Türkiyədə güclü zəlzələ baş verib

Türkiyənin Kahramanmaraş bölgəsində güclü zəlzələ baş verib. 7.4 bal gücündə qeydə alınan zəlzələ nəticəsində çoxlu sayda bina dağılıb. Zəlzələdən sonra 6.4 maqnitudalı afterşok qeydə alınıb. Zəlzələ Türkiyənin bir neçə vilayətində, o cümlədən İsrail, Suriya, İraq və Livanda da hiss edilib. Şanlıurfa bölgəsində 16 binanın çökdüyü, dağıntılar altında vətəndaşların qaldığı bildirilib. Bu şəhərdə zəlzələ nəticəsində azı 10 nəfərin öldüyü qeyd olunub. Osmaniyə şəhərində isə 34 bina dağılıb, 5 nəfər həlak olub. Axtarış tədbirləri davam edir. Adana valisi 11 mərtəbəli binanın uçması nəticəsində ölən və yaralananların olduğunu açıqlayıb. Çukurovada isə 3 bina tamamilə dağılıb.

Tanınmış incəsənət xadimi vəfat etdi

Müğənni Zeynəb Dostəliyeva vəfat edib. Bu barədə onun yaxınları məlumat yayıb. Sənətçi bir neçə gün əvvəl qaraciyər və böyrək ağrıları ilə xəstəxanaya yerləşdirilmişdi.

Alimin şəxsiyyət nümunəsi

Tanınmış filoloq, görkəmli alim, əməkdar müəllim, professor Abbas Abbasov 50 ildir Bakı Dövlət Universitetində (BDU) çalışır, tam bir qərinə - 33 ildir ki, İngilis dili kafedrasının müdiri, nəşr olunmuş 40-dan çox monoqrafiya, dərslik, lüğət kitablarının və ölkə, beynəlxalq elmi nəşrlərdə dərc olunmuş 100-dən artıq elmi məqalənin müəllifidir. Ali təhsilimizin flaqmanı olan BDU-da elmi fəaliyyəti dövründə yüzlərlə gənc mütəxəssisin, tədqiqatçı alimin, ixtisaslı kadrların yetişdirilməsində böyük rolu, əməyi var.
O, öz sahəsi üzrə çox sayda “ilk”lərə imzasını yazıb. Onun "İngiliscə-rusca atalar sözləri və zərbi-məsəllər lüğəti" (490 səh.), "İngiliscə-rusca hüquq terminləri lüğəti" (435 səh.), "İngiliscə-Azərbaycanca texniki terminlər lüğəti" (400 səh.), "İngiliscə-rusca kimya terminləri lüğəti" (1000 səh.), "İngiliscə-rusca-Azərbaycanca riyaziyyat terminləri lüğəti", “Rusca-ingiliscə idman lüğəti”, “İngilis dili proqramı”, “Riyaziyyatçılar üçün ingilis dili dərsliyi”, “Hüquq fakültəsi üçün ingilis dili dərsliyi”, “Başlanğıclar üçün ingilis dili dərsliyi”, “Coğrafiya fakültəsi tələbələri üçün ingilis dili dərsliyi”, “Hüquq fakültəsi üçün ingilis dili dərsliyi”, “İngilis gülüşü” və digər kitabları illərlə çəkilən zəhmətin, yorulmaz axtarışlarının, müxtəlif sahələrə dair geniş elmi biliklərinin, zəngin dünyagörüşünün sübutudur. Onlarla monoqrafiyanın elmi redaktoru, rəyçisi, dissertasiya müdafiə şuralarının, komissiyaların üzvüdür. Obyektiv, ədalətli, hər kəsin uğuruna könüldən sevinən müəllimdir, əsl “tələbə adamı”dır.
Dilçilik elmimizin ağsaqqalı, AMEA-nın müxbir üzvü, professor Qəzənfər Paşayev “Azərbaycan müəllimi” qəzetinin 14 yanvar 2011-ci il tarixli nömrəsində Abbas müəllimə həsr etdiyi “Tanınmış pedaqoq və alimin uğurları” adlı məqaləsində yazdığı kimi, Abbas müəllim doktorluq dissertasiyası müdafiə etmədən professor adı alan, bu haqqı qazanan azsaylı alimlərimizdən biridir.
Müstəqilliyin təzə vaxtları Amerika səfiri Universitetdə görüş keçirirmiş, Abbas müəllim danışır, tərcüməçilik də edir...Səfir deyir mən heç inanmazdım ki, Azərbaycanda ingils dilini, hələ bir çox çətin ləhcələrini belə dərin, gen-bol bilib sərbəst danışan ola bilər.
Universitetin çoxminlik tələbələri, professor-müəllim ordusu arasında bu elm-təhsil ocağı ilə get-gəli olan, onunla ünsiyyəti olan hər kəsin yaddaşında Abbas müəllimin adının qarşısındakı təyinlər sırasında xarakterinə güzgü tutan Kişi Adam, Yaxşı İnsan sözləri də var. Onun haqqında bu sözləri uzun illər BDU-da birlikdə çalışdıqları mərhum akademikimiz, dilçilik elmimizin sonuncu patriarxı Tofiq Hacıyevdən, tətbiqi riyaziyyat elmimizin korifeyi akademik Məhəmməd Mehdiyevdən, telejurnalistikamızın ən böyük siması professor Qulu Məhərrəmlidən, həmkəndlisi-Şəhid Milli Qəhrəman Şükür Həmidovun atası, nəcib ziyalı Nəriman müəllimdən də eşitmişəm.

