“QUMLAQ” STANSİYASI ƏVƏZİNƏ...
BƏLKƏ, "XUDAFƏRİN" ŞƏHƏR STANSİYASI?!

Cəbrayıl rayonunun Qumlaq icra nümayəndəliyinə daxil olan kəndləri bir araya gətirib mikroşəhər salmaq olar. Zəngəzura gedən dəmiryolu xətti üstündə Cəbrayıl rayonu ərazisindəki Qumlaq stansiyasının təməli qoyuldu. Hesab edirəm ki, Qumlaq icra nümayəndəliyinə daxil olan bütün kəndlərin bu əraziyə köçürülməsi və onların bazasında Qumlaq stansiyası əvəzinə XUDAFƏRİN adlı yeni mikroşəhər stansiyasının salınması çox düzgün olardı. Ermənilərin darmadağın etdikləri Xudafərin kəndinin xarabalıqlarını isə gələcək nəsl və turistlər üçün (burada yerləşən Xudafərin körpüləri də daxil) tarixi muzeyə çevirməliyik. Bunun üçün kifayət qədər əsaslar var. Belə ki, ərazi əhəmiyyətli turizm komplekslərinin yaradılmasından ötrü əla şəraitə malik olub, tarixi-mədəni və təbiət abidələri ilə zəngindir.

Qeyd etmək lazımdır ki, Qumlaq icra nümayəndəliyinə daxil olan 5 kənd "Xudafərin" SES və "Qız Qalası" hidroqovşağının inşası səbəbi ilə əlaqədar Araz çayının altında qalacaq. Ona görə də həmin kəndlərin başqa əraziyə (təxminən Diridağ silsiləsinin arxa üzünə, Horadiz-Cəbrayıl-Ağalı dəmiryol xəttinin ətrafına) köçürülməsi zərurəti ortaya çıxır.
Fikrimizcə, ərazidə "XUDAFƏRİN" adlı şəhərin salınması, həm sosial-iqtisadi, həm də siyasi baxımdan faydalı ola bilər. Nəzərə alsaq ki, Qumlaq stansiyası həm tarixi Xudafərin körpülərinə yaxındır, həm də digər tərəfdən Şərqi Zəngəzurun (Azərbaycan Respublikasının ərazisi) Qərbi Zəngəzura (hazırda Ermənistan Respublikasının ərazisi) və Güney Azərbaycana (hazırda İran İslam Respublikasının ərazisi) çıxışı ilkin olaraq burdan başlanır. Şərqi Zəngəzurla Qarabağın orta xəttində belə bir şəhərin salınması iqtisadi cəhətdən də çox əlverişlidir. Bu təklif qəbul olunacağı təqdirdə işğaldan azad edilmiş yaxın bölgələrdə bərpa işləri ilə bağlı yeni yaradılacaq çoxsaylı infrastrukturların, sosial obyektlərin inşasında, enerji və kommunikasiya xətlərinin və kənd təsərrüfatı sahəsində aqrosənaye komplekslərinin yaradılması və inkişaf etdirilməsi üçün kifayət qədər məhsuldar qüvvələrə ehtiyac olacaq. Onların müxtəlif çeşidli əmək sahələrinə cəlb olunması, yaşayış yerləri ilə təmin edilməsi, sosial-məişət şəraitinin yaxşılaşdırılması yeni salınacaq "XUDAFƏRİN" Şəhər-Stansiyasının inkişafına zaman keçdikcə ciddi təsir göstərəcək.
Yuxarıda qeyd edtiyimiz kimi, biz bu inamdayıq ki, ərazinin ekoturizm potensialını da bura əlavə etsək, belə bir şəhərin tikintisi ölkəmizin gələcəyi üçün perspektiv imkanlara yol aça bilər.
Bütün hallarda dövlətimizə bu sahədə apardığı bərpa və quruculuq işlərində uğurlar arzulayırıq!

Sayğılarımla: Yusif DİRİLİ (Mahmudov)
Tarix üzrə fəlsəfə doktoru

"Nur ocağı" Səlbi Baxışın çeirlərini təqdim edir

"Ay can" deyənim
Yenə o yar məni məzəmmət edir,
Ay mənim, yalandan "ay can" deyənim.
Özü özlüyündə küsüb- inciyir,
Ay mənim, yalandan "ay can" deyənim.
Bilmir ki, ürəyim qübar eyləyir,
Həsrəti könlümü tar-mar eyləyir.
Hər kəsdən çəkinir, o, ar eyləyir,
Ay mənim, yalandan "ay can" deyənim.
Sənsiz ötən günüm bir ilə dönür,
Getdikcə ümüdün çırağı sönür.
Bivəfa həyatdı, vəfasız ömür,
Ay mənim, yalandan "ay can" deyənim.
Könlümdə sızlayır kamanım, tarım,
Halımdan bixəbər dolaşır yarım.
Etibar, sədaqət dövlətim, varım,
Ay mənim, yalandan "ay can" deyənim.
Yazdığım naməni çatdırın yara,
Deyin, Səlbin düşüb, borana, qara.
Yetmədi sevgisi bir bəhrə-bara,
Ay mənim, yalandan "ay can" deyənim.

Qədəmin mübarək
Həyata xoş gəldin, ay sənə qurban,
Qədəmin mübarək, ay Kamran balam.
Ömrümə-günümə ulduztək doğan,
Qədəmin mübarək, ay Kamran balam.
Dünyama yeni bir pəncərə açdın,
Günəş tək parlayıb, şəfəqin saçdın.
Arzuydun... xəyaldan dünyaya uçdun,
Qədəmin mübarək, ay Kamran balam.
Nəvəmin gəlişi toy-bayram oldu,
Evimə sevincin nəşəsi doldu.
Parlayan Günəşim, ulduzum odu,
Qədəmin mübarək, ay Kamran balam.
Pünhan atan alsın xoş sorağını,
Yandır Təravətin gur çırağını.
Öpəsən Aygülün gül yanağını,
Qədəmin mübarək, ay Kamran balam.
Babalar fərəhdən şadlanır, gülür,
Nənələr başında səni tac bilir.
Yanında, bir heçdi cavahirat-dürr,
Qədəmin mübarək, ay Kamran balam.
Bu şair könlümü gətirib cuşa,
Xırdaca boyuna, o çatma qaşa,
Sözdən, söz toxuyub vurdum naxışa,
Qədəmin mübarək, ay Kamran balam.
O gözə görünməz Sahib ixtiyar,
Səni bəxş eylədi olduq bəxtiyar.
Əkdiyim ağacım verdi şirin bar,
Qədəmin mübarək, ay Kamran balam.
Tanrım gözəl yazsın bəxt, qismətini,
Dildən-dilə salsın şan- şöhrətini.
Səlbi nənən görsün xoş mürvətini,
Qədəmin mübarək, ay Kamran balam.

Ana
Köksümün başını alır sis-duman,
Anasız yetim qız deyəndə mənə.
Ana can, ay ana darıxdım yaman,
Ürəyim doludu möhtacam sənə.
Aldı qara torpaq səni qoynuna,
Olmazın hicranı saldı araya.
Amansz fələyin düşüb oynuna,
Doğmalar duz basdı qanlı yaraya.
Dərdimi götürüb gəldim üstünə,
Gördüm nə qapı var, nə bir pəncərə.
Baxdım qara daşdan olan büstünə,
Ürəyim sinəmdə döndü pencərə.
Günüm-gündüzümə doğardı Günəş,
Sənli günlərimdə, ana can, ana.
Verərdin qol- qanad, hər işdə həvəs.
Hüsnün nur yayardı, sanki hər yana.
Gözümün nəmindən sozalıb yanaq,
Neyləyim mən sənsiz axı sən söylə?
Həftədə bir dəfə, ana, gəl qonaq,
Ağrıma, acıma sən məlhəm eylə.
Həyatdan bezmişəm, doymuşam cana,
Arxanca ağlağan uşağa döndüm.
Qohumun, yadın da əlində, ana,
Gör necə oyuncaq aşığa döndüm
Səlbiyəm, soyuyub odum-ocağım,
Sən gedən yolarda qalıbdı gözüm.
Hər işdə sən idin arxa-dayağım,
İndi qəribliyə salınır sözüm.

Var sədaqətim
De, səndən çəkdiyim zillət nədəndir?
Mənə qaranlıqdı səndəki bu sirr.
Qələmdən süzülüb tökülən sözlər,
Kitabtək qəlbimi vərəqlər bir-bir.
Çox ümüd bağladım sənintək yara,
Səfv etdim, inandım odlu sözlərə.
Sən etdin qəlbimi hicran yuvası.
Aldandım, aldadan qara gözlərə.
Niyə sən özünə öyrətdin məni?
Kaş ki, həyatıma gəlməzdin gərək.
Sözünlə üst-üstə düşmür əməlin,
Düşürsən dalınca, bir gözəl görcək.
Kədərim gözümə yansıyıb, oxu,
Qoyma ki, sevginin ocağı sönsün.
Dil açır köksümdə sönən arzular,
Soyuq qış, çiçəkli bahara dönsün.
Sevgimi duymadın nə deyim sənə,
Səcdəyə layiqdi bu məhəbbətim.
Görmədim vəfanı, yanmadın mənə,
Eşqimə, dinimə var sədaqətim.
Nə üçün yatmıram sabaha qədər?
Suallar verirəm mən hey özümə.
Bəlkə də, bu Səlbi, öz nəğməsinə,
Bir bəstə düşünür, uysun sözünə.

Müəllim
Ey əziz, müəllim, mötəbər insan,
Saçına düşübdü yorğunluqdan dən.
O qədər böyükdür savablarınız.
Saymaqla qurtarmaz, düşünürəm mən.
Elə bil müəllim, sanki bir mələk,
Şagirdsə ətirli, qönçə bir çiçək.
Hərənin qəlbində yatır min dilək,
İndi o illəri anıram hərdən.
İnsanın elmidir varı-dövləti,
Ağlıyla qazanar şanı-şöhrəti.
Müəllimin hər kəsdə vardı zəhməti,
Şərəfli yolusan bu həyatın sən.
Bir hikmət, öyüd var hər bir sözündə,
İlahi nuru var onun üzündə.
Günəştək parlayır işıq gözündə,
Uşaqlıq illərim gəlsin yenidən.
Səlbiyəm, borcluyam hər birinizə,
Sonsuzdu qəlbimdə məhəbbət sizə.
Köksünüz bənzəyir coşan Dənizə,
Yazdım ki, şeirim olsun hədiyyən.

Ey ana Vətən
Necə sən dözürsən ağrı-acına?
Qanına susayıb məkirli düşmən.
Torpağın nahaqdan boyanıb qana,
Sənə tamah salır hər yoldan ötən.
Qurbanın olduğum, ey ana Vətən!
Yer, göyü düşmənin alovu sarır,
Göz dikib sərvətə, varın aparır.
Dağların ah çəkir, şivən qoparır,
Bürüyüb aləmi qatı duman, çən.
Qurbanın olduğum, ey ana Vətən!
Erməni fitvasl olar nə qədər?
Yediyim, içdiyim olubdu zəhər.
Qaralar içində günəşli səhər,
Şəhidlər veririk ah günü-gündən.
Qurbanın olduğum, ey ana Vətən!
Halıma ağlasın, bu yağan yağış,
Anamın gözündə donubdu baxış.
Salıbdl üzünə qırışlar naxış,
Bülbüllər oxumur, gülsüzdü çəmən.
Qurbanın olduğum, ey ana Vətən!
İnanıb yer verdin keçirdin başa,
Dedin ki, mehriban qonşu tək yaşa.
Gəlmədi mənfurlar sülhə, barışa,
Düşmənin qan içən, o bir baş kəsən.
Qurbanın olduğum, ey ana Vətən!
Gözünü oyaram, tökərəm qanın,
Soyunu qurudub, alaram canın.
Gədaya əyilməz Azərbaycanın,
Səlbiyəm, Koroğlu nəvəsiyəm mən.
Qurbanın olduğum, ey ana Vətən!

Bağışla məni
Ey Allah, əhvalım sənə əyandı,
Pisliklər qapıma gəlib dayandı.
Doğruluq amalım, uzağam şərdən,
Bəs niyə açılmır başım heç dərdən?
Günahım varsada bağışla məni,
Başımın üstündən dağıt bu çəni.
Onsuzda bilirsən qəlbim yaralı,
Qohumdan, qardaşdan düşdüm aralı.
Bu necə qismətdi çoxalır qəmim,
Gözümün yaşıyla keçir hər dəmim.
Açılmaz düyünə elə bil düşdüm,
Taleyə, qismətə, yazıya küsdüm.
Hər yandan üstümə küləklər əsir,
Qapımı bağlayır, yolumu kəsir.
Tükənmir, ay Allah, bu necə dərd-sər.
Böhtanla, şər ilə üz-üzə bəşər.
Sarsıldım,yıxıldım yoxdu qüvvətim,
Yoxdur əvvəlki tək sözüm, söhbətim.
Ürəyim çıxmayır dəmir qəfəsdən,
Qəmlidi taleyim yazıram hərdən.
Hələ də bilmirəm günahım nədir?
Edilən zülümə edirəm səbir.
İçmişəm dünyanın hər şərbətini,
Görmüşəm dünyanın hər möhnətini.
Qəlbimdə arzular açmadı çiçək,
Qapılar bağlandı eh, məni görcək.
Acılar içində gülərmi ürək,
Kaş ki, bu dünyaya gəlməzdim gərək.
Bu həyat inanın əzablı yoldu,
Tək olan o Allah sirdaşım oldu.
İnlədi yenə də qəlbimdə ki, saz,
Bu qədər işgəncə inanın olmaz.
Səlbi, gəl, etmə sən, yenə şikayət,
Bu qara bəxtinlə barış nəhayət.
Neynəyim, isitmir baharım, yazım,
Başqadı könlümdə eşqim, avazım.

