Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev Türkiyə Respublikasının Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğana zəng edib.
Butov.az xəbər verir ki, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev koronavirus üçün götürülən analiz nümunələri müsbət çıxan Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan və xanımı Əminə Ərdoğana tezliklə sağalmalarını diləyib.
Qeyd edək ki, Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan koronavirusa yoluxub. R.T.Ərdoğanda koronavirusun Omikron ştammı aşkarlanıb.

Terrorçuları dəstəkləyən Aykut Ərdoğdu İFŞA OLUNDU

Bir neçə gün əvvəl Türkiyənin Cümhuriyyət Xalq Partiyasını (CHP) təmsil edən millət vəkili Aykut Ərdoğdu öz sosial şəbəkə profilində Azərbaycan - Türkiyə münasibətlərinə kölgə salacaq qərəzli fikirlər səsləndirib.
Deputat Azərbaycanla Türkiyə əlaqələrində guya bir sıra qaranlıq məqamların olduğunu iddia edib. Onun iftira dolu açıqlaması Azərbaycan və Türkiyə ictimaiyyəti tərəfindən etirazla qarşılanıb.
Bununla bağlı Modern.az-a danışan təhlükəsizlik və terorla mübarizə üzrə türkiyəli mütəxəssis İmbat Muğlu Ərdoğdu ilə bağlı sensasion faktı diqqətə çatdırıb.
Onun sözlərinə görə, Azərbaycan-Türkiyə qardaşlığını hədəfə almağa çalışan CHP millət vəkili terror təşkilatları ilə birbaşa əlaqədə olan şəxsdir.
İ. Muğlunun fikrincə, aşkar şəkildə terrorçuları dəstəkləyən Aykut Ərdoğdu iki qardaş ölkəyə qarşı qərəzli mövqe sərgiləməklə, hansı məqsədlərə xidmət etdiyini ortaya qoymuş oldu:
“Əlbəttə, hədəf təkcə Azərbaycan deyil, Türkiyə hökumətini çətin vəziyyətdə qoymaq istəyir. Aykut Ərdoğdu PKK terror təşkilatı, PYD və HDP ilə ciddi işbirliyindədir. O terror təşkilatı ilə əlaqədə olan şəxsdir. Onun Azərbaycanla bağlı açıqlaması sözsüz ki, qəbul edilməzdir. Eyni zamanda belə insanların fikirlərini ciddi qəbul etməməliyik. Bu cür addımlar bizim qardaşlığımızı poza bilməz. Sadəcə olaraq vəziyyəti gərginləşdirmək, problem yaratmaq istəyirlər. Biz bunlara önəm verməməliyik. Türkiyə daha öncə Azərbaycanın yanında olduğu kimi, bundan sonra da öz dəstəyini davam etdirəcək. Aykut Ərdoğdu kimi təxribatçılar heç vaxt dəyişməyəcəklər. Onların dedikləri bizi yolumuzdan döndərə bilməz”.
Qeyd edək ki, A.Ərdoğdunun PKK terror təşkilatına dəstək verməsi, yaraqlıların marağından çıxış etməsinə dair müxtəlif məlumatlara rast gəlmək olar. Onun ermənilərə xüsusi rəğbət bəsləməsi də heç kimə sirr deyil. Bəzi xəbərlərdə Ərdoğdunun milliyyətcə erməni olduğu bildirilir.

Gürcüstanın Marneuli şəhərində fəaliyyət göstərən “Aktual media" İctimai Birliyinin nəzdindəki "Aktual məktəb"in jurnalistika kursunun tələbələri Ukraynanın Gürcüstandakı səfiri İqor Dolqovla görüşüblər.
Görüşdə səfir Ukraynanın Gürcüstan və Azərbaycanla dostluq əlaqələrindən bəhs edib, üç ölkə arasında münasibətlərin strateji tərəfdaşlıq səviyyəsinə yüksəldiyini bildirib.
Son vaxtlar Ukrayna ətrafında gedən proseslərdən söz açan diplomat Ukrayna, Azərbaycan və Gürcüstanın ərazilərinin işğal olunduğunu, müzəffər Azərbaycan Ordusunun öz torpaqlarını azad etdiyini diqqətə çatdırıb. O, Ukraynanın və Gürcüstanın da öz torpaqlarını işğaldan azad edəcəklərinə ümid etdiyini vurğulayıb.
İqor Dolqov Prezident İlham Əliyevin bu günlərdə Ukraynaya səfərini qeyd edib, Ukraynanın ərazi bütövlüyünü dəstəklədiyinə görə Azərbaycan və Gürcüstan rəhbərlərinə minnətdarlıq edib.
“Aktual.ge” portalının direktoru İlkin Hüseynov jurnalistika kursunun fəaliyyəti barədə məlumat verib, qonaqpərvərliyə və ətraflı məlumata görə səfirə minnətdarlığını bildirib. O deyib ki, Gürcüstanda yaşayan azərbaycanlılar Gürcüstanın və Azərbaycanın Ukrayna ilə əlaqələrinin inkişafını dəstələdiklərini və Ukrayna xalqına əmin-amanlıq, sülh və sabitlik arzuladıqlarını diqqətə çatdırıb.
Görüşdə jurnalistika kursunun müəllim-təlimçiləri Xətayi Əzizov və Ceyhun Məhəmmədəli fikirlərini bölüşüb, görüşün təşkilinə görə səfirə təşəkkür ediblər.