İnsan təkcə onu dünyaya gətirən Ata-Ananın deyil, həm də doğulduğu, havasını udduğu, göz açıb ilk gördüyü, ayaq açıb ilk yeridiyi, könül verib ilk sevdiyi, güc-qüvvət, ruh, enerji aldığı yerin, yurdun da övladıdır. Abbas müəllimin Alyanlı, Ziyarət dağları kimi əzəmətli boy-buxunu, ağayana yerişi, məğrur duruşu, ləngərli sözləri, müdrik söhbətləri, nüfuzedici baxışı da təsdiq edir; bu Kişi belə doğulub, yaşayıb, elə yaddaşlarda da belə qalacaq. Onu dəfələrlə xaricə dəvət ediblər, Abbas müəllim ondan da, çox vəzifələrdən də imtina edib. Elə doktorluğu da bürokratik, süni əngəllərə görə müdafiədən imtina edib.
Dəyərli dostum Abbas Abbasovu Qubadlı camaatı öz təşəbbüsü ilə mənim bildiyim qədər iki dəfə Milli Məclisə seçmək üçün razı salmağa çalışıblar, etiraz edib ki mənlik deyil. Tez-tez el məclislərində birlikdə oluruq, hər dəfə onun el-oba, böyük-kiçik, rəhbərlik yanında nə qədər layiqli nüfuz, xətir-hörmət sahibi olduğunu görür, sevinirəm.
1988-1993-cü illərdə bədbəxt, bədnam qonşularımızın dışarıdan fitnə-fəsadla üstümüzə qısqırdıldığı günlərdən Abbas müəllimin bir ayağı Qubadlıda idi. Vəzifəli, imkanlı adamları da səfərbər eliyirdi, silah-sursatla, dava-dərmanla, gərəkli əşyalarla gəlirdi. Səngərdə əldə silah dayanan yurd keşikçiləri ilə həmdərd, həmsöhbət olurdu, sözüynən, ağlıynan, məsləhətləriynən ruh verirdi, bu namərdliyin tarixindən danışırdı. O zamanlar sonu hələ görünməyən mətləbləri andırırdı.
Abbas müəllim neçə dəfə Universiteti atıb sıravi döyüşçü olmaq fikri ilə Qubadlıya gəlmək istəmişdi, ancaq baxırdı ki torpaqların ölüm-dirim məsələsi Bakıda həll olunur. Yığışırdılar dəstə-dəstə alim, ziyalı, ağsaqqal Prezident Aparatının, Müdafiə Nazirliyinin qarşısına, hökumət adamlarının kabinetinin qabağına, vəziyyəti izah edirdilər, silah-sursat, yardım tələb edirdilər, az qala əlbəyaxa davaya çıxırdılar. Ancaq nə fayda, plan, ssenari cızılmış, hökm verilib icraya yönəlmişdi...Və sonra özünün də çox sayda qardaşları, qohum-əqrəbası da daxil didərginlərin yerləşdirilməsinə, 28 il sürən ağır yaşamına dəstək vermək. Zatən o kişinin soyu dədə-babadan məkrli rus-erməni zülmündən əziyyət çəkib; SSRİ adlanan şər imperiyasında sovet hökuməti ən gec Alyanlı obalarında (Hat, Deştahad, Başarat, Armudluq kəndləri) bərqərar tutub.
30-cu illərdə sosializmin tam və qəti qələbəsinə mane olan yeganə məkan Alyanlı (türk tayfa adıdır), sonacan da müqavimət göstərən silaha sarılıb dağlara qalxan Alyanlı qaçaqları olmuşdu. Axır ki, M.Bağırov Stalindən gələn qəti göstərişin icrasını təmin etmək üçün əksəri erməni-rus millətindən olan NKVD və sərhəd qoşun dəstələri ilə Alyanlı ətrafı keçilməz meşə, dağ, kaha, qaya, obaları mühasirəyə alır, günlərlə sürən atışmalarda ən yaxın silahdaşları da daxil xeyli itkiyə məruz qalır, özü də ölümdən təsadüfən qurtulur, qaçaqları güc yolu ilə məhv edə bilmir, sonda fitnə-fəsadla aldadır, yalandan kişi sözü, vəd verib qaçaqları üzə çıxarandan dərhal sonra hamısını və Alyanlı obalarının yetkin kişi cinsindən olan bütün yetkin gənclərini camaatın gözü qabağında sorğu-sualsız, məhkəməsiz, hökmsüz güllələdir, sağ qalan arvad-uşaq hamını, Abbas müəllimin doğmaları da aralarında olmaqla Bərdədə bir düzəngaha köçürdür, indi A(Ə)lyanlı adlanan kəndin sakinləri o ellərin camaatının törəmələridir.