Ömür deyil ki
Bu ömür deyil ki, mən yaşayıram,
Çiynimdə kədərlə, qəm daşıyiram.
Elimdən, günümdən olmuşam uzaq,
Ural çöllərində dondurur sazaq.
Hər addım başında var min bir tuzaq.
Deyildi, qürbətdə yaşamaq asan,
Sığınıb qoltuğa hər yoldan azan.
Guya ki, burada mən kef çəkmişəm?
Elə bil bostana dollar əkmişəm?
Yerə tökülübdü, mən də yıģmışam.
Bilin ki, hər gunum qəmdir, kədərdir,
Yediyim, içdiyim inan, zəhərdi.
Ötən günüm, ilim gedibdi hədər,
Belimi bükübdü qəm, qüssə, kədər.
Bu daşlı- çınqıllı yoldan keçmişəm,
Ən aģır, ən çətin peşə seçmişəm.
Hər gùn səhər erkən beşdə dururam,
Yarıyuxulutək, yarıoyaqtək.
Iştah da olmayır bir tikə yeyəm,
Belə yaşayış da olarmı bəyəm?
Tələsik qaçırsan bazara sarı,
Sozala- sozala azara sarı.
Şaxtalı- boranlı qarlı havada
Elə bil kòz ùstù yanır tava da.
Malları neynəyim, şaxta vuracaq,
Belə getsə, vallah, qəlbim duracaq.
Yıģışıb gedəcəm çəkirəm zùlùm,
Yanan od- ocaqdan dùşùbdù kùlùm.
Kafe, restorana gedirik hərdən.
YığZ addaışıb dostlarla içirik dərddən.
Yorulub, bezmişəm, vərəm baģladım,
Vətən həsrətiylə sinə daģladım.
Getdi bu yollarda abırım-həyam.
Bəs necə bu gùnu òmùrdən sayam.?!
Indisə titrəyir gora ayaģım,
Əlimdən gedibdi o gənclik çaģım.
Bir bax bu rùzgara, sovurur dəni,
Fələk əsirgəmir dumani, çəni.
Qùrbət eldə belə òmùr- gùn keçir,
Qohumdan -tanışdan beləcə seçir.
Òzbək, tatar, tacik,qırģız -qardaşım,
Belə olan halda ağrımaz başım.
Nataşa, Maşayla qol- boyun olduq,
Onların köksündə açıldıq, solduq.
Hələ rəqs edirik onlar sayağı,
Xoşbəxt eyləyirik pùstə dodağı.
Ailədən,uşaqdan biz gen düşərək,
Qazancın əlinə əsir düşərək,
Yad olan ocağa düşüb bişərək,
Həyatı beləcə kəm yaşayırıq,
Əlli- əlli vurub dəm yaşayırıq.
Səlbi şair deyil, qəlbin sözünü,
Nə varsa, həyatda yazdı düzünü.

" Nur ocağı" ədəbi məclisi Hənifə Şəbnəmin şeirlərini təqdim edir:

Getdi
Oduma yanmağa pərvanə olan,
Dumantək başıma dolandı getdi.
Çal-çarpaz dağ çəkib sinəmin üstə,
Özü atəşimə qalandı getdi.
*
Öz evini yıxdı yad əlləriylə,
Məni də ağlatdı əməlləriylə,
Sevgimin yıxılan təməlləriylə,
Ağlı dərya kimi bulandı getdi.
*
Qayıt dedim, doğru yola gəlmədi,
Canımdan çox sevdim, üzü gülmədi,
Nə zaman ki peşkəş verdim almadı,
Axırda sevgimi diləndi getdi.
*
Xəyanəti oldu başına töhmət,
Əməlindən özü çəkdi xəcalət,
O qaldı məndəki sevgiyə həsrət,
Mənimsə varlığım talandı getdi.
*
Rəvadımı, Şəbnəm nələr yaşadı,
İllərin yükünü tənha daşıdı,
Köksümün altında sevgim üşüdü,
Yaş olub gözümdən selləndi getdi.
*
Onu xatırladı söhbətim, sözüm,
Ümüdə sarıldı yolunda gözüm,
Səngiyib qor oldu alovum, közüm,
Ürəyim odlara qalandı getdi.
Qaldım
Sən elə bilirsən yalqızam sənsiz?
Yox... könül dünyamda qəmimlə qaldım.
Gecə sübhə qədər verib baş-başa,
Yalqız otağımda şəmimlə qaldım.
*
Pıçıldaşdıq…şəm yandı, mən alışdım,
Gah qarğadım, gah arxanca danışdım,
Ağlayanda axıb gölə qarışdım,
Dəryada dərd dolu gəmimlə qaldım.
*
Köpük oldum atıb tutanda dəniz,
Söndüm varlığımdan qaldı təkcə iz,
Dağınıq köç oldum sahildə sənsiz,
Dərdimlə yol getdim, dəmimlə qaldım.
*
Burulğana düşüb gözümdən itdin,
Məzar daşı olub torpaqda bitdin,
Məni tənhalıqla imtahan etdin,
Kamantək inləyən simimlə qaldım.
*
Soruşuram, bəs sən özün necəsən?
Qadirsənmi, mənsiz hansı gücə sən,
İstəməzdim məndən erkən köçəsən,
Ocaq yeri kimi külümlə qaldım.
*
Ahımı naləmi gətirdim dilə,
Şəbnəm xəyalınla qarışdı selə,
Sənsiz bu dünyanı dolaşam belə,
Qayıdıb yenə də səninlə qaldım.
G E C Ə L Ə R
Gündüz məni üzən dərdi-sərimi,
Yer gəzirəm atmaq üçün gecələr.
Ruhum göylər gəzir, xəyalım yorğun,
Göz həsrətdi yatmaq üçün geçələr.
*
Kipriklərim qələm olur yazıram,
Yazdığımı göz yaşımla pozuram,
Bir neçə bənd söz içində azıram,
Öz başımı qatmaq üçün gecələr.
*
Sinəm qəfəs olur ürəyim bülbül,
Sevib sevilməyə möhtacdı könül,
Ah-fəğan eyləyib hey ötür dil-dil,
Gülüstanda ötmək üçün gecələr.
*
İstədim sevgimlə gözəlləşim mən
Kim qarğadı,dərdlə heykəlləşim mən.
Kiminlə bölüşüm yüngülləşim mən?
Qaçım gözdən itmək üşün gecələr.
*
Otağıma çökən zaman qaranlıq,
Sükut hakim, Şəbnəm olur qurbanlıq,
Öz-özümdə güc gəzirəm bir anlıq,
Dərdimi tərk etmək üçün gecələr.
HƏR BIR ŞƏHID MƏNIM DOĞMA BALAMDI
İstəmirəm qan tökülsün bir daha,
Döyüşən hər əsgər doğma balamdı.
Anayam, dözmürəm amana, aha
Şəhidlər yıxılan səngər qalamdı.
Birinin xonçada xınası qalıb,
Birinin üç günlük balası qaıb,
Birinin umudsüz anası qalıb,
Sarsılıram, çox ağrlı sitəmdi.
*
Bir şəhidin yasa dönən toy günü,
Anaların ərşə çıxan ah –ünü,
Üç rəngli bağrağa tökülən qanı,
Mənim çəkə bilmədiyim çiləmdi.
*
Məğrur qartalıdı, zirvədə dağın,
Şəhid, axan göz yaşıdı bulağın,
Azad eylədiyi qanlı torpağın,
Üzərində bağrı qanlı Laləmdi.
Şəhid mənim üçün, küllü aləmdi.
ELƏ BİLDİM O, SƏNSƏN
Səhər bağda bülbülün cəh-cəhinə oyandım,
Naləsindən kövrəlib özümü yalqız sandım.
Qulağıma səs gəldi,dönüb yana boylandım,
Elə bildim o, sənsən.
*
Durub eyvana çıxdım, seyr elədim səmanı,
Göy üzündə buludu, yerdəki boz dumanı,
Yarpaqlar pıçıldaşıb, meh oxşadı sinəmi,
Elə bildim o, sənsən.
*
Göy göyərçin budaqda, çırpındı hürkək-hürkək,
Həyacandan titrədim, ağacdakı yarpaqtək,
Saçıma sığal çəkib, yaxamı açdı külək,
Elə bildim o, sənsən.
*
Kəpənəklər çəməndə bir-biriylə yarışır,
Sevənlər sevilənlər bir an küsür barışır,
Bal arısı çiçəyə məhəbbətdən danışır,
Elə bildim o, sənsən.
*
Asta-asta zirvəyə qalxırdı bir dağ kəli,
Məğrur görkəmi ilə görünsə də nəşəli,
İçində yanan ocaq andırırdı məşəli,
Elə bildim o, sənsən.
*
Göydə ildırım çaxır, şıdırğı yağış yağır,
Odunu söndürməyə torpaq buludu sağır,
Buludlar seyrələndə qaranlığı nur boğur,
Elə bildim o, sənsən.
*
Salxım söyüd əyilib su içəndə bulaqdan,
Saralmamış bir yarpaq qopub düşür budaqdan ,
Bülbülün nəğməsini dinləyəndə uzaqdan,
Elə bildim o, sənsən.
*
Bir kölgə gözlərimdə, get-gedə canlanırdı,
Ud ağacına dönüb öz içində yanırdı,
Şəbnəmi bülbül ,gülə, çiçəyə qısqanırdı,
Elə bildim o, sənsən.

