Azadlıq: mənəvi cövhər, milli ləyaqət inikası kimi

Azadlıq! Əsrlər boyu insanların uğrunda mübarizə apardığı məfhum. Məfhumun özü də məchuldur. Məsələn, Sartr deyirdi ki, dəyərlər, yəni haqqında danışacağımız azadlıq ilk növbədə mənim varlığım üzərində qurulur. Əgər mən bioloji varamsa, demək, mənəvi dayağımı da tapmalıyam. Ona söykənməliyəm. Bu mənada dərrakəli insan öz azadlığının çağırışına səs verməli, bu yolda irəliləməlidir.
Öncə bəhs etdiyimiz və Sartrın da dediyi kimi. Hər kəs bu sözə özünəməxsus və fərqli cavab verə bilər. Əvvəlcə düşünək: Azadlıq nədir?.. Bunu müəyyən punktlara bölmək olar. Məsələn, "söz azadlığı", "toplaşma azadlığı", "heç bir təsir və nəzarət altında olmamaq" və s. Təbii, çox cavablar saya bilərik.
Təzəlikcə Əhməd bəy Ağayevin "Sərbəst insanlar ölkəsində" kitabını oxudum. Azadlığın tamamilə başqa bir anlayış olduğunun fərqinə vardım. Biz azadlığı axtarır və onu qazanmağa çalışırıq. Əslində azadlıq bizim özümüzdə, öz içimizdədir. Bu əsərdə qəhrəman istibdad rejimində göz açmış və yaşamışdır. Sonradan səfər zamanı üstündə "sərbəst insanlar ölkəsi" yazılan böyük qapıya rast gəlir və içəri keçmək istəyir. Qapıdakı mühafizəçilər qonağı salamlayaraq ölkəyə daxil olmaq üçün: "Tamahına yiyə durursanmı?", "Doğrunu sevirsənmi?", "Həqiqətə dözümün varmı?", "Ləyaqət sahibisənmi?" - cavablanması lazım olan bəzi suallar ünvanlayırlar. Qəhrəmanımız içəri keçmək üçün sualların hamısına "hə" cavabını verir. Sonralar bu ölkəni gəzdikcə öz ölkəsi ilə aradakı fərqi görür. Əslində istibdaddan azadlığa gəlmişdi, sevinməli idi. Amma o burada əsl azadlığı gördü və öz ağlında olan azadlıqla arada olan böyük fərqi anladı. Azadlığı vermirlər və tapılmır. Azadlıq insanın öz içində olur. Azad cəmiyyətlərdə özü-özünə istibdad quran milyonlarla insan var. Azadlıq verilən bu suallar zəminində insanın içində yaranır.
Əsərin ən maraqlı hissəsi ünvanlanan suallara müəllifin cavabıdır. Əlbəttə, oxucu sualın cavabına nəzər yetirməzdən öncə özü də düşünməli, daşınmalıdr. Məsələn, "Tamahınıza sahibsinizmi?"- sualının cavabı bəşəridir:
"Başqalarına qarşı azad ola bilmək üçün insan öz tamahından qurtulmalıdır. İnsanı canlandırıb hərəkətə gətirən amil içində daşıdığı arzulardır. Bu arzular güclü və sürəkli olduğu zaman onlara tükənməz istək deyilir. Ancaq heç bir istək öz-özlüyündə pis və yaxşı adı ilə damğalana bilməz. Bunları yaxşı yaxud pis göstərən hansı yolla həyata keçmələridir". "Doğrunu sevirsənmi? Həqiqətə dözümün varmı? suallarının cavabı insanı saflaşdırır:
"Doğrunu sevmək və həqiqətə duruş gətirmək azad insanlar üçün mühüm əsasdır. Gerçəyə qalınca bu iki sual bir şeydir: Doğrunu sevən həqiqətə də dözər. İş burasındadır ki, insanlar, ümumiyyətlə doğrunu sevdiklərini və həqiqətə hörmət etdiklərini söyləyirlər ancaq həqiqətə qalanda bir çoxları bunu xoşlamır". "Azadlıq nədir? Sərbəst düşünmək və düşündüyünü dilə gətirmək deyilmi?"- sualı isə axtarışına çıxdığımız məfhumun ən ideal cavabıdır:
"Yəni yaxşı deyə tanıdığımız şeyə yaxşı, pis deyə tanıdığımız şeyə pis demək. Əslində yaxşı və pis anlayışları subyektiv anlayışlardır. Subyektiv anlayış isə doğru ola da bilər olmaya da. Ancaq doğruya da yanlışa da dözmək lazımdır. Axı təkrar edirəm dözüm olmasa azadlığın özü aradan qalxar. Verilən hökm doğru sayılmadığı halda onu rədd etmək və yanlış hökmü düzəltməkdə digər vətəndaşların haqqı olmalıdır". Və nəhayət, sonuncu sual "Ləyaqət sahibisənmi?"- deyə ünvanlanır:
"Ləyaqət sahibi olmayan insan azad da ola bilməz. Gerçək ləyaqət ilə saxta ləyaqət arasındakı fərqə diqqət yetirək: bir vətəndaşın hansısa əməlindən yaxud sözündən sonra o dəqiqə yumruq atmaq, söyüş söymək həqiqi ləyaqətin tam əksidir. Buna ləyaqət deyilməz, zorakılıq deyilər. Həqiqi ləyaqətə gəlincə, bu, bir insanın daşıdığı fikirlərə, duyduğu hisslərə bütün hallarda və hər zaman sadiq qalıb sayqı göstərməsidir. Düşüncə və duyğularını tez-tez dəyişən və gizli saxlayan insanlarda ləyaqət axtarmaq əbəsdir. Aydındır ki, belə insanlar azad ola bilməzlər və onlar külək istiqamətində hərəkət edirlər".
Azadlıq doğrudan da bu zəminlər üzərində qurulan anlayışdır. Bunun üçün ilk növbədə məktəblərdən hələ yetişməmiş fidanlardan başlamaq lazımdır. Gerçək azadlıq məfhumunu onlara təlqin etmək bizim borcumuzdur. Yazının sonuna yaxın klassiklərimizin də dediyi kimi, həqiqətən də azadlıq şüurun cövhəridir, şüur da insanın. Ona görə, bu cövhəri cilalayarkən, insandan göz qulaq olmalısan. İnsana baxmasan cövhər tutmaz. Uzun-uzun zamanlar istibdada alışmış bir insana azadlıq aşılamaq heç də asan bir şey deyil. Axı istibdadın hökm sürdüyü yer insanın ruhu və qəlbidir. İstibdad burada yerləşir, burada taxtın qurur, burada tacın başına taxır. Oxuduğum bu kitab son dönəmlərdə məni dərindən düşünməyə vadar edib və etməkdə davam edir. Öz içimizdə qurduğumuz istibdaddan, senzuradan xəbərsiz olan bizlər azad yaşadığımızı düşünürük. Azadlığın asan olduğunu düşünürük. Amma bu yeddi hərfdən ibarət sözün altında yatan dərin fəlsəfədən hamımız bixəbər idik.
1930-cu ildə qələmə alınmış bu kitab bütün dövrlər üçün mahiyyətcə dəyişməz olan azadlıq məfhumunu çox gözəl izah edir. İstibdadda yaşayıb idarə edilmək azadlıqda yaşayıb azad vətəndaş olmaqdan qat-qat asandır.