Bu gün Fransanın paytaxtı Parisdə cüdo üzrə “Böyük dəbilqə” turniri start götürəcək.
Azərbaycanın 3 cüdoçusu da turnirdə mübarizəyə başlayacaq.
60 kq
Kəramət Hüseynov – Dauda Dabone (Fil Dişi Sahili)
73 kq
Hidayət Heydərov – Teo Riquin (Fransa)
Rüstəm Orucov – Benjamin Aksus (Fransa)
90 kq
Məmmədəli Mehdiyev – Rafael Masedo (Braziliya)/Nqayap Hambu (Fransa) cütünün qalibi
100 kq
Zelim Kotsoyev – Pyotr Kuçera (Polşa)
+100 kq
Uşangi Kokauri (+100 kq) – Marvin Qado (Monako).

Azərbaycan Dövlət Neft Şirkətinin (SOCAR) "Azəriqaz" İstehsalat Birliyi ötən gün saat 19:00 radələrində Ucar rayonunda baş vermiş yanğının səbəbini açıqlayıb.
Qurumdan bildirilib ki, fevralım 4-də rayon ərazisindəki quşçuluq fabrikini təbii qazla təmin edən, Ucar Qaz Paylayıcı Stansiyadan qidalanan, diametri 215 mm olan orta təzyiqli qaz xətti zədələnib.
Son nəticədə yaxınlıqdan keçən polietilen boru və metala keçid hissələr zədələnib, daşıyıcı kəmərlərdə qaz sızması yaranıb. Nəticədə Ucar rayonu üzrə 7 kənd və şəhər ətrafı massivdə ümumilikdə 3 226 abunəçinin qaz təminatında fasilə yaranıb. Hadisə baş verəndə dərhal sonra "Azəriqaz" rəhbərliyi tezliklə fəsadların aradan qaldırılması və qaz təchizatının bərpa edilməsi barədə tapşırıqlar verib.
Ağsu Regional qaz istismarı İdarəsinin Ucar və Göyçay xidmət sahələrinin işçi qüvvələri hadisə yerinə cəlb olunub. İstehsalat Birliyinin işçiləri gecə saatlarından başlayaraq havanın kəskin dəyişməsinə, güclü külək və yağışın olmasına baxmayaraq fasiləsiz olaraq qəzanın aradan qaldırılması istiqamətində işlərini davam etdirirlər. Gün ərzində qaz təminatının bərpası planlaşdırılır.
İşin həcmi böyük olduğundan hadisə yerinə çox sayda maşın mexanizmlər və işçi qüvvəsi cəlb edilib. Təmir işləri sürətlə davam etdirilir.

Ərdoğandan böhrana son qoya biləcək təklif: Moskvaya da maraqlıdır, Kiyevə də
Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan Ukrayna səfərindən sonra maraqlı açıqlamalar verib. O, bildirib ki, Ukrayna ilə Rusiya arasındakı gərginliyi azaltmaq üçün əlindən gələni etməyə hazırdır: "Təəssüf ki, Ukrayna ilə Rusiya arasında gərginlik getdikcə artır. Gərginliyi azaltmaq üçün lazımi töhfəni verməyə hazır olduğumuzu Prezident Vladimir Zelenskiyə şəxsən dedim. O da "belə bir vəziyyətdə öhdəmə nə düşürsə, etməyə hazıram, zəng etdiyiniz günün səhərisi, hara desəniz, ora gələrəm" dedi. Beynəlxalq medianın Ukrayna-Rusiya arasındakı gərginliyi böyütməsinin faydadan daha çox zərər gətirəcəyini bildirdim”. Ərdoğan, həmçinin söyləyib ki, həmkarları ilə Türkiyədə üçtərəfli görüş keçirmək niyyətindədir: "Cənab Putinlə cənab Zelenskini yüksək səviyyədə bir araya gətirmək istəyirik. Zelenski ilə müzakirələrimiz də bu istiqamətdədir. Bunu edə bilsək, nəticənin regionda yeni bir reallığa fürsət yarada biləcəyinə inanıram. Zelenski ilə görüşümüz zamanı məndə buna ümid yaranıb. İnşallah, axırı da yaxşı olar”.
Əvvəllər də dediyimiz kimi, Ankara Moskva ilə Kiyev arasında böhranın diplomatik yolla həllində maraqlıdır. Çünki Türkiyənin tərəflərin hər ikisi ilə yüksək səviyyəli münasibəti var. Odur ki, Ərdoğan potensial müharibə zamanı tərəf tutmaq istəməz. Əslində Ukrayna və Rusiya də savaş istəmirlər. Bu mənada Türkiyənin vasitəçiliyi əslində onların hər ikisi üçün də fürsətdir. Tərəflərin verdikləri bəyanatlar da bu baxımdan xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Belə ki, Ukrayna xarici işlər naziri Dmitri Kuleba liderlər arasındakı görüşü yüksək qiymətləndirib. Rusiya prezidenti Vladimir Putinin sözçüsü Dmitri Peskov isə deyib ki, onlar görüşlərə etiraz etmirlər. Əsas məsələ nələrin müzakirə olunduğunu bilməkdir.
Xatırladaq ki, Rusiya xarici işlər naziri Sergey Lavrov Zelenskini ölkəyə dəvət etmişdi. Əslində belə bir görüş "buzların əriməsi" baxımdan hər iki tərəfə lazımdır. Ancaq Zelenski Rusiyaya getmək istəməyə bilər. Deməli, Ərdoğanın təklifi "göydən düşmədir". Türkiyənin neytral ölkə olduğunu nəzərə alsaq, müzakirələr orada baş tuta bilər.
Türkiyə dövlət başçısının açıqlamasında bir məqam xüsusi diqqət çəkir. Zelenski Ərdoğana deyib ki, nə vaxt, hara desəniz gəlməyə hazıram. Həmin ünvan Rusiya ola bilərmi? İnandırıcı deyil. Ərdoğan bunu Zelenskiyə rəva görməz. Əksinə, özünün dediyi kimi, o, hər iki həmkarının Türkiyəyə getməsinə çalışacaq. Və, yəqin ki, belə bir üçtərəfli görüş olacaq. Nəticədə isə gərginlik azalacaq. Hərçənd Qərb, xüsusilə Fransa Qarabağ məsələsində olduğu kimi, bu dəfə də "suları bulandırmaq" niyyətindədir. Fransa Prezidenti Emmanuel Makron fevralın 7- də Rusiyaya, növbəti gün Ukraynaya səfər edəcək. O, moderatorluğu ələ almağa, Türkiyənin vasitəçiliyinə mane olmağa çalışacaq. Lakin ümid etmək olar ki, Cənubi Qafqazda olduğu kimi, Şərqi Avropada da Paris "ofsaytda" qalacaq.