Abbas müəllimin atası II Dünya savaşında həlak olub, evin böyüyü kimi ağır külfətin ağırlığı onun çiyninə düşüb. Uşaqlıq dostu, həmkəndlisi, qohumu Başaratlı İnsan Əli - Şəmkir rayonunun prokuroru Əli Əliyev haqqında yazmışdım ki, onun I davada elədiyi yardımı Müdafiə Nazirliyi də Qubadlıya eləsəydi, bizim itkilərimiz bu qədər çox, erməninin ölüsü bir belə az olmazdı. Abbas müəllimin qan qohumu Müzəffər İbadov Başaratda kolxoz sədri, sovet sədri idi, dava başlayandan əli silah tutanları başına yığıb rayon mərkəzindən ən uzaq məsafədə yerləşən, Qaçaq Tavatın, Alyanlı qaçaqlarının zamanından qonşuluqdakı ermənilərlə məxsusi haqq-hesabı, qanlılığı olan Alyanlı obalarının müdafiəsini də üstünə götürmüşdü.
1992-ci il oktyabrın 12-də erməni yaraqlıları çoxdan qanına susadıqları Müzəffər kişini bir üzü Şuşaya baxan Topağac səmtində mühasirəyə alırlar, son gülləsinə qədər vurub qırır, ancaq özü də səngərdə gülləbaran olur. Və yaraqlılar buranı daimi nəzarətdə saxlayır, nəşinin götürülməsinə imkan vermirlər. Abbas müəllim uşaqlıqdan mal otarıb meyvələrini dərdiyi, hər qarışına bələd olduğu bu meşəliklərdən qan qohumu dostunun nəşini necə çıxarıb götürdüklərini mənə danışıb, hər dəfə bədənim titrəyib. Abbas müəllimi bu sərhəd səfərlərində vəfalı ömür-gün yoldaşı, BDU-nun baş müəllimi Roza xanım Abbasova da tək buraxmırdı, onunla birlikdə olurdu, ata-anasını itirən körpələri, qanına qəltan edilən gənclərimizi, başsız qalan ailələri görürdü, qayıdıb Bakıda yardımlar yığıb toplayırdı, təzədən qayıdıb yerinə, ehtiyacı olanlara çatdırırdı.
Kaş həyatdan vaxtsız köçən Roza müəllimə biləydi ki, Abbası ona nə qədər sadiq qalıb, onun kafedrada, elmi şurada müzakirə və təsdiqdən keçmiş monoqrafiyasını, yarımçıq qalan, bürokratik əngəllər və zamanın faciəli hadisələri üzündən müdafiə mərhələlərini tamamlayıb sona çatdıra bilmədiyi tədqiqatını Abbası bu son illərdə layiqincə, böyük zəhmət hesabına başa çatdırıb, təkmilləşdirib, tamamlayıb mükəmməl möhtəşəm bir tədqiqat əsərini -“Azərbaycan dilinin Qubadlı şivələri” monoqrafiyasını (təəssüf ki bizdə hələ də müdafiə mərhələlərini keçmədən hazır elmi nəticələri ortada olan tədqiqata görə elmi dərəcə vermə qaydası yoxdur) Roza xanımın əbədiyaşar xatirəsinə həm də sevgi abidəsi olaraq təkrar nəşr etdirib dilçilik elmimizə, cəmiyyətə, Zəngəzur camaatına ərməğan edib. Var ol, Karlı Kişi! Abbas müəllimin (və Roza xanımın) ailəsində onların adına layiq ləyaqətli diplomat, müəllim, alim övladları da bu Vətənin xidmətindədir.
2021-ci il oktyabrın 25-i Qubadlının yağı tapdağından qurtuluşunun 1-ci ili cənab Prezident, Ali Baş Komandan və Birinci vitse-prezidenti qarşılamaq üçün kiçik bir qrupla Qubadlıya gedirik, təbii ki, rayon ziyalıları adından ilk sözü də demək, xoş gəldin eləmək haqqı Abbas müəllimə verilir. Hər şey də əla olur.
Abbas müəllim belə Kişidir və bu Vətənin Abbas müəllim kimi qeyrətli kişi, alim, ziyalılara ehtiyacı çoxdur, çünki belə örnəklər çox azalıb. Doğum gününüz mübarək, bundan sonra da sizə sağlam, uzun, xeyirli ömür diləyirəm, əziz Abbas müəllim!

