Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 2019-cu ilin “Nəsimi ili” elan edilməsi ilə bağlı imzaladığı Sərəncamı bütün ölkə ictimaiyyəti tərəfindən əlamətdar, təqdirəlayiq hadisə kimi qarşılandı.
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 7 may 2019-cu il tarixli Qərarı ilə İmadəddin Nəsimi Azərbaycan Respublikasında əsərləri dövlət varidatı elan edilən müəlliflərin siyahısına daxil edilmişdir.
İl başlayandan respublikamızda Nəsimi ilə bağlı ədəbi-bədii tədbirlər keçirilməyə başlanmışdır. Bu qərar ölkəmizdə nəsimişünaslığın inkişafına böyük təkan verməklə yanaşı, yeni-yeni kitab, monoqrafiya və sənət əsərlərinin yaranmasını stimullaşdırmağa kömək etmişdir.
Nəsimi böyük humanist şair, insanı ilahiləşdirən, onu ucaldan bənzərsiz şeirlərin müəllifi, Azərbaycan dilinin formalaşmasında müstəsna rol oynamış şairimizdir. Onun yaradıcılığının ideya-mövzu və bədii-estetik cəhətlərin, bütovlükdə poetikası şairi orta əsrlərin ən qüdrətli söz və fikir sərrafları ilə bir cərgədə qoyur.
Artıq tarixə qovuşmuş 2019-cu ildə Nəsimi dühasının işığına yığılmış ziyalılarımız şairin ədəbi irsini bir sıra dəyərli elmi nəşrlərində tədqiq edərək geniş ictimaiyyətə təqdim etmişlər.
Vaxtilə Ulu öndərimiz Heydər Əliyevin Nəsiminin 600 illik yubileyinin UNESCO tərəfindən keçirilməsi təşəbbüsü və buna sovet dönəmində necə əziyyətlərlə nail olması xalqımız tərəfindən böyük razılıq hissilə qarşılanmışdır. Nəsiminin Hələb şəhərində olan abidəsinin baxılmaz vəziyyətdə olması, sonradan bu abidənin ətrafının nizama, səliqəyə salınması işlərində Ümummilli liderimizin misilsiz xidmətləri olmuşdur. Ulu öndərimizin Azərbaycanın görkəmli şəxsiyyətlərinə, milli ədəbiyyatımıza, incəsənətimizə, bir sözlə, mədəniyyətimizə verdiyi dəyər, hər bir azərbaycanlının qürur və sevinc mənbəyi olmuşdur.
İl ərzində nəşr olunan bir sıra sanballı elmi kitablar və məqalələr geniş oxucu auditoriyasının nəzər-diqqətini özünə cəlb etmişdir.
AMEA Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyinin direktoru, akademik Rafael Hüseynovun çapdan çıxan “Məkansız və zamansız Nəsimi” kitabı geniş oxucu kütləsinin dərin marağına səbəb olmuşdur. O, təqdim etdiyi bu ktabında hürufi şairin XV əsrdə, Hələb şəhərində edamı səhnəsi və bu qətldən sonra Suriyada, ona yaxın dövlətlərdə baş verən iğtişaşlara mühüm tarixi hadisələrə işıq salan qiymətli elmi mənbə olduğunu qeyd etmişdir. O, kitaba ədibin divanının heç bir nüsxəsində təsadüf olunmayan 11 və yalnız 1 divan nüsxəsində rast gəlinən 63 şeirinin daxil edildiyini vurğulamışdır.
Bundan başqa, Nizami Muzeyində 2019-cu il dekabrın 30-da Əməkdar elm xadimi, professor Qəzənfər Paşayevin “Nəsimi: edamdan sonrakı həyat” kitabının təqdimat mərasimi keçirilmişdir. Elmi dəyərə malik bu kitabın redaktoru və “Ön söz”ün müəllifi, akademik Rafael Hüseynov, rəyçisi AMEA-nın Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun direktoru, akademik Nöhsün Nağısoyludur.
Keçirilən tədbiri akademik Rafael Hüseynov açaraq 2019-cu ilin ölkəmizdə “Nəsimi ili” elan olunduğunu bir daha xatırladaraq, bunun dövlətimizin, ədəbiyyatımıza, mədəniyyətimizə, klassik irsimizə göstərdiyi münasibətin parlaq nümunəsi olduğunu qeyd etmişdir. Hörmətli akademik onu da vurğuladı ki, Nəsimi mahiyyəti, düşüncəsi, fəlsəfəsi etibarı ilə insan ruhunun azadlığı deməkdir. Ruhu azadlığın ifadəçisi olan Nəsiminin dili və şəxsiyyəti əslində ötən il qeyd etdiyimiz 100 illik müstəqilliyimizin davamıdır. Nəsimi və onun poeziyasının ideya-bədii istiqaməti barədə “Nəsimi ili” ərzində bir çox dəyərli elmi əsərlər işıq üzü görmüşdür. Muzeyimizin əmkdaşları da bu yubileyə öz layiqli töhfələrini vermişlər. Ölkəmizdə və xaricdə şairin yaradıcılığına, fəlsəfəsinə həsr olunan elmi məqalələr dərc edilmişdir.