Azərbaycanda 2022-ci il üzrə pensiya kapitalının məbləği artıb.

Hazırda minimum pensiya kapitalı yanvar ayının 1-dən 34 560 manat təşkil edir.
Bundan əvvəl həmin məbləğ 28 800 manat idi.
Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyindən bildirilib ki, pensiya yaşına çatmış şəxs pensiya hüququna maik olması üçün ya əmək pensiyasının minimum məbləğindən az olmayan pensiya kapitalına, bu olmadıqda azı 25 il sığorta stajına malik olmalıdır: "Əmək pensiyasının minimum məbləğindən (hazırda 240 manatdır) az olmayan pensiya təminatına imkan verən pensiya kapitalı həmin məbləğin 144-ə vurulması ilə müəyyən olunur. Əgər həmin qədər pensiya kapitalı yoxdursa, o zaman azı 25 il sığorta stajı olsa yenə pensiya təyin olunur. Bununla belə, pensiya sistemində humanist yanaşma tətbiq olunmaqla, 2019-cu ilin əvvəlindən əmək pensiyası yaşına çatan və fərdi hesabında hətta ən kiçik məbləğdə pensiya kapitalı qeydə alınan şəxslərə avtomatik olaraq 25 il sosial sığorta stajı hədiyyə edilir və əmək pensiyası hüququ verilir".
Nazirlikdən qeyd olunub ki, lakin pensiya yaşına çatsa da pensiya hüququ yaranmayan şəxs heç də sosial təminat sistemindən kənarda qalmır: "Belə ki, 2020-ci ilin əvvəlindən yaşa görə müavinət yaşı pensiya yaşı ilə eyniləşdirilib, yəni pensiya yaşına çatsa da, pensiya hüququ yaranmayan şəxslərə yaşa görə müavinət təyin olunur. Həmin müavinət də son üç ildə 2,5 dəfə artırılaraq 180 manata çatdırılıb. Pensiyaların hər ilin əvvəlindən indeksləşdirilərək artırılması əvvəlki ilin orta aylıq nominal əməkhaqqının illik artım tempi göstəricisi əsasında aparılır. Pensiyalara indeksləşdirilməs əsasında artım tətbiq edildikdə bu barədə məlumat veriləcək" .

Ötən gün 56 nəfər şənliyə buraxılmayıb
Ana səhifə Toplum 12 Punto 14 Punto 16 Punto 18 Punto
Daxili İşlər Nazirliyi (DİN), Azərbaycan Qida Təhlükəsizliyi Agentliyinin və İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Dövlət Vergi Xidmətinin nümayəndələri Bakı şəhərində və respublika ərazisində 105 toy şənliyinin monitorinqini həyata keçirib.
Bu barədə DİN məlumat yayıb.
Monitorinq 104 şadlıq sarayında, 1 şəxsi həyətyanı sahədə keçirilən şənlikləri əhatə edib. Monitorinqlər nəticəsində toy şənliklərinin keçirilməsində xüsusi karantin rejimi qaydalarını pozduqlarına görə 1 nəfər İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 211-ci (Epidemiya əleyhinə rejimin, sanitariya-gigiyena və karantin rejimlərinin pozulması) maddəsinə əsasən cərimə olunub, 56 nəfər “COVID-19” pasportu olmadığına şənliyə buraxılmayıb.

Makron Əliyev-Paşinyan görüşünü niyə təşkil etdi?