Hacı Nərimanoğlu,
“Zəngəzur” Cəmiyyətləri Birliyinin sədri

KARVAN YOLU

Ulu Yaradanın möcüzələrindən biri də Karvan Yoludu, o yol ki, zəvvarların azmadan, sağ-salamat mənzil başına çatması – müqəddəs yerləri ziyarət etməsi üçün bələdçilik edir. Ulduzlar toplusu olan bu “səmavi yol” insan övladlarının arzularına qovuşmasına xidmət edən yoldu...
Azərbaycan millətinin bu günkü Karvan Yolu Zəngəzura, Göyçəyə, İrəvana gedən yolu – bizim üçün dünyanın ən müqəddəs məkanına, Məkkə-Mədinəyə gedən kimi, dədə-baba yurdlarına gedən yol. Bu yol azadlıq yoludu, haqq yoludu, Qarabağdan, Şuşadan keçən yoldu – odlar ayaqlayandan, necə ağrı-acılar görəndən sonra, necə igid oğullarımızın, şəhiddlərimizin müqəddəs qanı bahasına gedilən yol. Bu, həm də zamanın hər cür haqsızlıqlarına qatlanmış, iblisdən yaman olan düşmənin çirkin, murdar sifətini görmüş, saysız-hesabsız üzüntülər yaşamış didərgin insanların sınaq yoludu – həm Allah qarşısında, həm də müqəddəs baba yurdlarına dönüşün sınaq yolu. Özünə “türkəm”, “azərbaycanlıyam”, “müsəlmanam”, “haqqın tərəfindəyəm”, – deyən hər kəsin sevə-sevə, göynəyə-göynəyə, yana-yana illərlə, ümidlə gözlədiyi yoldu bu yol.
Bu səfərin gerçəkləşməsi üçün tarix bizə gözəl bir şans yaradıb – Karvan Yolumuza parlaq ulduzlar düzüb ki, biz təkcə 1988-1991-ci illərdə yox, iki yüz ilə yaxın bir zaman kəsiyində zaman-zaman baba yurdlarımızdan min bir siyasi hiylə ilə, min bir əzabla qovulan, didərgin salınan, sürgünlərə, məşəqqətlərə, deportasiyalara, soyqırımlara məruz qalan insanların övladları öz halal torpaqlarına qayıtsınlar. Bu gün ən parlaq ulduzlarımız məhz Karvan Yolunda parlamalıdırlar ki, qədim İrəvanımıza, Zəngəzurumuza, Göyçəmizə dönə bilək.
Qərbi Azərbaycanlıların öz yudrlarına dönməsi ilə İrəvan qalasında öz yurdlarını qoruyarkən rus süngüsü ilə qətlə yetirilən, şəhid olan Hüseyqqulu xanların ruhlarını şad etmiş oluruq. Bunun üçün əlimizdən gələni etməli, yüz illərdi Təbrizə, Dərbəndə, İrəvana – dörd-beş yerə parçalanan və öz dədə-baba torpaqları ilə həmsərhəd olan millətin bütövləşməsi üçün tarixi şansdan bəhrələnməliyik. Bu gün Azərbaycan dövləti, dövlət rəhbəri, Azərbaycanı sevən hər ziyalı, hər kəs üçün Qərbi Azərbaycana qayıdış işi, konsepsiyası müqəddəs Karvan Yolunda bir ulduz olmağı bacarmaqdı. Bu məqsəd üçün atılan hər addım bizi tarixi qələbəyə aparır, itirdiklərimizi qaytarmağa aparır, özümüzü özümüzə qaytarmağa, müqəddəs qəbirlərimizi və ziyarətgahlarımızı ziyarətə aparır. Bu müqəddəs səfərə hazırlaşan hər kəs özlüyündə bir zəvvardı, onun büründüyü ehram onun mənəviyyatı, ata-babasına olan məhəbbəti, millətinə, dövlətinə, torpaqlarının bütövlüyünə sədaqətidi...