Ayhan AĞARZAYEV,
BDU Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi

Nərgiz Absalamovanın həbs müddəti uzadıldı

Nərgiz Absalamova barəsində olan həbs qətimkan tədbiri daha 22 gün uzadılıb.
Qərar Xətai Rayon Məhkəməsində hakim Aynur Abdullayevanın sədrliyi ilə keçirilən iclasda elan olunub.
Qeyd edək ki, ötən ilin dekabr ayının 1-də onun barəsində 3 aylıq həbs qətimkan tədbiri seçilmişdi. Ona qarşı 206.3.2-ci (qaçaqmalçılıq, qabaqcadan əlbir olan bir qrup şəxs tərəfindən törədildikdə) maddəsi ilə ittiham irəli sürülüb.
Daha öncə “Abzas Media”nın direktoru Ülvi Həsənli və baş redaktoru Sevinc Vaqifqızı, eləcə də saytın direktor müavini Məhəmməd Kekalov qaçaqmalçılıq ittihamı ilə həbs ediliblər.

V.İ.Lenin və S.Şaumyanın qanlı planı - 31 Mart soyqırımı
1918-ci ilin mart soyqırımları haqqında çox yazılmış, onun masştabı və tükürpədici nəticələri barədə çox məlumatlar verilmişsə də, öz amansızlığına və miqyasına görə bəşər tarixinin ən qanlı faciələrdən olan soyqırımla bağlı tədqiqatlar hələ də tamamlanmamışdır. Soyqırım V.İ.Leninin ideyası, Stepan Şaumyanın icrası ilə həyata keçirilmiş, bütün silahlar İran və Rusiyadan gətirilərək, Bakıdakı erməni kilsəsinin anbarında saxlanmış, qətliamçı dəstələr arasında bölüşdürülmüşdü.
Əslində soyqırımın 3 paytaxt şəhərdə - Tiflis, Bakı və Təbrizdə baş verməsinin planlaşdırıldığı göstərilir. Lakin Şaumyan Tiflisdə planı icra edə bilmədiyindən Bakıya qayıtmış, Təbrizdə də qətliam törətmək mümükün olmadığından Urmiya əsas mərkəz kimi götürülmüşdü.
Beləliklə, mart ayının 31-dən aprelin 3-ə qədər ermənilər Bakıda və Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində uşaq, qoca, qadın demədən on minlərlə insanı qılıncdan, süngüdən keçirmiş, diri-diri yandırmış, qocaların, qadınların gözlərini çıxarıb divarlara mıxlamış, qundaqdakı körpələri itlərə atıb parçalatmışdılar. Milli memarlıq incilərini, məktəbləri, xəstəxanaları, məscid və digər abidələri dağıtmış, Bakının böyük bir hissəsini xarabalığa çevirmişdilər. Minlərlə tarixi sənədləri, qədim əlyazmaları, dəyərli maddi-mənəvi sərvətləri daşıyıb aparmışdılar.
Azərbaycanlıların soyqırımı təkcə Bakıda deyil, Şamaxı, Quba qəzalarında, Qarabağda, Zəngəzurda, Naxçıvanda, Lənkəranda, Gəncədə və digər bölgələrdə də xüsusi qəddarlıqla həyata keçirilmişdi. Bu ərazilərdə dinc əhali kütləvi surətdə qətlə yetirilmiş, şəhər və kəndlər yandırılmış, milli mədəniyyət abidələri dağıdılıb məhv edilmişdi.
Bakıda bir həftə ərzində əksəriyyətini dinc sakinlər və müsəlmanlar təşkil edən minlərlə əhali vəhşicəsinə qətlə yetirilmişdi. Bolşevik-daşnak dəstələri hətta azərbaycanlılara həlak olmuş yaxınlarını dəfn etməyə icazə vermirdilər. Cəsədlər yanan binalara atılır, quyulara, dənizə tökülürdü. Bakıda Şaumyanın rəhbərlik etdiyi Bakı Sovetinin tam hakimiyyətinin bərqərar olması qurbanların dəqiq sayının hesablanmasına imkan vermədi. Lakin İranın Bakıdakı konsulu Məhəmməd Səid-ol Vesarə Marağeyinin yazdığına görə, təkcə onun yaratdığı xüsusi komissiya tərəfindən Bakının küçə və həyətlərindən 5000-dən çox müsəlmanın meyiti toplanmış və dəfn olunmuşdu. Menşeviklərin “Naş qolos” qəzeti həmin günləri belə təsvir edirdi: “Hər tərəf meyitlərlə doludur – yanıb kül olmuş, doğranmış, eybəcər hala salınmış meyitlər…”.
Araşdırmalar göstərir ki, 1918-ci il 31 Mart soyqırımı qurbanlaının sayı barədə dəqiq fikir yoxdur. Belə ki, Britaniya briqada generalı R.Qortonun Londona göndərdiyi 1918-ci il 8 dekabr tarixli sənəddə 20 min, Fövqəladə İstintaq Komissiyasının sənədlərində 30 min, Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin nəşr etdiyi kitabda isə 50 mindən çox müsəlmanın soyqırıma məruz qaldığı göstərilir. Hətta minlərə azərbaycanlının meyitlərinin Xəzərə atıldığı, yüzlərlə insanın Xəzər adalarına aparılaraq güllələndiyi barədə məlumatlar vardır. Yəqin ki, bu da son rəqəmlər deyil. Çünki bu gün çoxsaylı arxiv sənədləri, soyqırı faktını təsdiqləyən çoxsaylı dəlil-sübutlar aşkarlanır, azərbaycanlılara qarşı törədilən qanlı cinayətlərin miqyası ilə bağlı dəhşətli rəqəmlər üzə çıxarılır. Həmin sənədlərdən aydın olur ki, təkcə Bakıda 45 minə yaxın azərbaycanlı xüsusi qəddarlıqla öldürülmüşdü. Şamaxıda mart-aprel aylarında öldürülənlərin sayının bəzi məlumatlarda 7 min, bəzilərində 8-12 min, hətta 40 min olduğu göstərilir. Daşnak-bolşevik qüvvələri 1918-ci ilin mart-aprel aylarında Bakı quberniyasında 229, Gəncə quberniyasında 272, Zəngəzurda 115, Şamaxıda 80, Quba qəzasında 122, İrəvan Quberniyasında 211, Qarabağda 157 kəndi bütün məscidləri, məktəbləri, qədim memarlıq abidləri ilə birlikdə yandırıb külə döndərmiş, əhalisini qırmış və didərgin salmışdılar. Təkcə Qubanın özündə Hamazaspın dəstəsi 105 evi yandırmışdı. Bəzi ərazilərdə içməli su quyularına zəhərli məhlullar tökmüş, insanları kütləvi şəkildə zəhərləyib öldürmüşdülər.
Ermənilər daxildə münaqişə yaratmaq məqsədilə Qubanın yəhudi məhəllələrində evlərə girir, sakinləri öldürür, həmin evlərdən atəş yağdırırdılar ki, guya yəhudilər azərbaycanlıları güllələyirlər. Azərbaycanda yaşayan, etnik kimliyindən asılı olmayaraq, müsəlman olan hər bir kəs qətlə yetirilirdi. Evlərə daxil olan ermənilər “Quran” və ya hər hansı islam elementi görən kimi ailələri qanına qəltan edirdilər. Buna görə yüzlərlə ailə islama aid kitabları və əşyaları yaxınlıqdakı qəbristanlıqda basdırırdılar ki, sağ qala bilsinlər. Öldürülənlər arasında talış, kürd, tat, ləzgi, avar, padarlarla yanaşı, yəhudi, rus, polyak və almanlar da var idi. Hətta yüzdən çox erməni ailəsinin azərbaycanlıları evlərində gizlətdikləri üçün qətl edildiyi də məlumdur.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti yarandıqdan sonra Nazirlər Şurası 1918-ci il iyulun 15-də bu faciənin tədqiqi məqsədilə Fövqəladə İstintaq Komissiyasının yaradılması haqqında qərar qəbul etdi. Komissiya ilkin mərhələdə Şamaxıdakı vəhşilikləri, İrəvan quberniyası ərazisində ermənilərin törətdikləri ağır cinayətləri araşdırırdı. Dünya ictimaiyyətinə bu həqiqətləri çatdırmaq üçün Xarici İşlər Nazirliyi nəzdində xüsusi komissiya yaradıldı. Martın 31-i Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti tərəfindən ümummilli matəm günü elan olundu. Bununla da tarixdə ilk dəfə azərbaycanlılara qarşı yürüdülən soyqırıma və XIX əsrdən başlayaraq torpaqlarımızın işğalı proseslərinə siyasi qiymət verilməsinə cəhd göstərildi. Hətta Topçubaşov özü ilə çox əhəmiyyətli tarixi sənədləri Paris konfransına aparmışdı. Lakin Cümhuriyyətin süqutu bu sahədə başlanmış işləri yarımçıq qoydu.