K Ö N L Ü M D Ə N
Ay Sona, o qədər bəyəndim səni,
Yaralı könlümün oldun həmdəmi.
Duyduqca hər şirin, hər xoş kəlməni,
Axşam-sabah görmək keçdi könlümdən.
*
Elə sandım yəqin bağda bülbülsən,
Səsinə vuruldum, nə şirin dilsən,
Gülü neyləyirsən, sən özün gülsən,
Öz bağımda dərmək keçdi könlümdən.
*
Dinləyib şerinin hər bir sətrini,
Çox istədim balam kimi xətrini,
Bənövşətək qoxulayıb ətrini,
Sinəm üstə sərmək keçdi könlümdən.
*
Şəbnəmin gözündə oldun bir mələk,
Qıvrım tellərini yolanda külək,
Sənə ana olub toxuyub çələng,
Saçlarını hörmək keçdi könlümdən.
BACARDIM
Yar yolunda canımı çox eyləsəm də fəda,
Doğmalaşa bilmədim hər an bənzədim yada,
Axan göz yaşım ümman oldu, mən özüm ada,
Qəvvas olub dəryada üzməyi də bacardım.
*
Vəfasıza uçmağa hər an qol-qanad oldum,
Yenə qəlbində uzaq, gözlərində yad oldum,
Verdiyi əzablardan nə qədər bərbad oldum,
O qədər tab gətirib dözməyi də bacardım.
*
Bu zalım zəmanəyə oldum günahsız qurban,
İnsan bir dəfə ölər ş, mən yüz yolla verdim can,
Yalvarıb mətləbimi arzuladım tanrıdan,
Düyün düşən bəxtimi çözməyi də bacardım.
*
Keşməkeşli həyatın sınağından dərs aldım,
İmtahanda meylimi kağız-qələmə saldım,
Qabarlı əlllərimin zəhmətiylə ucaldım,
Alnım açıq, üzüm ağ gəzməyi də bacardım.
*
Mənə çətin dərs verdi həyat adlı bu məktəb
Kirpiyim qələm oldu, göz yaşlarım mürəkkəb,
Sonradan ozan oldum mən Hənifə Şəbnəmtək
Dərdimi ağ kağıza yazmağı da bacardım.
GÖZLƏRİM
Nə zaman keçmişi seyrə çıxıram,
Qəhərdən kövrəlib dolur gözlərim.
Kirpiklərim şimşək kimi çaxnaşır,
Leysan yağan bulud olur gözlərim.
*
Yaş yandıran yanağımda iz qalıb,
Baxışımda nə işvə, nə naz qalıb,
Odu sönüb, kül altında köz qalıb,
Nuru azaldıqca solur gözlərim.
*
Dürna qatarına bənzəyir illər,
Şəbnəmi küləktək qovur fəsillər,
Xəzan gəlib yasa batıbdı tellər,
Heyfini özündən alır gözlərim.
BİLMİRƏM
Deyirlər ki, daha gileyli yazma,
Sevginin rəngini tuta bilmirəm.
Sinəmdə yurd salıb həsrət açısı,
Neyləyirəm söküb ata bilmirəm.
*
Gileylənmək elə bilmə asandı,
Göynərtisi yeddi başlı çibandı,
İçmək olmur sanki açı dərmandı,
Arasına şərbət qata bilmirəm.
*
Çözələnir yumaq kimi yaddaşım,
Dərya olub boğur məni göz yaşım,
Yar vəfasız olub, ölüb qardaşım,
Yorğanım od alıb yata bilmirəm.
*
Sən hardan biləsən mən nələr çəkdim?
Əllərim qoynumda boynumu bükdüm,
Neçə məzar üstə göz yaşı tökdüm,
Axıb dərya oldu bata bilmirəm.
*
A Şəbnəm, fələyin hər işi qandı,
Hökmünə tuş gəldim, ürəyim yandı,
Kənardan baxana döyüş asandı,
Zalımın felindən ötə bilmirəm.
MƏNİ DƏ ÖZÜNLƏ APAR
Karvanbaşı, aram elə, bir dayan,
Söylə görüm,hara gedir bu karvan?
Gündüzüm sınaqdı, gecəm imtahan,
Bu dünyanın qeylü-qalından qurtar,
Nə olar, məni də özünlə apar.
*
Çox tələsmə, yollar ömürdən gedir,
Tələsdikcə, gənclik bizi tərk edir.
Bilsən, həyat öndə nəyi vəd edir?
Eylə karvanını tələsən qatar,
Nə olar məni də özünlə apar.
*
Qayğılar artdıqca, zaman dayanır,
Ağrım baş qadırıb, dərdim oyanır,
Hisslərim bu yolu qurtuluş sanır,
Şəfasını gəzib axdaran apar
Nə olar məni də özünlə apar.
*
Qəm, kədər yükü var köçümdə mənim,
Sazaq, qırov tutub saçımda mənim,
Bir həsrət göynəyür içimdə mənim,
Yollar düyün düşən bəxtimi açar,
Nə olar məni də özünlə apar.
*
Sabahım arının pətəyindədirr
Qismətim tanrının ələyindədir
Tutmuşam əllərim ətəyindədir
Ya çək ətəyindən əlimi qopar
Ya da gəl məni də özünlə apar
*
Ağrıları söküb atmaq olarsa,
O karvanla çıxıb getməyə nə var,
Ərmağan eyləyib gözəlliyimi,
Şəbnəmi özünə qaytarmış olar,
Nə olar məni də özünlə apar.
AĞLADIM
Hərdən dəli könlümü, ovutsa da nəğmələr,
Bir anlığa başımı yovutsa da nəğmələr,
Otağıma sığmadı çəkiyim işgənclər
Ötən zor günlərimi yada salıb ağladım.
*
Gecələr yastığımı isladanda göz yaşım,
Özümdən uzaqlara apardı məni huşum,
Qayğılardan məhrumam, çəkən yox nəvazişim,
Hər tərəfli sevgidən yetim qalıb ağladım.
*
Gah alovlu baxışdan ,gah acı sözdən yandım
Gah bu zalım həyatdan, gah ömrümdən usandım,
Gizlincə gah qapıya, gah da yola boylandım,
Sonra da öz halına baxım gülüb ağladım.
*
Şehli bənövşə idim, yorğanım duman oldu,
Sevdim gah şirin xəyal, gah da bir güman oldu,
Mən ömür yaşamadım ötüşən zaman oldu,
O zamanın içində yaşa dolub ağladım.
*
Məni tənhalıqdan çox yaşadıqlarım üzür,
Al-əlvan otağımda tapa bilmirəm huzur,
Şəbnəm öz ağrısına axtarıb dözüm gəzir,
Tapmayanda huzuru naçar qalıb ağladım.
ÜRƏYİMİN
Aç sinəmi, köksümə bax, ay həkim,
Gör neçə yarası var ürəyimin.
Söylə, bu acını mən necə çəkim,
Sınmamış harası var ürəyimin?!
*
Neçə yolla fələk bölüb bağrımı,
Çəkən bilər məni bölən ağrımı,
İstəyirəm sizdən duyum doğrunu,
Bəlkə bir çarəsı var ürəyimin?!
*
Tutqun hava kimi gözü nəmliyəm,
Fikrim dalğın, payız kimi qəmliyəm,
Şərabdan yox, dərd əlindən dəmliyəm,
Alovlu kürəsi var ürəyimin.
*
Otuz il sinəmə baş qoyub yatan,
Sevirəm deməklə başımı qatan,
Sevgimi ötəri marağa satan,
Yar vuran yarası var ürəyimin?!
*
Ölümün gözünün içinə baxdım,
Çətin sınaqlardan üzü ağ çıxdım,
Qarşıma çıxanı səbrimlə yıxdım,
Koroğlu nərəsi var ürəyimin.
BU SEVGİ
Ürəyimi nişan alıb gözüylə,
Ağlımı başımdan aldı bu sevgi.
Ovsunlayıb məni şirin sözüylə,
Dağlarda kəməndə saldı bu sevgi.
*
Şirin xəyalınla qala yaparam,
Fərhad olub dağı-daşı çaparam,
Ruha dönüb varlığına hoparam,
Dedi, elə bildim baldı bu sevgi.
*
Yalanlara nə qədər çox inandım,
O qədər özümü bəxtəvər sandım,
Doğruları görüb alışıb yandım,
Ürəyimə bir od saldı bu sevgi.
*
Ağrısına şəfa gəzdim Rəbbimdə,
Könül əzabından susdu təbim də,
Ayın üzündədi, mənim qəlbimdə,
Lalə yanağında xaldı bu sevgi.
*
Mənim əzabımı yaşayan bilər,
Qəlbimin yükünü daşıyan bilər,
Məndən sevincimi apardı illər,
Niyə yaman gözə gəldi bu sevgi.
*
Keşməkeşli yollar saldı borana
Ud ağacı oldum mən yana yana
Payız oldu Şəbnəm köçdü arana
Mahnıtək dağlarda qaldı bu sevgi.
YUXUDA KƏNDİ GÖRDÜM
Xatirəm çözələnib al əlvan yumaq kimi
Məni məndən apardı dəcəl bir uşaq kimi
Sevincimdən qaynayıb daşanda bulaq kimi
Xəyalların içində yatıb yuxuya qaldım,
Gözlərimi yumanda hər yan çəməndi gördüm,
Yuxuda kəndi gördüm.
*
Xınalı kəklik kimi daşdan-daşa səkirdim,
Xallı kəpənək olub güldən şirə çəkirdim,
Ziyarətə bənzədib hər nə görsəm öpürdüm
"Sarı bulağ"a endim, "Bala təpə"yə cıxdım,
"Bayrambulağı"ndakı qurulan bəndi gördüm,
Yuxuda kəndi gördüm.
*
Qoca palıd yağışda başıma çətir oldu,
Hörüyümə ilişən kollar saçımı yoldu,
Səmada çaxan şimşək yerdə vahimə saldı,
Qorxumdan diksinəndə kolluqdan düzə çıxdım,
Cilovunu qoparan hürkək səməndi gördüm,
Yuxuda kəndi gördüm.
*
Kolların arasında bənövşələr boylanır,
Yağış çəməni yuyub, lalə alışıb yanır,
Meh əsib, şeh tökülür, çəmənlər qurulanır,
Sərçələr civildəşib, arılar şirə çəkir,
Təbiətin qoynunda nə varsa şəndi, gördüm,
Yuxuda kəndi gördüm.
*
Bir yanda "Şindi" dağı əzəmətlə ucalır,
Yamac gül-çiçək açıb zirvəsində qar qalır,
Yayda "Keçəl təpə"də nənələr binə salır,
Əyləşib süfrəsində nənəmə qonaq oldum,
Əlvan boğçasındakı noğulu qəndi gördüm,
Yuxuda kəndi gördüm.

NECƏ QAYTARIM
Sənə qurban olum, ay həkim bacı,
Söylə, bu dərdimin varmı əlacı?
Bülbültək gülşəndə çəkirəm acı,
Hafizəm azalıb, tükənib varım,
İtən yaddaşımı necə qaytarım?
*
Qış gəlməmiş,qırov tutub qaşımı
Yaşım deyil, dərd ağardıb başımı.
Dəryacan ağlımı,zəngin huşumu,
Aparan apardı , var intizarım,
İtən yaddaşımı necə qaytarım?
*
Üzərimdən qəfil əsən sərt külək,
Soldurub, yarpaqtək titrəyir ürək,
Bircə himə bənddi, qopub düşəcək,
Bu gündən sabaha yox etibarım
İtən yaddaşımı, necə qaytarım?
*
Dövlət istəmirəm, var istəmirəm,,
Sevməyi unutdum, yar istəmirəm,
Xəstə yatağında nar istəmirəm,
Gəldim dərmanımı sizdə axtarım?
İtən yaddaşımı, necə qaytarım ?
Şəbnəmə huşunu necə qaytarım?
SORUŞDUM
Mən yubandım, yoxsa zaman tələsdi,
Ötən gündən, aydan, ildən soruşdum.
Bu qocalıq nə tez qapımı kəsdi,
Üzərimdən əsən yeldən soruşdum.
*
Babalımı fələk yığıb boynuna,
Zər eləyib alət oldum oynuna,
Kimi sevdim torpaq aldı qoynuna,
Sorağını bağda güldən soruşdum.
*
Həsrət böyüdükcə səbrim daraldı,
Çəkdiyim naləmə güllər saraldı,
Başım çəkmədiyi daha nə qaldı?!
Yaşadığım qeylü-qaldan soruşdum.
*
Kürəyimə dərd şələsi bağlayıb,
Oda salıb yar sinəmi dağlayıb,
Xəyallarda dizimi qucaqlayıb,
Şəbnəmi axıdan seldən soruşdum.

Cənub bölgəsinin sayseçmə ziyalılarından biri, ömrünün yarım əsrdən çoxunu Lənkəranın iqtisadi və mədəni həyatının yüksəlişinə həsr etmiş SƏADƏT TAĞIYEVin vəfatından 40 gün ötür. Səadət Tağıyevin 22 il başçılıq etdiyi çayçılıq sovxozu Azərbaycanda istehsal olunan çayın 10 faizini verirdi. Sonrakı fəaliyyəti Qızılağac Dövlət Qoruğu, I saylı çay fabriki ilə bağlı idi. Lap qısa müddət Lənkəran Şəhər İcra Hakimiyyəti başçısının I müavini olub. İşlədiyi hər sahədə prinsipiallığı, insanpərvərliyi ilə iz qoyub. Ömrünün unudulmaz anları publisist Sevda Əlibəylinin “Səadət Tağıyev” kitabında yer alıb. Kitabın ön sözünün müəllifi Əməkdar elm xadimi, professor Nizaməddin Şəmsizadədir. Nizaməddin Şəmsizadənin “Cənub Mirvarisi Səadət Tağıyev” başlıqlı ön sözünü saytın izləyicilərinə təqdim edirik.

CƏNUB MİRVARİSİ SƏADƏT TAĞIYEV

Böyük insanlar Günəşə bənzəyirlər. Qədim türklər Tanrını Günəş kimi təsəvvür edirdilər. “Kitabi-Dədə Qorqud” eposunda Allah belə təqdim olunur: “Ucalardan ucasan - kimsə bilməz necəsən”.
Böyük insan da belədir: özü görünmür – haləsi, əməlləri görünür. Atalar bir də “igidin adını eşidib özünü görmə” - deyiblər. Böyük şəxsiyyətlərin aurası – haləsi özündən qabaq xalqa və millətə bəlli olur, faydalar verir. Bir gün Roma imperatoru Mark Avreliyə xəbər edirlər ki, ordu başçısı olan general səni görmək istəyir. General onun yanına gəlib deyir: “Əlahəzrət imperator, məni öldürmək istəyirlər”. Generalın təşviş və vahiməsi Avreliyə pis təsir edir. Ağıllı və tədbirli Mark Avreli deyir: “Səni heç vaxt öldürə bilməzlər. Çünki səni öldürmək üçün əvvəlcə sənin adını öldürmək lazımdır. Sənin adın isə milyonların qəlbindədir”. Milyonları yox etmək mümkün olmadığı kimi, səni də öldürmək mümkün deyil. General inam və fərəhlə orduya qayıdır. Böyük şəxsiyyətlərin adları beləcə onların özlərindən böyük olur.

Soldan: Qənimət Səfərov, Səadət Tağıyev, Ülvi Tağıyev, Nizaməddin Şəmsizadə və Şəmistan Əlizamanlı
Hamı Günəşin haləsini – işığını görür və istisini duyur. Heç kim Günəşin sifətini görməyib: “Zərrə mənəm, Günəş mənəm! Çar ilə pəncü-şeş mənəm” - deyib insanı Günəşə bənzədərdi dahi Nəsimi. Vaqif isə “Pəri” qoşmasında öz gözəlini onunla qiyaslayırdı: “Günəş kimi hər çıxanda səhərdən, Alırsan Vaqifin əqlini sərdən”. Adam var bir evin, adam da var ki, dünyanın bəzəyi, şöhrəti şanıdır.
Mən bu il öz şərəfli əməlləri, qürurlu şəxsiyyəti, sərt, tələbkar, prinsipial xarakteri, fəqət, böyük məhəbbəti və zəngin mənəvi aləmi ilə təkcə bir elin deyil, həm də respublikanın ağsaqqalına çevrilmiş, canlı ikən heykəlləşmiş belə bir adamla tanış oldum. Mənim televiziyadakı çıxışlarımı az qala əzbərdən bilən, pərəstişkarım olan bu adam – Səadət Tağıyev Lənkəranın Separadi kəndində öz evinin doqqazında məni olduqca səmimi qarşıladı. Elə bildim ki, 40 illik dostumla görüşdüm. Mən ondan Azərbaycanın Cənub zonasının ətrini və hərarətini aldım.
Dostlarım Qənimət Səfərli və Şəmistan Əlizamanlı ilə mən İstisu qəsəbəsində onunla birlikdə olduq. 78 yaşlı şux, qıvraq, nikbin, müdrik el ağsaqqalı ata kimi mehriban idi. Mən ondan 12 il əvvəl itirdiyim atam Şəmsəddinin mehrini duydum. Mən adətən, danışığı sevən və bacaran adam olsam da, uşaq kimi ona qulaq asmaq istəyirdim. İbrətli, yerli-yataqlı, müdrik söhbətindən dəruni bir zövq alırdım. O isə istəyirdi ki, daha çox mən danışım. Az müddət ərzində Səadət müəllim həyat təcrübəsindən mayalanan, canlı bir tarix olan ağıllı və inandırıcı söhbətləri, böyük-kiçik əxlaqı, ədəb-ərkan fəlsəfəsi ilə mənim 59 illik həyatımda bir çevriliş əmələ gətirdi. Məni fərəhləndirən o idi ki, ilk dəfə gördüyüm insanla düşündüklərim üst-üstə düşür, bir-birini tamamlayırdı. Bu düşüncələr tarixə güvənir və onların arxasında dünyanın ən ədalətli hakimi olan TARİX dayanırdı.