Əksinə, bu işə mane olanlar üçün isə ən yüngül söz: “Sapı özümüzdən olan baltalar”dı. Zəngəzura, Göyçəyə... – qədim Azərbaycan torpaqlarına qayıdış üçün Qərbi Azərbaycan İcmasının apardığı məqsədyönlü iş üçün dövlətimizin rəhbərinin xeyir duası, tövsiyə, kömək və göstərişi bu gün gündəmdədi və Azərbaycanı sevənlər üçün bir sevinc, qürur dolu tarixi hadisədir. Bu işdə baba yurdlarına dönüş var, mədəni, mənəvi irsimizin, yüz illərdi itirilənlərin bərpası var və hər şeydən qabaq düşmən ayağı altında olan torpaqlarımıza – ata-baba yurdlarımıza qayıdış var . Buna kömək etmək, xeyir-dua vermək əvəzinə bəziləri, özü də özünə “ziyalı” deyən, yüksək vəzifələrdə işləmiş, babasının qəbirləri düşmən ayağı altında olanlar hədyan deyir, irad tuturlar. Gündəmdə qalmaq naminə, “mən də varam” naminə öz mənliyini ayaqlar altına atan, təlxəklik edənlər düşünmürlərmi ki, bu, millətin, dövlətin ümumxalq işidir. Bu, yağı dəyirmanına su tökmək, dünyanın hegemon dövlətlərindən dəstək alan, başımıza min cür müsibətlər gətirən çox hiyləgər və bizə qarşı sonsuz nifrəti olan, son dərəcə haqsız bir düşmənə dəstək olmaqdı. Və çox maraqlıdır ki, elə bir ziyalıya qara yaxmağa çalışırlar ki, özlərinin və gördüyü işlərin çəkisi o ziyalının – Əziz Ələkbərlinin Qərbi Azərbaycanla bağlı tədqiqiatlarının, əsərlərinin bir vərəqinin çəkisi qədər deyil. Onların bu çirkin addımları təkcə Ə.Ələkbərliyə yox, həm də mənə və mənim kimi yüz minlərlə Qərbi Azərbaycanda doğulmuş insanlara qarşıdır. Və həm də dövlət rəhbərinə qarşıdır. Çünki Azərbaycan Respublikasının Prezidenti doğum günündə Qərbi Azərbaycandan olan ziyalılarla görüşündə: – doğum günümü ancaq ailə üzvlərimlə qeyd eləmişəm və hesab edirəm ki, bugünkü gün istisna deyil, yenə də ailə üzvlərimlə birlikdə qeyd edirəm, – deməsi Azərbaycanı sevən və bizə düşmən olanlara çox tutarlı bir mesaj deyilmi?!
Burda Azərbaycanın bütöv olması üçün millətimizin birliyinə, bütün çətinlikləri, problemləri yalınız doğma insanlarla həll etməyin mümkünlüyünə eyham deyilmi?! Bəli, prezidentin Qərbi Azərbaycan İcmasına rəhbərlik etməyi ehtimad etdiyi insana – Ə.Ələkbərliyə qarşı deyilən hər söz Azərbaycanın bütövlüyü üçün çalışan hər kəsə deyilən sözdü. Siz fərqindəsinizmi bu alim hansı əzab əziyyətlə, hansı zəhmətlə Qərbi Azərbaycanla bağlı qırxa yaxın tədqiqat əsərini ərsəyə gətirib?! Siz fərqindəsinizmi ki, bu gün sizin gündəmdə olmaq üçün bir ziyalıya qarşı dediyiniz söz yurdlarımıza dönmək üçün qayıdan karvana mane olmaqdı. Siz düşünə bilərsiniz ki, mən həmin icmanın şöbə müdiri olduğuma görə ona yarınmaq üçün bu sözləri deyə bilərəm...
Mən Əziz müəllimi otuz ilə yaxındır ki, tanıyıram və bəlkə də kitabları işıq üzü görəndə də, dörməmişdən qabaq da ilk oxucularından biri mən olmuşam. Biz bir məfkurənin, bir əqidənin adamları olduğumuzdan, onun millətə, dövlətə və dövlətçiliyimizə xidmət etdiyindən, həm də dədə-baba torpaqlarımızın tarixini yaratdığından mən onun silahdaşı, milli ideya, milli mənlik soydaşıyam. Bizim bir-birimizə hörmət və münasibətimiz də vətənpərvərlikdən qaynaqlanır. Mən onlarla bədii, publisistik əsərlərin, kitabın müəllifi olan yazaram və bədii yazılarımdakı vətən həsrəti, yurd istəyi, başımıza gələn fəciələri də Əziz müəllim özününkü sayır və sayıb. Otuz ildən çoxdur ki, mənim bütün əsərlərimin redakroru da məhz Əziz Ələkbərlidir.
Biz tanış olduğumuz ilk gündən ata-baba yurdlarımıza qayıtmaq amalı üçün çalışmışıq. Mən yazıçı kimi bədii əsərlərimdə, telejurnalist kimi verilişlərimdə, Əziz müəllim də bir alim kimi öz tədqiqatlarında, araşdırmalarında. Belə bir insana qara yaxmaq millətinə, dövlətinə qara yaxmaqdır, düşməni sevindirib, dostu kədərləndirməkdir. Sizdə vətənpərlik, təəssübkeşlik olsa Qərbi Azərbaycandan, ya ölkəmizin başqa guşələrindən olan ziyalılar kimi gəlib deyərdiniz ki, mən nə kömək edə bilərəm. Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin QAİ-nin binasının açılışındakı çıxışına qulaq asandan sonra siz qayıdış konsepsiyası haqqında təklifinizi vermiş olsaydınız öz ziyalılığınızı ortaya qoymuş olardınız.
Amma çox təssüflər... Elə ümummilli təəssübkeşlik var ki, orda nə iqtidar, nə müxalifət, nə də Şəkili-Bakılı sərgilənmir, 44 günlük müharibədə olduğu kimi. Qərbi Azərbaycana qayıdış da o müharibənin davamıdır, amma topsuz-tüfəngsiz – silahsız, sülhlə. Burda ziyalı da, fəhlə də, qulluqçu da mərhum S.Vurğunun dediyi kimi olmalıdır:
Bilsin ana torpaq, eşitsin Vətən
Müsəlləh əsgərəm mən də bu gündən...
Qərbi Azərbaycanlı “ziyalısı”, dediyin sözlərin, atdığın addımın fərqindəsənmi ki, bu gün Şimaldan, Cənubdan, Qərbdən Vətənimizə olan düşmən təpkilərinə dəstək olursan?! Ay ata-baba qəbirləri düşmən ayağı altında olan insan. Görünür sizin kimilər üçün fərqi yoxdu – rəhmətlik Sabir demiş: “millət necə tarac olur-olsun nə işim var, düşmənlərə möhtac olur-olsun nə işim var?!”
Sizin Əziz Ələkbərliyə atdığınız “tolamazdı” balalarınıza, babalarınıza atdığınızdı, əgər özünüzü dərk edirsinizsə. Bəli, bu gün Qərbi Azərbaycan İcmasının yolu Karvan Yoludu – dədə-baba yurdlarımıza gedən yol!
Miraslan BƏKİRLİ
yazıçı-jurnalist

