-biçisidir... Və ən maraqlsı budur ki, bu “ölçü-biçilərlə” zəngın, vüsətli Vahid Əziz poeziyası Vətənə, vətənpərvərliyə, vətəndaşlığa, vətənsevərliyə, Azərbaycana – azərbaycançılığa xidmət edir...
Millətsevərlik, yurdsevərlik, poetik, lirik-dramatik Qarabağnamələr... Etiraz və ehtiras, fərdilik və fərqlilik, alilik və adilik, millətin, ordunun, haqqın uğuru, qalibiyyət qüruru, qutsal, ilahi qata bağlı Fatehlik eşqinin təntənəsi bu lirik Qarabağnamələrin məğzidir, məzmunudur, predmetidir... Dərələyəz mahalından olan, uşaqlıq və gənclik illərini daim Qarabağ havası duyulan Tərtərdə keçirmiş, Vahid Əziz hər zaman qəlbində dogma yurd, Qarabağ həsrətini, ağrı-acısını yaşamışdır. Şair ötən illər boyu Qarabağla, Zəngəzurla bağlı həm nostalji-nisgilli, həm də nikbinliklə dolu yüzlərlə şeir yazmışdır... (Bax Vahid Əziz. “Dərələyəz” poeması. “Ədəbiyyat qəzeti”.- 2020.- 25 aprel.- S.18-19.)
Qarabağ da Dərələyəz təkin Vahid Əzizin bütöv qəlbinin şah damarıdır. Təkcə 2020-ci ildə qələmə alınan bir silsilədəki nümunələrə diqqət kəsilək. “Azərbaycandır Qarabağ”, “Ləngimə, tez yetiş, böyük qələbə...”, “Savaş bitib?..”, “Bir gün bir aydır ki, yurd avaşddı...”, “Əsgərin”, “Qələbəli Azərbaycan...”, “Gəlirik...”, “Var ol, Ali Baş Komandan...”, “Tanrı, qoru Azərbaycan Ordusunu...”, “Ordu...”, “Yalnız irəliyə, yalnız irəli...”, “Qarabağım...”, “Hələ bitmiş saymaq olmaz savaşı...”, “Hicran a qalırdı “Qərinə” olsun...”, “Onlar qayıtmadı bu son həmlədən...”, “İtqovan”...”, “Lap az qalır...”, “Lap az qalır...” qəbildən şeirlərin motivirovkası əslində Qarabağın xilası uğrunda gedən qələbə döyüşünün poetik gündəliyidir...
Şair, az qala, saatbasaat, günbəgün xilaskar döyüşün gedişatını izləyir, poetik-publisitik uslubda münasibətini bildirir. Bu şeirlərin lirik qəhrəmanı bütün məsləki ilə Vətənin – Qarabağın xilası missiyasını öz üzərinə götürüb:

Zülmət getdi Qarabağdan,
ömrünü çıraq elədin,
var ol, Ali Baş Komandan -
çox günahkar nəsillərin
üzlərini ağ elədin!
( “Var ol, Ali Baş komandan!..” şeiri. “Ədəbiyyat qəzeti”, - 2020.- 31 oktyabr.- S.12-13.)

Bu da, məşhur Stendalın fikridir: “Yadelli işğalçılara qarşı hər bir mübarizə qanuni işdir və xalqın birinci borcudur.” Və bu müqədəs borcu xalqımız, dövlətimiz fəxarətlə, bütövlükdə şəhid olmağa hazır müsəlləh əsgər cəsurluğu ilə yerinə yetirdi və Vahid Əziz də vətənsevər bir şair kimi bu həyati həqiqətləri poetik həqiqətlər buketində təqdim elədi...
Vahid Əzizin şeirləri təpədən-dırnağa qədər həyat və insan haqqında lirik düşüncələrdən yoğrulmuş daxili poetik monoloqdur... Bu şeirlər dünyadan, həyatdan və insandan danışan işıqlı və obrazlı düşüncələrdən yoğrulmuşdur. Bu mənada, Vahid Əzizin lirikası müasir Azərbaycan şeirinin inkişafında fərqli hadisədir. Vahid Əziz şeirlərində bütün hallarda, o cümlədən, lirik duyğularını ictimailəşdirəndə də obrazlı düşüncənin təbiiliyini və səmimiyyətini, lirizmi qoruyub saxlayır. Ona görədir ki, Vahid Əzizin lirik qəhrəmanı da həmin işığın, milli-mənəvi varlığın real və təbii bir daşıyıcısıdır... Vahid Əzizin şeirləri - işıqlı düşüncələrin şeiriyyətidir...
80 yaşını tamamlayan Xalq şairi Vahid Əzizin estetik idealı mərdanəliyin, bütövlüyün, milli düşüncənin, vətənpərvərliyin və müstəqil dövlətçiliyin daşıyıcısı olan lirik-romantik qəhrəmandır. Bu lirik qəhrəmanın ayağı odlu torpaqdadır, başının üstündə isə üçrəngli dövlət bayrağı dalğalanır. Vətən torpağı ilə dövlət bayrağının vəhdəti Vahid Əzizin estetik idealının mahiyyətidir...
80 yaşın mübarək, yaşdaşım, ədəbi qəhrəmanım, ilhamı lacivərd poetik üfüqlərdə pərvaz edən, bu ufüqlərdən ötgəm, yenilməyən, ritorikadan uzaq, saf duyğuların, səhər mehi təkin xəfif, təmiz səsi eşidilən, adını böyük hərflərlə qeyd etdiyim – VAHİD ƏZİZ!!
Ps.: Məqalə dərc üçün təqdim edilən ərəfədə Respublika Prezidentinin Vahid Əzizə “Şöhrət” ordeni verilməsi haqqında sərəncamı verildi. Şöhrətə çoxdan çatmış Xalq şairinin 80 yaşındakı “Şöhrət” ordeni bizi də sevindirdi və təbrik edirik!!

Qurban Bayramov, tənqidçi-ədəbiyyatşünas,
Səməd Vurğun mükafatı laueratı...
21.11.2025.

Sərhəd Qasımov noyabrın 20-də vəfat edib

Uzun illər "Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri" Qapalı Səhmdar Cəmiyyətdə (AzTV) Həmkarlar İttifaqı Komitəsinə rəhbərlik etmiş Sərhəd Rəhmət oğlu Qasımov noyabrın 20-də vəfat edib. Ölkə mətbuatına bu barədə mərhumun dostu və onun uzun illər 1-ci müavini olmuş,jurnalist, şair-publisist Mübariz Süleymanlı məlumat verib.
85 yaşında dünyasını dəyişən Sərhəd Qasımovun üç mərasimi noyabrın 22-də Təzəpir məscidində keçiriləcək.
Sərhəd Qasımov 1941-ci il aprel ayının 12-də Lənkəran şəhərində anadan olub. 1957-61-ci illərdə Rabitə Texnikumunda təhsil alıb. Həmin ildən Respublika Radio-Televiziya Mərkəzində elektrik montyoru kimi əmək fəaliyyətinə başlayıb. İki il hərbi xidmətdən sonra 1964-cü ildə işıq sexinin rəisi vəzifəsinə təyin edilib. 1967-ci ilin oktyabrında Teleradionun Həmkarlar İttifaqı Komitəsinin ilk sədri seçilib. İlk azərbaycanlı olaraq 1970-75-ci illərdə Moskva Beynəlxalq Həmkarlar Akademiyasında təhsil alıb.
O, 51 fasiləsiz olaraq "Azərbaycan Televiziya və Radio Verilişləri" QSC-nin Həmkarlar İttifaqı Komitəsinin sədri işləyib. Eyni zamanda Azərbaycan Həmkarlar İttifaqları Konfederasiyası İdarə Heyətinin üzvü olub.
Sərhəd Qasımov ölkə Prezidentinin sərəncamları ilə 2006-cı ildə “Əməkdar mədəniyyət işçisi” adına, 2009-cu ildə isə “Tərəqqi” medalına layiq görülüb.
2018-ci ildə “Azərbaycan Həmkarlar İttifaqları Konfederasiyasının 100 illiyi” medalı ilə təltif olunub.

Allah rəhmət eləsin!

Yolumuz bir, Bayrağımız bir!


Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutu Cənubi Azərbaycan ədəbiyyatı şöbəsi Güney Azərbaycan ədəbiyyatı və Milli Azadlıq Hərəkatının görkəmli nümayəndələrinin həyat və yaradıcılığının müxtəlif dönəmlərini müasir oxucuya olduğu kimi çatdırılması istiqamətində mühüm addımlar atmaqdadır. Təsadüfi deyildir ki, təkcə bu il ərzində Cənubi Azərbaycan ədəbiyyatı şöbəsinin müdiri, filologiya elmləri doktoru, görkəmli ədəbiyyatşünas alim Rəhim Əliyevin irəli sürərək həyata keçirdiyi layihələr əsasında bir neçə xüsusi əhəmiyyətə malik dəyərli kitabın nəşrinə nail olunmuşdur. “Azərbaycan mühacirəti” seriyasından yaxın günlərdə işıq üzü görmüş kitab olduqca müqəddəs amallara xidmət edən Güney Azərbaycanımızdan olan siyasi fəal, həqiqətlər carçısı GünAz.TV kanalının rəhbəri, çağdaş mühacirət mətbuatının ən parlaq simalarından olan Əhməd Obalının şərəfli ömür və mücadilə yolunu özündə əks etdirir.
“Bir yol, bir Bayraq” adlandırılan kitaba bu ad təsadüfən verilməyib. Topluya 20 ildən də artıq bir müddətdə Amerika Birləşmiş Ştatlarının Çikaqo şəhərindən peyk rabitəsi vasitəsilə bütün dünyaya yayımlanan, GünAz.TV-nin (Güney Azərbaycan Televiziyası) təsisçisi və rəhbəri olan Əhməd Obalının ikiyə bölünmüş millətimizin istiqlal mübarizəsinin daha da genişlənməsi və nəzərdə tutulan hədəfə yetişməsi yolunda etdiyi fədakarlıqları özündə əks etdirən cəsarətli müsahibə, çıxış və məqalələrinin böyük əksəriyyəti daxil edilib.
Güney həqiqətlərini, soydaşlarımızın məhrumiyyət və haqsızlıqlara uğradılmasının müxtəlif tərəflərini, türk olmaları səbəbindən başlarına gətirilən olmazın əzab və məşəqqətləri qorxmadan, çəkinmədən sivil toplumlara çatdırmaq, bu ədalətsizliklərin qarşısının alınmasına ömür sərf etmək kimi müqəddəs missiyanın daşıyıcısı olan millət fədaisi Əhməd Obalını çox güman ki, tanımayan yoxdur. Bu haqda müəyyən bilgiləri yenidən xatırlatmağı lazım bilirik:
...1961-ci il aprelin 1-də İranın Ərdəbil əyalətinə bağlı Meşkinşəhrdə doğulan Əhməd Obalı, ilk və orta təhsilini bu şəhərdə, ali təhsilini isə ABŞ-ın İllinoys şəhərində almışdır. Gənc yaşlarından tələbə hərəkatına qoşulan Əhməd, şah rejiminə qarşı təşkil olunan kütləvi etiraz aksiyalarına qoşulmaqla sanki gələcək müqəddəratını həll etmiş oldu. Siyasi fəallığı ilə seçilən digər həmfikirləri kimi, o da 19 yaşında İran təhlükəsizlik orqanları tərəfindən tutularaq həbsə atılır. Minbir zillətlə həbsdən azad olunmasına baxmayaraq, onun qarşısında ciddi şərtlər qoyulur: ölkədən çıxmağa cəhd göstərəcəyi halda qardaşını da həbs edəcəkdilər. Fars-molla rejiminin qadağalarından bezən Əhmədlə qardaşı birlikdə ölkədən qaçmağa müvəffəq olurlar. Burda da onları məşəqqətlərlə dolu ağır günlər gözləyirmiş. Qardaşlar əvvəlcə Türkiyədə məskunlaşmağa qərar verirlər. Bir müddət sonra Əhməd Belqrada, oradan da Stokholma gedir. Qardaşı isə problemlər səbəbindən Türkiyədən İrana qayıtmalı olur. Əhmədin bəxti burda da gətirmir; vizası olmadığına görə, Yuqoslaviyaya deportasiya edilən gənc mühacir, gah Belqradda, gah Romada yaşamaq məcburiyyəti ilə üzləşir. Nəhayət, 1985-ci ildə 24 yaşlı Əhməd ABŞ-a köçmək imkanı əldə edir. Əvvəlcə Kaliforniya ştatının San-Dieqo şəhərində yaşamağa başlayır, daha sonra isə Green card qazanaraq Çikaqo ştatına köçür.
Bu ayın 26-da Əhməd Obalının ABŞ-a köçməyinin 40 ili tamam olur. Bu təbəddülatlı ömrün 30 ilindən artıq hissəsi siyasi mübarizələrdə keçən Əhməd bəyin həyatı hər zaman çətinliklərlə müşayiət olunub. Əvvəllər daşıdığı “Sadat” soyadını “Obalı” təxəllüsünə dəyişən Əhməd bəyin Amerikadakı həyatı da həmişə keşməkeşli olub. Dini fanatizmin nökərləri onu hər yerdə qarabaqara izləməklə bu böyük amallar və ideallar sahibinin yolunda əngəllər yaratmağa, həyatını məhv etməyə çalışıblar. O isə ətrafına özü əqidədə olan saf insanları, vətənpərvər, cəsur oğul və qızları toplayaraq, 1992-ci ildə “Azərbaycan cəmiyyəti”ni yaratmağa nail olub. Əsl mübarizə də bundan sonra başlayıb...
Əhməd Obalının vətəndaşlıq mövqeyindən, Vətən, Yurd, Torpaq, Bayraq sevgisindən cild-cild kitablar yazmaq olar. Onun kitablara sığmayan örnək ömrü Azərbaycanın özündə, eləcə də mühacirətdə yaşayan bütün soydaşlarımız üçün əsl insanlıq, mübarizlik, milli kimlik məktəbidir. Onun bütün siyasi və ictimai görüşləri, GünAz.TV kanalı vasitəsilə sərgilədiyi azadlıq, birlik, bərabərlik, ədalətli cəmiyyət və müstəqil dövlət ideyaları dünyanın bütün sülhsevər insanlarının gündəlik həyat normalarına çevirmək istədikləri arzularının işıqlı platformasıdır. Bu platforma demokratik cəmiyyətlərin hər biri üçün çoxdan reallığa çevrilsə də, Əhməd bəyin doğulduğu İran dövlətində insanların bu ideallara çatmaq arzusu elə arzu olaraq da qalmaqdadır.
Kitabın tərtibçisi və “Birliyə çağıran səs” adlı ön sözünün müəllifi Elmira Bağırova Əhməd Obalı şəxsiyyətini yüksək dəyərləndirərək yazır: “Hal-hazırda ABŞ vətəndaşı olan Əhməd Obalı Çikaqo ştatında yaşayır. O, Ana dilini milli kimliyin onurğa sütunu hesab edir. Ana dilində danışmağı bacarmayan insanın mənəvi şikəst olduğunu dilə gətirir. Mütaliə etməyi özünə peşə borcu hesab edən və bütün varlığı ilə Azərbaycana bağlı olan bu soydaşımız xalqımızın qənimət övladlarından biridir. Bəli, Əhməd Obalı Amerikada bütöv Azərbaycan sevdası ilə yaşayan böyük azərbaycanlıdır...”
Təbii ki, belə bir cəsur insanın, böyük azərbaycanlının şərəfli ömür yolu hər addımda rastlaşdığı çətinliklərdən sıyrılıb çıxmaqla belə dolğun, bu cür əzəmətli görkəm ala bilib. Onun “Yumruq kimi eyni mövqedən çıxış etməliyik”, “Bir bayrağımız var, o da Azərbaycanda dalğalanan bayraqdır”, “Dövlətçiliyə müdaxilə olanda Azərbaycanı müdafiə etməyi özümüzə borc bilirik”, “Güneylə yanaşı, Türk dünyasının istənilən bölgəsindəki problem diqqətimizdən kənarda qalmır”, “GünAz.TV-nin yaranmasını gərəkdirən əsas amil, millətimizin özü-öz səsini eşidə bilməsidir”, “Təzyiqlər bizi bezdirə bilməz”. “Dilimiz bütün millətimiz üçün azad olmalıdır”, “Yolumuz yalnız istiqlala, üzümüz yalnız Türk Dünyasına doğru olmalıdır”...və başqa bu kimi dərin məzmunlu çıxış, müsahibə və yazılarında qaldırdığı problem məsələlərin hər biri Azərbaycanımızın Güneyində və Quzeyində, eləcə də bütövlükdə Türk Dünyasında sabitliyin pozulmasının, müstəqillik idealları düşmənlərinin, xəbisniyyətlilərin baş qaldırmasının, daxili və xarici anti-milli qüvvələrin Türk Birliyinə qarşı hesablanmış müdaxilə və hücum planlarının alt-üst edilməsinə hesablanmışdır.
Mən milli mücadilə insanı, haqqında fəxarətlə söz açdığımız Əhməd bəy Obalını cəmi bir dəfə görmüş və onun Vətən, Bayraq, Torpaq, Yurd, İnsan sevgisi ilə döyünən ürəyindən qopan möhtəşəm duyğulu kəlmələri öz dilindən eşitmişəm. Bu görüşümüz 2007-ci ilin son aylarında baş tutmuşdu. Dünya Azərbaycanlıları Mədəniyyət Mərkəzinin “Vətən” Cəmiyyətinin ofisində keçirilən tədbirdə Əhməd bəy fikir və arzularını bu cür ifadə etmişdi: “25 ildir ki, Azərbaycandan uzaqlarda yaşayıram. Ömrümün 21 illik bir dövrünü isə Amerikada yaşamışam. Kənardan baxanda, Azərbaycanın dərdlərini daha aydın görmək olur. O qədər də böyük olmayan dünyamızda qonşuluq şəraitində, mehriban münasibətlər qurmaqla yaşamaq olduqca xoş olardı. Əfsuslar olsun ki, düşmənlərimiz bu müqəddəs arzularımızın qarşısına hər zaman sədd çəkməyə çalışıblar. Xalqımızın övladları dostları ilə düşmənlərini yaxşı ayırd edə bilsələr, biz bu problemlərin öhdəsindən yaxın zamanda gələ bilərik...” – Bu cür müqəddəs arzular o vaxt yazıb mətbuatda çap etdirdiyim “Okeanın o tayından gələn var” yazıda öz əksini tapmışdı.
O vaxtdan xeyli illər keçib və Əhməd Obalının canından artıq sevdiyi, lakin illərdən bəri işğal altında olan torpaqlarımız düşmən tapdağından azad olunmuş, uğrunda qanlar tökülən üçrəngli bayrağımız o müqəddəs torpaqlarımızdakı ən uca zirvələrdə dalğalanmaqdadır.
Zaman bütün yaraları sağaltmağa qadir və qabildir. Sizin Vətən üçün arzuladığınız o xoş diləklərin çin olacağı gün də hökmən gələcək, hörmətli Əhməd bəy! Sağlıq olsun!
Son olaraq demək istərdik ki, haqq işi uğrunda mübarizədə daim təhlükə və təhdidlərlə, həyatına qəsd cəhdlərilə üzləşən, lakin bütün bu sınaqlardan alnıaçıq, üzüağ çıxan mərd, mübariz fədakar soydaşımız, böyük azərbaycanlımız Əhməd Obalının ideallara sadiqlik ruhunu özündə əks etdirən “Bir yol, bir Bayraq” kitabı milli kimliyimizi hər zaman uca tutan hər bir vətəndaşın masaüstü oxu kitabına çevrilməlidir.