Səadət Tağıyevlə tarix baxımından qısamüddətli canlı söhbətlərimi Sevda Əlibəylinin “Səadət Tağıyev” adlı sənədli povesti daha da zənginləşdirdi və tamamladı. Müəllif Cənub bölgəsinin təbiətini, azərbaycanlı mentalitetini, qəhrəmanının yaşadığı ictimai-siyasi mühiti – sovet cəmiyyətinin mahiyyətini, uğurlarını, qüsurlarını və ən başlıcası, qəhrəmanının genetik tarixini, əsil-nəcabətini, şəxsiyyət kimi mənəvi aləmini və psixologiyasını yaxşı bildiyindən Səadət Tağıyevin bir təsərrüfat rəhbəri və şəxsiyyət kimi portretini dolğun yarada bilmişdir. Zəngin faktlar, səriştəli jurnalist qələmi, fəlsəfi ümumiləşdirmələr əsasında rəvan dildə yazılmış povest maraqla oxunur. Səadət Tağıyevi XX əsrin 80-ci illərinin əvvəllərindən 30 il ərzində 1983-2013 tanıyan təvazökar jurnalist Sevda Əlibəyli onu “ömrünün 50 ildən çoxunu Lənkəranın iqtisadi həyatının yüksəlişinə sərf etmiş” mahir təsərrüfatçı və çevik təşkilatçı kimi təqdim edir.
Sevda Əlibəyli povesti Səadət Tağıyev haqqında sənəd və materiallar, mətbuat məqalələri əsasında yox, xalq arasında, dövlət yanında və dost-tanış yaddaşındakı həqiqətlər əsasında yazıb. Şübhəsiz ki, əsas məxəz Səadət müəllimin öz ömürnaməsindən, aydın və kamil yaddaşından süzülüb gələn canlı söhbətləri olub. O, iki əsrin - XX-XXI əsrlərin, II və III minilliklərin qovuşağında yaşayan canlı kənd təsərrüfatı ensiklopediyası, insanlıq və şəxsiyyət ensiklopediyasıdır. Diqqət və səylə onun tarixilik baxımından təsdiqini tapan məntiqli söhbətlərini yerli-yataqlı qələmə alsan, bu ensiklopediyanı ən oxunaqlı əsər kimi kağıza köçürmüş olarsan. Onun içində 60 illik zəngin və mənalı, mürəkkəb və ziddiyyətli bir tarix mürgüləyir. Sevda Əlibəylinin əsərinin canlı və həyati olmasının bir səbəbi də budur ki, Səadət Tağıyev fenomeninə təkcə faktların dili ilə yox, həm də duyğularının hərarəti, bir qadın qəlbi və publisist fəhmi ilə yaxınlaşa bilmişdir.

Ömrün son fotosu. Sevda Əlibəyli, Səadət Tağıyev, Təyyub Rzayev və Əlimərdan Əliyev.
28 İyul 2022
Bu dəyərli, məzmunlu, həm tariximiz, həm bu günümüz, həm də gələcək üçün faydalı, lazımlı olan bu əsərə, sadəcə, “Səadət Tağıyev” yox, məsələn “Canlı abidə” adı qoymaq daha cazibədar, daha mənalı və doğru olardı. Mənim gördüyüm Səadət Tağıyev Azərbaycanın əfsanəvi cənub torpağında zəlzələdən sonra uca dağ kimi yerdən-torpaqdan boy atan canlı abidədir.
Səadət Tağıyevdə mən yurdumun kişilərinə məxsus qürur və əxlaq gördüm. O, qeyrət, zəhmət və ləyaqət dayaqları üzərində dayanan bir şəxsiyyət simvolu – insanlıq abidəsidir. Az müddət içində o, birdən-birə həyatımla bağlı adamlar içərisində ön sıraya keçdi. Elə bir zəngin, mənalı, xoşbəxt ömür yaşamışam ki, məni nə mənsəblə, nə sərvətlə, nə də mükafatla təəccübləndirmək olmaz. Fəqət, Cənub mirvarisi Səadət müəllim məni çox böyük bir dəyərlə mat qoydu. Onun adı ŞƏXSİYYƏTDİR.
Nizaməddin Şəmsizadə
filologiya elmləri doktoru, professor,
Azərbaycan Respublikasının Dövlət mükafatı laureatı.

"Nur ocağı" ədəbi məclisi Mələk İsmayılın şeirlərini təqdim edir

OYNADIRSAN.
Dostum, gəlməmişik biz elə- belə,
Qarışıb gedirik qoşuna, selə.
Bu dünyanın o dünyası var hələ,
Qaşını çatırsan, göz oynadırsan.

Tikanlı sözlərlə ara qatırsan,
Bilmirəm bu yolla nəyə çatırsan?
Əlində saman var, göldə batırsan,
Sifət oynadırsan, üz oynadırsan.

Elə yorulmuşam, heç halım yoxdur,
Sənə veriləsi sualım yoxdur.
Hər sözün, söhbətin nizədir, oxdur,
Addım oynadırsan, iz oynadırsan.

Heç vaxt öyünmədim dövlətlə, varla,
Ürəyim doludur xoş arzularla.
Bu yaşa çatmışam namusla, arla,
Alov oynadırsan, köz oynadırsan.

Sirat körpüsündən hamı keçəcək,
Kövsər bulağından kimlər içəcək?
Mələyəm, kim kimdir Allah seçəcək,
Ağızdan söz alıb, söz oynadırsan.

Ordumuz.
Türkü tərpədənin vaydır halına,
Aslanlar yetirir mənim torpağım.
Ox olub düşmənin gözünə batır,
Cənnət məkan olan aranım, dağım.
Oğullar düşməni ot kimi biçir,
Addım-addım alır doğma torpağı.
Keçilməz sədləri quş kimi keçir.
Düşmən sinəsinə çəkirik dağı.
Səbr edib dözmüşük nə qədər olar?
Dövlət yaradıblar dövlət içində.
Başımıza bəla oldu dığalar.
Yurd-yuva dağılıb görün nə gündə?
Günahlar hamısı özümüzdədir,
Onları keçirdik yuxarı başa.
Xocalı dağ oldu gözümüzdədir,
Alçaqlar etdiyi həkdir yaddaşa.
Hal-hazırda döyüş gedir Şuşada,
Siçovultək qazıb yerə giriblər.
Necə yaşayıblar, onlar burada?
Biz qayıdacağıq, yaxşı biliblər.
Halal eyləmirik çörəyimizi,
Keflə yaşadılar yaxşı yerlərdə.
İndi qoruyuruq vətənimizi,
Ağıl ucbatından düşdülər dərdə.
Paşinyan Şuşada yallı gedirdi,
İndi görürlərmi, qeyrətimizi?
Bizə acıq verir hallı gedirdi,
Artıq bitiririk söhbətimizi.
Hər kəs qayıdacaq yurda, yuvaya,
Dünyaya yayılıb səs-sorağımız.
Ehtiyac yox idi qanlı davaya,
Nəfəstək yaxındır Qarabağımız.
Ali Baş Komandan əmrini verir,
Heydər davamçısı, Heydər oğludur.
Siyasət sulayır, fikir çevirir,
Hünər meydanında yolu doğrudur.
Mələk qanadlanır uçur havada,
İlhamla irəli gedir xalqımız.
Zəfər çalacağıq biz bu davada.
Şanlı səhifələr yazır Ordumuz.

QAZAX DEYƏNDƏ
Səməd Vurğun gözün önündə durur,
Şairlər diyarı Qazax deyəndə.
Ədalət saz çalır yandırır, yaxır,
Göyəzən dağının düz ətəyində.

Qiyabi səyahət edək Qazağa,
Dillərdə dastandır İsrafil ağa.
Başında dəstəsi çıxar qabağa,
Kişi görkəmi var at yedəyində.

İsmayıl Şıxlının adı gələndə,
Özünü yığışdır onu görəndə.
Qeyrət simvoludur,özü yerində,
Kürün qırağında oba-elində.

Başqa mənzərədir İncə Dərəsi,
Bəlkə də heç yerdə yoxdur beləsi.
Hər evdən gələcək aşığın səsi,
Xoş gəldin deyəcək sazı əlində.

Yol üstü baş çəkək əsir torpağa,
Bir nəzər yetirək öncə qabağa.
Torpaqlar bizimdir, yoxdur qadağa,
Birgə əyləşərik şehli çəməndə.

Xəyallar dolanır gedir uzağa.
Gah aranı gəzir, gah çıxır dağa.
Kişilər var idi bəy nişan ağa,
Şirin danışarlar ləhcə dilində.

Bir yanı arandı, bir yanı dağdır,
Hər yanı meyvədir bağçadır, bağdır.
Gül-gülü çağırır ən gözəl çağdır,
Bizim ellər ilə tanış ol sən də.

Ərən-ər kişilər çoxdur Çaylıda,
Mələyəm, gözlərim toxdur Çaylıda.
Azarım-bezarım yoxdur Çaylıda,
Xəyallar aparır tutun dibində.

ADAMIYAM.
Getmək istəyirəm özüm-özümdən,
Sifət adamıyam, üz adamıyam.
Hər şey adiləşir, düşür gözümdəm.
Əyri adamıyam, düz adamıyam.

Haqsızlıq içində ömür sürmüşəm,
Beş günlük dünyada nə gün görmüşəm?
Hər şey qismət imiş sonda bilmişəm,
Söhbət adamıyam, söz adamıyam.

Mən kiməm, nəçiyəm, bilmirəm hələ,
Elədən eləyəm, belədən belə.
Adım dildə gəzir, düşmüşəm dilə,
Ocaq adamıyam, köz adamıyam.

Qocalıq iz qoyur üzümdə mənim,
Baxışımda mənim, gözümdə mənim.
Güc-qüvvət qalmayır dizimdə mənim,
Baxış adamıyam, göz adamıyam.

Azərbaycan adlı məmləkətim var,
Basılmayan Ordum, hərəkətim var.
Mələyəm, öz adım, öz hörmətim var,
Addım adamıyam, iz adamıyam..

AY ŞUŞA.
Diləyimiz göyə çatdı,
Azad oldun sən, ay Şuşa.
Şəhidlər cənnətdə yatdı,
Yenə həmənsən, ay Şuşa.

Nələr çəkmədi başımız,
Süzüldü gözdən yaşımız.
Göyərdi qara daşımız,
Çəkilibdi çən, ay Şuşa.

Haylar səni girov aldı,
Başını cəncələ saldı.
Oğulların zəfər çaldı,
Çatlayır düşmən, ay Şuşa.

Bülbüllərin xəstə yatdı,
Sənsiz ellər yasa batdı.
Şükür ki, əl sənə çatdı,
Cıdır düzüsən, ay Şuşa.

Görməmişəm səni hələ ,
Valeh etdin məni belə.
Göz yaşlarım gilə-gilə,
Gələcəyəm mən, ay Şuşa.

Səni görən oldu heyran,
Abadlaşır indi hər yan.
Gül açacaq Azərbaycan,
Bülbül sözüsən, ay Şuşa.

Dalğalanır bayrağımız,
Üzə gülür oylağımız.
Gur yanacaq ocağımız,
Düşmən gözüsən, ay Şuşa.

Qarabağsan, sən Vətənsən,
Bülbül səsli şeh çəmənsən.
Mələk deyir mənlik, mənsən,
Vaqif izisən, ay Şuşa.

GEDİR.
Ürək qürrələnir, sığmır köksünə,
Ellər axın-axın Şuşaya gedir.
Şükür Yaradanın bu xoş gününə,
Fəxarət hissiylə Qalaya gedir.

Cavanlar oynayır "Noldu, Paşinyan"
Deyən bət-bənizin soldu, Paşinyan.
Yaşardı gözlərin doldu, Paşinyan,
El-oba yurduna, yuvaya gedir.

Yeriniz haradır bildiniz artıq,
Heç yerdə yox imiş sizintək sırtıq.
Yenə də oldunuz çuxası yırtıq,
Hələki başınız bəlaya gedir.

Köç gedir yolları Zəngilanadır,
Bizim sözümüz var Paşinyanadır.
Onların yolları hansı yanadır?
Kimin yeri hara, oraya gedir.

Qol açıb oynadın Qarabağda sən,
Yallı getdin bizim o torpaqda sən.
Mələyəm, bizimdir o güllü-gülşən,
Hamı bir-birinə haraya gedir.

ƏTRİ GƏLİR.
Samovar qaynayır, tüstü burulur,
Ocaq ətri gəlir, köz ətri gəlir.
Havalar sərindir, üşüyür adam,
Bahar ətri gəlir, yaz ətri gəlir.

Duyğularım dilə gəlir, dil açır,
Arzularım gülür, göyə əl açır.
Narahat hisslərim uzağa qaçır,
Məclis ətri gəlir, saz ətri gəlir.

Artıq quyruq donur, avqust ayıdır,
Kasıbın-küsubun bu dağ payıdır.
Yay çıxıb gedəcək son harayıdır,
İşvə ətri gəlir, naz ətri gəlir.

Aşıqlar oxuyur saz çala-çala,
Gedirəm, gəlirəm həzz ala-ala.
Yazıram, pozuram mən bala-bala,
Şeir ətri gəlir, söz ətri gəlir.

Mələyəm, obaşdan durub qaçmışam,
Xəmiri yoğurub, yayıb açmışam.
Ocağı qalayıb, sacı asmışam,
Qaymaq ətri gəlir, üz ətri gəlir.

ATAM, ANAM.
Ay ellər anası,Türkün Butası,
Gəncəyə gələndə gəl, atam, anam.
Xalqın şair qızı, sözün duzusan,
Biz də sizi sevdik bil, atam-anam.

Daha yaşamağa artdı gümanım,
Sizinlə nə gözəl keçdi zamanım.
Xoş açıldı, güldü səhərim, danım,
Olmusan ağzımda dil, atam-anam.
Ömrümə, günümə ömür caladın,
Ürəyimdə ocaq çatıb, qaladın.
Gözünü süzdürüb başı buladın,
Uzanıqlı qalıb əl, atam-anam.

Siz kişi qeyrətdə nər qadınsınız,
Sözü bütöv xanım, ər qadınsınız.
Qadınlar içində sirr qadınsınız,
Könül evim güldü, gül, atam-anam.

Səadət Butayla, Səringül, Güllü,
Gözəl gün keçirdik ləhcəlli, dilli.
Ağır el qızları obalı, elli,
Sevinc yaşlarımı sil, atam, anam.

Borçalının yolu Qazaxdan keçir,
Sizintək insanlar ürəyə köçür.
Şair bulağından Mələk su içir,
Bizi deyir oba-el, atam, anam.

MÖHTACAM.
Xəyalım dolanır gedir Qazağa,
O yurda,yuvaya,elə möhtacam.
Gedənlər gözümün önündə durur,
O boya, buxuna, telə möhtacam.

