1501-ci il. Şərur ətrafındakı döyüşə bir gün qalmış. Səfəvilər sülaləsindən olan İsmayıl Xətainin düşərgəsi.

Mənim taleyim Allah tərəfindən müəyyən olunmuşdu. Allah bunu mənim üçün seçib. Mən, Səfəvilər sülaləsindən olan İsmayıl Xətai, körpə yaşlarında atamı itirmişdim, öz qohumlarım məni təqib edir və öldürmək istəyirdilər, belə ki, onlar məni anadan olandan bəri düşmən olaraq görürdülər. Mən həyatda qala bildim. Atamın sadiq silahdaşları olan qızılbaşlar sayəsində mən xilas olundum. Yeddi yaşında Karkiya Mirzə Əlinin Gilandakı sarayına yerləşdim. Mən tanınmış alimlərin rəhbərliyi altında mükəmməl təhsil aldım. 14 yaşında mən, mənə sadiq olan qızılbaş və türk tayfalarından ibarət ordunun başçısı oldum və güclü Səfəvi dövlətini qurmağı və ailəmin düşmənlərindən qisas almağı qarşıma məqsəd qoydum.Gülüstan qalası yaxınlığında Şirvanşahlar Şahı Fərrux Yasarın qoşunları ilə həlledici döyüş baş verdi. Mən silah dostlarımla birgə ön sıralarda vuruşurdum. Mən başqa cür davrana bilməzdim, onlar öz həyatlarını mənə etibar etmişdilər, onlar mənə ümid bəsləyirdilər, mən göstərilmiş böyük etimadı doğrultmalıydım. Biz qalib gəldik–Fərrux Yasar döyüşdə məğlub oldu və edam olundu. Biz Şirvanşahların paytaxtı Bakını mühasirəyə aldıq və ələ keçirdik. İndi yalnız bir düşmən qalırdı – mənim əmim oğlu Ağqoyunlu Əlvənd Mirzə.O, ordusu ilə Təbrizdən gəldi və mən onun qarşısına getdim. Bu döyüş hər şeyi - bizim taleyimizi və qalibin başçılıq edəcəyi dövlətin taleyini həll etməli idi. Bizim ordular Şərur düzənliyində qarşı-qarşıya gəldilər. Mən döyüş meydanını nəzərdən keçirdim və düşərgəyə qayıtdım.Mən ölümdən qorxmurdum: hər şey Allahın əlindədir. Sabah hər şey həll olacaqdı. Mənim döyüşçülərim məni salamlayırdı. Onlar qışqırır, qılınclarını qalxanlarına vururdular. Mən onların gözlərində nə qorxu, nə də yalan gördüm. Onlar mənə ümid bəsləyirdilər. Mənim onların ümidlərini puça çıxarmağa haqqım yox idi. Mən atdan düşdüm, yüyəni əsgərə verdim. Göstəriş və əmr verdim ki, sübh açılanadək məni narahat etməsinlər. Mən çadıra daxil oldum, dəbilqəmi çıxardım, masanın üzərinə qoydum, üzümü yudum və səyyar çarpayıya əyləşdim. Mən oturub düşünürdüm. Mən ölümdən qorxmurdum. Mən adamlarımın etimadını doğrultmamaqdan qorxurdum.Onlar mənə inanırdılar, öz başçıları üçün həyatlarını verməyə hazır idilər. Mən, mənə bəslənən etimadı doğrultmalıyam. Mən uzandım, lakin yatmağa hazırlaşmırdım. Gözlərimi yumub döyüş haqqında düşünürdüm və nə vaxt yuxuya getdiyimi hiss etmədim.Mən yuxu gördüm: meşə ilə gedirdim. Bu, gözəl və yaşıl meşə idi. Birdən kömək üçün çağıran səs eşitdim. Qışqıran qadın idi. Mən qışqırığa tərəf qaçdım. Qadın körpə ilə yerdə uzanmışdı, onun başının üstündə qara zireh geyinmiş döyüşçü dayanmışdı, o zərbə vurmaq istəyirdi. Mən onun üzərinə tullandım və itələdim, o bir neçə metr kənara sıçradı və yıxıldı, mən qadını yerdən qaldırdım və ona qaçmağı söylədim. Döyüşçü ayağa qalxdı, o mənimlə eyni boyda idi və tamamilə qara geyimdə idi. Mən onun üzünü görə bilmirdim, onda dəbilqə vardı. O, heç bir söz demədi, mənim üzərimə tullandı, biz onunla döyüşdük. O, əla döyüşçü idi, qılıncla davranmaqda məndən geri qalmırdı. Onun döyüş tərzi məni çaşdırdı. O, mənim döyüşdüyüm tərzdə döyüşürdü. Lakin mən onu aldada bildim, geri çəkilərək guya yorulduğumu göstərdim, o əks-hücum elədi və bu anda mən qılıncı onun ürəyinə sapladım. O yıxıldı: ölüm dərhal baş verdi, o əziyyət çəkmədi. Mən ona yaxınlaşdım, mən onun kim olduğunu bilmək istəyirdim. O, mənim bütün hərəkətlərimi dəqiqliklə təkrar edirdi. Ona tərəf əyilib dəbilqəsini çıxardıqda onun yanına yıxıldım. Bu mən idim. Mən özümlə döyüşürdüm. Mən başa düşə bilmirdim ki, bu nədir və bu nə mənaya gəlir.

