“Dünyada gözəl erməni ölmüş ermənidir”

Budəfəki səfərimiz cəbhə bölgəsindəki kəndlərə uzanırdı. Xocavənd istiqamətindən başlayıb ta Ağdamın Mahrızlı kəndinə kimi... Hər vaxt döyüşə hazır olan ayıq-sayıq hərbçilərimizi görmək bizi qürurlandırırdı. Bizi bir də onlarla çiyin-çiyinə dayanaraq hərbi bölgədə çalışan reportyorlar qürurlandırırdı. Onlar da hər vaxt informasiya müharibəsində ön səngərdə ayıq-sayıq dayanan "döyüşçü"lərdir. Hər repartyorun söz müharibəsində bir fənd payı varsa, vətən həmişə sağ olacaq!

Ağdama gəlib həmin söz "döyüşçü"ləriylə danışmamaq səfərimizi səmərəsiz edərdi.

Müsahibimiz sərbəst bloger, əsasən hərbi bölgədə çalışan reportyor Elgün Gəncimsoydur.

-Ağdamda çalışırsınız. Buranın xəritəsini necə verə bilərsiniz?

-Ağdamlılar Dağlıq Qarabağ müharibəsində ən çox əziyyət çəkən sakinlər olub. Dağlıq Qarabağ və Qarabağ ətrafı rayonların şəhər mərkəzi olduğuna görə qonşu rayon sakinləri təşkilatlanma məsələsində həmişə Ağdamdan bir umacaqları olub. 1988-ci ildə silahlı münaqişəyə çevrilən Azərbaycan-Ermənistan Dağlıq Qarabağ məsələsində ilk şəhidi də elə ağdamlılar verdi. Xankəndinə yürüyüşdə Ağdamdan Əli və Bəxtiyar şəhid oldular. İkisi də tələbə idi. Ağdamda ilk özünümüdafiə batalyonu da yaranıb. Azərbaycanın müstəqillik dövrünün hərb tarixində ilk hərbi hissə milli ordu bu rayonda qurulub. Yaranma səbəbi də daha çox könüllü döyüşçülərin olması idi. Güllənin tapılmayan vaxtı belə rus komendatlarından vətəni qorumaq üçün düşmənə atacaqları gülləni öz cibinin puluna alıb döyüşən insanlar olub.

Ağdamın 6600-ə yaxın şəhidi, 16 milli qəhrəmanı, 8 mindən artıq əlili var. Bu da 17 ailəyə düşür. Hazırda rayon əhalisinin sayı 200 mini keçib. 73.7 % torpaq işğaldadır (dəqiqləşdirmək lazımdır...). Qalan ərazi də gördüyünüz bu kəndlərdən ibarətdir. Bu ərazinin də yarıdan çoxu cəbhə bölgəsinə düşür.

-Cəbhə bölgəsində yaşayan sakinlərin çətinliyi nədir?

-Digər rayonların kəndlərindən fərqli olaraq ağdamlılar rahatlıqla təsərrüfat işləriylə məşğul ola bilmirlər. Təkcə, atəşkəsdən sonra əkin-biçinlə məşğul olan 40-dan çox ağdamlı ya həlak olub, ya da xəsarət alaraq əlil olub. Düşmən yalnız mülki insanları deyil, eləcə də kənd təsərrüfat texnikalarını da atəşə tuturlar. Ağdamda sonuncu ən dəhşətli belə hal 7 yaşlı Fariz Bədəlova açılmış snayper atəşidir. O, Ağdamın Orta Qərvənd kəndində yaşayırdı. Atəşkəsdən sonra Ağdamın ən azyaşlı şəhidlərindəndir.



-Hazırda Mahrızlı kəndindəyik. Bu kəndin döyüşlərdəki rolu haqqında nə deyə bilərsiniz?

-Qarabağ müharibəsində burada yaralıların gətirildiyi ilk hərbi hospital yerləşib. İndi digər kəndə köçürülüb (Sarıcalı...). Həmin vaxt müəllimindən tutmuş ta suçusuna kimi hospitala gəlib ehtiyacı olan yaralı əsgərlərə qan veriblər, həkimlərə kömək ediblər. Şahidi olmuşa ki, üçüncü oğlunu yatızdırıb onun yemək payını gətirib əsgərlərə yedizdirən analar olub. Mahrızlı adı da dünyaya 1987-ci ildən məlumdur. Bu kəndin Rahib Məmmədov kimi oğlu sovet ordusuna xidmətə gedir və hərbi andı qəbul edəndən sonra son nəfəsinə kimi bizdən olmayan milləti – qonşu rayonun insanlarını xilas elədi. Onlara həyat vermək bahasına öz həyatını itirdi. Bu kənd həmin vaxt dünyanın bütün ölkələrində xəbər manşetinə çevrildi. Rahib Məmmədov Sovetlər İttifaqının Qızıl Ulduz kavaleridir. Bu ulduz da ölkəmizdə cəmi üç nəfərə, Əfqanıstan döyüşlərində iştirak edən azərbaycanlılara verilib ki, onlardan biri hələ də xidməti vəzifəsini icra edir, polkovnikdir. Digəri isə Qarabağ döyüşlərində həlak olub.