AAK – yaxından və uzaqdan


Elektron poçtuma gələn bildirişləri nəzərdən keçirərkən uzun illərdən bəri imzasına sayğı ilə yanaşdığım bir folklorşünas tanışımın “AzadMedia.az” saytının 03.02.2023-cü il tarixində yayımladığı və manşetə çıxardığı “Ali Attestasiya Komissiyasının sədri Famil Mustafayev elmi adların satışı ilə məşğuldur” adlı yazısını qeydsiz-şərhsiz paylaşdığına təsadüf etdim. Şübhəsiz ki, yazını mənə ünvanlayarkən tanışım dörd ildən çox AAK-ın rəsmi şəxslərindən olduğumu nəzərə alaraq bu mövzuda mövqeyimin açıq sərgilən-məsinin təmənnasındaydı.
Son illər Ali Attestasiya Komissiyasının və onun sədri, professor Famil Mustafayevin ünvanına bəzi mətbuat orqanlarında, saytlarda, sosial şəbəkələrdə yalan, şər dolu çoxsaylı yazılara, böhtan kampaniyasına, qərəzli hücumlara, basqılara təəssüf ki, tez-tez rast gəlinir. Səbəbləri haqqında düşünəndə ilk növbədə sədrin həyata keçirdiyi əsaslı islahatların (Təəssüf ki, AAK əleyhinə çirkab atan şərşünaslar həmişə islahatlar sözünü dırnaq arasında yazırlar-A.R.), mənfi meyillərə qarşı barışmazlığın, dürüstlüyün, şəffaflığın əks platpormasında dayanan zümrələrdə qıcıq doğurması göz önünə gəlir.
Qıcıqdoğuran məqamlardan bəziləri barədə söz açmaq yerinə düşərdi:
1. AAK Rəyasət Heyətinin qərarı ilə 2013-cü ilin yanvar ayından elmlər doktoru elmi dərəcə iddiaçılarından beynəlxalq xülasələndirmə və indeksləmə sistemlərinə daxil olan dövrü elmi nəşrlərdə bir məqalə nəşr etdirmək tələb olunurdu. Doktorant və dissertantlar arasında əvvəllər “Thomsonreuters” adlanan “Web of Science” beynəlxalq sisteminə daxil olan elmi jurnallardan birində məqalə dərc etdirmək hər iddiaçıya nəsib olmurdu. Bakıda fəaliyyət göstərən bəzi mətbəələrdə yüksək vəsait müqabilində “Web of Science”a daxil olan bəzi jurnalların saxta nüsxələrini gizli “nəşr” edirdilər. Belə saxta jurnallar hesabına yəqin ki, 2018-ci ilin sentyabr ayına qədər elmlər doktoru elmi dərəcəsi alanlar da az olmamışdır...
2018-ci ilin sentyabr ayının əvvəllərindən Komissiyaya professor Famil Mustafayev rəhbər təyin edildikdən sonra AAK-ın şöbələri nüfuzlu beynəlxalq bazalara giriş üçün proqramlarla təmin edildi. Saxta jurnalları müəyyən etmək, elmi məqalənin beynəlxalq sistemdə indeksləşdirildiyini görmək asanlaşdı. Komissiya 2018-ci ilin sonlarından başlayaraq “saxta jurnal” mafiyasının fəaliyyətini “zərərsizləşdirməyə” nail olsa da, qarayaxan¬larının həyasız hücumlarından xilas ola bilmədi. Hətta ən yüksək qurumlara AAK-dan şikayətlər edilir, elmlər doktoru iddiaçısının mövzusu üzrə beynəlxalq sistemə daxil olan jurnalda məqalə nəşr etdirməyi əhəmiyyətsiz, gərəksiz tələb adlandırırdılar. Komissiya rəsmilərinin qəbulunda olan iddiaçılar bir nüsxə saxta jurnala 2-3 min manat verdiklərini hiddətlə, bəzən də ürək ağrısı ilə bildirirdilər… “Saxta jurnal” mafiyasını müdafiə edən bəzi yüksək çinli məmurların xahişləri və ya tapşırıqları nəzərə alınmadığı təqdirdə böhtançıların dairəsinin süni surətdə genişləndirilməsi gözlənilən idi.
2. Dövlət qulluğunda çalışanların (elmi-pedaqoji fəaliyyətlə məşğul olanlar istisna təşkil edir) Prezident Administrasiyası səviyyəsində elmi dərəcə və elmi ad verilməsi məqsədəuyğun hesab edilməsə də prof. F.Mustafayevin təyinatına qədər AAK-da istisnalar olmuşdur. Dövlət qulluğu sistemində elmi dərəcə və elmi ad iddiaçıları kifayət qədər çox olmasa da onlar geniş səlahiyyətlərə malik təzyiq və təsir resursları olan xüsusi şəbəkələrə malik idi. Onların sırasında güc və icra strukturlarının, məhkəmə və prokurorluq orqanlarının nümayəndələri az deyildi. Müxtəlif vaxtlarda dövlət qulluqçuları tərəfindən AAK məhkəmələrə verilsə də yekun qərarlarla razılaşmayan bəziləri narazılıqlarını sosial şəbəkə müstəvisində birbaşa və ya dolayısı ilə davam etdirməkdən çəkinməmişdilər. Sədrin konkret məsələlərdə prinsipial mövqeyi, yaratdığı şəffaf mühit, yuxarıdan və “aşağıdan” xüsusi “xahişlərə” dirəniş göstərməsi elmi ictimaiyyətə açıqlanmayan, eyni zamanda dəyərləndirməyə layiq xüsusiyyətlərin¬dəndir. Bu mövzuda iki epizodu təqdim etmək istərdim:
Birinci epizod: Administrasiya rəhbəri R. Mehdiyevin köməkçisi Universitetlərdən birinin vəsatəti ilə dosentlik sənədlərini AAK-a gətirmişdi. İşlə tanış olduqdan sonra dövlət qulluqçusu olduğu üçün sənədləri qəbul edə bilməyəcəyimi söylədim. Narahat oldu və dedi, bəlkə Ramiz müəllim sizin sədrə zəng etsin, tapşırsın?! “Bu, sizin öz işinizdir” – dedim və Ramiz müəllimin xırda bir iş üçün AAK-a zəng edəcəyinə isə inanmadım. Amma düşündüyümün əksinə oldu, həmin gün Administrasiya rəhbəri sədrə zəng etmişdi… Nəticə isə ondan ibarət oldu ki, köməkçi dövlət qulluğundan azad edildikdən bir müddət sonra onun dosentlik işinə Komissiyada baxılmışdır.