Mən nələr çəkirəm bilənlər bilir,
Bir gözüm ağlayır, bir gözüm gülür.
Könül viran olur,qəlbim sökülür,
Əl tutub qaldıran ələ möhtacam.

Meylimi salmışam şeirə,sözə,
Şükür Yaradana düşmüşəm izə.
Dostlar, çox sağ olun deyirəm sizə,
Bülbüləm,ötürəm gülə möhtacam.

Halallıq məqsədim,amalım mənim,
Ağıldır,kamaldır öz malım mənim.
Nur saçır,nurlanır camalım mənim,
Aylara,günlərə,ilə möhtacam.

Enişli-yoxuşlu yollar keçirəm,
Yaxşını,yamanı bir-bir seçirəm.
Yazıram,ürəyə,qəlbə köçürəm,
Mələyəm,bir şirin dilə möhtacam.

SAĞDIR ŞƏHİDLƏR.
Başını dik titsun atam,qardaşım,
Düşmənlərə deyin sağdır şəhidlər.
Sizi diz üstündə qoyub gediblər,
Üzləri daima ağdır şəhidlər.

Biz cənnət əhliyik ağlama,ana,
Ağlayıb sinəni dağlama,ana.
Başına da qara bağlama,ana,
De,cənnət ətirli bağdır şəhidlər.

Vətənə can dedik,torpağı aldıq,
Canımızdan keçib qələbə çaldıq.
Düşməni ayaqlar altına saldıq,
Söyləyin yan-yana dağdır şəhidlər.

Baxıb sevinirik göylərdən yerə,
Çox hörmət qoyulur biz şəhidlərə.
Ad-san da verilir nər igidlərə,
Günü -güzəranı çağdır şəhidlər.

İmamlar ilə bir aradayıq biz,
Eyni səviyyədə oradayıq biz.
Tarixi yazmışıq əbədidir iz,
Kefi kök,damağı cağdır şəhidlər.

KƏLƏĞAY.
Allı, güllü, butalı,
Kələğay, ay kələğay.
Ululardan gəlibsən,
Bizlərə pay kələğay.
Abır, həya, ismətsən,
Böyüklərə hörmətsən.
Yamşaq tutub anamız,
Əl işisən, zəhmətsən.
Nənəmdən yadigarsan,
Nə yaxşı ki, sən varsan.
İyini səndən aldım,
Namus, qeyrətsən, arsan.
Çiçəklərdən rəng aldın,
Al-əlvan rəngə çaldın.
Milli dəyərimizsən,
Keçmişi yada saldın.
İpəksən, hünərlisən,
Qılıncdan kəsərlisən.
Qanları yatırmısan,
Çox insəsən, zərlisən.
Mələk örtür başına,
Yaraşırsan yaşına.
Bahalı hədiyyəsən,
Dostuna, yoldaşına.

AY PAXIL.
Ocağın kül edir, yandırır səni,
Açılmır ürəyin, şənin, ay paxıl.
Kimsə ucalanda yasa batırsan,
Yükün çox ağırdır sənin, ay paxıl.

Allah ucaldanı endirmək olmaz,
Özünü güc ilə sevdirmək olmaz.
Haqq olanın haqqı kimsədə qalmaz,
Dağılmır dumanın, çənin, ay paxıl.

Paxıllıq eyləyən özünə edir,
Rahatlıq tapmayır,qəlbini didir.
Qulağı səsdədir qonşunu güdür,
Yox imiş mənliyin, mənin, ay paxıl.

Dünyaya gəlmədik biz elə-belə,
Mələyəm, ömrünü vermə boş yelə.
Düşün, söhbət eylə sən özün ilə,
Çoxalıb saçında dənin, ay paxıl.

Səməd Vəkilov yazır: Məmməd Arazın Azərbaycan dünyası

Millətin, xalqın tərbiyəsində, onun kultivasiya olunmasında ədəbiyyatın və şairin rolu danılmazdır. Dünyada özünəməxsusluğu bənzərsizliyi ilə tanınan türk millətinin formalaşmasında nəhəng fikir adamı olan Ziya Göyapla bərabər Mehmet Akif Ərsoyun da rolu danılmazdır. Məmməd Araz poeziyası təsir gücü M.A.Ərsoyla müqayisə edilə bilən səviyyədədir. M.Araz poeziyası müdriklik timsalı, vətənpərvərlik nümunəsidir.
Məmməd Arazın şeir çələnginin hər gülü Azərbaycan boyda bir dünyadır. “Azərbaycan dünyam mənim” – deyən şair dünyaya məhz Azərbaycan dünyasından baxır. Onun poetik dünyasının sərhədləri də məhz şimallı-cənublu bütöv Azərbaycanı mənəvi aurası ilə çulğalaşır:
Azərbaycan – qayalarda
bitən bir çiçək,
Azərbaycan – çiçəklərin içində qaya.
Mənim könlüm bu torpağı
vəsf eləyərək,
Azərbaycan dünyasından
baxar dünyaya.
M.Araz yaradıcılığının əsas qayəsini Azərbaycan idealına sədaqət təşkil edir. O, bütün yaradıcılığı boyu öz idealına sadiq qalır.
“Azərbaycan!” deyiləndə
ayağa dur ki,
Ana yurdun ürəyinə toxuna bilər. –
söyləyən şairin vətənə olan sevgisi kor-koranə sevgi deyil. O, öz idealını sevməklə bərabər onun naqisliklərini poetik dillə sərt şəkildə tənqid etməkdən çəkinmir. Şairin bu cəhəti onun özünəməxsusluğunu şərtləndirən əsas amilə çevrilir. M.Araz millətin bütün naqisliklərini sərt şəkildə tənqid etməklə onun milli fəlakətinin səbəblərini göstərir. Xalqı naqisliklərdən xilas etməyə onu islah etməyə çalışır. Onun yaradıcılığının əsas leytmotivini də məhz bu cəhət təşkil edir. M.Araz xalqı sevərək tənqid etmənin bir örnəyidir. O xalqı sevərək ürək ağrısı ilə tənqid edir, ancaq heç vaxt xalqa yuxarıdan aşağı baxmır.

Məmməd Araz milli laqeyidliyə qarşı üsyan edir

Səs ver mənim səsimə sən:
Sənə gələn, səndən ötən nəydi belə?
Səndən ötüb qardaşına dəydi belə?

Məmməd Araz yerliçiliyə qarşı üsyan edir
O zamanmı bitdi bizim dilimizin
“sənin”, “mənim” qabarı da?
O zamanmı bitdi bizim dilimizin
“haralısan” damarı da?..
Məmməd Araz laqeydliyi milli fəlakətin bəlası hesab edir
Xalqa gələn bir qəzadan
Öz başını yana əydi.
O qəza bir topa dönüb
Səttarxanın tifaqına yaman dəydi,
Məndən ötdü!…
Məndən ötdü!..

Məmməd Araz şəxsi mənini milli mənindən uca tutanlara etraz edir
“Mən-mən” dedi bir ölkədə nə qədər xan.
Onlar “mən-mən” deyən yerdə
Sən olmadın, Azərbaycan!
Səndən ötən mənə dəydi,
Məndən ötən sənə dəydi.
Səndən, məndən ötən zərbə
Vətən, Vətən, sənə dəydi…
Məmməd Araz yaradıcılığının məhsuldar dövrü sovet dövrünü əhatə edir. M.Araz poetik fikrinin orijinallığı və özünəməxsusluğu yeknəsəkliyin hökm sürdüyü sosialist cəmiyyəti tərəfindən qəbul edilə bilməzdi və qəbul edilmədi də. M.Araz ədəbi mühiti silkələyən birinci şeiri xalq şairi Səməd Vurğunun altmış illik yubileyinə həsr etdiyi “Səməd Vurğunla söhbət” adlanır. S.Vurğuna xüsusi münasibət bəsləyən şair şeir rübabını dilləndirən, onu poyeziyaya gətirən S.Vurğun şeiriyyatına heyranlığını gizlətmir. M.Araz öz məqaləsində qeyd edir ki, o məhz S.Vurğunun “Yenə səni gördüm, Dilican dərəsi” şeirindən təsirlənərək poeziya aləminə gəlmişdir.
“Səməd Vurğunla söhbət” şeirindən sonra M.Araza qarşı təzyiqlər başladı. Nə idi bu şeirdə xoşa gəlməyən və o dövrlə səsləşməyən nəsnə. M.Araz bu şeirdə təkcə şairin şəxsiyyətinə hörmət və məhəbbəti ifadə etmir, eyni zamanda ədəbi mühitin bütün eybəcərliyini üzə çıxardır.
Diqqət etdin, əslində üzdə ədəbi mühitdə hər şeyin rəvan getdiyi fikri cəmiyyətə aşılandığı bir vaxta qəfildən məhz M.Araz poetik düşüncəsi ədəbi mühiti silkələyir, onun intriqaları və riyakarlığını üzə çıxarır. M.Araz böyük cəsarətlə bunu dilə gətirir.

Sənə məchul həqiqətdən sənə deyim:
Səndən sonra səni bir az silkələdik,
Çox aradıq, çox çevirdik, çox ələdik.
Böyüklərin faciəsi böyük olur.
Böyüklərin nöqsanları
Çiyinlərdən çətin enən bir yük olur.
Sağ olsaydın çox nidalı sətrini sən,
Çırpıb yerə, ayaqlardın.

M.Araz tənqid etmənin ən gözəl örnəyini yaradan şair adlandırsaq mübaliğəyə yol vermiş olmarıq. Bəli, M.Arazın sevərək, dəyərləndirərək tənqid etmə üslubu ədəbi tənqidə çox böyük tövhədir. M.Araz sevdiyi şairi tənqid edir, ancaq bu tənqiddə aşağılamaq xor görmək yoxdur. Amma xəbisləri qorxaqları isə onlara layiq şəkildə çox sərt formada tənqid edir.
Sən gəlmədin bu axşama, səsin gəldi,
Səsin əzəl qulağıma həzin gəldi,
Sonra bir az nəfəsinə qüvvət gəldi,
Çox xəbislər elə bildi Səməd gəldi:
Ön sırada titrədilər,
Ön sırada büdrədilər.
Bu şeirdən sonra “Qəribə mülahizələr” adlı məqalədə M.Araz ədəbi mühiti düzgün qiymətləndirməməkdə günahlandırıldı. Sonra M.Araza qarşı təzyiqlər, haqsızlıqlar davam etdi. M.Araz sərt şəkildə tənqid etdiyi xəbisliyin və laqeydliyin qurbanına çevrildi.
Məmməd Araz milli vətənpərvərlik poyeziyasının şah əsəridir. O vətəni sevməyin poetik ifadəsinin ən yüksək bədii inikasını təcəssüm edən şairdir. Məmməd Araz və Azərbaycan adlı məmləkətlə münasibəti doğma ata oğul münasibətinə çevrilir.
Vətən mənə oğul desə, nə dərdim,
Mamır olub qayasında bitərdim.
deyən şair vətənin oğlu olmağı şəxsi və ictimai həyatın zirvəsi hesab edir.
Şair haqqında yazı yazarkən onun tədqiqatçılarını da xatırlayırlar adətən. M.Araz poyeziyasının ən gözəl tədqiqatçısı onun həyat yoldaşı Gülxanım Fətəli qızıdır desək yanılmarıq. O, illərlə xəstəhal şairin fiziki və mənəvi cəhətdən qayğısını çəkməklə bərabər onun fikirlərini də oxumağı bacarıb. Şairin fiziki baxımdan ifadə edə bilmədiyi nitqini M.Araz təfəkküründən duymaqla Azərbaycan poeziyası qarşısında böyük bir missiyanı həyata keçirmişdir.
Məmməd Araz dünyası Azərbaycan dünyasıdır. Məmməd Arazı sevmək Azərbaycanı sevməkdir.

Səməd Vəkilov
Hüquqşünas, “Hüquq mədəniyyəti” jurnalının baş redaktoru

Nur ocağı" ədəbi məclisi Sahibə Yusifin şeirlərini təqdim edir:"

Şəhidim, salam!

Sənə borclu qaldı bu yurd, bu vətən,
Torpaq sevdasıyla torpağın sevən,
Bir hilal uğruna canından keçən,
Şəhidim, salam!

Süngüylə düşmənin sinəsin dələn,
Üzü aydan gözəl, ruhu mələkdən,
Üç rəngli bayrağa bürünüb gələn,
Şəhidim, salam!

Özü də şahiddir tarixi-zaman,
Analar övlad yox, doğurmuş Aslan,
Ey gülab qoxulu, cənnəti Rıdvan,
Şəhidim, salam!

Mürəkkəb qadın.
Sən mürəkkəb damcısından yaranan bir qadınsan!
Yandırardın lənətləri, əgər dönüb od olsan.
Göy üzündə günəşi də, qısqanardın cahanı,
Qəflətindən silkələyib oyadardın insanı.
Qanadının kölgəsiylə qoruyardın bəşəri,
Yer üzündən yox edərdin ölüm saçan o şəri.
Həqiqəti ovucunla içirərdin hər kəsə,
Ədalətin alovuyla dərs verərdin iblisə.
Mələk olsan şeytanların hücrəsini yıxardın,
Əngəlləri qaldırardın, azadlığa çıxardın.
Cahan sənin əllərinlə yaranardı yenidən,
Ədavəti, haqsızlığı silərdin yer üzündən.
Hər şey sənin gözlərinin süzgəcindən keçərdi,
Yaradılış ürəyindən bal şərbəti içərdi.
Xöşbəxtliyi libas edib geydirərdin insana,
Nur saçardın yer üzünə, göy üzünə, cahana.
Ölüm saçan əcəli də qorxudardı baxışın,
Əzrayılı mat qoyardı əzəmətli duruşun.
Amma, qadın,
Qadağalar içindədir ömürün,
Yazılmayan qanunlara boyun əyib, çürüdün.
Ən kiçik bir zərrə belə varlığınla var oldu,
Sən zərrəyə həyat verdin, zərrə səndən doğuldu.
Unutma sən! Həm həyatsan, həm ölüm,
Son çalan "sur" səsisən.
İki dünya yaraşığı, bəşərinsə özüsən.
Əlbətt bir gün əriyəcək daş qəlblərin buzu da,
Var olacaq qadın adın, Tanrı səni qorusa.
Qorxma, qadın! Vüqarını əzənləri əz getsin.
Səni əskik bilənləri, allah özü əskiltsin.

