Ziyalı narahatlığı

Kəndlər niyə boşalır?

Sosial rifah tənəzzül keçirdikcə, əhali yaşadığı ocaqdan gen düşmək məcburiyyətində qalır. Bu səbəbdən, ucqar, hətta şəraiti olmayan yaxın kəndlərdən əhali şəhərə, yaxud əli keçən yerə köç edir, bir tikə çörək üzündən dədə-baba yurdundan ayrı düşür...
Sual olunur: Kəndlərin sürətlə boşalmasına səbəb nədir? Hansı hallar əhalinin kənddən üz döndərməsinə zəmin yaradır? Bu suala cavab tapmaq üçün aşağıda bir neçə vacib nüansa diqqət çəkmək istəyirəm.
Bu gün "Facebook" səhifəsində "Azərbaycanda bu kəndlər sürətlə boşalır" başlıqlı məqalə oxudum. Burada söhbət əsasən Lerik rayonundan, onun boşalan kəndlərindən gedir. Əlbəttə, kəskin sosial məsələdir, biz sadəcə, bu halı bir məqalə kimi oxumuruq, həm də buna içdən acıyırıq. Təəssüflər olsun ki, bu ciddi məsələ çox hallarda əlaqədar təşkilatları zərrə qədər narahat etmir...
Kəndlərimizin sürətlə boşalması bir yazıçı kimi məni çox narahat edir. Bu, əlbəttə, çoxlarında ciddi narahatlıq doğurur. Çünki oxuduğum məqalədə bəhs olunan məsələ - kəndlərin sürətlə boşalması təkcə Lerik rayonunda deyil, Azərbaycanın bir sıra rayonlarında da baş verir. Məsələn, Tovuz rayonunun dağ kəndlərində, Quba, Şamaxı, Ağsu və başqa rayonlarda da bu hallar var. Məsələ budur: əhali kəndləri tərk edir, rayonu da belə deyək, təkcə elə rayon camaatı təmsil edir. Bu isə əsl demoqrafik faciədir...
Bu günlərdə Gədəbəy rayonunun Hacılar ərazi dairəsində idim. Sovetlər dönəmində bu ərazidə dörd yüzdən çox ev var idi. Hal-hazırda isə bu ərazidə 70- 80 evdə yaşayış var. O evlərdə yaşayanlar da yaşlı nəslin nümayəndələridir. Ayağı yol tutan bu və ya digər səbəbdən Bakıya, Gəncəyə köçüb.
Maraqlıdır, boşalan kəndlərin əksərində müasir tipli məktəb, hamar asfalt örtüklü yol, qaz xətti, bir sözlə kommunikasiya xətlərinin olmasına baxmayaraq, əhali kütləvi şəkildə kəndləri boşaldır, dədə-baba yurdlarını tərk edib gedir. Statistik məlumatlar da göstərir ki, kəndlərdən köç edənlərin böyük əksəriyyəti Bakının Sabunçu, Binəqədi, Xəzər və digər rayonlarının ərazilərində buruqların arasında ərazi alır, orada ev tikib yaşayır. Bu isə ikiqat ağırlaşdırıcı hal yaradır, çünki büllur bulaqları, saf havası olan kəndlərin əhalisi neft buruqlarının arasında zəhər udur, səhhəti üçün bir sıra xəstəliklər qazanır.
Digər tərəfdən, bəs aidiyyəti şəxslər hansı səbəbdən onlara neft ərazilərində ev tikmək üçün şərait yaradır? Belə başa düşək ki, onlara əhalinin sağlamlığı lazım deyil, onlardan aldıqları pul əsadır. Qısası, kənddən gələnlərə kimlərsə pullarını alıb, ev tikmək üçün şərait yaradırlar, sonra da aidiyyəti orqan həmin şəxsləri məhkəməyə verir, qarşılarında ərazini boşaltmaq tələbi qoyurlar.
Əlaqədar təşkilatlardan xahiş edirəm, sürətlə boşalan kəndlərdə əhali üçün maraq doğuran hallar yaratsınlar. Məsələn, Gədəbyin kəndləri nə üçün boşalmalıdır? Bu prosesin qarşısını almaq olmazmı? Belə deyim, kəndlərdə iş yerləri açılsın, camaat işlə təmin olunsun, kənddə xeyirli bir iş görmək istəyən şəxsdən məmurlar rüşvət tələb etməsin və s. Əgər belə olmasa, kəndlərimiz boşalıb xarabalıqlara çevriləcək.
Bəs kəndlərin xaraba qalması kimə və ya kimlərə sərf edir? Bu demoqrafik vəziyyəti kökündən həll etmək olmur? Tutaq ki, seçki keçirilir, kəndlərdə əhali yox, hərə bir tərəfdə didərgin, bəs kim səs verəcək? Şəhərdən kəndə gedib səs vermək də əlavə sosial çıxardır...
Yaxud, əgər kəndçi həyətində mal-qara saxlamaq üçün tövlə tikə bilmirsə, bundan ötrü ondan rüşvət tələb olunursa, o, nə etməlidir? Zənnimcə, yerli rayon təşkilatı, yüksək çinli məmurlar kəndliyə şərait yaratmalı, köməklik etməlidirlər ki, kəndlilər ata-baba yurdlarını tərk etməsinlər.
Həmçinin, məmurlar kəndlinin örüş sahələrini başqa rayonlardan olan fermerlərə satır, pul qazanırlar. Kəndli isə qalır çarəsiz. Əgər onun ərazisi satılırsa, o, harada və necə əkinçiliklə, ya heyvandarlıqla məşğul olsun?
Cənab prezident, Ali Baş Komandan İlham Əliyev bütün çıxışlarında dəfələrlə deyib ki, məmurlar kəndlilərə şərait yaratmalı, köməklik etməlidirlər. Təəssüf ki, bu, heç də belə deyil və biz hələ bu barədə xoş fikir ifadə edə bilmirik.
Səmimi deyirəm, əgər hər hansı, özü də çox ciddi tədbirlər görülməsə yaxın iki-üç ildə demək olar ki, kəndlərin böyük əksəriyyəti boşalacaq, əhali müxtəlif səbəblərdən kəndlərdən qaçacaq.
Axı, Bakı nə boydadır ki? Hamının Bakıya toplanması vəziyyəti kritik həddə çatdırmırmı? Buna görədir ki, şəhərdə hər gün tıxac problemi yaşanır və s.
Bəhs olunan məsələ çox vacib, həm də çox ciddi məsələdir. Mən bütün rayonların cavabdeh şəxslərindən xahiş edirəm ki, kəndlərin sürətlə boşalmasının qarşısını almaq üçün səfərbər olsunlar...

Hüseyn İsaoğlu (Məmmədov),
yazıçı-publisist. AYB və AJB-nin üzvü.