Aydın ƏŞRƏFOĞLU
“MƏNİM HEKAYƏM” kitabından

BƏZƏN BİR ANLIQ O GÜNLƏRƏ QAYIDIRAM

Günlərin birində qonşuluqda oynadığımız nərdtaxtanın arxasından durub evə gəldim. Ancaq bu gün nədənsə çox fikirli idim. Bu fi kir heç də əvvəlki fikirlərə oxşamırdı. Həqiqətən çox sıxıntı içində idim. Başımda bir fi kir gəzinirdi. Artıq bir neçə ildir ki, Gədəbəy Rayon Azəritt ifaq sahəsində çalışdığım işdən çıxdığım vaxtdan xeyli vaxt ötür. Nə qədər nərd oynamaq olar. Bunları bir kənara qoyub işə düzəlmək lazımdır. Ancaq nə fayda işlə əlaqədar ryon rəhbərliyinə çox müraciət etmişəm. Ancaq məni işlə təmin etməyiblər. Həmişə bir bəhanəylə məni cəmiyətdən uzaqlaşdırıblar. Gah deyiblər Ali təhsilin yoxdur, gah deyirlər hələ gözlə, nə vaxt iş olarsa səni işlə təmin edərik. Belə-belə günlər keçib aylar, illər keçib, ancaq mənə hələ də iş yeri olmayıb. Nəhayət yenə Gədəbəy rayonuna üz tutdum. Bu dəfə icra hakimiyyətinə yox, Gədəbəy Rayon meşə idarəsinə üz tutdum. Orada baş meşəbəyi vəzifəsində çalışan İlqar müəllimlə görüşdüm. İlqar mənimlə bir neçə il idi ki, dostluq edirdi. Daha doğrusu yaxın dostum idi. İlqar müəllimlə bir az söhbət etdikdən sonra meşə idarəsinə işə düzəlmək fikrimi ona dedim. İlqar müəllim heç bir söz demədi. O, öz otağından çıxıb harasa getdi. Bir az sonra yenə İlqar müəllim geri qayıdıb kabinetə daxil oldu. Mən yenə də əvvəlki kimi oturduğum stolda sakitcə dayanmışdım. İlqar mənə dedi. Aydın müəllim gedək direktorun yanına, onunla danış. İlqar həmişə mənə “müəllim”- deyərək müraciət edərdi. Bu da onun alicənablığından, qüdrətliliyindn irəli gəlirdi və özünəməxsus bir dahilik idi. Biz hər ikimiz meşə direktoru Davudov Nəcməddin müəllimin yanına getdik. Mən Nəcməddin müəllimi heç vaxt görməmişdim. Birinci dəfə idi ki, bu nüfuz sahibini görürdüm. Biz otağa daxil olarkən Nəcməddin Davudov stolun arxasında oturub nə isə yazırdı. Stolun üstündə çoxlu kağız və qovluqlar var idi. Mən irəli yeriyib direktora salam verdim.