İkinci epizod: Administrasiyanın şöbə müdirinin xanımı (belə təqdimat qüsurlu olsa da…) elmlər doktoru elmi dərəcəsi almaq üçün müdafiə ərəfəsində idi. AAK-dan iddiaçıya bildirildi ki, dövlət qulluğundan azad edildikdən sonra dissertasiyasını müdafiə edə bilər. Düşünürdük ki, xanım ikincidən imtina edəcək, əksinə oldu. O elmi seçdi. Prezidentin sərəncamı ilə onun dövlət qulluğuna xitam verildi.
… Nümunələrin sayını artırmaq da olar… Həqiqət isə ondan ibarətdir ki, AAK sədrinin prinsipial vətəndaş mövqeyi, qanunvericiliyə sadiqliyi, mənəvi saflığa güvənli işgüzar kollektivə rəhbərlik etməsi kimlərisə çox ciddi narahat edir. Rahatsızlığın bariz əlamətlərindən biri də “AzadMedia.az” saytının 03.02.2023-cü il tarixində yayımladığı “Ali Attestasiya Komissiyasının sədri Famil Mustafayev elmi adların satışı ilə məşğuldur” adlı yazısıdır. Özünü “Araşdırmaçı-jurnalist” adlandıran S.Feyruzovun beş abzaslıq yazısı ilə tanışlıqdan belə qənaətə gəlmək olur ki, müəllif “elmi ad” ilə “elmi dərəcə”nin fərqi barədə adi təcəvvürə malik deyil, amma Komissiyanın fəaliyyətini öz səviyyəsində “dəyər”ləndirməyə cəhd edir. Sitat böyük olsa da onu zədələmədən təqdim etmək məcburiyyətindəyəm:
“Ali Attestasiya Komissiyasının sədri Famil Mustafayev elmi adların satışı ilə məşğuldur. Azadmedia az xəbər verir ki, bu barədə jurnalist Samir Feyruzov yazır. Araşdırmaçı-jurnalist qeyd edir ki, elmi adların satılması prosesində dövlət qəzetlərinin baş redaktorları və müxtəlif alimlər də iştirak edirlər. Bu şəxlsərin özləri də saxta yollarla alimlik dərəcəsi alıblar.
Hazırda elmi dərəcə almaq istəyən gənc alimlərdən 20 min manat rüşvət tələb olunur.
2022-ci ildə 432 nəfərə fəlsəfə doktoru, 84 nəfərə elmlər doktoru dərəcəsi verilib. 246 nəfərə elmi dərəcə verilməsindən imtina edilib.
Məsələ bundadır ki, elmi dərəcə verilməsindən imtina edilən 246 nəfərdən 20-30 min manat rüşvət istəyirlər.
Belə çıxır ki, keçən il elmi ad alan 516 nəfərin içərisində xeyli sayda adam rüşvət müqabilində buna nail olub. Çox yox, bu şəxslərin yarısının rüşvətlə elmi dərəcə aldığını düşünsək, bu o deməkdir ki, 2022-ci ildə elmi adların verilməsinə görə AAK-na 5 milyon 160 min manat rüşvət daxil olub.
F.Mustafayev elmi adların verilməsi satışını Komissiyanın Ekspert Şurasının üzvləri vasitəsilə həyata keçirir.
Sən demə, F.Mustafayev həm də varlı ailələrin, məmurların övladlarının cehizlik məsələlərinin həllində də yaxından işitak edir. Belə ki, qızına cehizlik hədiyyə etmək istəyən şəxslər Ali Attestasiya Komissi¬yasına rüşvət verib alimlik diplomu alırlar.”
Bax belə… Bu yazısı ilə S.Feyruzovun jurnalistlik təhsili alması haqqında da oxucuda əsaslı şübhə yaradır. Əgər o həqiqətən jurnalistlik təhsilinə yiyələnmiş olsaydı qərəzçilik ambisiyasını kənara qoyub həqiqətə xidmət edərdi, qələmə almaq istədiyi mövzu üzərində ciddi araşdırma aparardı. AAK-ın 17.01.2023-cü il tarixli Facebook səhifəsində verilmiş cədvələ “araşdırmaçı-jurnalist” təmkini ilə yanaşması doğru olardı. “Elmi dərəcə verilməsindən imtina edilən 246 nəfərdən” heç olmasa 2-3 nəfəri ilə görüşüb onlardan “20-30 min manat rüşvət istəyirlər”in konkret kim olduğunu, harada işlədiyini müəyyənləşdirərdi və bu gün də böhtandan, iftiradan yoğrulmuş qərəzli yazısına görə acınacaqlı duruma düşməzdi. Prof.F.Mustafayev Respublikamızda təmiz işləyən ləyaqətli, yüksəkçinli məmurlarımızdan biridir. O Komissiyaya rəhbər təyin ediləndən bəri minlərlə insana diplom və attestat vermiş və təqdimat mərasimlərində bildirmişdir: “Komissiyada gördüyünüz isti münasibəti, diqqəti, mənəvi saflığı sizə müraciət edənlərə qaytarın. Cəmiyyətimizdə qoy mənəvi iqlim daha da saflaşsın, çöhrələrdən təbəssüm əskik olmasın.”
AAK-ın Facebook səhifəsində elmi dərəcəyə və elmi ada görə yüzlərlə diplom və attestat alan iddiaçıların sevinc dolu müsahibələri yer alıb. Bu ürəkaçan faktlara necə göz yumub Komissiyaya çirkab yağdırmaq olar?
Ötən ilin on ayı ərzində AAK Kollegiyasının üzvü kimi elmi dərəcə alanlarla yanaşı 246 nəfərin elmi dərəcə verilməsindən imtina edilməsi təklifinə mən də səs vermişəm. Səbəblər sırasında dissertasiya işinin elmi-nəzəri səviyyəsinin əsasnamənin tələblərinə cavab verməməsi, işin digər şəxslər tərəfindən yazılması, plagiatlıqdan istifadə edilməsi, prosedur pozuntusu və s. qanunazidd məsələlər yer almışdır.
S.Feyruzovun obyektivlikdən, dəqiqlikdən uzaq, “elmi adların satılması prosesində dövlət qəzetlərinin baş redaktorları və müxtəlif alimlər də iştirak edirlər”, “qızına cehizlik hədiyyə etmək istəyən şəxslər Ali Attestasiya Komissiyasına rüşvət verib alimlik diplomu alırlar” kimi absurt düşüncələri elm yolunu seçən istedadlı gənc doktorantlarda mənəvi travma, inamsızlıq sindromu yarada bilər və müəllifin bu yazısı ictimai qınağa layiqdir.
P.S. Azərbaycan Mətbuat Şurasına. Ali Attestasiya Komissiyasının işgüzar nüfuzuna xələl gətirdiyinə görə Samir Feyruzovun “jurnalistlik” fəaliyyətinin araşdırılması və dəyərləndirilməsi məsələsini nəzərdən keçirməyinizi Sizdən xahiş edirəm.