- Sən öz iblisinə qalib gəldin, İsmayıl. Sən öz qorxuna qalib gəldin.

Səsi eşitdikdə mən qılıncımı əlimə alaraq yerdən qalxdım.

-Sən kimsən? Bütün bunlar nə deməkdir?

-Məndən qorxma, İsmayıl.

Bu an hər şey itdi, qaranlıqda sadəcə mən qaldım.

-Mən hardayam?

-Sən evindəsən, oğul. Hər şeyin başlandığı yerdə.

-Mənim evim qaranlıqda yerləşir?

-Yox. Sənin qəlbin elə sənin evindir, qorxduğun zaman orada gizlənəbilərsən. O zaman ki, sən nə edəcəyini və hərəkətlərinin nəticəsinin nə olacağını bilmirsən.Ruh ölümsüzdür. Sən təhlükədə deyilsən. Ürəyini aç. Öz qorxuların haqda mənə danış.

-Yox! Mən zəif olacağam, sən isə bundan istifadə edəcəksən, öyrənəcəklərin mənim ziyanıma olacaq axı.

-Yox! Mən səni daha güclü etmək istəyirəm. Mən heç vaxt nəyisə sənə qarşı istifadə etməyəcəm, belə ki, mən sənin özünəm.
-Necə? Sən kimsən?!
-Mən–sənin qəlbinəm, mən elə sənəm.Mən sənin bir hissənəm, ürəyini aç, sənə yaxşı olacaq, sən daha güclü olacaqsan. Mən Allah tərəfindən verilmiş bəxşişəm. Ruh ölümsüzdür.
-Mən qorxuram. Mən heç vaxt bu qədər qorxmamışdım. Məqsədlər olduqca yüksəkdir, qorxu isə bunları üstələyir.Mən öz ideallarımın əksinə getməkdən, mənə əziz olanlara qarşı olmaqdan qorxuram.Mən təmsil etdiyim xalqa və mənə əziz olan bir şeyi boğan varlıq olmaqdan, bədheybətə çevrilməkdən qorxuram.
-Qorxma. Sənin ürəyin və niyyətin safdır. Sən müqəddəs deyilsən, belə ki, biz hamımız günah sahibiyik və günahsız insan yoxdur. Qorxunu, qəzəbi, nifrəti bir kənara at. Ürəyini aç.Sənin qəlbin sənin müdafiəndir və onu heç vaxt səndən almayacaqlar. Hər bir kəs nədənsə qorxur, bu qəbahət deyil. Qəbahət, lazımlı bildiyin bir şeyi etməkdən qorxmaqdır.