Həmin dəhşətli günlərin şahidi olmuş alman əsilli A.Y.Kluqe qeyd edirdi ki, ermənilər müsəlman (azərbaycanlı) məhəllələrinə soxularaq hər kəsi öldürür, qılıncla parçalayır, süngü ilə dəlmə-deşik edirdilər. Qırğından bir neçə gün sonra bir çuxurdan çıxarılan 87 azərbaycanlı cəsədinin qulaqları, burunları kəsilmiş, qarınları yırtılmış, kəllə sümükləri deşilmiş, cinsiyyət orqanları doğranmışdı. Ermənilər uşaqlara acımadıqları kimi, yaşlılara da rəhm etməmişdilər. Ən dəhşətlisi də bu idi ki, ermənilər keşişlərin xeyir-duası ilə xaç altında yüzlərlə azərbaycanlının başını qurbanlıq qoyun kimi kəsmişdilər.
Bolşeviklərin həyata keçirdiyi təbliğat və repressiya nəticəsində bu qanlı hadisələrin “unudulmasına”, əksər sənədlərin, qəzet yazılarının yox edilməsinə baxmayaraq, zaman öz sözünü dedi, 70 il sonra əsl həqiqətlə üzə çıxarılmağa başlandı.
Alim Z.Əliyev haqlı olaraq yazır ki, 31 Mart soyqırımına gələn yol hələ XVIII əsrin əvvəllərində I Pyotr zamanında Rusiyanın Qara dənizə və Aralıq yiyələnmək üçün hazırladığı planlardan başlamışdı. Kürəkçay, Gülüstan, Türkmənçay müqavilələrindən sonra ermənilərin Qafqaza böyük planlı köçürülmələri gələcəkdə bütün Zaqafqaziyanın qana boyanmasına şərait yaradırdı. Məhz həmin dövrdən ermənilərin sayı Azərbaycanda və Qarabağda kütləvi şəkildə artırılmağa başlanmışdı. Yerli əhali məcbiri şəkildə öz ev-eşiyindən çıxarılır, onların yerində ermənilər məskunlaşdırılırdı.
Bu proses XX əsrin əvvəllərində də davam etdirilirdi. Qafqaz cəbhəsində hərbi əməliyyatlar zonasından çox sayda erməni Cənubi Qafqaza gətirilmiş, onların çoxu azərbaycanlılara məxsus torpaqlara yerləşdirilmişdi. Z.Əliyev göstərir ki, erməni qaçqınlarına yardım üzrə Mərkəzi Komitəsinin fəxri sədri Yepiskop Mesrop Petroqrad şəhər başçısına 100 min Türkiyə ermənisini Qafqaz diyarında yerləşdirmək ümidində olduğunu yazırdı. Ermənilərin yerləşdirilməsi böyük şəhərlərdə münasibətləri kəskinləşdirdiyindən Bakı general-qubernatorunun təqdimatı ilə onların Bakı şəhərinə kütləvi yerləşdirilməsi qadağan edildi.
Alim fikrini davam etdirərək göstərir ki, “Baku” qəzeti “Kavkazskoe slovo” qəzetinə istinadən yazırdı ki, 1915-ci ilin əvvəllərində İranda rusların işğal etdikləri ərazilərdən köçürülən və sayı 100-120 min nəfər olan erməni, əsasən, Naxçıvan, Sürməli, Eçmiədzin, İrəvan, Aleksandropol və Yelizavetpolda yerləşdirilmişdi. 1915-ci ilin martında keçirilən Eçmiədzin kilsə qurultayında Türkiyə və İrandan köçürülərək Cənubi Qafqaza yerləşdirilən ermənilərin sayının 60 min nəfər olduğu vurğulanırdı. Təkcə 1915-ci ilin iyul ayında Qafqaz canişinin sərəncamına əsasən Cavanşir və Şuşa qəzalarına 24 min erməni yerləşdirildi. Bundan sonra ermənilərin Azərbaycan əraizlərində silahlı hücumları daha geniş miqyas almağa başladı.
1905-1907-ci illər hadisələri göstərdi ki, XX əsrin əvvəllərinədək Azərbaycan torpaqlarını “dinc” üsullarla zəbt edən erməni millətçiləri artıq rəsmi dairələrin dəstəyi ilə açıq silahlı təcavüzə keçirlər. Bununla belə, həmin vaxt milli ziyalıların başçılığı, milli burjuaziyanın dəstəyi ilə azərbaycanlılar erməni təcavüzünün qarşısını ala bilmişdilər. 1912-ci ildə Rusiya imperiyası Xarici İşlər Naziri S.D.Sazonov Nazirlər Kabinetindəki məruzəsində “Rusiyanın məqsədi, nəyin bahasına olursa-olsun, türklər, kürdlər və bizim tatarlar arasında səddi - Ermənistanı yaratmaqdır” söyləməklə ermənilərlə bağlı plan və məqsədlərini açıqlamışdı.
Tarixi sənəd və materiallar açıq-aydın göstərir ki, bu qanlı cinayətlərin məqsədi ermənilərin “Böyük Ermənistan” sərsəmləməsi olmuş, baş verənlər vahid mərkəzdən - Rusiyadan idarə olunmuşdu. Azərbaycanlıların 1905, 1906 və 1918-ci il soyqırımlarının ideya müəllifi V.İ.Lenin idi. Məhz Leninin tapşırığı ilə Osmanlı ərazilərində yaşayan beş min erməni silahlısı Bakıya dəvət edilmişdi. Beş min silah, iki zirehli qatar və bir hərbi gəmi ermənilərə Leninin əmri ilə verilmişdi. 1918-ci il mart soyqrımları zamanı ermənilərin etdikləri talanlardan sonra erməni-daşnak qatilləri ümumən 400 milyon qızıl pul ələ keçirmişdilər ki, bunun 100 milyonu Leninə, 80 milyon Şaumyana çatmış, qalan hissəsi bolşeviklər və ermənilər arasında bölünmüşdü. Ermənilər öldürülənlərin ağızlarındakı qızıl dişlərini sökmüş, təkcə Qarabağ və Naxçıvanda 10 mindən çox mal-qara ələ keçirmişdilər.
Rusiya hökumətinin “türklərin zülmü altında inləyən” ermənilərə “kömək etmək” məqsədi ilə verilmiş 29 dekabr 1917-ci il tarixli-dekreti də bu fikri sübut edir. V.İ.Leninin Şaumyana və onun ətrafında birləşmiş daşnaklar qrupuna belə bir tapşırığı var idi: "Azərbaycanlıları son nəfərinədək qırmaq, yaxud öz doğma yurd-yuvalarından didərgin salmaqla Xəzər dənizinin sahillərindən Türkiyə sərhədlərinədək ölkənin bütün ərazisini boşaltmaq".
Azərbaycan dövlət müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra xalqımızın tarixi keçmişinin obyektiv mənzərəsini ortaya qoymaq imkanı yarandı. Artıq uzun illər gizli saxlanılan, üzərinə qadağa qoyulmuş həqiqətlər bir-bir açılır. Heydər Əliyevin “Azərbaycanlıların soyqırımı haqqında” 1998-ci il 26 mart tarixli fərmanı ilə soyqırım aktlarına siyasi-hüquqi qiymət verilməsi bu sahədə aparılan tədqiqatlara, həqiqətin üzə çıxarılması istiqamətində səylərin artırılmasına təkan verdi. Azərbaycan xalqına qarşı törədilmiş bu qanlı tarixi unutmamamq məqsədilə 31 Mart Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü elan edildi.
Müxtəlif ölkələrin, o cümlədən Rusiya, Ermənistanın Matandaran kilsəsinin, Gürcüstan, İran, Türkiyə, Amerika, Britaniya kimi ölkələrin, eləcə də AXC-nin Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının arxivində hələ də qalan çoxsaylı sənədlər, şahidlərin yaddaşlarda yaşayan ifadələri azərbaycanlılara qarşı həyata keçirilmiş soyqırımın miqyası, qurbanlarının sayı və s. vacib məsələlər haqqında dəqiq məlumatların üzə çıxarılmasına imkan yaradır. Bu baxımdan hələ də çoxu öyrənilməmiş olan xarici arxiv sənədlərinin üzə çıxarılıb araşdırılması günümüzün ən vacib vəzifələrindəndir.