Qiymət Məhərrəmli,

AMEA N.Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun aparıcı elmi işçisi,
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru

Ağdamın əvvəlki şöhrəti

bərpa olunacaq

20 Noyabr - Ağdam Şəhəri Gününü Zəfər tariximizin parlaq səhifələrindən biri kimi qeyd edirik. Biz bir şəhid ailəsi olaraq bu günü qürurla, eyni zamanda kədər və həyəcanla qarşılayırıq. Bu torpaqların hər qarışı bizim üçün müqəddəsdir. Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin “Dağılmış Ağdam şəhəri erməni vəhşiliyinin şahididir. Biz Ağdam şəhərini bərpa edəcəyik, bütün kəndləri bərpa edəcəyik. Heç kimdə bu haqda şübhə olmasın” sözləri bu yola çıxdığımız gündən xalqımıza ruh verən böyük bir mesajdır.
Ağdamın tarixi Azərbaycan xalqının qədimliyini, Qarabağ mədəniyyətinin zənginliyini özündə yaşadır. Adı qədim türk dillərində “kiçik qala” anlamı verən Ağdam həm də işıqlı ev, günəşli məkan mənasında xalq yaddaşına həkk olunub. Qədim Eneolit dövründən başlayaraq bu torpaqda aparılan arxeoloji qazıntılar sübut edir ki, Ağdam ərazisi Qafqazın ilk şəhər tipli yaşayış məskənlərindən biridir. Üzərriktəpədən tapılan maddi-mədəniyyət nümunələri bu məkanın Zaqafqaziyanın ən zəngin arxeoloji abidələrindən biri olduğunu göstərir.
1930-cu ildə rayon statusu alan Ağdam həm coğrafiyası, həm təbiəti, həm də Qarabağın mərkəzində strateji mövqeyi ilə seçilirdi. Lakin 1993-cü ildə ermənilər tərəfindən rayonun 73 faizi işğal edildi. 90 kənd, 74 məktəb, 271 mədəniyyət evi, dünya unikallığı olan Çörək Muzeyi və yüzlərlə obyekt dağıdıldı, yandırıldı, talan edildi. 128 min sakin öz ev-eşiyindən didərgin düşdü. Ermənistanın işğalı zamanı törətdiyi vandallıq, mədəni irsimizin məhv edilməsi, yaşayış məntəqələrinin yandırılması Cenevrə Konvensiyalarının kobud şəkildə pozulması idi. BMT Təhlükəsizlik Şurasının 853 saylı qətnaməsi də Ermənistanı dərhal və qeyd-şərtsiz Azərbaycan torpaqlarından çıxmağa çağırsa da, işğalçı ölkə bunu illərlə yerinə yetirməkdən yayındı.
Tarixi ədalət yalnız 2020-ci ildə – Vətən Müharibəsində qazanılan böyük Zəfərdən sonra bərpa olundu. 10 noyabr bəyanatına əsasən, 20 noyabr 2020-ci ildə Ağdam rayonu bir güllə atılmadan Azərbaycana qaytarıldı. Bu, həm şəhidlərimizin ruhuna ehtiram, həm də xalqımızın iradəsinin qələbəsi idi. Həmin gündən etibarən Ağdamın dirçəlişi, həyatın bu torpaqlara dönüşü başladı. Minlərlə hərbi qulluqçu “Ağdamın azad olunmasına görə” medalı ilə təltif edildi.
2023-cü ildə ölkə Prezidenti tərəfindən təsis edilən şəhər günləri çərçivəsində 20 noyabr rəsmi olaraq Ağdam şəhəri günü elan edildi.
Ağdam bu gün həm sürətli bərpa, həm də böyük qayıdışın simvoludur. 2022-ci ildə təsdiq edilən Baş Plan Ağdamı işğaldan azad olunmuş ərazilərin ən böyük, Azərbaycanın isə dördüncü böyük şəhərinə çevirəcək. Artıq bir neçə məhəllədə tikinti işləri davam edir, Kəngərli, Xıdırlı, Sarıcalı kəndlərinin birinci mərhələləri istifadəyə verilib və yüzlərlə ailə öz yurduna qayıdıb. 2025-ci ilin oktyabrına qədər 825 ailənin - 3318 nəfərin Ağdama köçürülməsi artıq reallaşmışdır. Bu qayıdış prosesində mina təmizlənməsi, yolların, körpülərin, məktəblərin, xəstəxanaların, parkların inşası paralel şəkildə aparılır. Ağdamın əvvəlki şöhrəti, bir zamanlar “Qafqazın Xirosiması” adlandırılan dağıntılar arasından yeni və müasir şəhər kimi dirçəlir.
Ağdam Sənaye Parkı Qarabağın iqtisadi dirçəldilməsinin əsas mərkəzlərindən birinə çevrilib. 190 hektarlıq ərazidə artıq 28 rezident fəaliyyət göstərir, 9 müəssisə işə düşüb, yüzlərlə insan daimi işlə təmin olunub. Bu layihələr Ağdamın təkcə bərpa olunan şəhər deyil, həm də böyük sənaye və iqtisadi mərkəz kimi inkişaf etdiyini göstərir.
İşğaldan azad edilmiş Ağdamda nəqliyyat infrastrukturu da genişlənir. 2025-ci il mayın 10-da istifadəyə verilmiş Ağdam Dəmir Yolu və Avtovağzal Kompleksi həm regionun, həm də bütün Qarabağın mühüm logistika qovşağıdır.
Ağdamın mədəni ruhu da bərpa olunur. 2025-ci ildə açılan Ağdam Muğam Mərkəzi, sərgi salonları Qarabağın qədim musiqi irsinin yenidən canlanmasına xidmət edir. Burada keçiriləcək tədbirlər təkcə mədəniyyətimizin deyil, həm də mənəvi mübarizəmizin davamı kimi dəyər daşıyır.
Azərbaycan Prezidenti, Ali Baş Komandan İlham Əliyevin 2020-2025-ci illər ərzində dəfələrlə Ağdama səfərləri, təməlqoyma və açılış mərasimləri, yeni layihələrin icrası Ağdamın bərpasının dövlət tərəfindən necə yüksək səviyyədə diqqət altında saxlanıldığını nümayiş etdirir. Hər bir səfər həm yeni ümid, həm yeni tikinti, həm də qayıdış prosesinin daha da sürətlənməsidir.
Ağdamın bərpasında atılan hər addım, bu şəhərdə yenidən açılan hər səhifə övladlarını vətən yolunda itirmiş ailələr üçün təsəlli, ümid və qürurdur.
Bu gün Ağdam əvvəlkindən daha güclü, daha müasir və daha möhtəşəm şəkildə dirçəlir. Vətənin bu gözəl guşəsinə həyat yenidən qayıdır. Biz inanırıq ki, Prezident İlham Əliyevin iradəsi, Azərbaycan xalqının birliyi və şəhidlərin müqəddəs ruhu ilə Ağdamın əvvəlki şöhrəti tam bərpa olunacaq. Bu torpağın qələbə hekayəsi bundan sonra nəsillərə həm dərs, həm də qürur mənbəyi olacaq.