Nəşr olunan əsərlər sırasına Nəsiminin farsca divanının sətri tərcüməsinin həyata keçirilməsi və nəşri, ərəb ölkələrində Nəsimi haqqında monoqrafiya olan Əbülfəttah Rəvvas Qələçinin “Yaqub-e Hələb İmadəddin-e Nəsimi” əsərinin ərəb dilindən tərcüməsi və nəşri, görkəmli sənətşünas Ziyadxan Əliyevin “Nəsimi dünyası rənglərin işığında” kitabı da daxildir. Bu kitabda Azərbaycan və xarici ölkə sənətkarlarının dahi şairimiz İmadəddin Nəsimiyə həsr olunmuş təsvir və dekorativ-tətbiqi sənət əsərlərindən söz açılır. İlk dəfə olaraq kitabda cəm halında toplanan bu əsərlərin timsalında hürufi şairin əqidəsi uğrunda apardığı mübarizənin ən müxtəlif səhifələri ilə tanış olmaq mümkündür. Nəşrin redaktoru Fərid Hüseyndir. Bundan başqa, “Ədəbiyyat günəşi” adlı albom-kitab da işıq üzü görmüşdür. Nəsimi nəinki Şərqin, eyni zamanda dünyanın, bəşəriyyətin ən böyük şairlərindən biridir.
Akademik İsa Həbibbəylinin “Cahana sığmayan şair”, İsfəndiyarın “Günəşəpərəstlik”, Səadət Şıxıyevanın “Nəsiminin edamının siyasi faktorları” adlı məqalələri də “Nəsimi ili”nə həsr olunan dəyərli elmi məqalələr sırasındadır.
Böyük şairimizin həyat və yaradıcılığına aid Tacikistanda da məqalələr toplusu dərc edilmişdir. Tacikistanın çox populyar olan “ADAB” jurnalında böyük şairimizin həyat və yaradıcılığı dəyərli məqalələrlə işıqlandırılmışdır. Tacikistan Respublikasının məşhur nəsimişünası Qurban Vosenin “Nəsimi və divanı” “ADAB” jurnalının redaktoru Sodi Şokirzadenin “Tacikistanda İmadəddin Nəsiminin əsərlərinin tədqiqi və nəşri” məqalələri dərc edilmişdir.
Nəsimi Ümumşərq miqyasında qüdrətli şair kimi tanınan və qəbul olunan böyük sənətkardır.
O, hürufizm ədəbiyyatının görkəmli yaradıcısıdır. Şairin “Sığmazam” şeiri cahana sığmayan böyük şairin əsrlərdən-əsrlərə qədər gəlib çatan və yaşamaqda davam edən məğrurluq manifestidir. “Can ilə həm cahan mənəm, dəhrilə həm zaman mənəm” deyən Nəsiminin bu qəzəli Şərq poeziyasında insan haqqında ən möhtəşəm poetik monoloqdur.
Nəsimi öz ideyalarını, hürufi fikirlərini daha çox xalqa çatdırmaq üçün sadə və anlaşıqlı dildə yazmağa üstünlük vermişdir.
Görkəmli şairimizin 650 illik yubileyi dünya ədəbi ictimaiyyətində böyük bir mədəni hadisədir.
Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqı da görkəmli şairimizin yubileyinə dəyərli əsərlər təqdim etmidir: “Nəsimi və musiqi” adlı fundamental kitab işıq üzü görmüşdür. Kitabın müəllifi fəlsəfə üzrə sənətşünaslıq doktoru Səadət Təhmiraz qızıdır.
Kitabın “Nəsimi poeziyasında musiqi” adlı I fəslində Nəsiminin şeirlərində muğamlar və qədim musiqi alətlərindən bəhs edilib. Azərbaycan bəstəkarlarının yaradıcılığında Nəsimi poeziyası” adlanan II fəsil dahi şairin obrazını və yaradıcılığını tərənnüm etmiş bəstəkarlar – Fikrət Əmirov, Cahangir Cahangirov, Azər Rzayev və başqalarının əsərlərinin təhlilinə həsr olunub. Bu layihələrin əsas məqsədi müasir Azərbaycan bəstəkarlarının musiqisi ilə Nəsimi poeziyasının vəhdətinin yubiley ili ərzində Bakının müxtəlif konsert zallarında səslənməsidir.
Ötən ilin əvvəllərindən başlayaraq çoxsaylı tədbirlər keçirilməkdə davam etmişdir. Şairin Moskvada Beynəlxalq Münasibətlər İnstitutunda büstünün qoyulması, Kiyevdə Nəsiminin müəllifi Seyfəddin Qurbanovun olduğu heykəlinin ucaldılması böyük şairimizin dünya ədəbiyyatında yüksək dəyərə malik olduğuna bir daha əyani sübutdur.
Beynəlxalq Muğam Mərkəzində də qüdrətli şairimizin yubileyi ilə əlaqədar silsilə tədbirlər siyahısında “Əbədiyyət üfüqündə doğan günəş” adlı ədəbi-bədii tədbirin də keçirilməsini qeyd etməmək olmaz.
İllər, qərinələr ötəcək, lakin Nəsimi dühası əbədi olaraq yaddaşlarda dərin kök salaraq yaşayacaqdır və bizlərə də mənəvi ruh verərək bir ömür yaşadacaqdır.

Məlahət Xəlil qızı
AMEA Nizami Gəncəvi adına
Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı
Muzeyinin əməkdaşı