Direktor gözünü çəkmədən mənim üzümə baxmağa başladı. Sanki o mənim hansı davranışa malik olmadığımı və necə insan olmağımı üzümdən öyrənmək istəyirdi. Bu sükutu baş meşəbəyi İlqar müəllim pozdu. Yoldaş direktor işə düzəltmək istəyən oğlandır deyib məni göstərdi. Direktor mənə stol göstərib dedi: - «Əyləşin. Mən həmin stolda əyləşdim. Direktor İlqar müəllimə gedə bilərsiniz deyib geriyə tərəf stolun dayanacağına söykənib mənimlə bir neçə dəqiqə həmsöhbət oldu. Məndə onun sözlərini lazımi qədər cavablandırırdım. Nəhayət həmin günü mənim işlə təmin olunmağım haqda əmri alıb Gədəbəy rayonunun Şınıx meşəbəyinin 1 saylı meşə dolayısına meşəbəyi göndərildim. İşlərdə o gündən başladı. Bir-iki gündən sonra Gədəbəy meşə idarəsinin işçisi lesniş Nəsib dayının iştirakı ilə 1 saylı meşəni təhvil götürdüm. Ancaq bu işlər mənimçün çox söz-söhbətə səbəb oldu. Kəndimizdə bəzi insanlar deyirdi: - «Meşədə nə var, meşə qalıbmı ki, səndə meşəbəyilik edəsən». Bəziləri deyirdi: - «Səni aldadıblar, bəziləri deyirdi. Səni tutacaqlar və ya cərimə altından çıxa bilməyəcəksən». Sanki bu meşə gözətçiliyi bir cinayət işi qədər qorxulu olan iş kimi danışılırdı. Mənim yaxın qohumum olan aşıq Sənan da həmin meşədə əvvəllər meşəbəyi işləmişdir. O da mənimlə söhbət zamanı deyərdi: - «Ehtiyyatlı ol. Lesniş vəzifəsini icra edən Nəsif kişidən özünü gözlə». Nə isə artıq kənddə baş bilən də, bilməyən də məndən danışırdı. Həmişə bir söz xəyalımda canlanırdı. Nəsibdən özünü gözlə. Görəsən bu söz nə üçün deyilirdi. Mən nə üçün lesniş Nəsib dayıdan özümü qorumalıyam və yaxud mən ona heç bir pislik etməmişəm. O, mənə nə üçün pislik etməlidir. Odur ki, mən öz işimi çalışırdım ki, qanunu halda icra edəm. Lakin bunlar çətin də olsa ancaq mənə xüsusi həzz verirdi. Mənim həmişə gəzdiyim və nəzarət etdiyim bir saylı meşə çox füsunkar bir sahəni əhatə edirdi. Mənim yaşadığım Çayrəsulla kəndindən yeddi-səkkiz kilometr məsafədə yerləşən Tovuz rayonunun Qonaqlı kəndinin çox hissəsini təşkil edirdi. Həmin sahə Gədəbəy Rayon Meşə İdarəsinə məxsus olduğuna görə həmin meşə sahəsi də mənim öhdəliyimdə idi. Həmişə mən meşəyə gedəndə çox seyrinə daldığım bir mənzərə görürdüm. Hər tərəf qəlb oxşayan yaşıl meşə, dağ, dərə. Hər addım başı quşların pırıltı ilə uçaraq budaqdan-budağa qonması, səs-səsə verib nəğmə oxumaqları, bəzən çöl heyvanlarının gizləndiyi yerlərdən necə qalxıb getmələri sanki, mənə təbiətin sirlərini öyrədirdi. Ərazi çox böyük idi. Lakin mən həmişə bu qədər yolu və ərazini piyada gəzib dolanırdım. Sevdiyim yerlərdən biri də xüsusi gözəlliyə malik olan, Qurban talası adlanan və bu yer iki çayın bir-birinə qarışdığı yer olduğu üçün, Qurban talasına bəzən də Çayqarışan adlanan düzəngah bir sahə idi. Bu yerlər mənə daha xoş gəlirdi. Həmin Çayqarışanda gözəl bir bulaq çıxırdı. Həmin bulaq suyu qazlı olduğuna görə bu bulağa Turşsu deyilirdi. Bu Turşsuya dincəlmək üçün çox yerlərdən qonaqlar gəlirdi. O, cümlədən mən də yorunuq olan vaxt həmin yerə gedərdim və orada əylənirdim. Həmin bu yerdən gəlir üçün də istifadə olunurdu. Tovuz Rayonunun Qaradaş seyidləri adlanan kəndin sakini Oqtay adlı bir nəfərin orada kiçik bir kababxanası ətrafa xüsusi bir əhval-ruhiyyə bəxş edirdi. Həmişə kababın ətri dörd bir yana yayılar, əsasəndə acmış yolçuların diqqətini daha çox cəlb edərdi. Bura gəlişli-gedişli meşə ərazisi olduğuna görə də buraya diqqəti həmişə gücləndirirdim. Həmin sahədə nizam-intizam yaratmışdım. Buna görə də vətəndaşlar meşə qırıntısı etmirdi. Bəzən mən fikrimdən keçirirdim ki, buna görə mənə idarə tərəfi ndən xüsusi minnətdarlıq ediləcək. Ayda bir dəfə Gədəbəy Rayon Meşə İdarəsində iclas keçirilirdi. Buna görə də bütün meşəbəylər hər ayın beşində iclasda olmalıydıq. Mən hər iclasa gedəndə direktor həmişə məni qaldırıb deyərdi: - «Sənin ərazində yaxından yoxlama olacaq. İşində möhkəm ol. Məhz bu söz təxminən əlli-altmış nəfər meşəbəylər arasında mənə deyilirdi. Ancaq mən heç də bu tapşırıqdan incimirdi. Fikirləşirdim onsuz da mən yaxın vaxtlarda meşəni təhvil vermək istəyirəm. Bir gün yenə mən iclasa gəldim. Meşə idarəsinə çatanda idarənin həyətində ağac altında qoyulmuş stol arxasında bir neçə meşə işçisi əyləşmişdir.