Hardasan?
Sən ən uzaq bir adasan,
Əlim çatmır.
Gecə olsun istəyirəm,
Günəş batmır...
Bir də...bir də boğuluram,
Nəfəs çatmır.
Hardasan?
Daş deyilsə,
Sinəndəki ürəksə?
Gizlətmə gəl hisslərini ürəkdə.
Vallah, inan soruşuram ürəklə,
Hardasan?...

Sən özünsə, bir yana.
Bilmirəm yaxınmısan,
Yoxsa ki çox-çox uzaq.
Xəyalına çatmağa,
Tələsirəm qaçaraq.
Şirin xəyalların da,
Şirindir özün qədər.
Sənsizliyin dərdinə,
Dözürəm də birtəhər.
Düzdür, bir az könülsüz,
Başlayıram hər işə.
Sonra yenə deyirəm,
Ümüd ki var, görüşə.
Keçirdiyim hissləri,
Gizlədirəm hər kəsdən.
Özüm də narahatam,
Qəlbimdəki bu hissdən.
Sənə olan həyəcan,
Çevrildikcə ümmana,
Aləm bir yana olur,
Sən özünsə, bir yana.

Yaman olur yetimlik.
Anasız bir qızın ürəyinə qəm,
Buluddan üzünə nəm pərdə çəkər.
Heçnə soyuq deyil yaxşı bilirəm,
Ögey bir ananın baxışı qədər.
Başını qoymağa diz axtaranda,
Yalnız balışından umar mədəti.
Saçını oxşayan əl olmayanda,
Hər kəsdən gizlənib, ağlar xəlvəti.
Üşüyən əlləri sarar özünü,
Bükülən boynunda bənövşə solar.
Qəhər boğazında kəsər sözünü,
Yorğun baxışları qəm ilə dolar.
Hər kəlmə ox olub dələr qəlbini,
Hər kəsdən inciyər, hər sözdən küsər.
Gizlədər köksündə o, öz dərdini,
Dərin iz buraxar ömrünə illər..
Üzündə təbəssüm olmaz heç zaman,
Yaşayar həyatın qışın-payızın.
Qızlar anasını qucduğu o an,
Həsrəti çox olar anasız qızın.
Bəlkə bir qismətdir, bəlkə də günah,
Bütün xoşbəxtliyin itirib o qız.
Sən özün bir yol aç, kömək ol allah,
Qəlbində dərd -kədər bitirib o qız.

Müddətindən artıq oldu xamlığım.

Öz-özümdən uzaq gəzən səyyah tək,
Qərib-qərib xəyallara yol oldum.
Qəribliyə öyrəşdikcə bu ürək,
Yanımdakı adamlardan yoruldum.
Qatmaqarış hislərimlə yaşadım,
Bu hislər də heç olmadı xeyrimə.
Yükü ağır çox sirləri daşıdım,
Düşünmədim bircə dəfə xeyrim nə?
Müddətindən artıq oldu xamlığım,
Sadəliyim avamlığa oxşadı.
Ətrafıma yayıldıqca saflığım,
Özlüyümdə qalanlarsa axsadı.

İçirəm qurtum-qurtum.
Qabaqdakı ömrümün sağlığına,
içirəm qurtum-qurtum.
Baxıb dünənki saflığıma,
Köks ötürürəm udum-udum.
Darayır saçlarımı təkliklərin əli,
Xəyalımsa pərvazlanıb uzaqdakı sənə.
Fikrimdə əsdikcə sevgi yelləri,
Xəfifcə toxunur barmaqların üzümə.
Yerdə itirdiyim səadətimi,
Dırmanıb, göylərdə axtarıram.
Düşünüb yaşaya bilmədiklərimi,
nəhayət göylərdə tapıram.
Bütün sənsizlikləri bir-bir,
atıram göyün yeddinci qatından.
Qurtarmağa çalışıram canımı,
Boyumdan böyük günahımdan.
Savablarımı cəmləyib üst-üstə,
Ovuc-ovuc səni istəyəcəm....yəqin.
Duama qarşılıq verir içimdəki səs
Amin! Amin! Amin!

Mən dərd körpüsüyəm.
Mən dərd körpüsüyəm, mən dərd limanı,
Sənə dərd olaram, yolun dəyişər.
Kəsər nəfəsini dərdin dumanı,
Eşqim, məhəbbətim gözümdən düşər.
Dolub gözlərinə bir bulud olum,
Qoşul xəyalıma, ağla mənimlə.
Qoy səndən bir köynək aralı durum,
Sən də gəl məsafə saxla mənimlə.
Açsam qollarımı ağuşumdasan,
Qaçarsan yanıma bir uşaq kimi.
Sən özün ömürlük yaddaşımdasan,
Ürəyim eşqinə sığınaq kimi.
Mənim ürəyimsə qaranlıq bir yer,
Çətin bu ürəyə işıq salasan.
Bu könül, bu ürək heç sənlik deyil,
Sən layiq deyilsən orda qalasan.
Eləcə uzaq dur, yaxına gəlmə,
Gizlən hayandasa görməyim səni.
Göz yaşı axıdıb susuz qəlbimə,
Söndürə bilməzsən yanan təşnəni.
Sən mənim boğazdan keçməyən tikəm,
Bilirəm əbədi qalacaq izin.
Mən səni qəlbimə möhürləmişəm,
Sən məni qəlbindən çıxart, əzizim.

Dünyanın rəngi.
Birdən bu dünyanın rəngi boz olar
Mənim gözlərimdə görünür rəngli
İçimdə qurduğum dünya toz olar,
Dəyişər ruhumun rəngi,ahəngi.
Birdən bu dünyanın rəngi boz olar,
Tanıya bilmərəm rəngləri birdən.
Mənə yalan deyin kiçik bir yalan,
Bezmişəm dünyanın həqiqətindən.
Mənə yalan deyin, kiçik bir yalan
Üzümdən itməsin uşaq saflığım.
Siz mənə elə bir yalan deyin ki,
Getməsin əlimdən bu rahatlığım.
Siz mənə deyin ki dünya gözəldir,
Deyin ki dünyanın min- bir rəngi var.
Deyin ki bu aləm elə aləmdir,
Orda gerçək olur bütün yalanlar.
Danışın nə olar yalan danışın,
Yalan mənim olsun həqiqət sizin.
Siz məndən dünyanın rəngin soruşun!
Mən də bu dünyanı rənglidir deyim.

Qayıtma.
Yandırdığın ocaqda hələ də qalıb közün,
Xatirən yatmış vulkan, onu bir də oyatma.
Daha yoxluğuna da öyrəşmişəm əzizim,
Əyər dönmək istəsən, qurban olum qayıtma.
Sənin açdığın cığır cəhənnəmə yol imiş,
Bilməyib səhv getmişəm, dönəcəyəm birtəhər.
Demə ki, azad eşqin günahlarla bol imiş,
Dərd verib ürəyimə dözəcəyəm birtəhər.
Yetər ki, sən qayıtma tök ətəyindən daşı,
Tapacağam vurduğun bu düyünə çözümü.
Sən ki yaxşı bilirsən, məndən də daha yaxşı,
Sənin baxışlarında itirirəm özümü.
Dönüb baxmağın belə ümid verir qəlbimə,
O eşq dolu baxışna dözmür axı bu ürək.
Mənim soyuqluğumdan sən nə olar incimə,
Təzədən sevmək üçün, özümdən keçəm gərək.

Əjdər Ağayev-85

Yüzü görməyi arzulasa da...

Pedaqoji elmlər doktoru, professor, şair, publisist Əjdər Ağayevi nə vaxtdan tanıdığımı xatırlaya bilmirəm. Onu bilirəm ki, həyatı anlayandan televiziya vasitəsilə evimizin qonağı olur, şirin, ovsunlu səsilə hamımızı sehirləyirdi. Şəxsən tanışlığımız isə 1998-ci ildə oldu. Lənkəranda idim. O zaman “Söz” jurnalının şəhər İcra Hakimiyyətinin binasında ayrıca otağı vardı (Sonralar həmin otağı bizdən aldılar). Günlərin birində Əjdər Ağayev Əməkdar müəllim, filoloq-alim Mirhaşım Talışlı ilə bizim otağa gəldi. Böyük dövlət xadimi Vəli Məmmədov haqqında xatirələrini gətirmişdi. Elə ilk tanışlıqdan yaradıcılıq əlaqələrimiz başlandı. Nə sifariş verirdimsə, gözlədiyimdən əvvəl yazıb hazırlayırdı. Belə operativliyini görəndə yarıciddi, yarızarafat “xanımız başınıza duz çevirsin” deyirdim. Sifarişli yazılardan biri böyük şəxsiyyət kimi pərəstiş etdiyi Maarif naziri Mirzə Məmmədov haqqında idi. Mirzə Məmmədovun Lerikdə keçirilən 90 illik yubileyinə mən də dəvət olunmuşdum. Bütün çıxışlar, xatirələr maraqlıydı. Amma Əjdər müəllimin kövrəlib ağlaması heç zaman yadımdan çıxmır. Sonralar “Söz”də dərc olunan “Zirvədə dövrə vuran qartal” xatirə yazısında bu hisslər mənə aydın oldu... “Cüssəli, həmişə qamətini şax tutan Mirzə müəllim kresloda qıvrılıb büzüşmüş halda oturmuşdu. Ağrıdan inildəyirdi. Təcili yardım çağırdılar. Həkimlər gəldi. İynə vurdular, bir az sakitləşdi. Dördüncü idarənin bir nömrəli xəstəxanasına apardılar. Maşının arxasınca yürüdüm... xəstənin sakitləşdiyini duyub bir-bir, iki-bir dağılmalı olduq. Məzahir Quliyev Mirzə müəllimin çarpayısının yaxınında oturmuşdu. Mən ondan bir az aralıydım. Içimizdən gələn təbii bir zərurət bizi ona yaxınlaşdırırdı. Başı ilə “Gedin, gedin” işarəsi verdi. Özümüzdən asılı olmadan mərhəmət və məhəbbət dolu bir səda eşidildi qulaqlarımızda: “Onu beləcə kimsəsiz atıb getmək olarmı?” Məzahirlə baxışdıq. Gözlərimiz danışdı: “Yox, biz getməməliyik.” Niyə bizə belə bir hiss hakim kəsilmişdi? Mən onu çox sonralar bildim. Demə, biz bir eldən-obadan imişik.

Onu da qeyd edim ki, biz Mirzə müəllimin harada doğulduğunu bilməsək də, o bizi işə qəbul edərkən yerimizi, yudrumuzu öyrənməmiş deyildi.
Ağrılar yenə başladı. Saatlar keçdikcə halı dəyişir, zəiflənir, taqətdən düşürdü. Gecə yarıdan keçmişdi. Arabir gözlərini açıb başı üstündə dayanan Məzahiri görür, elə bil tənhalıqdan xilas olurdu. İşarə ilə ona nəsə başa salmaq istədi. Alınmadı. Yavaşca: “çarpayıda otur, başımı dizinin üstünə qoy,”- deyə pıçıldad. Məzahir çarpayıda özünə yer edib, Mirzə müəllimi yarım oturulu qucağına aldı. Elə bil dünyanın rahatlığını verdilər ona. Bəlkə, illərlə görmədiyi ata yurdu Lerikin bir qayasına söykəndiyini hiss elədi, bəlkə yad tənhalıqdan qurtulub özünü yurddaşlarının arasında duyub sakitlik tapdı,əhdinə çatan, nisgilinə qovuşan həsrətli insan kimi rahatlandı. Sifətinə elə bil nur çiləndi. Bircə anlığa işıqlandı üzü. Dərindən köks ötürdü, nəfəsi getdi, amma gəlmədi... Beləcə dünyasını dəyişdi əziz bir insan, görkəmli dövlət xadimi, böyük qəlbli vətəndaş, əvəzsiz şəxsiyyət Mirzə Məmmədov”.
Həmin yazıda başqa bir ağrını da qələmə almışdı: “Taleyin qismətinə bax ki, mən bu sətirləri yazdığım bu dəmdə tarixçi alim Məzahir Quliyevin qəzaya uğrayaraq dünyasını dəyişdiyini eşitdim. 28 il sonra yazdığım bu xatirəni oxumaq ona qismət olmadı...”.

Kövrək qələmi daha kimlərin ömür yoluna işıq salmayıb?! Nazim Hikmət, Mikayıl Rəfili, İsmayıl Şıxlı, Tofiq İsmayılov, Mirzə İbrahimov, Cahangir Cahangirov, Tofiq Quliyev, Süleyman Ələsgərov, Şəkər Aslan... daha neçə-neçə unudulmaz simanın ağrı-acısını, sevincini yazılarında əbədiləşdirib.
Əjdər müəllim ilk tanışlığımızdan mənə mənəvi dayaq olanlar sırasında birincilərdən olub. İstənilən zamanda ona zəng vurub fikir bölüşür, məsləhət ala bilirdim.
Diqqət gördüyüm ziyalılar arasında da öndə olanlardan idi. 45 yaşı çoxları yubiley saymır. Amma o məni təsisçisi və baş redaktoru olduğu “Təhsil və Zaman” qəzetində təbrik etmişdi. 50 illiyimdə rəfiqəm, filoloq alim Şaiqə İskəndərovanın həmin qəzetdə dərc etdirdiyi təbrik yazısı ilə kifayətlənməyib, özü də ayrıca təbrik yazısı yazmışdı. Yubileyimlə əlaqədar “Söz”ə çoxlu təbrik məktubları, teleqramlar, şeirlər ünvanlandı. Yalnız bir neçəsini, yəni keçə bilmədiyim insanların təbriklərini dərc etdim. Etiraf edirəm ki, ən səmimi təbrik Əjdər müəllimdən idi.
Kitablarım barədə də çox səmimi yazılar yazıb. İlk kitabım - general-mayor Aydın Məmmədovun həyat və iş fəaliyyətindən bəhs edən “Xəzərin general oğlu”nun BDU-da keçirilən təqdimatını akademik Afat Qurbanov aparırdı. Təqdimatda ədəbiyyat nəhəngi Xeyrulla Məmmədov, dilçilik üzrə sayseçmə alimlərdən Yusif Seyidov, şair-publisist Telli Pənahqızı, Astara və Lerik rayonlarında uzun illər rəhbər vəzifələrdə çalışmış, 20 il Ali Sovetin və Milli Məclisin deputatı olmuş, həmçinin söz xiridarı Sultan Məmmədov, xalq artisti Əliabbas Qədirov, daha neçələri kitab haqqında dəyərli fikirlər söylədilər. Amma onun xoş sözləri orjinallığı ilə hamıdan fərqlənirdi. Bu gün də bütün aydınlığı ilə yadımda qalan təbrikləri həm də məsuliyyət hissimi artırırdı.