Ağdam dirçəlişin, qayıdışın, zəfərin şəhəridir. Bizim üçün isə həm də şəhid qanı ilə müqəddəsləşmiş Vətən torpağıdır.

Nizami ZALOV,

Şəhid Vidadi Zalovun atası,
Abşeron rayon Saray bələdiyyəsinin sədri

47 ilin həsrəti

Az qala yarım əsrlik ayrılıqdan sonra 64-65 yaşlarında bir yerə yığışmışdılar. Qafan şəhər 4 nömrəli orta məktəbin 1978- ci il məzunları arasında elələri var idi ki, bu 47- ildə ilk dəfə görüşürdü. Duyğusal anlar yaşanır. Hamı görüşə tələsir. Görəsən bir-birini tanıyacaqlarmı? Onu görüş anında, görüşənlər bilər. Ahıl yaşlarında uşaqlıq illərini yada salan, sevinc göz yaşları axıdan bir qrup sinif yoldaşları. Ona görə bir qrup deyirəm ki, bu 47 ildə həyat onlara da öz sərt üzünü göstərmişdir. Vətəndən qovulmuşlar. Külək sovuran kimi hərə bir tərəfə səpələnib. Kimisi üzünü xarici dövlətlərə tutub, kimisi Vətən həsrəti ilə qovrulub, bu ağır dərdə dözməyib haqq dünyasına qovuşanlar da olub.
Bəlkə də elələri var ki, onun yaşayıb, yaşamasından heç birinin xəbəri yoxdur. Bu ağır zamanlarda əksəriyyəti öz valideyiyinlərini, əzizlərini itirib. Ancaq buna baxmayaraq həyat davam edir. Allaha min şükür ki, Ordumuzun gücü, şəhidlərimizin qanı bahasına, qazilərimizin vətən sevgisi sayəsində erməni daşnak ordusuna qalib gəlib, torpaqlarımızı işğaldan azad elədik. Artıq üçrəngli bayrağımız Vətənimizin hər yerində məğrur – məğrur dalğalanır. Elə bu bayrağın dalğaları altda Qafan şəhər 4 nömrəli orta məktəbin 1978-ci il məzunları 10 noyabr 2025-ci ildə “Ovqat” restoranında görüş keçirdilər. Dünənin şagirdləri olan insanlar, uzun ayrılıqdan sonra, ahıl vaxtlarında bir araya gəldilər. Düzdür hamısı bir yerdə ola bilmədilər. Çünki ölkə xaricində yaşayanlar da var. Əfsuslar olsun ki, ürəkləri burda olsa da özləri bu görüşdə iştirak edə bilmədilər. Yurd həsrəti, qəribçilik insanların bir-birindən ayrı düşməsi bu gün bir araya gəlsələr də onları duyğulandırmışdı. Qəribə taleh idi. Dünən bir parta arxasında oturan uşaqlar bu gün bir-birini tanıya bilmirdilər. Bu da bir çox soydaşlarımızın başına gələn, mənfur qonşularımız olan ermənilərin törətdiyi hadisələrdən qaynaqlanırdı. Bəli belə bir görüş başladı. Fəqət Babayev Çingiz, Məmmədov İlham, İmanov Nəsib, Qəytərənov Adil, Yaqubova Nazilə, Məmmədov Tolik, Sevdimalıyev Rizvan, Camalova Rəfiqə, Ağammədov Mamed, Şirzadov Cəlal, Həfəmxanov Zöhrab, Məhərrəmov Məhyəddin, Tanrıverdiyev Bəxtiyar və Paşayev Şamoya bu görüşə qatılmaq nəsib olmadı. Allah hamısına rəhmət eləsin!
Görüşdə əvvəlcə Azərbaycanın himni səsləndi, şəhidlərimizin, dünyasını dəyişmiş müəllimlərin və şagird yoldaşlarının xatirəsi sükutla yad edildikdən sonra qrupun təsiscisi Asif Tahirov dedi:
Əziz sinif yoldaşlarım, bir şeyi sizə bildirmək istəyirəm ki, 10 oktyabr 2020-ci ildə Musa İsmayılov, Rövşən Camalov, Oktay Camalov və mən Qafan Pirimli icmasını yaratdıq. Sonra özümdə belə bir fikir yarandı. Nədən mən orta məktəb yoldaşlarımla bir qrup yaratmıram?! Çox düşündüm Şakir Dünyamalıyevə zəng eləyib fikirmi bildirdim, sağ olsun o da mənim fikrimə dəstək oldu, sizlərlə əlaqə qurmağa başladıq.
Təəssüflər olsun bir çox yoldaşlarımızdan heç kimin məlumatı olmadı. Amma buna baxmayaraq xoş bizim halımıza bu gün bir araya gələ bildik. Burada hamımızın əziyyəti olub. Elə buna görə də bu görüş tək bir nəfərin yox, hamımızın əməyi nəticəsində yaranıb. Bu münasibətlə hamınıza xoş gəlmisiniz deyirəm, hamınızı görüşümüz münasibəti ilə təbrik edirəm! Bir də xahiş edirəm, hərə bir məktəb xatirəsi danışsın. Amma özüm ikisin danışım...
Bilirsiniz ki, mən çox dəcəl olmuşam, kimya dərsində dəcəllik etdim İmaməliyev Ağalar müəllim böyrümdən yavaşca vurdu. Yalandan qışqırdım, yəni çöldə gəzmək üçün bunu edirdim. Dərsdən çıxanda uşaqlardan 30 qəpikdən pul yığırdım kolbasa çörək alıb uşaqlarla bölüşürdük. Şirin-şirin yeyərək evə gedərdik, heyif o günlər, adamın yadına düşəndə içi göynəyir.
Söz sinif nümayəndəsi Adilə Qasımovaya verildi.
Xoş gəlmisiniz, Allah sizləri qorusun! Allah sağlamlığımızı əlimizdən almasın deyən Adilə müəllimə xeyir-duadan sonra tövsiyə etdi ki, hər il bir görüş keçirilsin. Qaldı ki, xatirəyə heç yadımdan çıxmır. Beşinci sinfin Ədəbiyyat dərsliyində “Çapayev” şeri var idi. Həmin gün kəndə getmişdik, şeri əzbərləyə bilməmişdim. Bilirsiniz ki, mən əlaçı idim. Səhəri dərsə gəldim. Rəhmətlik Süvara müəllim 5-6 şagirddən şeiri soruşdu, heç kim bilmədi. Uşaqların hamısı bir ağızdan Adilədən soruşun dedi. Müəllim üzümə baxdı və məni anladı. Adilə bilir. Zəng vuruldu bu an dərsdən evə necə gəldimsə yemək yemədən həmin şeiri əzbərlədim. Hələ də nə o şeir, nə də müəllimimin humanist jesti yadımdan çıxır...
Şəkərov Zahid: Əziz sinif yoldaşlarım, nə yaxşı ki, görüşə bildik. Neçə vaxt idi ki, bu haqda düşünürdüm. Görəsən bizim sinfin uşaqları nə vaxt bir yerə yığışıb görüş təşkil edəcəklər? Sağ olsun Asif qardaşımız əlini bu ağır daşın altına qoydu və bu işin öhdəsindən gəldi. Deyirsiniz sinfimizdə ən yaxşı oxuyan Yucin, Adilələr və Maya idi. Ancaq biləsiniz ən yaxşı oxuyan Sahib ilə mən idim. Vinetkada da bir yerdəyik, burda da bir yerdə oturmuşuq.(zarafat)
Mehdiyeva Maya: Əziz sinif yoldaşlarım, bu gün bizim 64-65 yaşımız var. Bunun 47 ili həsrətdə keçib, yeddi ili körpəlik çağımızdır. Qayğısız, kədərsiz on il, orta məktəb illəri bizim yadaşmızdan heç vaxt silinmir. İnanın, mənə şagird yoldaşlarım tələbə yoldaşlarımdan daha doğmadır. Çünki körpəlikdən eyni yerin havasını udmuşuq, suyunu içmişik, çörəyini yemişik. Bu gün çox sevincliyəm nəhayət ki, sizinlə görüşdüm. Özümü Qafandaki kimi hiss etdim. Sinif yoldaşlarımızın əhatəsində olmaq başqa duyğu imiş. Bir də onu deyim ki, bu günkü tədbirimizin əziyyətini çəkən, bizim bu görüşü tarixləşdirən Şakir qardaşımıza öz minətdarlığımı bildirirəm.
Rafiq Məmmədov: Bu gün tarixi və sevincli bir gündür. 47 ilin həsrətinə son qoyuldu. Kaş 20-30 il əvvəl görüşərdik. Nə edək, qismət belə imiş. Əfsuslar olsun ki, sinfimizin medalisti Yucin qardaşım iştirak edə bilmədi. Sinfimiz yaxşı oxumaqla məktəbdə öncül yerlərdən birində idi. Adilə və Maya da qızıl medala namizəd idilər. Nədən qızıl medal almadılar bilmirəm. İnstitut yoldaşlarımla tez-tez görüşürəm. Ancaq sizlərlə görüşə bilmirdim. İndi o qədər sevincliyəm ki, danışa bilmirəm. Hamınızı gördüm. Bir də mənim ən böyük arzum Qafanımızda olmaq, belə bir görüşü, orada keçirməkdir. Bir də cızma-qara- “ Qafanım ” şeirimi sizlərə təqdim edirəm.
Bir tərəfin Xustub, biri Süsəndi,
A doğma Qafanım, doğma Qafanım.
Dağlarının başı dumandır, çəndi,
A doğma Qafanım, doğma Qafanım.