Bunların arasında ümumi Şınıx zonasına lesniş təyin olunmuş Nəsib dayını demək olar ki, Gədəbəy camaatının hamısı tanıyırdı. Uşaqdan böyüyə qədər.
Nəsib dayı hündürboy, saçları tam ağarmış və bədəncə böyük olan biri idi. Mən Nəsib dayını görəndə yenə bir söz yadıma düşdü. O, Nəsibdən özünü gözlə. Mən kollektivə yaxınlaşıb salam verdim və onların sırasında əyləşdim. Bunlardan birinin əlində dəftər, qələm var idi, nəsə bir siyahı yazırdı. Məni də dəftərə qeyd edib iclasın başlamasını elan etdi. Bir neçə dəqiqədən sonra iclas başladı. Biz artıq iclas otağında idik. Bu gün nədənsə direktor mənə heç bir söz demirdi. Ancaq mən ondan danışmaq icazəsi alıb, meşəbəylikdən çıxmaq fikirimi ona bildirdim. Bu əhvalatdan bir-iki ay sonra yenə meşəyə yoxlanış gəldi. Yoxlanış Nəsib dayı idi. Sanki məndə bir şübhə oyanmışdı. Nə üçün mən özümü Nəsib dayıdan gözləməliyəm. Nəsib dayı həmin günü mənimlə bizdə qaldı. Öz sahəmizdə söhbət etdik. Nərd tapıb bir neçə dəfə nərd oynadıq. Artıq mən işdən çıxmaq ərizəmi yazmışdım. Həmin ərizəni qəbul etmək üçün Nəsib dayıya uzatdım. Nəsib dayı onun məni işdən azad etmək üçün gəlməməsini desə də, mənim xahişimə görə ərizəmi alıb qovluğuna qoydu. Həmin vaxt mən çox diqqətlə onun mənə hansı münasibətdə olmasını izləyirdim. Ancaq Nəsib dayının üzündən bir nigarançılıq hissi oxuyurdum, yox o, mənə qarşı pis fi kirdə deyildi. Üzü çox ciddi, ancaq bu ciddilikdə bir qəribəlik, bir qəmqinlik var idi. Nəhayət mən onu kəndimiz Çayrəsulluda yerləşən bazarın yanından rayona yola saldım.