Əjdər Ağayevin şeirləri də ruh oxşayandır. Publisistikası da eləcə. Xüsusilə xatirə yazıları əvəzsizdir. Amma müəllim olaraq ucalardan ucadır. Pedaqoq alim olaraq bütün fəaliyyəti boyu beyinlərə xeyirxahlıq toxumu səpib, ürəklərdə maarif işığı yandırıb. Zəhməti hədər getməyib. AAK-ın o zamankı sədri akademik Azad Mirzəcanzadə onun elmi işlərini oxuyanda müdafiə proseduru keçmədən doktorluq elmi dərəcəsi və professor adının verilməsini təklif edəndə onu tanıyanlar heç də təəccüblənmədilər. O zaman Azərbaycanda pedoqoji antologiyanın hazırlanmasında və bu dəyərdə olan digər xidmətləri də nəzərə alınmışdı. Hamımızın nəzərində pedaqogikanın akademiki sayılsa da, təəssüf ki, bu sahədə akademik elmi dərəcəsi yoxdur. Adının qarşısında akademik sözü yazılmasa da, müəllim təəssübkeşliyi ilə tarixdə əbədi örnək kimi yaşamaq səadətinə nail olacaq.

Təsadüfi deyil ki, Respublika Təhsil Şurasına sədr seçilməsi məsələsi ortaya gələndə də Heydər Əliyev kimi nəhəng lider alternativsiz olaraq yalnız onun namizədliyinizi irəli sürmüşdü.
Məlumdur ki, dünyada əbədi qalacaq yeganə varlıq sözdür. O da ola haqqa xidmət etmiş söz. Ürəkdən gələn söz. Məni tanıyanlar yaxşı bilir ki, “Söz”ü ilk övladım sayıram. Müəyyən səbəblər üzündən jurnal bir il fəaliyyətini dayandırmalı oldu. Həmin ilin Milli Mətbuat günündə Lənkəran televiziyası ilə canlı veriliş gedirmiş. O Bakıdan telekanala zəng vurub “Söz”ün taleyi ilə maraqlanmış, ziyalı olaraq fikir bildirmişdi. Bakıda olduğumdan verilişə baxa bilməmişdim. Həmin axşam və ertəsi gün mənə çoxlu zənglər oldu. Hamı Onun təəssübkeşliyini alqışlayırdı.
M.İ.Qasirin Lənkəranda yaratdığı “Fövcül füsəha” ədəbi məclisinin yubileyi idi. Tədbirdə hər ikimiz iştirak edirdik. Orda iştirak edənlərin demək olar ki, hamısı “Söz”ün hansı çətinliklərlə işıq üzü gördüyünü bilirdi. Lakin bu barədə yalnız Əjdər müəllim danışdı və mənim kiçik xidmətimi az qala göylərə qaldırdı.

Yazıçılar Birliyinin Natəvan klubunda “Söz” jurnalının 20 illiyi qeyd olunanda Dədə Qorqud Fondunun prezidenti Eldar İsmayılov da dəvət olunmuşdu. Eldar müəllim məni də, “Söz”ü də ilk dəfə görürdü. Başda Əjdər müəllim olmaqla haqqımda elə gözəl fikirlər söylənildi, Eldar İsmayılov da söz alıb danışdı. Və Azərbaycan mətbuatında ilk dəfə “Söz” jurnalına Dədə Qorqud mükafatı verəcəyini vəd etdi. Açığı, Eldar müəllimin vədini həmin günün təəssüratından yaranan gəlişigözəl söz kimi qarşıladıq. Amma iki həftə sonra Xalq Mətbuat Mərkəzində mükafatın təqdimatı oldu. Əjdər müəllim yenə də hər zaman olduğu kimi peşəkarlığımı, fədakarlığımı elə yüksək zirvəyə qaldırdı ki, az qaldı özümə vurulam (iraq olsun).
Şəkər Aslanın 80 illiyinə xatirə yazmağını xahiş elədim. Vaxtında və ləzzətli bir xatirə göndərdi ünvanımıza. “Söz” jurnalının baş redaktoru Sevda Əlibəyliyə açıq məktub” adlandırdığı xatirə yazısında Şəkər Aslanın xatirəsilə yanaşı mənim ustadıma olan sədaqətimi yüksək dəyərləndirirdi: “Şəkər insanlarda xeyirxahlıq, qayğıkeşlik, sədaqətlilik, sözübütövlük dəyərlərini çox sevirdi. Həmişə yaxşılara rast gəlmək, yaxşıların nümunəsini yaymaq cəhdində idi. Onun şair qəlbi sözü ilə əməli bir olmayan insanlardan tez incik düşürdü. Təsadüfi deyildir ki, bu acını dilə gətirərək yazırdı:
Həyatda yol getdim xeyirlə-şərlə,
Dedim ayırd edim yaxşını pisdən.
Üz-üzə gəldikcə nakişilərlə,
Sevdim kişi ruhlu qadınları mən.

Çox hörmətli Sevda xanım! Siz həmin kişi ruhlu qadınlardansınız. Şəkər Aslan poeziyasına, Şəkər Aslanın başladığı quruculuq əməllərinə sədaqətlə yanaşaraq onu təbliğ edir, “Söz”ün hər sayında Şəkər Aslanı yad edirsiniz”.
İllərdir ki, Əjdər Ağayevin mənəvi xəzinəsilə, müdrik fikirlərilə zənginləşirəm. Hələ zaman-zaman da bəhrələnməyə ümidvaram. Yaxın illərdə ürəyindən əməliyyat olundu. Bu mənada yeni ürəklə yaşadığı ömür qədər də yenidən yaşamağa “məhkumsunuz” deyə, arzularımı bildirmişdim. Gözündəki eynəyi də atmışdı. Ürəyin aynası olan gözlərində cavanlıq eşqi, yazıb-yaratmaq ehtirası aydın görünürdü. “Söz”də onun haqqınızda gedən yazılardan birinə “Qocalmayan ürək sahibi” başlığını vermişdim. Şeirlərinə istinad edərək bu başlığı seçmişdim.
Ürək yüzü yaşayar, qocalmaz,
Görüb düzü yaşayar, qocalmaz!

Təəssüf ki, yüzü görmək arzusunda olan əziz dostumuzu tez itirdik. Qocalmayan ürək sahibinə ürəyimdə deyilməmiş çox sözüm qaldı. 80 illik yubileyi Bakı Mühəndislik Universtitetində təmtəraqla qeyd olundu. Respublikanın sayseçmə alimləri, yetirmələri, ədəbiyyat və sənət adamları onu təbrikə gəlib xoş arzularını bildirdilər. Amma əcəl macal vermədi yubileydən sonra Əjdər Ağayev 1 il 1 ay 17 gün yaşaya bildi.
Əjdər Ağayevin zəngin xəzinəsi yalnız pedaqoji sahə ilə, yazıb-yaratdıqları ilə məhdudlaşmır. Alimin ən dəyərli xəzinəsi ailəsi, nəsil davamçılarıdır. Bu gün onun ocağını ləyaqətlə qoruyan ömür-gün yoldaşı Zəkiyyə xanım öz elmi işini də, elm sahəsindəki yüksəlişini də ömür-gün yoldaşına, övadlarına qurban verib. Və peşman da deyil. ADUnu (BDU) əla qiymətlərlə bitirdikdən sonra Elmlər Akademiyasınn Kosmik Tədqiqatlar İnstituna təyinat alır və 20 ilə yaxın orada çalışır. Sonra 99 saylı orta məktəbdə , daha sonra Sabir adına Bakı Pedaqoji Texnikumunda dərs deyir. Və daha sonra təqaüdə çıxır, ailə qayğıları ilə məşğul olur.

İlk övladları Ülviyyə İbrahimli tarix üzrə fəlsəfə doktorudur. Bakı Dövlət Universitetin dosentidir. İkinci övladları İlhamə Rəsulova ADPU nəznində Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Kollecində psixologiya fənnini tədris edir. Kiçik övladları Aytac Əjdərağazadə 15 saylı poliklinikada həkim-stomotoloqdur. Estafet nəvələrdədir. Fərhad Turizm Universitetinin ikinci kurs tələbəsidir. Əjdər, Zəkiyyə, Şəms, Ayna və Fidan orta məktəbdə təhsil alırlar.
Ruhu şad olsun. Əjdər müəllimin işıqlı xatirəsi hər zaman onu sevənlərin qəlbindədir.

Sevda ƏLİBƏYLİ

ŞƏKƏR ASLAN 85

Şəkər Aslan mənim gənclik dostum idi

İnsan yaşa dolduqca ömrün ötən illərini daha çox xatırlayır. O illərdə dostluq etdiyim insanların əksəriyyəti indi haqq dünyasındadır. Belə unudulmaz dostlarımdan biri Şəkər Aslan idi...

Bakıda anadan olduğum üçün ata-anamın vətəni olan Cənub zonasının adamlarını əvvəllər çox da yaxşı tanımırdım. İlk gəncliyimdən poliqrafiya sahəsiylə məşğul olduğuma görə dostlarımın coğrafiyası da genişlənirdi. 1967-ci ildə yollayışla Krıma yazıçıların yaradıcılıq evinə getmişdim. Orada Masallı rayon “Çağırış” qəzetinin redaktoru Vaqif Hüseynovla tanış oldum. 24 gün bir yerdə istirahət etdik. Vaqif çox istedadlı şair idi. Çox zaman fikirlərini şeirlə söyləyirdi. Bakıya qayıtdıqdan sonra o məni Şəkər Aslan adlı bir gənclə – Lənkərandakı yerli qəzetin redaktoru ilə tanış etdi. Bu iki şairin xarakterlərində çox böyük fərq olsa da, həmkar kimi, şair kimi çox yaxın dost idilər.
Lənkəran sərhəd zonası olduğundan ora çox az-az gedirdim. Lənkəranlı qızla ailə qurandan sonra isə tez-tez getməyə başladım. Hər dəfə ilk axtardığım şəxs Şəkər Aslan olurdı. O həmin dövrdə yerli qəzetin redaktoru idi. Həmin illərdə mətbəələr redaksiyaların tərkibində idi və qəzet redaktorları mətbəələrə də rəhbərlik edirdilər. Bu da redaktorlar üçün əlavə iş idi.

“26-lar” mətbəəsində baş mühəndis işləyəndə Şəkər yanıma gəldi, qəzetin çapından, daha doğrusu çapçısından şikayət etdi:
- Bir çapçım var, məni lap bezdirib. Hər dəfə qəzetin çapını gecikdirir. Müxtəlif bəhanələr gətirir. Bəzən lap qəzetin çapını dayandırır ki, arvadıma dərman tapmasanız işə gəlməyəcəyəm və s. Bilmirəm nə edim? Lənkəranda da başqa çapçı yoxdur. Bəlkə mənə bir çapçı tapasan...
- Sənin bəxtin ayaq üstəymiş, Şəkər müəllim. Bizim bir çapçımıza həkimlər Bakıdan uzaq, havası təmiz rayonda işləməyi məsləhət biliblər. Onunla danışıb sənə cavabını deyərəm, – söylədim.
Bir neçə gündən sonra həmin çapçını – Həsən kişini Lənkərana yola saldım. Həsən kişi bir neçə aydı Lənkəran mətbəəsində işləyirdi, hər iş qaydasına düşmüşdü. Şəkərlə hər telefon danışığında o, minnətdarlığını bildirirdi. Bir dəfə Bakıya gələndə bildirdi ki, Həsən kişi qayıtmaq istəyir. Heç bilmirəm nə edim?
- Bəlkə mətbəəni redaksiyadan ayıraq, – deyə təklif etdim. Bu iş çətin məsələ olsa da, həll etməyə çalışacağam - dedim.
Təklifim onun xoşuna gəldi.
Bu məsələni o dövrdə Mətbuat Komitəsində poliqrafiya işlərinə rəhbərlik edən Yura Talıbovla müzakirə etdik. Təklifi o da bəyəndi. Demə, bu problem başqa rayonlarda da mövcud imiş. Beləliklə, biz bir neçə rayonda sərbəst mətbəələrin təşkil olunmasına qərar verdik və məsələni həll etmək üçün Nazirlər Sovetinə məktub hazırlandı. Qısa müddətdə Nazirlər Soveti bir neçə rayonda, o cümlədən Lənkəranda mətbəəni redaksiyadan ayırmaq barədə sərəncam verdi. Biz də Lənkəranda yeni yaranan mətbəəyə poliqrafiya işini yaxşı bilən kiçik qardaşım Əbdülmanafı direktor göndərdik. Aradan 2-3 ay keçəndən sonra qardaşım bildirdi ki, Bakıya qayıtmaq istəyir. Səbəbini soruşanda söylədi ki, Şəkər Aslanın tələbkarlığına dözə bilmir. Ona başa saldım ki, Şəkər Aslan tələbkar olmasa, heç bir iş həllini vaxtında tapa bilməz. Qardaşım məni başa düşdü və işinə davam etdi.
Direktor işlədiyi dörd il müddətində 40-a yaxın mətbəə işini yaxşı bilən peşəkar hazırladı. Bu, Şəkər Aslanın ürəyincə oldu.
Şəkər Aslan dostluğa sadiq və xeyirxah bir insan idi. Mən təzə evlənən dövrdə qaynatamın evində telefon yox idi. Həmin illərdə nəinki bizim Gərmətürk kəndində, şəhərin özündə belə telefon çəkdirmək çətin iş idi. Şəkər Aslandan qaynatamgilə telefon çəkdirməyi xahiş etdim. O bu işə kömək edəcəyinə söz verdi. Lakin telefon məsələsi həll olmadı.
Şəkər müəllim o qədər poetik bir insan idi, heç vaxt şeir yazmasam da,telefon danışığımız zamanı ona poetik cavab verdim: “Olmasa da telefonum qaynatamın evində, Sən hər zaman Şəkər kimi qalacaqsan qəlbimdə”.
1985-ci ildə Sov.İKP Mərkəzi Komitəsinin qərarı ilə “Ulyanovskaya Pravda” nəşriyyatında baş direktor işlədiyim dövrdə məktublaşdığım adamlardan biri də Şəkər Aslan idi. Bayramlarda bir-birimizi təbrik edir, işlərimiz barədə bir-birimizi məlumatlandırırdıq. Onun məktublarını bu gün də arxivimdə səliqə ilə saxlayıram.