Varımız, yoxumuz göyə sovrulub,
Ürəyim həsrətdən yaman qovrulub,
Doğmaların ayrı düşüb, qovulub,
A doğma Qafanım, doğma Qafanım.

Yağılar əlində qalmısan indi,
Həsrətlə fikirə dalmısan indi,
Köksümə bir yara salmısan indi,
A doğma Qafanım, doğma Qafanım.

Neylədi düşmənlər sənə bilmirəm,
Sənsiz eynim açılmayır, gülmürəm,
Hələ yaşayıram, hələ ölmürəm,
Ay doğma Qafanım, doğma Qafanım.

Mənim yolum haqqın düzgün yoludur,
Rafiqəm ürəyim dərdlə doludur,
Nəslim, köküm ululardan uludur,
A doğma Qafanım, doğma Qafanım.

Siran Səmədova: Nə xoş halımıza ki, bir yerdəyik. Siz deyirsiniz 47 ilin həsrəti. Ancaq mən 54 ilin həsrətində idim. Axı mən 4-cü sinifdən sizdən ayrılmışam. Çox sağ olsun Asif qardaşımız, Şakir qardaşımız bu işin öhdəsindən layiqincə gəldilər, bizi bir araya topladılar. İnanın sevincimdən çox danışa bilmirəm. Həyəcandan dilim söz tutmur. Nə yaxşı ki, varsınız!
Muradova Adilə: Bu gün mən o qədər sevincliyəm ki, söz tapa bilmirəm. Məktəbdə də ancaq dərsə fikir verərdim. Əlaçı şagird idim. İnanın, bura gələndə hər on dəqiqədən bir saata baxırdım. Saat da getmir ki, getmir. Çox danışan deyildim. Məni müəllimlik öyrətdi, danışmağa.
Bilirsiniz ki, mən nənəmgildə qalırdım. Bir dəfə nənəm təqaüdünü alanda mənə 3 manat verdi ki, get özünə bantik al. Axı, həmişə saçımı hörüb yanıma atardı. Saçım heç vaxt açıq olmazdı. Mən də gedib Şölə müəlliməmə balaca bir “Krasnı Moskva” ətri aldım. Şölə müəllimə çox sevindi, mənim alnımdan öpdü. O gün-bu gün Şölə müəllimlə hər görüşəndə o günlər yadımıza düşür. Əfsuslar olsun ki, bir də o günlərə qayıda bilmirik. Vətəndən didərgin düşdük. Hər tərəfə yayıldıq. Uzun zamanlar bir-birimizlə əlaqəmiz olmadı. Şükürlər olsun bu günə.
Ulduz Hüseynova: Hər vaxtınız xeyir əziz sinif yoldaşlarım. Əziz bacı qardaşlarım, bu görüşümüz qoy daimi olsun. Sevincimin həddi – hüdudu yoxdur. O qədər sevincliyəm ki, bu gün qızların hamısını gördüm. Bir xatirə də mən deyim. Bir dəfə rəhmətlik Cümşüd müəllimin fizika kabinetində olduğunu bilmirdim. Sinifdə idim. Mahnı oxumağa başladım, bir də gördüm Cümşüd müəllim əl çalır. Utanıb tez çölə qaçdım. Heyif o günlərdən. Həsrət – həsrət geri boylanmaqdan başqa əlimizdən heç bir şey gəlmir. Mən arzu edirəm ki, bu görüşümüz axırıncı yox, axarıncı olsun.
İdris Camalov: Bir on-on beş gün olardı Asif mənə zəng etdi ki, qrup yaratmışıq. İstəyirsən səni də qrupa yazım. Dedim o nə sözdü?! Məmuniyyətlə. Çox sevincliyəm. Qənfilə, Zenfira ilə birinci sinifdən bir oxumuşuq. Hamınızı çox istəyirəm. Çox xarici dövlətlərdə olmuşam. Vətənimizdən gözəli yoxdur, millətimizdən gözəli yoxdur. Bizim adət ənənələrimizdən gözəli yoxdur. Şakir qardaş çox sağ ol ki, həm bizi tarixin yaddaşına köçürürsən, həm də musiqi ilə bizi əyləndirirsən. Sağ olun, var olun!
Quliyeva Zöhrə, Dadaşova Validə, Bağırova Sərfinaz, Mustafayev Çingiz, Bayramov Sahib, Quliyev Fərhad, Hətəmxanova Zenfira və Məmmədova Qənfilə də öz sevinclərini bölüşdülər.
Beləcə bir görüş də başa çatdı.

Qafan şəhər 4 nömrəli tam orta məktəbin 1978-ci il məzunlarının görüşünü qələmə aldı.
Xürrəm QAFANLI,
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Üzvü Şair – publisist