Bir neçə gün sonra yenidən Nəsib dayı və meşə idarəsində texnik vəzifəsində çalışan Əli adlı bir nəfər cavan oğlan meşəni məndən təhvil almağa gəldilər. Biz bir neçə gün meşə ərazisində gəzindik. Həmin vaxtda texnik Gədəbəyli kənd sakinləri tərəfi ndən oğurluq yolu ilə kəsilmiş və aparılmış ağac dingələrinə möhür vurub sayını dəftərə qeyd edirdi. Hər üçümüz piyada gəzirdik. Nəhayət dörd gündən sonra biz Qonaqlı adlanan kəndə çatdıq. Orada Nəsib dayının çox tanıdığı Müzənfər Məmməd oğlunun evində qonaq olduq və həmin günün gecəsini Müzənfərgildə qaldıq. Səhər durub çay-çörək süfrəsindən sonra yola düzəldik. Qonaqlı kəndindən başlayan yol üzü Seyidlər kəndinə tərəf uzanırdı. Yol hər yerdə meşənin içi ilə keçirdi. Biz də bu ucsuz-bucaqsız yolun yolçuları idik. O qədər gəldik ki, gəlib əvvəlcədən sizə məlumat verdiyim Qurban talasının qənşərində dayandıq. Heçdə mənim həmin yerdə dayanmaq fikrində deyildim. Ancaq nə etmək olar. Nəsib dayı əlli ildən artıq olardı ki, bu meşə zolaqlarını məndən yaxşı tanıyırdı. Nəsib dayı yolun qırağında bir daşın üstündə oturub nəsə dərindən bir ah çəkdi. Məndə bir anlaşılmazlıq yaranmışdı. Mən heç bir söz demədən onun yanında dayanıb Nəsib dayının üzünə baxdım. Nəsib dayının gözləri Qurban talasının yuxarısında yerləşən sıx meşəyə baxırdı. Mən bəlkə də birinci dəfə idi ki, Nəsib dayının gözlərindəki itiliyi və parıltının nə qədər saf və gözəlliyini görə bilirdim. Nəsib dayı gözünü meşədən çəkərək mənə dedi: - Orada ağac kəsən varmı? Mən dərhal cavab verdim: - Yox. Ancaq Nəsib dayı dedi: - Yox gedin orada əli ilə göstərdi bax o, ağaclıqda şüy ağac kəsiblər. Get onların neçə ədəd olduğunu say və aktlaşdır ver mənə. Mən baş üstə deyib Çayqarışana tərəf endim. Mən Nəsib dayı deyən yerə getdim. Həqiqətən orada cavan şüylərdən yeddi-səkkiz qədərində meşəyə ziyan vurmuşlar. Ancaq mən həqiqətən də bu ağacları kəsəni bilmirdim. Mən həmin dingələrin nömrələyib yola Nəsib dayının yanına tərəf yollandım. Ona çatar-çatmaz Nəsib dayı soruşdu: - Hə! Neçə ağac kəsiblər. Mən kəsilmiş ağacların səkkiz olmasını dedim. Nəsib dayı elə oradaca qovluqdan kağız, qələm çıxardıb mənə uzatdı və dedi: - Akt yaz və qol çək. Ancaq mən çaş-baş qalmışdım. Axı mən ağacların kim tərəfi ndən kəsilməsini bilmirdim. Mən bu ağacları kimə cərimə edə bilərəm. Bir xeyli fi krə getdim. Düşünürdüm ki, indi mən də nə edim. Nəsib dayı məni fi kirdən ayırdı. “Hə niyə yazmırsan?” - Mən cavab verdim: - Ağacları kəsənlər məlum deyil, necə yazım. Ancaq ağacı kəsəni Nəsib dayı öyrənibmiş. Kəsilmiş ağacları həmin yerdə əkin sahəsinə çəpər üçün kəsildiyi söylədi. Mən həqiqətən də həmin ölçüdə ağacları gedib həmin çəpərdə müəyyən edib, sonra Nəsib dayının yanına qayıdıb akt yazıb qol çəkdim. Aktı Nəsib dayı təsdiqləyib yenidən qovluğuna qoydu və yenidən yola düzəldik. Az gəldik, çox gəldik, dərə-təpə düz gəldik.