Akademik Rafael Hüseyn yazır...

Usanmaz ədib və qələm sahibi

Əlirza Xələfli sadəcə yaxşı ədib deyil, o sözümüzün fədakar fəhləsi, zəmanənin bütün biganəliklərinə rəğmən, söz ocağımızın gur yanması üçün təmənnasız xidmət yolunu seçmiş usanmaz qələm sahibidir.
Məhz ədib və qələm sahibi.

Ona görə ki, "ədib" kəlməsi bir yaradıcı olaraq Əlirza Xələflinin universallığını, üz tutduğu ədəbi səmtlərin hamısında qabilliyini əhatə edir.
Və ənənəvi olaraq cibində hər qələm gəzdirənə aid edilə bilən "qələm sahibi" deyimi Əlirzaya münasibətdə dəqiq ifadəsini tapır.
Qələmi həmişə onun ixtiyarındadır, o, heç vaxt sözü incitmir, sözü gözlətmir, sözü axtarmır. Sözlər özləri ona doğru uçur.
Bu, doğmalarına öyrəşmiş uşağın onlara can atması, adamdan sevgi görüb ona alışmış bir canlının hürkmədən, tərəddüd etmədən o insana sarı gəlməsi kimidir.
Qoca ədəbiyyat həminki ədəbiyyatdır. Ancaq ədəbiyyata və ədəbiyyat adamına münasibət müasir dövrdə çox dəyişib.
Əlirza qələmində və qəzetində ədəbi həyatın coşqun çağlarının havasını yaşadan, bununla da sözümüzün sabahına ümidləri artırandır.
Əlirzalar ədəbiyyatımızın bütün dövrlərində olub.
Olmasaydı, bu ocaq çoxdan sozalardı.
Olub, amma həmişə də tək-tək olub.
Və gərək tək-tək olanların qədri də qat-qat artıq bilinə.

26. 03 24.

Məryəm Gəncəliyeva yazır: "Hikmətli kəlamı zaman silə bilmir."