Bölgələrin canlanmasını Azərbaycan vətəndaşı əyani şəkildə görür

Son illər ərzində aparılmış işlər nəticəsində bölgələrin canlanmasını hər bir Azərbaycan vətəndaşı əyani şəkildə görür
12 noyabr 2025-ci ildə Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyev Naxçıvanda Prezidentin yeni səlahiyyətli nümayəndəsini və bir sıra rayonların icra hakimiyyətlərinə təyin olunan başçıları qəbul edib. Prezident qəbul vaxtı onlara böyük etimad göstərildiyini söyləyib və bir sıra tövsiyələr və tapşırıqlar verib: “Siz öz işinizlə, əməyinizlə qarşıda duran vəzifələrin icrası üçün səylərinizi əsirgəməyəcəksiniz.
Əlbəttə ki, böyük məsuliyyət böyük işlər tələb edir. İlk növbədə, mənim bütün tapşırıqlarımı yerinə yetirməlisiniz. Mən hər dəfə bölgələrə rəhbər vəzifələrə şəxsləri təyin edəndə verdiyim tapşırıqlar onlar üçün əsas iş prinsipləri olmalıdır - ilk növbədə, xalqa xidmət etmək, xalqla bir yerdə olmaq”.
Prezident eyni zamanda rəhbər vəzifədə çalışan hər bir şəxsin, hər bir məmurun təvazökar olmaları, eyni zamanda, xoşagəlməz hallara qarşı ciddi mübarizə aparmalı, kadr siyasətində etibarlı, peşəkar və mənəvi cəhətdən təmiz kadrları seçmələri, rəhbərlik edəcəkləri bölgələrdə öz işlərinə ciddi, vicdanla, məsuliyyətlə yanaşmaları barədə göstəriş verib.
Prezident İlham Əliyev öz çıxışında bölgələrimizdə əsas infrastruktur layihələrin artıq demək olar ki, başa çatdığını söyləyib: “Dövlət xətti ilə, dövlət investisiya proqramları xətti ilə son illər ərzində müsbətə doğru böyük dönüş təmin edilib. Bir neçə regional inkişaf proqramının icrası uğurla nəticələnib. Demək olar ki, əsas infrastruktur istiqaməti olan elektrik enerjisi ilə bütün bölgələrdə vəziyyət tam normallaşıb. Təbii ki, köhnəlmiş infrastrukturun təzələnməsi, təmiri məsələləri var. Ancaq bu problem artıq ciddi problem kimi mövcud deyil. Bizim bütün bölgələrimizdə, o cümlədən işğaldan azad edilmiş ərazilərdə elektrik infrastrukturunun yaradılması güclü potensial yaratmışdır.”
Qeyd olunub ki, magistral yollar tamamilə müasir standartlara cavab verir. Şəhərlərarası yollar təmirlidir. Kənd yollarının tikintisi üçün hər il lazımi vəsait ayrılır.
Bildiyimiz kimi işğaldan azad edilmiş ərazilərimizdə genişmiqyaslı tikinti-bərpa işləri gedir. Yeni yollar çəkilir, məktəb, bağça, xəstəxanalar, idman obyektləri tikilib sakinlərin ixtiyarına verilir.
Bununla bərabər digər kənd və qəsəbələrimizdə də içməli su ilə bağlı bir sıra tədbirlər görülür. Kənd təsərrüfatını daha da inkişaf etdirmək üçün yeni su anbarları, su kanalları,o cümlədən sosial infrastruktur layihələri, məktəblər, xəstəxanalar, idman obyektləri tikilir. Yəni, bu gün Azərbaycanın bölgələrində bütün bu məsələlər öz həllini tapır. Hər bir şəhərdə müasir xəstəxana fəaliyyət göstərir və bütün bunlar, əlbəttə ki, həm böyük vəsait, həm də gündəlik diqqət tələb edir.
Dövlət başçısı əsas prinsipin ədalət prinsipi olduğunu vurğulayıb: “Hər bir bölgədə, hər bir kənddə insanlar görməlidir və bilməlidir ki, ədalət hər zaman üstünlük təşkil edir. Vaxtilə bizim bölgələrimizdə proseslərin mənfi istiqamətdə getməsinin səbəbi də məhz mərkəzi icra orqanlarındakı bəzi məmurların xoşagəlməz hərəkətləri və tapşırıqları idi. Artıq o məmurlardan, necə deyərlər, əsər-əlamət qalmayıb.”
Göründüyü kimi, Azərbaycanda bütövlükdə məşğulluqla bağlı son illər ərzində çox böyük islahatlar aparılıb, işsizliyin səviyyəsi aşağı düşüb. Ancaq o da həqiqətdir ki, bu gün hələ də insanlar iş axtarışı ilə bölgələrdən Bakıya, böyük şəhərlərə axın edirlər, çünki şəhərdə iş yeri tapmaq daha asandır. Lakin son vaxtlar sevindirici haldır ki, bölgələrdə insanları işlə təmin etmək üçün dövlət müxtəlif addımlar atır, müəssisələr yaradılır, sahibkarlara güzəştli kreditlər verilir, özünüməşğulluq proqramı uğurla icra edilir. Artıq onminlərlə insan bu proqramla əhatə olunub.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev: “Yerlərdəki rəhbərlərdən tələbim odur ki, iş yerlərinin yaradılmasına çalışsınlar, iş adamlarına şərait yaratsınlar. Təbii ki, onlara dəstək vermək lazımdır. Çünki yerli istehsalın inkişafı həm məşğulluq məsələlərini təmin edir, eyni zamanda, yerli istehsalı da gücləndirir. Kənd təsərrüfatı və turizmlə bağlı son müddət ərzində dövlət xətti ilə bir çox önəmli addımlar atılmışdır. Bunu daha da genişləndirmək lazımdır. Xüsusilə turizm üçün cəlbedici olan bölgələrdə bu, iqtisadiyyatın, bölgə iqtisadiyyatının kənd təsərrüfatı ilə birlikdə əsas amilini təşkil etməlidir”.
Prezident eyni zamanda çıxışanda ekologiya probleminə də nəzər yetirib. O, bölgələrimizdə prinsip etibarilə ekologiya ilə bağlı ciddi problemlərin olmadığını, əsas problemlərin bir vaxtlar Bakı şəhərində olduğunu, artıq bu problemin həll edildiyini nəzərə çatdırıb: “Bölgələrdə əlbəttə ki, ekoloji tarazlığın təmin edilməsi üçün, necə deyərlər, başqa üsullar var. Burada qanunsuz fəaliyyət daha çox ekoloji ziyan vurur, nəinki neft-qaz sənayesi. Ona görə qanunsuz fəaliyyəti məhdudlaşdırmaq, aradan qaldırmaq üçün mənim tərəfimdən müvafiq göstərişlər verildi, Prezident Administrasiyasına, Nazirlər Kabinetinə, Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinə ki, burada çayların məcralarının dəyişdirilməsi, tikinti üçün lazım olan qanunsuz malların işlənməsi, istehsalı - bütün bunlar tənzimlənməlidir və qanunsuz fəaliyyətə qətiyyən yol verilməməlidir. Bir sözlə, Azərbaycanın bölgələri bu gün ən yüksək standartlara cavab verməlidir. Yenə də deyirəm, son illər ərzində aparılmış işlər nəticəsində bölgələrin canlanmasını hər bir Azərbaycan vətəndaşı əyani şəkildə görür. Doqquz beynəlxalq hava limanı, yenilənmiş, təmir edilmiş və yeni çəkilmiş dəmir yolları, magistral avtomobil yolları, elektrik infrastrukturu, suvarma ilə bağlı, içməli su ilə bağlı olan layihələr, qazlaşdırma. Yəni, bütün bu işləri biz son illər ərzində görmüşük ki, insanlar daha yaxşı yaşasınlar. İnsanlara diqqət göstərmək, onların qayğıları ilə yaşamaq, daim onların arasında olmaq lazımdır”.

Anar Abbasov
Xırdalan bələdiyyəsinin sədri

"Konstitusiya və Suverenlik ili" çərçivəsində "Kəlağayı Günləri - 2025"

12 noyabr 2025-ci il tarixdə Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi İctimai Birliyinin və Tovuz Rayon Mərkəzi kitabxanasının birgə təşkilatçılığı ilə "Konstitusiya və Suverenlik ili" çərçivəsində "Kəlağayı Günləri - 2025" layihəsi üzrə Tovuz yazarlarından olan şairə Brilyant Atəşin "Nənəmin kəlağayısı" kitabının təqdimatı keçirilib. Kitabda şairin son illərdə yazdığı esseləri, şəhidlərimizə həsr etdiyi şeirləri, milli dəyərlərimizin tərcümanı olan kəlağayı haqqında şeirləri cəm olub.
Tədbirdə ilk öncə Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himni səsləndirilib. Şəhidlərimizin əziz xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad edilib. Tədbiri giriş sözü ilə açan Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclis İctimai Birliyinin sədri, Kəlağayı ev Muzeyinin direktoru şair, publisist Güllü Eldar Tomarlı çıxış edərək bildirdi ki, Vətənə, ilahi sözə ləyaqətli xidməti olan, el-obasının sevinci, qəmi ilə nəfəs alan Brilyant Atəşin bu kitabında son illərdə yazdığı şeirlər toplanıb. Doğulduğu, boya-başa çatdığı, müəllim kimi şərəfli işlə məşğul olduğu ərazinin söz mühiti onun yaradıcılığını cilaladığını vurğulayıb.
Tovuz rayon mərkəzi kitabxanasının direktoru Güldərən İbrahimova öz çıxışında bildirdi ki, milli dəyərlərimizin təbliğatı mədəniyyətimizin inkişafına yaxşı təsir edir. Bu yöndə tədbirlər keçirilməyi çox vacibdir

