MİQ universitet müəllimləri üçün tətbiq oluna bilər? - AÇIQLAMASon vaxtlar ölkə ictimaiyyətində və təhsil çevrələrində geniş müzakirə olunan məsələlərdən biri də müəllimlərin işə qəbulu (MİQ) mexanizminin ali təhsil müəssisələrinə də tətbiq olunması ilə bağlı səsləndirilən təkliflərdir. İddia olunur ki, əgər universitetlərdə də MİQ formatına uyğun mərkəzləşdirilmiş imtahan keçirilsə, bu, ali məktəblərə müəllim qəbulu prosesində şəffaflığı və obyektivliyi artıra bilər.
Onların fikrincə, ali məktəblərdə müəllim seçimi bəzi hallarda qapalı qərarlarla, şəxsi tanışlıqlara və daxili təsirlərə əsaslanır. Bu səbəbdən də mərkəzləşdirilmiş bir sistemin tətbiqi şəxsi münasibətlərin rolunu azalda, tədris heyətinin formalaşdırılmasında ədalətli yarış mühiti yarada bilər. Eyni zamanda, belə bir sistem universitetlərdə də bilik və bacarıq əsasında kadr seçiminin aparılması üçün vahid meyar formalaşdıra bilər.
Digər arqumentlərə görə, ali məktəblərdə çalışan müəllimlərin böyük qismi uzun müddət dəyişmədən fəaliyyət göstərir və bu sahədə dövri yenilənmə yoxdur. MİQ tipli mexanizm isə həm yeni kadrların sistemə daxil olmasına, həm də tədrisin keyfiyyətinin ölçülə bilən formada qiymətləndirilməsinə imkan verə bilər.
Bununla belə, bu ideyaya qarşı çıxanlar da az deyil. Onlar bildirirlər ki, ali təhsil sistemi orta məktəblərdən fərqli olaraq ixtisaslaşmış, elmi-tədqiqat yönümlü və akademik azadlığa əsaslanan bir strukturdur. MİQ isə əsasən standart bilikləri ölçən test mərhələsinə və inzibati qərarlara söykəndiyi üçün universitet mühitinə uyğun gəlmir.
MİQ özünün tam doğrultmur
Sosial Tədqiqatlar Mərkəzinin sektor müdiri Elmin Nuri bildirib ki, hazırda Azərbaycanda orta ümumi təhsil sistemində müəllimlərin işə qəbulu Müəllimlərin İşə Qəbulu mexanizmi vasitəsilə həyata keçirilir və bu sistemin müəyyən faydaları olsa da, onun ali təhsil müəssisələrinə tətbiqi doğru yanaşma deyil:
“Bu gün orta ümumi təhsil sektorunda işləmək istəyən müəllim kadrları MİQ imtahanına cəlb olunur. Bu proses 4 mərhələdən ibarətdir və yalnız bir hissəsi test imtahanıdır. Digər mərhələlər daha çox formal xarakter daşıyır, lakin ümumi nəticəyə müəyyən qədər təsir göstərir. Ən vacib və nəticəyə birbaşa təsir edən hissə isə vakant yer seçimi mərhələsidir. Bu sistem ideal olmasa da, hazırda mövcudluğu zəruridir və müəllimlərin böyük əksəriyyəti bu yolla işlə təmin olunur.”
Lakin Elmin Nuri qeyd edib ki, MİQ-in orta məktəblərdə tətbiq olunması, bu sistemin ali məktəblər üçün də uyğun olduğu anlamına gəlmir:
“MİQ heç də unikal və bütün təhsil pillələrinə tətbiq edilə biləcək bir model deyil. Onun universitetlərdə tətbiqi ilə bağlı təkliflər ciddi şəkildə nəzərdən keçirilməlidir. Universitetlərin strukturu, ixtisaslaşma səviyyəsi və tədris məqsədləri bir-birindən fərqləndiyinə görə, mərkəzləşdirilmiş imtahan sisteminin burada tətbiqi düzgün deyil.”
MİQ nazirlik tərəfindən keçirilməməlidir
O həmçinin qeyd edib ki, MİQ sisteminin özü də mübahisəli məqamlarla müşayiət olunur:
“Əslində, mərkəzləşdirilmiş işə qəbul imtahanı dünyada geniş yayılmış bir model deyil. Finlandiya, Estoniya, Sidney kimi ölkələrdə müəllimlərin işə qəbulu çox daha çətin və çoxşaxəli sistemlə həyata keçirilir. Amma həmin ölkələrdə bu prosesi ya məktəbin özü, ya da inzibati idarəetmə orqanı həyata keçirir. Bizdə isə MİQ bir qədər gözləmə rejimi yaradır – yəni çoxsaylı namizədin uzun müddət sistemdən kənarda qalması müşahidə olunur.”
Elmin Nuri yekunda bildirib ki, MİQ sistemi, müəyyən mənada ehtiyacdan doğsa da, faydalılıq baxımından ali təhsil sistemi üçün uyğun deyil:
“Universitetlər fərqli yönümlərə malik, elmi-tədris prioritetləri olan strukturlardır. Onların hamısına eyni imtahan modelini tətbiq etmək nə effektiv, nə də məqsədəuyğundur. Bu baxımdan, ali təhsil müəssisələrində MİQ-ə bənzər bir sistemin tətbiqi zəruri deyil və bu, əksinə, sistemin səmərəliliyinə zərər verə bilər.”