Dünyanın bəzəyi insandır. İnsan oğlu dünyaya gəlişi ilə bəşəriyyətə bir düzən verir. Bu düzəndə xoşbəxtlik də var, firavanlıq da, sevinc də. Ən önəmlisi elinə, obasına, Vətəninə bağlı olmaq, onu sevərək yaşamaqdır. Tamxil Ziyəddinoğlu isə harasa tələsən dünyanın şütüyən qatarı kimi mətin addımlarla, saf duyğularla bütövləşmək arzusunda olan böyük bir xalqı mənzil başına çatdıra biləcək bir generala bənzəyir.

Zəngəzurun dəyərli qələm sahibi "Bütöv Azərbaycan" qatarı ilə dünyanı dolaşır, çətin yollar keçir, şehli düzləri aşır, bəzən də gülümsər gözlərlə qarşılaşır. Vətənin isti qucağında yüksək duyğularınızla, yurdu bütövləşdirmək istəyinizlə hər zaman yeriniz vardır. Siz hünər meydanında dərin zəkanın, ümmana dönən ağılın sayəsində eniş- yoxuşdan keçirsiniz. Qələm əhlinin, söz sahibinin yeri həmişə zirvədir. M.Füzuli yazmışdır: “Hər şeydən yüksəkdir sözün məqamı, Hər yerdə sevərlər sahib- kəlamı.”
Tamxil Hacıyev başqalaşan dünyaya güzgü tutur, dərd qarşısında diz çökmür, o, analı dünyanın dərd- qəmini qovan vətən oğludur, günəş kimi qara buludları söz topuna tutur, yorulub yolda qalmır, seçdiyi mənzil başına zəfərlə çatır. Doğum gününüz mübarək, Allah sizə bərəkətli , sağlam ömür versin, ömrünüz tufan görməsin, Tamxil müəllim. Elin layiqli övladlarına vətən borclu qalmır, qiymətli incini, hikmətli kəlamı zaman silə bilmir.

NİYƏ BİZ ÖZÜMÜZÜ ALDADIRIQ?