Tədbirdə Nazim Əhmədoğlu, Zəkiyyə Musaqızı, Vaqif Qədirzadə, Lətif Əzizoğlu və digər şairlər, şəhid Cilingir Nəbiyevin anası Xatirə xanım Məmmədova da çıxış edərək qeyd etdilər ki, Brilyant xanım milli ruha, milli kökə, milli mənəvi dəyərlərə bağlı, onlara xüsusi önəm verən, yaşadan, mənəvi saflığı insanın ali xisləti kimi təqdim edən Azərbaycan qadınıdır. Bu kitabına “Nənəmin kəlağayısı” adınının verməsi də təsadüfi deyil. Min illərin yadigarı namus, qeyrət, abır-həya rəmzi kəlağayını vəsf edən şeirlərində əsas meyar milli baş örtüyümüzün ötürdüyü mənəviyyat dərsləridir.
Sonda Güllü Eldar Tomarlı qeyd edib ki, milli qadın geyimlərinin bir qolunu təşkil edən
kəlağayımızın geniş təbliğ etməkdə məqsədimiz onun əzəlki şan - şöhrətini özünə qaytarmaq, tarixi, istehsalı, istifadəsi haqqında gənc nəsli maarifləndirmək, beynəlxalq səviyyədə çatdırmaqdır.
Bu layihəyə Kəlağayı Ev Muzeyindən başladıq, Bakı Xətai Sənət Mərkəzində, bu gün də Tovuzda qeyd olunur. Sonra Gəncə, Qazax, Cəlilabad, Bərdə, Sumqayıt və digər bölgələrimizdə qeyd olunacaq.
Kəlağayımız 2014- cü ildə Azərbaycan Respublikasının Birinci Vitse- Prezidenti Mehriban Əliyevanın təşəbbüsü ilə Uneskonun Qeyri Maddi- mədəni irs üzrə Reprezentativ siyahısına daxil edilib.
Beləliklə, Noyabrın 26 Kəlağayı Günüdü. Bu münasibətlə 26 Noyabrda Rəşid Behbudov adına Dövlət Mahnı Teatrında final konsertimiz- "Kəlağayı Bayramı" nı qeyd edəcəyik.

Güllü Eldar Tomarlı Tovuz rayon mərkəzi kitabxanasının direktoru Güldərən İbrahimovaya və tədbir iştirakçılarına təşəkkürünü bildirib.

Zəfərin mübarək, Azərbaycan!

30 il erməni təcavüzkarları Azərbaycan torpaqlarını işğal altında saxladılar. 30 il bir milyondan çox azərbaycanlı öz ata-baba torpaqlarından erməni caniləri tərəfindən ağır işğəngələrə məruz qalaraq, qaçqın və məcburi köçkün həyatı sürməyə məcbur oldu.
Ermənistan bu müddət ərzində işğal altında saxladığı Azərbaycan ərazilərini acınacaqlı vəziyyətə salmış, şəhər və kəndlərdə infrastrukturu tamamilə məhv etmiş, Azərbaycana milyardlarla dollar dəyərində maddi ziyan vurmuşdur.
Bu müddət ərzində dövlətimiz dəfələrlə danışıq yolu ilə, müharibə olmadan, qan tökülmədən ərazilərimizin geri qaytarılmasını təklif etmişdir. Lakin Ermənistan heç bir danışığa, BMT-nin, ATƏT-in Minsk qrupunun bəyanatlarına məhəl qoymayaraq öz işğalçı əməllərindən əl çəkməmişdi. Hətta yeni ərazilər iddiasında olmuşdur.
Uzun illər ərzində danışıqlar masasında prinsipiallıq göstərən Azərbaycan, eyni zamanda, güclü ordu yaradırdı.
Büdcədə hərbi xərclərin artması Silahlı Qüvvələrimizi daha da gücləndirirdi. Ordunun döyüş qabiliyyəti möhkəmləndi, yüksəldi, ordumuz müasir silah-sursat, texnika ilə təchiz edildi. Bir ölkədən asılı olmamaq üçün hərbi texnika bir çox mənbələrdən alındı.
2020-ci il sentyabr ayının 27-də Ermənistanın Noyemberyan rayonunun Şavarşavan kəndində yerləşən mövqelərdən, Qazax rayonu ərazisindəki adsız yüksəkliklərdə yerləşən mövqelərimiz, Krasnoselsk rayonu ərazisindəki adsız yüksəkliklərdə yerləşən mövqelərdən isə Gədəbəy rayonunun Zamanlı kəndində və adsız yüksəkliklərdə yerləşən mövqelərimiz atəşə tutuldu. Tərtər rayonunun işğal altında olan Çiləbürt, Ağdam rayonunun Sarıcalı kəndi yaxınlığında, həmçinin Goranboy və Tərtər rayonları ərazisindəki adsız yüksəkliklərdə yerləşən mövqelərdən də ordumuzun mövqeləri atəşə tutuldu.
Həmin gün Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Silahlı Qüvvələrin Ali Baş Komandanı cənab İlham Əliyev Ermənistan silahlı qüvvələrinin döyüş aktivliyinin qarşısını almaq, mülki əhalinin təhlükəsizliyini təmin etmək məqsədilə qoşunlarımızın bütün cəbhə boyu əks-hücum əməliyyatı başlaması barədə qərar verildi. Azərbaycan xalqı 30 ilə yaxın müddət ərzində Ali Baş Komandanın bu əmrini gözləyirdi.
Azərbaycan xalqı “Dəmir yumrtuq” ətrafında sıx birtləşdi.“Dəmir yumruq” əməliyyatının ilk saatlarından cəbhə xəttindən sevindirici xəbərlər gəlməyə başladı. 44 gün ərzində hər gün Azərbaycan Ordusu irəli gedirdi, hər gün yeni şəhərlər, kəndlər, qəsəbələr, yüksəkliklər azad edilirdi. Azərbaycan əsgəri, Azərbaycan zabiti bir amalla vuruşurdu ki, işğala son qoyulsun və tarixi ədalət zəfər çalsın. Azərbaycan Silahlı Qüvvələri 44 gün ərzində düşmən ordusunu məhv edərək öz ərazi bütövlüyünü bərpa etdi.
44 günlük Vətən müharibəsi ərzində Azərtbaycan əsgəri bir addım belə geri atmadı. Hər gün kəndlərimiz, şəhərlərimiz işğaldan azad edilirdi.
Azərbaycan Ordusunun sentyabrın 27-də Qarabağda başladığı uğurlu əks-hücum əməliyyatı nəticəsində noyabrın 9-dək 5 şəhər, 4 qəsəbə və 286 kənd işğaldan azad edildi. Cəbrayıl şəhəri və rayonun 90 kəndi, Füzuli şəhəri və rayonun 53 kəndi, Zəngilan şəhəri, rayonun Mincivan, Ağbənd, Bartaz qəsəbələri və 52 kəndi, Xocavənd rayonunun Hadrut qəsəbəsi və 35 kəndi, Tərtər rayonunun 3 kəndi, Qubadlı şəhəri və rayonun 41 kəndi, Xocalı rayonunun 9 kəndi, Şuşa şəhəri, Laçın rayonunun 3 kəndi, həmçinin Ağdərə və Murovdağ istiqamətlərində bir neçə strateji yüksəkliyi, Zəngilanda isə Bartaz, Sığırt, Şükürataz yüksəkləri və daha 5 adsız yüksəklik azad olundu.
Nəhayət noyabr ayının 10-da Ermənistan kapitulyasiya aktına imza atdı.
Onu da qeyd edək ki, Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın müharibənin ilk saatlarında “Azərbaycan tək deyil, Türkiyə onun yanındadır” deməsi Azərbaycana əlavə güc verdi. Tarixi Şuşa Bəyannaməsini imzalayaraq Türkiyə və Azərbaycan rəsmən müttəfiqlik zirvəsinə ucaldı. Bu müttəfiqlik özünü hər yerdə göstərir – siyasətdə, iqtisadi əlaqələrdə, enerji, nəqliyyat layihələrinin həyata keçirilməsində, mədəniyyətdə, təhsildə, ordu quruculuğu istiqamətində. Türkiyənin Azərbaycana verdiyi siyasi və mənəvi dəstək hər bir Azərbaycan vətəndaşını qürurlandırır, sevindirir.
Prezident İlham Əliyevin təşəbbüsü əsasında Vətən müharibəsində qələbə münasibətilə 2020-ci il 26 noyabr tarixli Qanunu ilə “Zəfər” və “Qarabağ” ordenləri, həmçinin “Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı”, “Cəsur döyüşçü”, “Döyüşdə fərqlənməyə görə”, “Suqovuşanın azad olunmasına görə”, “Cəbrayılın azad olunmasına görə”, “Xocavəndin azad olunmasına görə”, “Füzulinin azad olunmasına görə”, “Zəngilanın azad olunmasına görə”, “Qubadlının azad olunmasına görə”, “Şuşanın azad olunmasına görə”, “Kəlbəcərin azad olunmasına görə”, “Ağdamın azad olunmasına görə”, “Laçının azad olunmasına görə”, “Vətən müharibəsi iştirakçısı” və “Vətən müharibəsində arxa cəbhədə xidmətlərə görə” medalları təsis olunub.
Prezident İlham Əliyevin 2020-ci il 3 dekabr tarixli Sərəncamı ilə Zəfər Günü təsis edilmişdir. Hər il noyabrın 8-i Azərbaycan Respublikasında Zəfər Günü kimi təntənəli şəkildə qeyd edilir.
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev: “Azərbaycanın quruculuq missiyası başlanır. Bundan sonra Azərbaycan yalnız inkişaf edəcək. Azad edilmiş torpaqlara bundan sonra həyat qayıdacaq.”
2025-ci il oktyabrın 1-dək işğaldan azad edilmiş ərazilərin bərpa olunmuş yaşayış məntəqələrinə 19 min 109 nəfərdən ibarət 4.826 ailənin qayıdışı təmin edilib.
İşğaldan azad edilmiş ərazilərdə bərpa-quruculuq işləri və digər peşə fəaliyyəti ilə bağlı müvəqqəti yaşayan şəxslərin və onların ailə üzvlərinin sayı isə 38.304 nəfər təşkil edib.
Zəfərin mübarək, Azərbaycan!
Xatirə İsmayılova
Abşeron RİH yanında İctimai Şuranın sədri, Vətən Müharibəsi şəhidi Elçin Həsənlinin anası