-Mən nədən qorxduğumu etiraf edim. Mən öz səhvlərimi boynuma alıram, onların nəticələrindən qorxuram. Etiraf edirəm ki, məğlub olmuşam, lakin məğlubiyyətlər məni zəiflətmirdi, bir addım daha təcrübəli və güclü edirdilər.

-Sən dərsləri qavramısan. Sən öz gücünü göstərmisən. Sən özünə qalib gəlmisən. Sən öz qorxunu məğlub etmisən.

-Bundan sonra mən nə etməliyəm?

-Qorxma, lakin ehtiyatlı ol. Sənə yaxın olanlardan və səni layiq olduğundan daha çöx tərifləyən kəslərdən qorun. Riyakarları və xəyanətkarları bağışlama.
-Mən necə yaşamalıyam?

-Ləyaqətlə yaşa. Elə yaşa ki, sənin haqqında əfsanələr yaratsınlar, əqidə ilə yaşa, qəlbində qələbə ilə yaşa. İnan!Allaha inam - qurtuluşdur. Aydınlığa inan və bu aydınlıq–həqiqət işığıdır. Sən öz ruhunun və Allaha inamın xilası naminə şeytanla sövdələşmədən imtina etdin. Allah səni xilas etdi, İsmayıl, belə ki, sən güclü, ədalətli və hamının birlik içində yaşayacağı dövləti qurmaq üçün seçilmisən. O dövləti ki, əsrlərlə ayaqda duracaq. Qorxma, İsmayıl, sənin mübarizən, niyyətin təmizdir–Sən öz əcdadlarının mirasına layiqsən. O mirasa ki, sənə ötürülmüşdür. Qorxma.

Hökmdarım – sübh açılıb. Siz sübh açılanda sizi oyatmağımı əmr etmişdiniz.

Məni sadiq qulluqçum oyatdı. Mən yuxuda mənimlə kimin danışdığını bilmirdim. Lakin mən bir şeyi bilirdim: bu, yuxarıdan bir işarə idi. Ona işarə ki, mən məğlub olmayacam və öz ailəmi rüsvay etməyəcəm. Mən qalxdım, dəbilqəmi geyindim və döyüşçülərimin qarşısına çıxdım. Mən səmaya baxdım: o aydın idi.Bu yaxşı əlamətdir. Mən ata mindim, döyüşçülərin düzənlikdə düzülməsini əmr etdim, sıraların önündən keçərək ortada dayandım.

-Döyüşçülər, haqq-ədalətin zəfər çalacağı gün gəlib çatdı. Allah qoysa, bu gün biz qalib gələcəyik. Ölümdən qorxmayın, bizim mübarizə ədalətlidir. Əsgərlər hamı bir nəfər kimi mənim adımı qışqırmağa başladılar. Mən bilirdim ki, onlar mənə sadiqdirlər və məni sevirlər. Mən özümü əmin hiss edirdim. Mən qılıncı qınından çıxardım və bağırdım:

- Siz döyüşməyə hazırsınızmı?

- Bəli! –Siz mənimlə yan-yana ölməyə hazırsınızmı?

- Bəli! –Döyüşçülərim, arxamca gəlin. Bu gün böyük gündür. Döyüşə! İsmayıl öz əsgərlərini döyüşə apardı. O, öz əsgərləri ilə çiyin-çiyinə döyüşürdü. Kim düşünə bilərdi ki, 15 yaşlı bu yeniyetməyə tayfaları və xalqları bir dövlət altında birləşdirməkvə yalnız dövlətin banisi kimi deyil, həmçinin istedadlı sərkərdə, hökmdar və şair kimi qiymətsiz töhvə vermək nəsib olacaq.Onlar sayca üstün olan orduya qalib gəldilər. Əlvənd Mirzə məğlub oldu. Payızda İsmayıl təntənəli surətdə Təbrizə daxil oldu. O, özünü xan elan etdi və Səfəvilər Dövlətinin yaranmasını bəyan etdi.

Şah İsmayıl azərbaycan dilinin və mədəniyyətinin inkişafına əvəzsiz töhvə verdi, elm və mədəniyyətin bütün sahələrinin inkişafı üçün hər cür şərait yaratdı.


Tamerlan İldırım