Azərbaycan, Fransa, Avropa İttifaqı Şurası prezidentləri və Ermənistanın baş nazirinin videoformatda görüşü keçirilib: görüşün təşəbbüskarı Makrondur.
Aİ-yə sədrliyi üzərinə götürən Fransa prezidentinin belə bir görüşün təşkilində maraqları var:
- Makron Merkeldən sonra Avropanın lideri olmaq istiqamətində çalışır;
- Münaqişənin həllində uzaq düşdükləri bölgəyə Aİ-yə sədrliyi dövründə qayıtmaq istəyir.
Burada əsas məqam “Fransanın prosesə qayıtması Minsk Qrupu formatının dirilməsinə şərait yarada bilərmi” sualıdır.
Bu sualın cavabına, eləcə də Makronun aktivləşməsi və görüşün keçirilməsinə Rusiya-ABŞ qarşıdurması kontekstində baxa bilərik: Paris və Berlin Moskvaya qarşı Vaşinqton cəbhəsində yer almır; burada enerji maraqları ilə yanaşı, NATO daxilində cəbhələşmə də həlledici rol oynayır və Makronun fevralın 7-də Putinlə görüşə hazırlığı, fevralın 15-də Şoltsun Moskvaya planlaşdırılan səfəri də deməyə əsas verir ki, Rusiya ABŞ-la qarşıdurmada Avropa üzərindən bir addım öndədir; Və mümkündür ki, Makronun bunun qarşılığında ruslardan istədiyi məsələlərdən biri də münaqişədən sonra uzaq düşdüyü Cənubi Qafqazda aktivləşmək, Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərində vasitəçi kimi iştirak etməkdir. Fransa prezidenti bununla:
- Avropanın yeni liderlik missiyasını gücləndirir;
- Aİ-yə sədrlik edən ölkə kimi Brüsselin Bakı-İrəvan xəttində vasitəçiliyini üzərinə götürür;
- Kiçik detal da olsa, prezident seçkiləri öncəsi bu gedişlər Fransadakı 700 minə yaxın erməni icmasının dəstəyini qazanmağa imkan yarada bilər.
Moskva-Paris anlaşmasının tərkib hissəsi kimi görünən Fransanın proseslərdə iştirakı Rusiyanın maraqları kontekstində də diqqət çəkir:
- Ruslar ABŞ-a qarşı Avropadan cəbhə açmaq siyasətini genişləndirir;
- Aİ ilə Minsk Qrupu formatına qarşı Qərbdə yaradılan alternativ Fransanın iştirakı ilə daha da güclənir;
- Minsk Qrupunun iki həmsədr ölkəsinin Cənubi Qafqazda rusların vasitəçiliyi ilə əldə olunan reallığı qəbul etməsi digər həmsədr ölkənin – ABŞ-ın təklənməsi və bölgəyə müdaxilə imkanlarının zəifləməsi ilə nəticələnir.
Bu baxımdan, Fransanın görüşü Minsk Qrupunun həmsədrindən daha çox, Aİ-nin sədri kimi təşkil etdiyini deyə bilərik. Makron və Şarl Mişelin görüşün yekunlarına dair birgə bəyanatında diqqətçəkən detallar da bu fikri önə çıxarır.
Mişel və Makronun birgə bəyanatında:
1. Minsk Qrupuna istinad edilmir;
2. “Dağlıq Qarabağ münaqişəsi” qeydi yoxdur, ümumiyyətlə Qarabağın adı çəkilmir; bu o deməkdir ki:
- Qarabağ məsələsi Bakının istəyinə uyğun olaraq gündəlikdən çıxıb;
- Fransa Minsk Qrupunun həmsədri olaraq postmünaqişə dövrünün reallığını qəbul edir: bu, Bakının (həm də Moskvanın) Minsk Qrupuna təqdim etdiyi postmünaqişə dövrünə dair fəaliyyət istiqamətinin Paris tərəfindən də qəbul edilməsi deməkdir;
3. Görüş və bəyanat postmünaqişə dövrünə həsr edilib:
- Brüssel görüşündə əldə olunan razılaşmaların icrası;
- Kommunikasiyaların açılması;
- Sərhədin delimitasiya və demarkasiyanın həyata keçirilməsi;
- Azərbaycan-Ermənistan arasında sülh sazişi üzrə danışıqların başlanması və s.
Beləliklə, geosiyasi proseslərin yaratdığı mövcud şərtlərdə Bakının müharibədən sonra irəli sürdüyü gündəliyin Qərbdə də qəbul edilməsi prosesi sürətlənir.

TÜRKİYƏ-ERMƏNİSTAN YAXINLAŞMASI
TÜRKİYƏ VƏ TÜRKLƏRƏ NƏ VƏD EDİR?