12 Noyabr - Müstəqil Azərbaycanın ədalət, hüquq və dövlətçilik bayramı

“Konstitusiyamız ümumbəşəri dəyərlərə və mütərəqqi milli ənənələrə söykənərək, bu günün reallıqlarını, dövlətin, cəmiyyətin inkişaf perspektivlərini əks etdirir.” - bu sözlər Ulu Öndər Heydər Əliyevin dövlətçilik fəlsəfəsinin mahiyyətini ifadə edir. Məhz onun rəhbərliyi ilə qəbul edilən Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası müstəqil dövlət quruculuğumuzun möhkəm hüquqi bünövrəsini formalaşdırdı. Prezident İlham Əliyevin qeyd etdiyi kimi, “Heydər Əliyevin bilavasitə rəhbərliyi ilə hazırlanmış Konstitusiya müasir dünyanın sivil dəyərlərinə və qanun yaradıcılığı təcrübəsinə, milli və ümumbəşəri prinsiplərə söykənərək demokratik, hüquqi, dünyəvi dövlət quruculuğu üçün möhkəm təməl yaratmışdır.”
Azərbaycanın konstitusiya quruluşu tarixən mürəkkəb və çoxşaxəli inkişaf yolu keçib. 1918-1920-ci illərdə cəmi 23 ay mövcud olan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti özünün Əsas Qanununu qəbul etməyə macal tapmamışdı. İlk Konstitusiya sənədi 1921-ci ildə Sovet Azərbaycanı dövründə qəbul edilmiş, sonrakı 1925, 1927 və 1937-ci illərdə müxtəlif redaksiyalarla yenilənmişdir. 1978-ci il Konstitusiyası isə tarixi bir hadisə ilə yadda qaldı - Ümummilli Lider Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə “Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının dövlət dili Azərbaycan dilidir” maddəsi sənədə daxil edildi. Bu dəyişiklik təkcə bir hüquqi düzəliş deyil, milli özünüdərkin və gələcək müstəqilliyin ideoloji başlanğıcı idi.
1991-ci ildə dövlət müstəqilliyi bərpa olunsa da, yeni Konstitusiyanın qəbuluna qədər olan dövrdə siyasi sabitlik və hüquqi idarəetmə böhranı ölkəni ciddi sınaqlarla üz-üzə qoydu. Yalnız 1993-cü ildə xalqın təkidli tələbi ilə hakimiyyətə qayıdan Heydər Əliyev müasir Azərbaycan dövlətinin xilaskarı kimi ölkədə sabitlik yaratdı, hüquqi dövlətin əsaslarını müəyyənləşdirdi və Əsas Qanunun hazırlanması prosesinə rəhbərlik etdi.
1995-ci il noyabrın 12-də keçirilmiş ümumxalq referendumu nəticəsində Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası qəbul edildi. Həmin tarixdən etibarən Azərbaycanın dövlətçiliyində yeni mərhələ başlandı. Ulu Öndər Heydər Əliyevin 1995-ci il 15 dekabr tarixli Fərmanı ilə 12 noyabr “Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası Günü” elan olundu və bu tarix hər il dövlətçilik bayramı kimi qeyd edilir.
Konstitusiyanın qəbulu Heydər Əliyevin Azərbaycan dövlətçiliyi qarşısındakı ən böyük xidmətlərindən biri oldu. Bu sənəd ölkənin siyasi, iqtisadi, sosial və mədəni inkişafını hüquqi əsaslarla tənzimləyən, insan hüquq və azadlıqlarını ali dəyər kimi müəyyən edən mükəmməl hüquqi sistemin əsasını qoydu. Konstitusiyanın 48 maddəsi birbaşa insan və vətəndaş hüquqlarının müdafiəsinə həsr olunub, burada dilindən, dinindən, irqindən asılı olmayaraq hər bir vətəndaşın bərabər hüquqlara malik olduğu təsbit edilib.
Hüquqi dövlət quruculuğunun davamı kimi, 1998-ci ildə Konstitusiya Məhkəməsinin yaradılması bu sahədə mühüm dönüş nöqtəsinə çevrildi. Konstitusiya Məhkəməsi qanunların Əsas Qanuna uyğunluğunu təmin etməklə hüquqi sabitliyin, ədalətin və qanunçuluğun keşiyində dayanır.
Zamanın çağırışları və inkişaf tələbləri nəzərə alınaraq Konstitusiyaya bir neçə dəfə referendum yolu ilə dəyişikliklər edilib. 2002, 2009 və 2016-cı illərdə keçirilmiş referendumlar idarəetmənin təkmilləşdirilməsinə, insan hüquqlarının müdafiəsinin gücləndirilməsinə, sosial dövlət prinsiplərinin möhkəmləndirilməsinə və yeni təsisatların, o cümlədən Birinci vitse-prezidentlik institutunun yaradılmasına xidmət edib. Bu dəyişikliklər dövlətin sabitliyinə və vətəndaş rifahına yönəlmiş strateji addımlar kimi dəyərləndirilir.
2020-ci il Vətən müharibəsində qazanılmış tarixi Qələbə, 2023-cü ilin antiterror əməliyyatı ilə Azərbaycanın ərazi bütövlüyü və suverenliyi tam bərpa edildi. Bu hadisələr Konstitusiyanın hüquqi qüvvəsinin bütün ərazilərimizdə təmin olunması ilə nəticələndi. Məhz bu reallıqları və Əsas Qanunumuzun qəbulunun 30 illiyini nəzərə alaraq Prezident İlham Əliyevin Sərəncamı ilə 2025-ci il “Konstitusiya və Suverenlik İli” elan edilib.
Prezident İlham Əliyevin təşəbbüsü ilə təsis edilən “Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 30 illiyi (1995–2025)” yubiley medalı isə bu sahəyə mühüm töhfə verən, hüquqi dövlətin inkişafında xüsusi xidmətləri olan şəxslərin əməyinə verilən yüksək qiymətdir. Bu, dövlətimizin Konstitusiya dəyərlərinə, qanunun aliliyinə və insan hüquqlarına verdiyi önəmin bariz göstəricisidir.
Bu gün Konstitusiyamız müstəqil Azərbaycan dövlətçiliyinin sütunu, milli birliyimizin və suverenliyimizin rəmzidir. O, həm tarixi irsimizi, həm də gələcəyə yönəlmiş inkişaf strategiyamızı özündə birləşdirir. Ulu Öndər Heydər Əliyevin ideyalarına əsaslanan bu Əsas Qanun bu gün də Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə yeni dövrün reallıqlarına uyğun olaraq yaşayır, yenilənir və Azərbaycanın qüdrətinə xidmət edir.
Konstitusiya Günü - dövlətimizin hüquqi möhkəmliyinin, vətəndaş həmrəyliyinin və müstəqil Azərbaycanın sarsılmaz gələcəyinin bayramıdır.

Mehparə Əhmədova

Masazır kənd 2 nömrəli tam orta ümumtəhsil məktəbinin direktoru