«Hürriyyət» qəzetinin 23.01.2024-cü il tarixli sayında «Molla rejimi soydaşlarımızın sayını niyə azaltmağa çalışır», başlıqlı Vazeh Bəhram oğlunun, həmişə savadlı və obyektiv təhlilə əsaslanan yazıları ilə mətbuatda çıxış edən politoloq Xaqani Cəfərlinin fikirlərinə əsaslanan yazısında diqqətimi bir neçə məsələ cəlb etdi.
Məqalənin əvvəlində deyilir, – «İranın mövcud düzənini qoruyub saxlaya bilməyəcəyi ilə bağlı əminlik artdıqca, İranın əhalisinin etnik tərkibi ilə bağlı məlumatlar daha çox maraq kəsb etməyə başlayıb. İsrail mənbələri istisna olmaqla, böyük əksəriyyət araşdırmaçılar soydaşlarımızın sayını azaltmağa çalışırlar. Belə ki, əksər araşdırmaçılar azərbaycanlıların sayının 20-25 milyon arasında olduğunu və İran əhalisinin 25 faizini təşkil etdiyini qeyd edirlər.
«Hürriyyətin məlumatına görə bunu politoloq Xaqani Cəfərli bildirib.
Politoloq iddia edir ki, Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi kimi qərəzliyi aşkar görünən mənbələr İran əhalisinin 15-20 faizini azərbaycanlıların təşkil etdiyini göstərirlər».
Birinci bundan başlayaq ki, bu gün İran adlandırılan Qacar yurdunda bir nəfər Azərbaycanlı adlı etnikin (millətin) nümayəndəsi belə yoxdur. Əgər söhbət Güney Azərbaycan ərazisində yaşayan və aborigen millət olub, bu ərazidə yaşayan əhalinin mütləq çoxluğunu təşkil edən millətdən gedirsə, bu millət Güney Azərbaycan TÜRKLƏRİDİR. Yəni, türk milləti, türk etniyidir.
1936-cı ildə Quzey Azərbaycan türklərinə İ.Stalinin məqsədyönlü olaraq verdiyi saxta, «azərbaycanlı» adı bu gün, Quzey Azərbaycanda bir sıra məsələlərlə əlaqədar olaraq öz Konstitusiyasında bu saxta adı pozub, millətin əsil adını yazmadığından, çoxları bu gün təkcə Quzeydə yaşayan türkləri deyil, hətta Güneydəki türkləri də «azərbaycanlı» adlandıraraq düşmənlərimizin dəyirmanına su tökürlər. Necəsini izah edəcəyəm.
İkincisi, Rusiya dövlətinin bütün səviyyədə olan dövlət orqanları və məmurları Güney Azərbaycanda 15-20 mln. türkün (onların təbirincə «azərbaycanlının») yaşadığını daim təkrar etməsi Xaqani Cəfərlinin iddiası olmayıb, hətta Rusiya Prezienti V.Putinin Moskvanın telestudiyaları vasitəsilə verdiyi müsahibələrində bütövlükdə «İranda» 15-20 milyon «azərbaycanlının» yaşadığını söyləməsi bu gün də telearxivlərdə mühafizə edilən, sənədlərlə təsdiq edilən real faktdır.
Üçüncüsü, Tehranın molla-faşist rejimi bu ölkədə, ilk növbədə Güney Azərbaycanda türk millətinə mənsub vətəndaşların sayını rəsmi məlumatlarda bir neçə üsul ilə əhəmiyyətli dərəcədə azaldaraq beynəlxalq müstəvidə bu dövlətdə farsların çoxluq təşkil etməsi təsəvvürü yaratmağa çalışır.
Bu dövlətdə xüsusilə molla rejimi dövründə Güney Azərbaycanın ərazilərinin şəhərlərini Güney Azərbaycan inzibati ərazilərinə daxil olmayan ostanlara qatmaqla Güney Azərbaycanı ərazi etibarilə kiçiltməklə bərabər, Güney Azərbaycan türklərinin sayını həmin ərazidə yaşayan türklərin sayı qədər azaltmış olurlar. Məsələn, Astara şəhəri, ətraf kəndləri də daxil olmaqla «Türkmənçay» müqaviləsinə əsasən yarı bölünərək o vaxtdan bəri bir hissəsi Güney, bir hissəsi də Quzey Azərbaycanın tərkibində qalmışdır. Tehran rejimi Güney Astara şəhərini ətraf kəndləri ilə birlikdə Gilan ostanının (vilayətinin) tərkibinə qatmaqla Güney Azərbaycanın inzibati əraziləri ilə birlikdə, o ərazidə yaşayan türklərin də sayı qədər azaltmışdır. Həm də molla rejimi bu üsulla Güney Azərbaycan ərazisi və əhalisinin sayını otuz faizdən çox azaltmışdır. Güney Azərbaycan türklərinin sayının rəsmi məlumatlarda az göstərmək məqsədilə əhalinin siyahya alınmasının keçirilməməsi, əhaliyə öz uşaqlarına türk adlarının qoyulması, təhsil, mətbuat, sənədləşmə, ədəbiyyatın türk dilində mövcudluğunun sərt qadağan edilməsi və s. Tehran rejiminin bu sahədə süni surətdə qeyri-müəyyənlik yaradaraq milli məsələlərə dair məlumatları kütləvi olaraq saxtalaşdırmağa şərait yaradır.
Məqalə müəllifi bir məsələdə çox haqlıdır ki, Güney Azərbaycanda yaşayan türklərin sayının 45 milyon olduğunu deyən İsrail mənbələrinin məlumatı dəqiqdir. Çünki,İsrail mənbələri Tehranın Güney Azərbaycanın kürd, fars, ərəb və s. millətlərin say etibarilə çox sayılan ərazilərinə birləşdirdiyi ərazilərlə birlikdə, Güney Azərbaycanın bütöv ərazilərində yaşayan azərbaycan türklərinin sayını açıqlayır. Tehran rejiminin saxta məlumatlarında Güney Azərbaycan ərazisindən kənarda, Qacar yurdunda yaşayan türklərin isə hamısı fars olaraq göstərilir. Hansı ki, təkcə Tehranın öz əhalisinin 8 milyondan çoxunu türklər təşkil edir. Hələ R.Xomeyni sağ ikən Tehranda türk əhalinin sayı farslardan iki milyona yaxın çox olduğundan Əfqanıstandan və s. yerlərdən iki milyona qədər farsdilli əhalini gətirib Tehranda yerləşdirməklə orada türk-fars milli balansını tarazlaşdırdılar.
Şimali Azərbaycan mətbuatında Güney türkləri haqqında fikir söyləyənlərin ən böyük xətası budur ki, biz ictimaiyyətin nəzərini ancaq Güney Azərbaycan türklərinin sayına yönəltməklə Qacar yurdunun digər bölgələrində öz milli ərazilərində yaşayan digər türkləri görməzdən gəlməklə şovinist fars faşizminin milli mənafeinə xidmət etmiş oluruq. Hansı ki, bu gün fars körfəzi adlandırılan Kəngər körfəzindən bu tərəfə kəngərlər, Şiraz, İsfahan, Simnanda qaşqaylar, Xorasanda, Türkmənistan Respublikası ilə həmsərhəd ərazilərdə Qonbəde-Kavus, Sarı şəhərində türkmənlər, şahsevənlər, əfşarlar, türkmənsəhra türkləri və s. ümumilikdə sayı 17 milyondan çox olan türk toplumları bu gün Güney Azərbaycan sayılan ərazilərdən kənarda yaşayır.
Qacar yurdunda yaşayan başqa millətlərin sayına gəldikdə isə beş milyona yaxın kürd, iki milyona yaxın ərəb, üç milyona yaxın bəluc, 12-14 milyon civarında fars, 1-1,5 milyona yaxın digər xırda xalqlar yaşayır. Biz Qacar yurdunda yaşayan türk toplumları və onların milli hüquqlarını bir kənara qoyub ancaq Güney Azərbaycan türkləri haqqında danışdığımız halda özümüz öz millətimizi kiçildir, 45 milyon Azərbaycan türkündən əlavə on yeddi milyondan çox türk toplumunun milli haqlarının fars şovinizmi tərəfindən tapdalanması, onların assimilyasiya məruz qoyulması üçün daha münbit şəarit yaradırıq.
Adı çəkilən məqalədə türk milli məsələləri, o cümlədən türklərin sayı barədə bir sıra dövlətlərin və beynəlxalq təşkilatların istifadə etdiyi rəsmi məlumatlara əsaslanaraq təhlil edilərək, onların tirajladığı rəqəmlərin saxta olduğu sübut edilir. Lakin buna baxmayaraq bir çoxları bu rəqəmləri elə real rəqəmlər kimi qəbul edir. Çünki, biz özümüz rəsmi olmayan, lakin real mənzərəni əks etdirən rəqəmləri daim açıqlamadığımıza görə Tehran rejiminin saxta, çox vaxtda şifahi bildirdikləri rəqəmlərinə əsaslanaraq bu məlumatları düşmən dövlətlərin yüksək statuslu məmurları, dövlət orqanları, eləcə də beynəlxalq təşkilatlarda yuvalanmış türk düşmənlərinin millətimizə qarşı bu saxtakarlıq vasitəsilə həqiqətə uyğun olmayan rəy yaratmasına kömək etmiş oluruq.
Buna görə də hansı türk dövlətinin vətəndaşı olmasından asılı olmayaraq türk dili, türk mədəniyyəti, türk tarixi, türk mənliyinə aid olan hər bir məsələ haqqında danışarkən azərbaycanlı, özbəkistanlı, türkiyəli və s. baxımından deyil, məhz TÜRK MİLLƏTİ olaraq məsələyə yanaşılmalıdır. Çox təəssüf ki, biz hələ də rus imperiyasının, o cümlədən bolşevizmin bizim beynimizə yeritdiyi saxta anlayışlardan, zehnimizə möhür kimi vurduqları yanlış düşüncələrdən əl çəkib, reallıqlara olduğu kimi yanaşmaqdansa, bir hissəmiz min ildən çox öncə vəhşi ərəblərin və hiyləgər farsların başımıza noxta keçirib, belimizə palan kimi qoyduqları sünnü, şiə yükünü, yüz ildən bəri rusların bolşevizmini bizi sağlam düşüncədən, inkişafdan sapındıran ağır yük kimi onların xeyrinə müftə daşıyırıq.
Bu gün də ziyalı, alim, azadlıq mübarizi kimi meydan sulayanlar da ərəbin, rusun başımıza zorla, farsın hiylə ilə keçirdiyi noxtanın, elə fars hiyləsi ilə, Qərbin azadlıq, azad seçkilər kimi şüarlar altında öz əlimizlə başımıza noxta əvəzinə yüyən keçirib cilovladıqdan sonra incə üsullarla, lakin elə əvvəlkilərdən geri qalmayan vəhşiliklə milli və şəxsi istismara məruz qoyulacağımızın fərqində olmayaraq «qərb demokratiyasına» bəy tərifi söyləməklə məşğuldurlar.
Biz türklərin isə bu gün həm millət, həm fərd olaraq tarixin bu anında qarşımızda taleyüklü bir məsələ durur. Biz hər bir türk dövləti, tarixən qısa bir zaman ərzində ümumtürk ədəbi dili yaradıb, tədris, təbliğ və tətbiq edərək türk milli mənliyini monolitləşdirmək, eləcə də bütün iqtisadi, inzibati, hərbi, elmi, texniki və s. sahələr üzrə bütün türk toplumlarını qane edə biləcək iqtisadi-ictimai sistemini ehtiva edən TURAN dövlətini qurmalıyıq. Bunu etmək istəməsək və ya edə bilməsək elə də uzaq gələcək olmayan dövrdə türk milləti və dövlətləri olaraq tarixin arxivində mənzilləşəcəyimiz qaçılmazdır. Çox təəssüf ki, bu günə mövcud olan felən müstəqil türk dövlətlərinin başçıları milləti iqtisadi, hüquqi, inzibati məngənəyə salıb, bu istiqamətdə heç bir ciddi addım atmırlar.
Azərbaycan TÜRK BİRLİYİNİN ən strateji həlqəsi olduğunu nəzərə alsaq, dünya türklüyünün taleyinin Azərbaycanda daxili çəkişməni, ilk növbədə isə hakimiyyətin xalqı məmur-vətəndaş kateqoriyası olaraq bölüb, üz-üzə qoymaqla idarəetmənin son nəticəsinin mütləq ölkənin məhv edilərək, ən yaxşı halda isə əsarətə düşəcəyini nəzərə alaraq, ölkədə bu mənhus quruluşu cilddən-cildə, formadan-formaya salsa da, məzmun və mahiyyətini dəyişməyən saxta islahatları kənara qoyub, öz təhlükəsizliyi və əsas tələbləri ilə birlikdə milləti və dövləti də real azadlığa, inkişafa çıxaracaq islahatlar aparılsa nə vaxtsa dünya bütövlükdə türkün olmasa da, TÜRK dünyanın əsas güclərindən birinə çevriləcək. Əsas məsələ bu tarixi məqamı itirməməkdir. Belə bir islahat modelinə gəldikdə isə hakimiyyətin konkret tələblərini bildiyim halda belə bir islahat modelini hazırlamağa mənə 7-10 gün vaxt yetərlidir.