Son ikiyüz il ərzində ermənilərin öz havadarlarına arxalanıb, onların köməyilə türklərə qarşı hansı böyük xəyanətləri, qətliamları törətməsi faktları əsasən ictimaiyyətə məlumdur. Rusiya və İranın aktiv köməyi ilə SSRİ dağılarkən Azərbaycanda sabit milli nizami qoşunun olmaması, ölkə daxilində hakimiyyət uğrunda çox sərt mübarizənin getməsi və bir sıra digər səbəblər üzündən ermənilərin Azərbaycan ərazisinin 20 faizini işğal etməsindən keçən 30 ilə yaxın bir müddət ərzində Türkiyənin Ermənistanla bağladığı sərhədlərin açılması, 100 il öncə Kremlin Zəngəzuru Ermənistanın tərkibinə verməklə Azərbaycanın özünün tərkib hissəsi olan Naxçıvanla, həm də Türkiyə ilə birbaşa əlaqələrinə son qoymuş Zəngəzur dəhlizinin açılması, habelə Qarabağın Rusiyanın sülhməramlı adı ilə müvəqqəti işğal etdiyi dağlıq hissəsinin məsələsinin, yüz ildən bəri ermənilərin öz havadarları vasitəsilə bütün dünyaya saxta soyqırım iddiasını qəbul etdirmək vasitəsilə Türkiyəyə torpaq iddialarını daha da gücləndirməsi cəhdləri və bir sıra digər mühüm məsələlərin həll edilməsi məqsədilə Türkiyə-Ermənistan arasında başlamış danışıqlar təkcə bütün dünya türkləri və ermənilərinin deyil, həm də indiyədək ermənilərdən daim türklərə arxadan zərbə vurmaq üçün istifadə etmiş və etməkdə olan irili-xırdalı, güclü-gücsüz türk düşmənlərinin diqqət mərkəzindədir. Əlbəttə ki, bu danışıqların yekun razılaşmasında hamı məsələlərin öz maraqlarına uyğun əks olunmasına çalışır və çalışacaq, bu çox təbii haldır. Lakin erməni tərəfin danışıqlara heç bir ilkin şərtlər irəli sürmədən başlanmasında çox israrlı olmasını əsas iki səbəblə izah etmək olar. Bunlardan birincisi, danışıqların getdiyi dövrdə danışıqların getməsinə, bu danışıqların predmeti olan məsələlərin həll olunmamasında maraqlı olan ölkədaxili və xarici qüvvələrin ölkədə sabitliyi pozaraq danışıqlara mane olmasının qarşısının alınması, ikincisi isə, ermənilərə və onların havadarlarına sərf edən məsələləri qarşı tərəflə razılaşdırıb, sənədləşdirdikdən sonra türkləri maraqlandıran əsas məsələləri, yəni saxta soyqırımı, Türkiyə və Azərbaycana qarşı ərazi iddiaları, Qarabağ ermənilərinə status tələbi və s. kimi türklərin milli maraqlarına zidd olan tələbləri haqqında danışıqları müxtəlif bəhanələrlə sonraya saxlamaqla beynəlxalq müstəvidə türk düşmənlərinin mövqeyini gücləndirməsi istəyi ola bilər. Çünki. Ermənilərin ən ciddi məsələlər barədə danışıqlarda səhər, günorta və şam yeməyindən sonra öz mövqelərini gündə ən azı üç dəfə dəyişə bilmək şakəri hamıya məlumdur. Ermənilərin tarix boyu heç bir zaman dövləti olmadığı, bütün erməniləri daim erməni kilsələrinin idarə etdiyi də məlum faktdır.
Türk torpaqlarında 103 ildən bəri rəsmən erməni dövləti qurulmasına, bunun 70 ildən çoxunun Ermənistanın SSRİ tərkibində olması ilə əlaqədar rəsmən formal olaraq Kreml tərəfindən idarə edildiyi halda belə, xüsusilə erməni ümummilli məsələləri erməni kilsəsi tərəfindən tənzimlənib. SSRİ-nin dağıldığı bu 30 il müddətində də Rusiyanın böyük hərbi bazasının Ermənistanda yerləşməsi, iqtisadi, siyasi cəhətdən də onun Rusiyadan birbaşa asıllığı şəraitində də bu vəziyyət mahiyyət etibarilə dəyişməyib. Bu baxımdan Türkiyə-Ermənistan danışıqları barədə müxtəlif erməni kilsə başçılarının, Vatikanın, ermənilərin böyük toplum halında yaşadıqları Rusiya, ABŞ, Fransa erməni icma liderlərinin danışıqlar haqqında söylədiyi fikirlər onların təmsil etdiyi təşkilatların, yaşadıqları dövlətlərin bu danışıqlarda hansı məsələlərin hansı məzmunda həll edilməsini istədiklərini nümayiş etdirir. Məsələn, erməni apostol kilsəsinin İstanbul (Konstantinopol) patriarxı Saak Meşalyan Türkiyənin «Hürriyyət» qəzetinə verdiyi müsahibədə Türkiyə və Ermənistanın xüsusi nümayəndələrinin Moskvadakı görüşünü iki dövlət arasında münasibətlərin yaxşılaşdırılması istiqamətində atılan addım olduğunu, bu münasibətlərin gündən-günə yaxşılaşmasının iki icmanın bir-birini yaxşı tanıması və birlikdə işləməsi üçün fövqəladə əhəmiyyəti olduğunu vurğulamışdır. «Qaragözyan» fondunun idarə heyətinin sədri Dikrıta Gülməzgil isə daha da irəli gedərək, «bu andan Türkiyə bütün aspektlərdə Ermənistanı dəstəkləməlidir», – deyib, bir növ Türkiyənin boynuna öhdəlik qoymağa da cəhd etmişdir.