Asif Rüstəmli
Filologiya elmləri doktoru, professor.

Ceyhun Bayramov türkiyəli həmkarını təbrik etdi

Azərbaycan xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov və türkiyəli həmkarı Mövlud Çavuşoğlu arasında telefon danışığı olub. Bu barədə Azərbaycan XİN başçısı özünün "Twitter" hesabında bildirib. "Bu gün qardaş Türkiyə Respublikasının xarici işlər naziri, dostum və həmkarım Mövlud Çavuşoğlu ilə telefon danışığı zamanı 55 yaşının tamam olması münasibətilə onu ürəkdən təbrik etdim. Əziz qardaşıma yeni yaşında möhkəm cansağlığı, fəaliyyətində davamlı uğurlar arzuladım", - C. Bayramov qeyd edib.

Avropa İttifaqı Gürcüstana sanksiyalarla bağlı xəbərdarlıq etdi

Avropa İttifaqının (Aİ) xarici əlaqələr xidmətinin sözçüsü Peter Stano Rusiya ilə uçuşları bərpa etmək istəyən Gürcüstana sanksiyalarla bağlı xəbərdarlıq edib. O, Tbilisini Aİ tərəfindən Rusiyanın aviasiya sahəsinə tətbiq edilən sanksiyalara əməl etməyə çağırıb. Stano qeyd edib ki, Aİ-nin sanksiya rejimi Rusiyaya qarşı tətbiq edilən məhdudiyyətlərdən yayınmağı dəstəkləyənlərə qarşı ikinci dərəcəli sanksiyalar nəzərdə tutur. Yanvarın 18-də Rusiyanın xarici işlər naziri Sergey Lavrov bildirib ki, Rusiya Gürcüstanla hava əlaqələrinin tezliklə bərpasına ümid edir. Hakim “Gürcü Arzusu” partiyasının rəhbəri İrakli Kobaxidze Lavrovun təklifini dəstəkləyib, lakin Gürcüstan prezidenti Salome Zurabişvili Moskva ilə uçuşların bərpasını müsbət qarşılamadığını söyləyib.

Ceyhun Bayramov səfirliyə hücum zamanı xəsarət alanları ziyarət etdi

Bu gün xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov yanvarın 27-də Azərbaycanın İrandakı səfirliyinə qarşı törədilən terror aktı nəticəsində xəsarət almış diplomatik korpusun əməkdaşları Vasif Tağıyev və Mahir İmanovu ziyarət edib. Bu barədə Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi twitter səhifəsində məlumat yayıb. Bildirilib ki, nazir hazırda vəziyyətləri qənaətbəxş hesab olunan əməkdaşlara şəfa diləyib. "Bu gün xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov 27 yanvar 2023-cü il tarixində İrandakı Azərbaycan səfirliyinə qarşı törədilən terror aktı nəticəsində xəsarət almış həmkarlarımız Vasif Tağıyev və Mahir İmanovu ziyarət edib, hazırda vəziyyətləri qənaətbəxş hesab olunan həmkarlarımıza şəfa arzulayıb", - paylaşımda deyilir.

Buçadakı qırğın Rusiya ilə Ukrayna arasındakı danışıqları dayandırdı - Bennet

İsrailin sabiq baş naziri Naftali Bennet Rusiya və Ukrayna arasında danışıqların dayanmasını şərh edib. Bennet əsas səbəbin Buçadakı qırğının olduğunu bildirib. "Kiyev və Moskva ciddi güzəştlərə getməyə razı idilər. Ukrayna prezidenti məndən vasitəçi olmağı xahiş etmişdi. Amma Buçadakı qırğından sonra danışıqlar mənasızlaşdı. Qətliam danışıqların mənasını itirdi", - deyə keçmiş hökumət başçısı söyləyib. O, danışıqların yarımçıq qalmasına görə Qərb ölkələrini günahlandırıb. Qeyd edək ki, bir müddət Rusiyanın işğalı altına düşən Buça şəhərində kütləvi qırğının törədilməsi ilə bağlı işğaldan azad edildikdən sonra xeyli faktlar aşkar edilmişdi.

Ukrayna hərbiçiləri təlim məqsədiylə Avropaya göndərildi

Ukraynanın zenit-raket qüvvələrinin ilk bölmələri Fransa və İtaliya tərəfindən Ukraynaya təhvil veriləcək SAMP/T hava hücumundan müdafiə sistemləri ilə işləmək üzrə təlimlər üçün Avropaya göndərilib. Bu barədə Ukrayna Hərbi Hava Qüvvələrinin komandanı Nikolay Oleşçuk məlumat verib. Təlimlər nəticəsində ukraynalı hərbçilərin hava hücumundan müdafiə sistemləri ilə peşəkar şəkildə işləmək bacarıqlarına tam yiyələnəcəyi bildirilib. Lakin bu təlimlərin hansı müddətdə davam edəcəyi barədə informasiya verilməyib.