Şapur QASİMİ
27.01.2024
+99455 522-36-15

Yanlış faktlara düzəliş.

Xocalıda azı 3813 nəfər qətlə yetirilib.

Onlardan 613 nəfəri cəsədləri əlimizə gələn, ictimaiyyətə məlum olanlardır, qalanları barədə erməni mənbələrində məlumat verilir. 2000-ci ildə nəşr olunmuş “Xaç naminə” kitabında Daud Xeyriyan yazırdı:
“Bu şaxtalı qış səhərində Daşbulaq yaxınlığında bir kilometrlik bataqlıqdan keçmək üçün insan meyitlərindən körpü salmalı olduq. Mən meyitlərin üstü ilə getmək istəmirdim. Mayor Ohanyan işarə elədi ki, qorxmaq lazım deyil, müharibənin öz qanunları var. Mən ayağımı qan içində olan 9-11 yaşlarında qız uşağının sinəsinə basıb irəlilədim. Çəkmələrim, şalvarım tam qana batmışdı. Bu qaydada 1200 meyitin üzərindən keçib getdim.
…Martın 2-də “Qaplan qrupu” (bu qrup meyitlərin yandırılması ilə məşğul idi) 2000-ə yaxın iyrənc monqol (Xocalı türklərini nəzərdə tutur) meyitini topladı və onları ayrı-ayrı topalarla Xocalının təxminən bir kilometrliyində yandırdı.”
Yuxarıda qeyd olunanlardan da görünür ki, yer üzündən silinmiş bir şəhərin, rayonun qırılmış əhalisinin sayı qəsdən az göstərilib. O zaman, yəni işğala qədər Xocalı rayonunda 2944 ailə, 10.302 nəfər Azərbaycan Türkü yaşayıb. İndi deyə bilən varmı 10.302 əhali hardadır?! Düşmənin dezinformasiya təxribatı burda da işləyib.
P.S. 1992-ci ilin aprelində Xocalı İcra Hakimiyyətinin başçısı Elman Məmmədovdan müsahibə alırdım. Dedi: ”Öldürülənlərin, yaralananların, itkin düşənlərin, girovluqdan qutara bilənlərin sayı dəqiqləşdirilir. 5 min nəfərədək salamat qutaranımız var”.
Belə anladım ki, Xocalı soyqırımından 40 gün keçməsinə baxmayaraq 5 min 302 nəfərdən xəbər-ətər yoxdur…

Şəhidlərimizə sayğılarla: Tamxil ZİYƏDDİNOĞLU
“Bütöv Azərbaycan” qəzetinin baş redaktoru,
“Hərbi Jurnalistlər Birliyi”nin sədri.

Ərşdən gələn söz...