Ümumiyyətlə Türkiyə-Ermənistan sülh danışıqları başlayan kimi bu məsələdə ciddi maraqları olan tərəflərdən çoxunun hələ susmasına baxmayaraq bu barədə öz tələblərini dilə gətirənlərin açıqlamalarından bir çox mətləblər aydın olur. Belə ki, katolik patriarxı Rafael Bodrosun 14.12.2021-ci il tarixində Asia News katolik portalına verdiyi müsahibəsində Türkiyə-Ermənistan sülh danışıqlarına müsbət yanaşsa da, sülh müqaviləsi danışıqlarının əsas elementinin «ilkin şərtlər olmadan» aparılmasını, əsas müqavilə bəndlərindən birinin «Dağlıq Qarabağın» təbii sərvətlərə malik olması, xüsusilə orada Ermənistanı təmin edən su resurslarının Azərbaycan ərazisində yerləşdiyini deməklə əslində Vatikanın bütün dünyanın, eləcə də Ermənistanın rəsmi dairələrinin aranlı-dağlı Qarabağın Azərbaycana məxsus olduğunu qəbul və təsdiq etməyinə baxmayaraq Qarabağın dağlıq hissəsinə, həm də onun bütün təbii sərtvətlərinin faktiki olaraq Ermənistanın istifadəsinə verilməsini nəzərdə tutan, deməli, bu ərazinin ancaq simvolik olaraq Azərbaycan ərazisi adlandırılmasını nəzərdə tutan bir status verilməsində israrlı olduğunu sərgiləyir.
Vatikanın iştahı bununla da bitmir. R.Bedros sonra, «Mənim kilsəm bu ərazilərdə katoliklərin hüquqları və həyatını müdafiə etmək, qorumaq, eləcə də Ermənistanda və «Dağlıq Qarabağda» hamı üçün icbari olan «dini azadlıq məsələsini də qoymaq» istədiyini də qeyd edib.
Bu da Rusiya, Avropa, ABŞ və s. kimi Vatikanın da Cənubi Qafqazda erməni-türk münasibətlərindən vasitə kimi istifadə edərək bu reqionda öz varlıqlarını təmin etmək, mövqelərini gücləndirmək məqsədini təqib etdiyini sübut edir.
Türkiyədə yaşayan ermənilərin bu danışıqlara sevinclə yanaşması da ilk baxışda göründüyü kimi «övliya» deyil. Türkiyə və Ermənistan arasında sülh müqaviləsinin bağlanması, Ermənistanla, Azərbaycanla, İranla, Rusiya ilə kommunikasiya xəttlərinin açılması onların təkcə bu ölkələrlə deyil, Orta Asiya respublikaları, Çinlə də birbaşa əlaqələrini yaratmaqla onların iqtisadi fəaliyyətini gücləndirməklə yanaşı, Orta Asiya erməniləri ilə təşkilati əlaqələrini dirçəltmiş olacaq. Ən əsası isə Türkiyə ermənilərini «Böyük Ermənistan» yaratmaq planında «favoritə» çevirməklə Rusiya, ABŞ, Fransa, İran, Ərəbistanda yaşayan ermənilərin maliyyə və s. dəstəyini onlara yönəldəcək. Çünki, 106 il əvvəl Osmanlı dövlətini çökdürməklə bütün türk dünyasını sındırıb türkləri əsarətə almış, Osmanlı imperiyasının kiçik bir parçasında Mustafa Kamal Paşa Atatürkün başçılığı və türk millətinin fədakarlığı, qəhrəmanlığı hesabına öz milli dövlətinin mövcudluğunu qoruyan Türkiyəni isə hətta regional məsələlərdə belə söz sahibi olmaq imkanından məhrum edərək iqtisadi, texniki və s. sahələrdə özlərindən asılı vəziyyətə saldıqları halda, son dövrlərdə Türkiyənin bir çox strateji sahələrdə əhəmiyyətli nailiyyətlər əldə etməsi ilə yanaşı, SSRİ dağıldıqdan sonra müstəqillik əldə etmiş türk dövlətləri ilə sıcaq iqtisadi-ictimai əlaqələrinin yaradılması Türk düşmənləri olan millətlər və dövlətləri çox ciddi narahat etməyə başlamışdır. İndi Türkiyədə «erməni amilini» gücləndirməklə Türkiyəni daxildən çökdürməyə bütün imkanlarını səfərbər edəcəkləri heç bir şübhə doğura bilməz. Bunu hələ 2013-cü ildə erməni apostol kilsəsinin patriarxı Aram Atəşyanın, «Türkiyədə 100 min anası erməni, atası başqa millət olan erməninin yaşadığını», «nənəsi və ya babası erməni oğlanların sayının isə milyonu keçdiyini» deməsi, hətta bəzi erməni tədqiqatçılarının Osmanlı dövründə ermənilərin hərbi, iqtisadi, diplomatik və s. sahələrdə əldə etdikləri əhəmiyyətli mövqeləri əsas gətirərək məcazi mənada «Türkiyəni ermənilərin yaratdığını» iddia etməsi Türkiyə-Ermənistan arasında sülh müqaviləsinin məzmununda Türkiyəni çökdürmək üçün «erməni amilindən» öz məqsədlərinə uyğun səmərəli istifadə etməyə imkan verən maddələrin olmasında çox ciddi surətdə israrlı olacaqlarını sübut edir.