Nəhayət Qaradaş Seyidlər kəndinin girəcəyinə çatdıq. Ancaq havalar isti olduğundan və bir azda yornuq olduğumuzdan Nəsib dayı yolun qırağına çəkilib bir daşın üstündə oturdu. Görünür, Nəsib dayı bizdən daha çox yornuq idi. Ara bir tövşüyür və alnına gəlmiş təri silirdi. Nəsib dayı şalvarının balağını bir az yuxarı çəkib qıçasını ovxalamağa başladı. Nəsib dayının qıçında şişkinlik var idi. Mən çox narahat idim. Seyidlər kəndini keçib öz kəndimizə yəni Çayrəsullu kəndinə hələ xeyli yol qalmışdı. Bu narahatlıq sükutunu yenə də Nəsib dayı pozdu: - Aydın mən artıq qocalmışam, bir az ağrıyıram. Həm də ayaqlarımda ağrı olur. Bəlkə də bundan sonra işdən çıxacam. Daha hərlənə bilmirəm. Nəsib dayı yenə danışmağa ara verib bir xeyli nəsə düşündü və yenə sözə başladı: - Aydın bəlkə də mənim bu meşələri gəzməyim, yoxlanış aparmağım, kimdənsə təslim edib, kiməsə təhvil verməyimin axırıncı günləridi. Bəlkə də bu yerlərə bir daha qayıtmayacağam. Bu yerləri bir daha görməyəcəm. Nəhayət bu ürək sıxıcı sözlərdən sonra biz yenidən yolumuza davam etdik. Biz gəlib kəndə çatanda artıq axşam çağı idi. Bizimlə yaxın qonşu olan bir həkim var. Sənəddə adı Qulu olsa da el arasında onu Eldar kimi tanıyırdılar. Həmin axşam Nəsib dayının öz istəyi ilə onu Eldar əmigildə yerləşdirib özüm evə qayıtdım. Səhər bir az gec qalxmışdım. Bu da yorğun olduğumdan irəli gəlirdi. Bu vaxt bir nəfər gəlib məni çağırdı ki, səni Eldargildən çağırırlar. Mən dərhal yerimdən durub əl-üzümü yudum və Eldar əmigilə getdim. Ancaq artıq heç bir şey fikirləşmirdim. Öz-özümə deyirdim ki, onsuz da xeyli cəriməm olacaq. Buna görə də məni tutası deyillər ki. Cəriməm olarsa tapar cəriməmi ödəyərəm, məni rayona get-gələ salmazlar.
Bu fikirlərlə Eldar əmigilə çatdım. İçəri daxil oldum. Nəsib dayı yenə də stol arxasında nəsə yazıb-pozurdu. Mən Nəsib dayı ilə üz-üzə əyləşdim. Ev yiyəsi Eldar da Nəsib dayı ilə oturmuşdu. Ortaya çay gəldi. Çayın yanına şamla birgə doğranmış bal qoyuldu. Ancaq bal yemək qədərindən çox idi. Sanki balı bir sərgi etmək üçün tökmüşdülər. Nəsib dayı mənə baxıb dedi: - Ye. Mən ramka baldan bir-iki dilim kəsib çayla içdim. Ancaq işin necə qurtaracağını bilmirdim. Nəhayət bizim bu beş gündə yoxladığımız işlərin axır nəticəsi bəlli oldu. Nəsib dayı kağız üzərində yazdıqları təhfi l-təslim qrafikini mənə göstərib dedi: Bu gündən azadsan. Bu qədər ağacların kəsilməsində günahlandırılmırsan. Ona görə ki, əraziyə əsasən meşə qırıntısı az miqdarda hesaba alınır. Bu qırıntıya görə olunan cərimən bu axırıncı aylıq gəlirindən tutulacaq. Bununla da heç bir cərimən qalmır və heç bir meşə ödəyin yoxdur. Nəsib dayı bu sözləri dedikcə mənə elə gəlirdi ki, bu sözləri Nəsib dayı demir. Sadəcə öz xəyalımda canlanan bir hisdir. Lakin həqiqətən də bu sözləri Nəsib dayı canlı deyirdi.
O illərdən xeyli vaxt keçir. Ancaq Gədəbəy Rayon Meşə İdarəsinin həmişə fəal işçisi, qabaqçılı olan Lesnis vəzifəsini icra edən Nəsib dayını həmişə xoş xatirələrlə yad edirəm. Nəsib dayı hal-hazırda yaşamır. Rəhmətə getmiş olsa da onun o dönməz adı yaşayacaq. Allah rəhmət etsin.
01.02.2012