Söz ərşdən gəlir. Bunu anlayanlar üçün sözün dəyər və qiyməti, ölçüsüzlüyü görünür. Söz səhifələrə ilmə-ilmə toxunur: cümlələr yaranır; cümlələrdən hekayələr, romanlar hasil olur. Müqəddəs kitablar da sözün qüdrətilə yaranır. Tanrı sözlə bərabər, onu qoruyanları da yer üzünə göndərir. Həm də bu bir alın yazısına çevrilir.
Ustad müəllimimiz Cahangir Məmmədli bu ali missiyanı layiqincə yerinə yetirmək üçün qarlı-boranlı, lal-dinməz qış gecəsində doğuldu. Belə bir bənzətmə edərdim: makedoniyalı İskəndər dünyanı qılıncıyla fəth edərkən "beşikdən yəhərə atıldı"ğı kimi, müəllimim də fikri, düşüncəsi ilə söz meydanına atıldı. İsgəndər qılıncı ilə, müəllimim qələmi ilə mübarizə apardı. Sonradan sözə məhəbbətlə yanaşmağı, ona ürəksiz toxunmamağı bizə də öyrətdi. Anladıq ki, qələmi əlinə könülsüz almağın özü günahdır. Gərək sözün qayğısını, nəvazişini çəkəsən. Əks halda söz qələm adamından küsər.
Müəllimim sözə ehya verməyi, onu diri, canlı saxlamağın qələm adamının ən ümdə vəzifəsi olduğunu hər dəfə bizə öyrədir. Özü də canyanğısı ilə, böyük məhəbbətlə... Ümumiyyətlə, müəllimimlə hər görüşü bitməyən, tamamlanmayan dərsə, elm tamaşasına bənzədirəm. Yeri gəlmişkən, tələbə Əsgər İsmayılovun "Açılmamış dəfinənin xəzinəsi" başlıqlı yazısından çıxarışa nəzər salaq:
"Müəllim cəmiyyəti sonsuz səmalara qaldıran qoşa qanaddır. Bəndəni Allaha yaxınlaşdırmaq, pis işlərdən uzaqlaşdırmaq isə müəllimin həyat amalıdır. Platon demişkən: "Müəllimlik hər şeydən əvvəl Tanrı sənətidir". Demək ki, müəllim Allahın adamıdır. Tanrı bəndəsini düz yola çəkdiyi, səhvlərini bağışladığı kimi, müəllim də Yaradandan fərqli olaraq görünməz deyil, insanlar içərisində bu şərəfli missiyanı yerinə yetirir. Cəmiyyətin pərsəng daşı olan müəllim məktəbdə 45, universitetdə 90 dəqiqəsini deyil – bütün ömrünü, həyatını, canının şirəsini, gözünün nurunu, qəlbinin odunu və ələlxüsus da bütün bilik və elmini (bundan qiymətli nəysə ola bilərmi?!) şagirdlərinə, tələbələrinə ötürür".
Bəli, Əsgər, "bundan qiymətli heçnə ola bilməz" deyərək, fikirlərini təsdiqləyirəm. Və müəllimimin tələbəsi olduğum üçün, özümü çox xoşbəxt sayıram. Bəlkə də ən çox inamını qazanmış tələbələrindənəm. İnam. Bu məfhum o qədər güclüdür ki, yoxdan bir əsəri var etməsi üçün insana qələmdən sonra ehtiyac duyulan ən vacib vasitədir. Bu vasitə qələm və söz, qəlb və fikir, həmçinin iki insan arasında mütləq vacibliyə sahibdir, yoxdursa, heç vaxt intəhasız sevgi yarana bilməz. Ustad bu gün tələbəsinə inanır. Hələ qələmin mürəkkəbini ilk axıtdığı dönəmlərdən inanıb sevdi, bağrına basdı. Fakültəyə addım atdığım ilk gündən onun qayğısını, nəvazişini, sevgisini hiss etmişdim, bu mənə həm bu yolda işıq idi, həm də güc-qüvvət.
O, tələbənin dostu, elə bu gün çox saylı uğurlara imza atmış jurnalistlərin müəllimidir. Onun qələmi və yaradıcılığı bizlərə doğru yol göstəricisidir. Mətbuat sahəsində yaradıcılığı gələcək nəsillərə xəzinə, peşəmizin sabahına işıq tutacaq mayakdır.

Şəms Hüseynli,
BDU Jurnalistika fakültəsinin tələbəsi

Qara kəmərlə asılmış qərənfillər

Övladlarımız kimi Qərənfillərimiz də Şəhid oldu. Azərbaycan övladları Vətən uğrunda, Qərənfillər isə fədailərimizin yolunda fəda oldular. Bu gün yenə də -avtobusda, dayanacaqda, yollarda, bir sözlə hər yerdə insanlarımızın üzündə 34 il əvvəlki acı, çiyinlərində otuzdördillik bir dərd yükü vardı. Dövlət müstəqilliyimizin bərpasına aparan bu şanlı yolda tökülən qanlar hələ də vətəndaşlarımızın gözlərindən çəkilmir.
Tələbələrin şaqraq səsindən vəcdə gələn Metro qatarlarında bir hüznlü sükut hakimdir. Qaboyun həzin səsi hamını Şəhidlər Xiyabanına çəkir. Metro girişlərində qara kəmərlə asılmış Qərənfillər isə hər il olduğu kimi, yenə də öz şəhid talelərini yaşamaqdadırlar. Allah bütün Şəhidlərimizə rəhmət eləsin! Vətən sağolsun! Bu vətən üçün Şəhid olmağı bacaran övladlar yetişdirən valideynlərin və Şəhidlərimizin ruhları qarşısında ehtiramla baş əyirəm!
Tamxil ZİYƏDDİNOĞLU
Azərbaycan Hərbi Jurnalistlər Birliyi İdarə Heyətinin sədri

Qərbi Azərbaycan müəllimləri rubrikasından


Muradova Fatma Cəfər qızı 8 fevral 1934-cü ildə İrəvan şəhərində ziyalı ailəsində anadan olmuşdur. İrəvan şəhərində orta məktəbi bitirdikdən sonra Ermənistan Pedaqoji İnstitutunun fizika-riyaziyyat fakültəsini bitirmiş və həmin ildə Basarkeçər rayonunun Çaxırlı kənd orta məktəbində fizika və riyaziyyat müəllimi kimi fəaliyyətə başlamışdır. 1960-cı ildə İrəvan Kənd Təsərrüfatı Texnikumunda fizika və riyaziyyat fənni üzrə müəllimlik fəaliyyətini davam etdirmişdir.
Fatma Muradova 1960-cı ildə İrəvan Şəhər Komitəsinin Marksizm- Leninizm Universitetinə daxil olmuş və tam kursu müvəffəqiyyətlə bitirmişdir.
Fatma Muradova 1961-ci ildə İrəvan şəhər Lenin rayonu üzrə VIII çağırışa deputat seçilmişdir. O, 1963-cü ildə isə İrəvan şəhər Orcenikidze rayonu üzrə IX çağırışa deputat seçilmişdir.
Fatma Muradova 1963-cü ildə Kurud kəndinə gəlin köçmüşdür. Fatma xanım ailə həyatı qurması ilə əlaqədar iş yerini Qafan rayonunun Kurud kənd 8 illik orta məktəbinə dəyişmiş, kənddə riyaziyyat müəllimi işləmişdir. O, 1969-cu ildə Bakı şəhər keçmiş Oktyabr indiki Yasamal rayonu 13 nömrəli məktəbinə fizika müəllimi kimi işə qəbul olunur.
1970-ci ildən 2 nömrəli Dəmiryol texniki- peşə məktəbinə riyaziyyat müəllimi vəzifəsinə qəbul edilir. O, əmək fəaliyyəti müddətində: 1979-cu ildə “Təşəkkürnamə”, 1986-cı ildə “Əmək veteranı” medalı ilə və 1988-ci ildə “Fəxri Fərman”la təltif edilmişdir.
Muradova Fatma Cəfər qızı Kərimov Bəndəli Əli oğlu ilə ailə həyatı qurmuşdur. Onların 3 övladı, 7 nəvəsi və 10 nəticəsi var. Övladları və nəvələri ali təhsillidir. Onların övladları hərbi həkim, kimyaçı və müəllimə peşələrinə yiyələnmişlər. Nəvələri hal-hazırda müxtəlif dövlət qurumlarında çalışırlar.
Muradova Fatma Cəfər qızı 2019-cu il yanvar ayının 4-də Bakı şəhərində vəfat etmişdir.
"Bütöv Azərbaycan" qəzeti
19 yanvar 2024