Məsələ bundadır ki, Turkiyə və Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsinin bağlanması ermənilər və onların havadarlarına son dərəcə zəruri olduğu kimi Türkiyə və digər Türk dövlətləri üçün də son dərəcə əhəmiyyətlidir. Bu hər şeydən əvvəl Türk dünyasının lokomotivi olan Türkiyə ilə bu günə müstəqil olan Türk dövlətlərinin bütün sahələrdə sürətli və geniş inteqrasiyasının reallaşdırılmasına imkan verən əsas amildir. Məhz buna görə də Rusiya hələ 1993-cü ildə planlaşdırdığı kimi Azərbaycanın Qarabağın bir hissəsini azad etməsinə razılıq verməklə qalan hissəsinə Laçın dəhlizi vasitəsilə nəzarəti əlində saxlayaraq Azərbaycana təsir etmək, Zəngəzur dəhlizinə nəzarət ilə isə Türkiyənin Azərbaycan və Orta Asiya Türk respublikaları ilə əlaqələrinə nəzarət etməklə onların inteqrasiyasının ona sərf etməyən həddə çatmasının qarşısını almaq məqsədi güdür.
Siyasət mümkün olanı reallaşdırmaq peşəsi olduğundan Türkiyə və Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsi bağlanmalıdır. Lakin bu müqavilə ayrı-ayrılıqda təkcə Türkiyə, Azərbaycan və s. Türk dövlətlərinin konkret mənafeyi nəzərindən deyil, öncə ümumtürk milli mənafeləri, təhlükəsizliyi baxımından çözülməli, erməni tərəfi ayrıca maddə ilə 1915-ci ildə Osmanlıda erməni soyqırımı olmadığını rəsmən etiraf etməli, Türkiyə və Azərbaycana qarşı heç bir torpaq iddiası olmadığını etiraf etməli, bu gün Rusiya qoşunlarının müvəqqəti nəzarətində olan erməniləri Ermənistan ərazisinə köçürmək öhdəliyi götürməlidir. Çünki, bu ərazidə yaşayan erməniləri Azərbaycan dövlətinə qarşı qaldıraraq onlarla birlikdə Azərbaycanın torpaqlarını işğal edib, 30 ilə yaxın işğal altında rəsmən Ermənistan dövləti saxlamışdır. Bundan başqa Ermənistan tərəfi Azərbaycanla etdiyi müharibə nəticəsində Azərbaycana vurduğu zərəri beynəlxalq ekspertlərin müəyyən etdiyi məbləğdə Azərbaycana ödəməsi barədə də müqavilədə dəqiq tarix göstərilməklə ayrıca maddə olaraq öhdəlik götürməlidir. Bu müddət ərzində həmin məbləği ödəyə bilməyəcəyi halda SSRİ dönəmində Moskvanın qanunsuz olaraq Azərbaycandan alıb Ermənistana verdiyi Zəngəzur, Göyçə torpaqlarını Azərbaycana qaytarmalıdır. Bunun üçün həm tarixdə, həm də bu gün, məsələn Çinin Tacikistandan borcu əvəzinə torpaq alması presidenti də var. Ermənistanla sülh müqaviləsinin məzmununda yuxarıda göstərilən maddələrdən başqa müharibə dövründən sonra da Türkiyə, Azərbaycan və başqa Türk dövlətləri ərazisində onların hər hansı bir iqtisadi, inzibati, hüquqi və s. sahələrdə öz şəbəkələrini qurmaq, kütləvi məskunlaşmaq, katolik patriarxı Rafael Bodrosun ifadə etdiyi kimi «dini azadlıq məsələsi» adı altında hələ Fateh Sultan Mehmetin İstanbulu fəth etdikdən sonra yunanlardan alıb ermənilərə verdiyi kilsələrin ətrafında cəmləşib, şəbəkələnib anı gələndə 1915-ci ildə Türkiyənin iri çaplı düşmənləri ilə əlbir olub Türkiyəyə arxadan ösümcül zərbə vura biləcək imkanının yaratmalarını önləyici tədbirlər vasitəsi ilə neytrallaşdırılmalıdır. Bu zərurəti dərk etmək üçün 1878-c il Berlin konfransının qərarına, İngilis, Alman, Fransız, son yüzillikdə onların yolunu gedən Çinin bu sahədə yeritdiyi siyasətə ötəri nəzər salmaq yetərlidir. Təkcə Türkiyədə deyil, elə Azərbaycanın özündə də bu problem vaxtilə türk şahlarının gürcüləri və erməniləri türk torpağında, o cümlədən Azərbaycan ərazilərində yerləşdirməsi, sonradan Ağban xristian qıpçaq kilsələrinin Rusiya imperatoru tərəfindən erməni və gürcülərə verilməsi, türk torpaqlarnda gürcü və erməni dinlərinin təşkilati mövcudluğuna göz yumması, bu gün həmin millətlərin məhz bu dini tikililərin mövcudluğunu əsas gətirərək öz havadarlarının himayəsi ilə Azərbaycana torpaq iddiası və s. dövləti hüquqlar irəli sürürlər. Bu gün ən qatı Türk düşməni olan Fransa dövlətinin akademiki, fransız qafqazşünas Mari Brosseə yazır ki, – «Tiflis Kala (Qala – müəll.) adı ilə salınıb. Tiflis-Qazax arasında Sadar, Bazar, Uruz (Kutaisi), Bərdə və s. şəhərləri Albaniyadan (Ağvandan - müəllif) gələn türklər salıb».