“Azərbaycan” nəşriyyatında baş direktor işlədiyim dövr idi. Növbəti zənglərin birində Şəkər Aslan onun üçün Prezident Administrasiyasında jurnal təsis olunduğunu söylədi. Jurnalı Bakıda, məhz bizim nəşriyyatda çap etdirmək arzusunda olduğunu bildirdi. Mən də əlimdən gələni edəcəyimi söyləyib xeyir-duamı verdim.
Bir müddət sonra kabinetimə bir qovluq materialla bir xanım gəldi. Şəkər müəllimin adından gəldiyini bildirdi. Zahirən çox cavan görünsə də, söhbətindən peşəkar və işgüzar olduğu aydın sezilirdi. Bu, Sevda Əlibəyli idi. Onun peşəkar və işgüzarlığı sonrakı iş prosesində öz təsdiqini tapdı. Jurnalın nəşri çap materiallarının ən çətin tapılan dövrünə təsadüf etmişdi. Özü də həmin dövrdə qəzetə meyl çox idi. Jurnal isə respublikada tək-tək idi.

“Söz”ün ilk sayının sevincinə özümü də şərikli sayıram. Sevda xanımın sevinci ölçüyə gəlməz idi. Elə çətin dövrdə jurnal nəşr etmək hər oğulun işi deyildi. Sevda xanım jurnalı Şəkər müəllimə sanki quş qanadında çatdırmışdı. Bir neçə saat sonra Şəkər mənə zəng vurdu. Sevincindən minnətdarlıq etməyə söz tapmırdı. Ümumiyyətlə, Şəkər müəllim ona göstərilən hər hansı diqqəti hədsiz dərəcədə yüksək qiymətləndirirdi.
Jurnal elə həmin gün yeni nəşr nümunəsi kimi Azərbaycan televiziyasında göstərildi. Azərbaycan radiosu da öz növbəsində yeni nəşri təbrik etdi. Demək olar ki, bütün qəzetlər jurnal barədə yazılar verdilər. Bütün bu təbliğat işlərini də Sevda xanım həyata keçirirdi. Biz Sevda xanımı yarıciddi, yarızarafat Nəriman Həsənzadənin dediyi kimi “Şəkər Aslanın müşaviri” adlandırırdıq.

Təəssüf ki, Şəkər Aslan “Söz”ün sevincini doyunca yaşaya bilmədi. Cəmi iki il yarım jurnala redaktorluq edə bildim. Lakin Sevda xanım Şəkərsiz jurnalı elə bir səviyyəyə çatdırdı, Şəkərin yoxluğunu hiss etmədik. Arxivindəki materialları verməklə, onu tanıyanların qapılarını döyməklə xatirələrini dərc etdi.
“Söz” Şəkər Aslanın mənəvi ömrüdür, bu gün də yaşayır.Sevda xanım maddi çətinliklərə, mənəvi təzyiqlərə sinə gərərək, sağlamlığı bahasına başa gəlsə də, jurnalı yaşadır, mövzu əhatəsinə görə rəngarəng, oxunaqlı, poliqrafik cəhətdən daha tərtibatlı etməyə çalışır. “Söz”ün oxucuları təkcə Cənub bölgəsi, Azərbaycanla məhdudlaşmır. İranda, Turanda, Orta Asiyada, Avropa ölkələrində, okeanın o tayında - Amerikada da yolunu gözləynələr var.
Arzu edirəm ki, “Söz”ün yolunu gözləyənlərin gözləri heç zaman yolda qalmasın, jurnalın naşiri və ilk baş redaktoru Şəkər Aslanın da ruhu şad olsun.
Şəkər Aslan şair kimi də, insan kimi də çox diqqətcil idi. Mənə də şeir həsr etmişdi:
Qoy coşsun ilhamla ürəyin, canın,
Nədir hamımızın fikri, niyyəti:
Yüksəlsin müstəqil Azərbaycanın
Kitab çap eləmək mədəniyyəti!

Ağrılı illərə tab eləyən dost,
Sözünə günlərlə qulaq asaydım.
Yüz minlərlə kitab çap eləyən dost,
Haqqında mən özüm kitab yazaydım.
Təəssüf ki, bu arzunu həyata keçirmək ona qismət olmadı. Başqa yarımçıq arzularını Sevda xanım həyata keçirdiyi kimi mənim haqqımda kitab yazmaq da onun üzərinə düşdü. Nəticədə sanballı bir kitab alındı. “İlk poliqrafçı alim” kitabı 70 illik yubileyimdə Milli Kulturoloji mükafata layiq görüldü. 9 May 2010-cu ildə – faşizm üzərində qələbənin 65 illiyində Prezident İlham Əliyev 2 dəfə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı Həzi Aslanovun məzarı üstündə biz vetereanlarla görüşəndə kitabı şəxsən ona təqdim etdim.
Şəkər Aslanın 60,65,70 illik yubileyləri Lənkəran Dövlət Dram Teatırında qeyd olunub. 75 illiyində doğulub əbədiyyətə qovuşduğu Lənkəranın Boladi kəndinə yığışdıq, xatirələr söylədik, ruhunu ehtiramla yad etdik. 80 illiyi Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Natəvan klubunda möhtəşəm yubiley tədbiri keçirildi. Xalq şairləri Nəriman Həsənzadə, Fikrət Qoca və digər Şəkərsevərlər şairi məhəbbəttlə andılar, xoş xatirələrini dilə gətirdilər. Bu ilin oktyabr ayında Şəkər Aslanın 85 yaşı tamam olur. Əbədi ayrılığından 27 il örtsə də, işıqlı siması gözlərimiz önündə, xoş xatirəsi qəlbimizdədir.
Əziz dostumuzun ruhu şad olsun!

Şəddat Cəfərov,
Azərbaycan və Rusiya Yazıçılar və
Jurnalistlər Birliklərinin üzvü

"Nur ocağı" ədəbi məclisi Xasay Yusifovun şeirlərini təqdim edir

Dedilər
Sevda yollarının yolçusu oldum,
Halımı sormadan Məcnun dedilər.
Baxıb görkəmimə ağlı kəsənlər,
Sevda yolçusudur, yorğun dedilər.
Düşdüm qarasınca bir bəstəboyun,
Ürəkdən sevmişdim, qamətin, boyun.
Çəkirdim yolunda min cürə oyun,
Gördülər, gözələ vurğun dedilər.
Xasay Yusif heç dönərmi sevgidən,
Ağla könül, nə gəlir ki, əlindən?!
Mən necə küsməyim yatan bəxtimdən,
Oyanmaz bəxtimə yorğun, dedilər.
Amanatı
Qoy bir də yalvarım, ay ana torpaq,
Sənə tapşırdığım yar amanatı.
Solub çəmənzarı, sökülüb bağı.
Vədəsiz sökülən bar amanatı.
Şamama tayında vaxtsız saraldı,
Bağı viran qaldı, meyvə saraldı,
Şaxta vurdu, yarpaqları saraldı,
Heyva amanatı, nar amanatı.
Xasayın ağlamaq olar peşəsi,
Yandırar sinəsin dərdin təşnəsi,
Sənə tapşırdığım eşqin pərisi,
Bir daha qayıtmaz, yar amanatı.
Ata
Əzəl məsləhətdir qəbul edənə,
Hər evin dayağı atadır, ata.
Harda olsa əzəməti bilinər,
Dünyanın ən uca dağıdır ata.
Ya varı- dövləti başından ayşsın,
Ya da şam etməyə çörək tapmasın,
Ya da əyyaş olsun, övlad saymasın,
Kimlikdə yazılan atadır, ata.
Kim saydı, saymadı, nə mənası var?
Atanın atatək öz dünyası var.
Xasayam, həm abrı, həm həyası var,
Cəmi sultanların tayıdır, ata.
Qocaldım
Yalçın qayalarda seyr edən könlüm,
Endi zirvələrdən, yaman qocaldım.
Taleyin şilləsi dəydi üzümə,
Qızardı yanağım, güman qocaldım.
Ömrüm sürükləndi xəzana doğru,
Qar yağdı başımdan saqqala doğru,
Apardı gəncliyim görünməz oğru,
Düşdüm arxasınca pünhan qocaldım.
Tarixin təkəri dayanmaz yəqin,
Yatmış qara bəxtim, oyanmaz yəqin ,
Ay Xasay, cavanlıq görünməz yəqin,
Getdi cavanlığım, yaman qocaldım.
SAMUX
Azərbaycan ölkəsində,
Uçalmısan şöhrətinlə.
Bir can olaq sən də, mən də,
Bizim Samux, ana Samux,
Can qurbandır sana Samux.
Mingəçevir göldə çimək,
Meşələrdə cilvələnək.
Ceyrançöldə çiçək dǝrǝk,
Bizim Samux, ana Samux.
Can qurbandır sana Samux.
Xasay candan qurban sənə.
Anan qədər oldun mənə,
Nəğmə deyim qoy şəninə.
Bizim Samux, ana Samux,
Can qurbandır sana, Samux.
Saçım ağarır
Küsüb bu dünyanın etibarından,
Ağarır, ay ellər, saçım ağarır.
Zaman gərdişindən, nadan sözündən
Ağarır, ay ellər, saçım ağarır.
Nadan at oynadıb "mənəm, mən " deyir,
Gədalar dartınıb kişiyəm deyir,
Fələyin payından könlüm qəm yeyir,
Ağarır, ay ellər, saçım ağarır.
Ay Xasay, bu dünya de kimə qaldı,
Fələk nə vermişsə hamsını aldı.
Pozuldu bağlarım viranə qaldı,
Ağarır, ay ellər, saçım ağarır.
Yurd yeri
Ata-babalardan miras qalıbdır,
Gələcəyin gərəyidir yurd yeri.
Ana, bacı, namus, qeyrət məkanı ,
İnsanlığın and yeridir, yurd yeri
Yaxşı saxla, qoyma gözdən yad alar,
Yurdun yoxsa sevgi səndən yad olar.
Yurd yolunda can qoyubdur babalar,
Baş tacıdır, ləyaqətdir, yurd yeri
Xasay deyər, sən arzumsan, diləyim,
Düşmənə səngərsən, dosta gərəyim,
Ev-eşiyim, son beşiyim, yurd yerim,
Yaxşı saxla, əmanətdir, yurd yeri.

Olma
Ölməyə nə var ki, ömrün sonunda,
Ğözü qapılarda qalandan olma.
İllərlə yığdığın varı, dövləti
Bir quru nəfəsə satandan olma.
Ömrün xəzanında əsərsə külək,
Kişinin qəsdinə girməyə fələk.
İllərlə nazını çəkdiyin mələk,
Özgə umuduna qalandan olma.
Kişi ad qazanar ağıl-səriynən,
Eldə keşt eyləyər öz əməlindən,
Xəstə şəfa umar hər gördüyündən,
Göz görəndən şəfa umandan olma.
Elə yaşa, səndən sonra iz qala,
Gələcək nəsillər yadına sala.
Ay Xasay, qismətin yaxşılıq ola,
Arxasınca lənət yağandan olma.
Ay Dədə Şəmkir
Kəlbəcəri yağmaladı yağılar,
Dağları haraylı, ay Dədə Şəmşir.
Qız-gəlinin qara örpək bağladı.
Sinəsi yaralı, ay Dədə Şəmşir.
Yoxa çıxıb o yaylağın yay, yazı,
O dağların əvəliyi, yarpızı
Dəstələmir bənövşəsin dağ qızı,
Nəğməsi havalı, ay Dədə Şəmşir.
Murovdağın aparıbdır saçları,
Dəlidağın çatılıbdır qaşları,
Qırxbulağın selə dönüb yaşları,
Gölləri sonalı, ay Dədə Şəmşir.
Ağdaban yaylağı, o gözəl diyar,
Düşmən tapdağında gözü qan ağlar.
Xasayam, könlümdə bir qübarım var,
Məzarı haraylı, ay Dədə Şəmşir.
SİZ OLAN YERDƏ!
Əvvəl salam olsun bir dostlar sizə,
Daha qocalmaram, siz olan yerdə.
Bir günlük ayrılıq, bir illik həsrət,
Bir daha sınmaram, siz olan yerdə.
İstəmirəm bu dünyanın malını,
Göydən yağsa zinətini, varını.
Siz varsınız, belə xəznə azdımı,
Bir daha yanmaram, siz olan yerdə.
Ayrılıq qəm qoru, istidir oddan,
Ya dostdan ayrıldın, ya da ki, yardan.
Əlbir olaq, ayrılmayın Xasaydan,
Ölümdən qorxmaram, siz olan yerdə.