-Elgün bəy, qısa da olsa 1980-90-cı illərdən danışdınız. Gəlin bir az da yeni dövrdən danışaq; Aprel Döyüşlərindən. Həmin döyüşlərdə Ağdam özünü necə göstərdi?

-Aprel hadisələrində Ağdamda yerləşən hərbi hissələrin tapşırığı tam fərqli idi. Bunu dəfələrlə hərbi ekspertlər də deyib. Buradakı döyüş tapşırığı yalnız artilleriya bölmələrinin üzərinə düşmüşdü. Bu bölmələr də düşmənin müəyyən istiqamətdə bəlli istiqamətə rabitə yollarıyla maşın karvanlarının hərbi texnikalarının daşınmasına mane olsun. Burada Silahlı Qüvvələrimizin Ağdamda yerləşən artilleriyaçıları qəhrəmanlıq göstərdilər. Onlar döyüş tapşırığını tam yerinə yetirdilər. Məhz o döyüş nəticəsində düşmən gördü ki, bizim ordunun mövqelərini dayandıra bilmir, başladı cəbhəboyu kəndlərə mərmi yağdırmağa. Təkcə Mahrılı kəndinə 200-dən çox mərmi düsmüşdü. Döyüşlərdə 2 mülki yaralı, 1 nəfər mülki isə şəhid olub. Buna baxmayaraq insanlar əsgərlərdən tələb edirdilər ki, əsgərlər istirahət eləsinlər və mərmiləri özləri daşısınlar. Sakinlər döyüşün gedişatına təsir etməyə və əsgərlərin ruh yüksəkliyini saxlamağa çalışırdılar. Aprel hadisələrində bu kənd mənim yaddaşımda belə qaldı.



-Elə bir vəziyyətdəyik ki, hər an müharibə başlaya bilər. Maraqlıdır, siz münaqişənin həllinin necə olmasını istərdiniz; sülh, ya müharibə yolu ilə?

-Təbii ki, bütün konfliktlərin final mərhələsi sülhdür. Hüç bir konflikt daimi getmir. Həmişə bir barışıq olur. Baxın fransızlarla ingilislər 100 ildən artıq savaşdılar. Ancaq indi müttəfiq dövlətdirlər. Hətta hardasa ryni xətdə kəsişən məqsədləri var, buna görə bir-birlərinə dəstək olurlar. Bəlkə də hər iki tərəf savaşı unudublar. Amma 1905, 1918-ci illəri, daşnakları, 1988-94-cü illəri xatırlasaq, öz zəifliyimizi tapmış olarıq. Fikrimcə, 1988-ci ildə bizə 1918-ci ili unutdurmuşdular. Sovet ideologiyası bunu etmişdi. Ermənilər dəfələrlə üstümüzə qalxıb torpağımızın davasını ediblər. Bizsə düşmənimizə qucaq açıb onları Dağlıq Qarabağda rahat yaşamaqlarını təmin etmişdik. Sonra nə oldu? Dağlıq Qarabağda silahlı münaqişəyə, bundan da əlavə ətraf rayonların işğalına, torpaq iddialarına başladılar. İndi biz əlimizi, qolumuzu sallayıb düşmənlə barışsa, əmin olun ki, 50 ildən sonra onlar bizim övladlarımızı, övladlarımızın övladlarını şəhid edəcəklər. Erməni birmənalı şəkildə bizim bialoji, fiziki, ideoloji düşmənimizdir. Bunların körpəsi belə antitürkçü, terrorçu kimi böyüdülür. Ona görə düşünürəm ki, bu münaqişənin uzun müddətli sona çatmasının tək yolu var: işğalda olan nəinki Dağlıq Qarabağ, eyni zamanda digər tarixi torpağımızı azad etməklə onları əsarətimizdə saxlamaq. Sualın cavabını şəhid polkovnik Murov qartalı Raquf Orucovun bu sözüylə verirəm: “Dünyada ən gözəl erməni ölmüş ermənidir”.


-Həmkarlarınıza nə tövsiyyə edirsiniz?


-Mənim fəaliyyətim kifayət qədər şəffafdır, cəbhə bölgəsində çalışıram, hər kəs görür. İstəyərdim ki, yalnız Qarabağ münaqişəsinə diqqət ayıran jurnalistlər daha çox olsun. Əgər hərbdən yazmaq istəyirlərsə heç nədən qorxmasınlar. ən azı düşmən blogerlərnin sayı qədər olaq. Hazırkı vəziyyətdəsə informasiya müharibəsində həddin dən artıq fəaldırlar; istər sosial şəbəkələrdə, istərsə də KİV-də.
Hər şeyin başlanğın və bitmə nöqtəsi var. İnsan doğulduğu kimi də bir gün mütləq ölür, ya tez, ya gec. Başında ölüm varsa, səbəb vətən olsun!

Azadə,
Ağdam