Bu gün də Tiflisin göbəyində yer üzündən silinməyə hesablanmış baxımsızlıq üzündən qoca yaralı qartal kimi dayanmaqda olan türkün Narın Qalası fransız akademikin fikrini təsdiq edən danılmaz maddi sübut olduğu halda Gürcüstan hakimiyyəti bizim ərazimizdə tikilmiş monastırı əsas gətirərək bizdən torpaq tələb etməkdədir. Tarixə bələd olmayanlar və bələd olmaq istəməynələr də onları, erməniləri və s. haqlı saymaqda davam etməkdədir. Bu gün Qarabağın Rusiya qoşunlarının işğalı altında olan hissəsində rus pravoslav kilsəsinin tikilməsi, həmin ərazidə Rusiyanın rus icması formalaşdırma çabalarının nəticələri də sələflərimizin bizə qoyub getdikləri miras kimi sabah xələflərimizə problemlər yaşadacağı şübhəsizdir. Türk şəhəri İrəvanda bütün tarixi türk arxitektura abidələrini, digər türk izlərini dağıdıb erməniləşdirən, hətta oradakı türk arxitekturası üslubunda tikilən türklərin müsəlman – şiə məscidini belə yenidənqurma adı ilə fars ustalarına fars milli üslubunda yenidən qurdurulması nəsillərimizin sabahına hesablanmış ərazi iddiasına hazırlanan süni «əsas» deyilmi? Biz bu gün bütün bunlara laqeydlikdən və ya məcburiyyətdən göz yumub, hətta bunları bir fakt olaraq heç olmasa yazılı mənbələrdə qeydə almasaq, bütün hallarda gələcək nəsillərin qarşısında tariximizi qaranlığa gömdüyümüzə görə günahkar olacağıq. Bu tarixi oxumaq isə sonrakı nəsillərin borcudur. Erməni millətinin bir qədər uzaq dövrdəki xislətinə Gilan hökmüdarı Keykavusun gözü ilə baxanda: «Ermənilərin eybi: oğru, gözügötürməyən (paxıl – müəll.) bir ayağı qaçmaqda olan, yersiz hay-küy salan, vəfasız, riyakar, ürəyi xıltlı, ağasına düşmən olanlardır. Ümumiyyətlə, onlar başdan ayağa müsbətdən çox mənfiyə yaxındırlar» («Qabusnamə», Bakı, «Altun kitab». 2005, səh.99). Ermənilərin İrandan Azərbaycan torpaqlarına köçürülməsinin əsas təşkilatçısı olan A.S.Qriboyedov isə 1828-ci ildə rus çarına yazdığı məktubda xəbərdarlıq edir ki, – «Ali həzrətləri ermənilərin mərkəzi Rusiya torpaqlarında yerləşdirilməsinə icazə verməyin. Onlar elə tayfadır ki, orada bir neçə on il yaşadıqdan sonra bütün dünyaya qışqıracaqlar ki, bura bizim ata-baba torpağımızdır». Qriboyedovun bu xəbərdarlığına barmaqarası yanaşan rus dövləti Abxaziyadan tutmuş Qaradəniz sahillərində Soçi, Adler, bundan başqa Rostov və Moskvada möhkəmlənərək bir sıra strateji sahələri ələ aldığına görə bu yaxınlarda Paşinyanın, – «Erməni tərəfi Krasnodar ermənilərinin taleyindən narahatlıq keçirir. Rusiya bizə kömək etməsə onların öz müqəddəratını təyin etmə hüququ var», hədəsi ilə üzləşməsi çox ciddi görünməsə də, bu fakt anı gələndə Rusiyanın parçalanmasında mühüm rol oynayacaq. Türk dövlətləri başçılarından tutmuş sıravi türklərə qədər hamısı hər bir kiçik addımında belə ermənilərin şəxsi və milli xislətinin bəşər tarixinin bütün dönəmlərində öz təsdiqini tapmış bu xüsusiyyətlərini, eləcə də başqa millətlərin TÜRK millətinə tarix boyu bu günə qədər davam edən gizli-aşkar bəslədiyi real münasibətlərini nəzərə almalıdır. Çünki, bəzən ən kçik görünən səhvlər bütöv bir milləti belə böyük bəlalara düçar edə bilir.
Böyük Mustafa Kamal Paşa Atatürk demişkən, – «Əcdadının yazdığı tarixi oxumağa aciz olanlar düşmənin yazdığı talehi yaşamağa məhkumdur». Biz isə hələ ki, indiyədək cəlladlarımız olan millətlərə ifrat alicənablıq, humanizm nümayiş etdirməklə indiyədək acı taleh yaşamaqdayıq. Ömər Xəyyam demişkən:

Cəlladına aşiq olursa millət,
Ona istər əzan, ya zəngi dinlət.
Etiraz etmirsə sürü tək, əlbət,
Layiqdir ona, hər cür, zülm və zillət.

Bu gün biz türklər milli mənliyimizi dərk edib, onu həyatımız bahasına olsa belə qorumasaq, elmə sarılıb hərtərəfli inkişaf etməsək, ərəb, fars və s. quraşdırdığı nağıllara uyaraq kimlərəsə öz mənəvi və ya inzibati köləliyimizdən məmnunluq duysaq, sabahkı nəsillərimiz çox asanlıqla başqa millətlərin yeminə, köləsinə çevrilmiş olacaq.

Şapur Qasimi
27.01.2022