Mədəniyyət sahəsinə ayrılan vəsait 17% artırılır

Azərbaycanda 2023-cü ilin dövlət büdcəsində mədəniyyət, incəsənət, informasiya, bədən tərbiyəsi, gənclər siyasəti və bu qəbildən olan digər fəaliyyət xərclərinin 542,8 milyon manat olması nəzərdə tutulub. Bu barədə Maliyyə Nazirliyi məlumat yayıb. Məlumata görə, bu, 2022-ci ilin təsdiq olunmuş proqnozu ilə müqayisədə 17,2% çoxdur.

Venesiya film festivalının ən yaxşıları seçildi

Keyt Blanşett və Kolin Farrell 79-cu Venesiya Film Festivalında ən yaxşı qadın və kişi rollarına görə Volpi Kuboku qazanıblar. Butov.az xəbər verir ki, təqdimat festivalın “YouTube” kanalında yayımlanıb. Qərarı amerikalı aktrisa Culian Murun rəhbərlik etdiyi beynəlxalq münsiflər heyəti elan edib. Blanşett bu mükafatı Todd Feldin “Tar” filmində Berlin Filarmonik Orkestrinə rəhbərlik edən ilk qadın orkestr dirijoru roluuna görə alıb. Farrell isə Martin MakDonun “The Banshees of Inisherin” filmindəki ifasına görə mükafata layiq görülüb. Qeyd edək ki, festivalın əsas mükafatı sayılan “Qızıl aslan” Laura Poitrasın “All the Beauty and the Bloodshed" sənədli filminə verilib. 79-cu kinofestivalın proqramında yeganə olan sənədli film fotoqrafın dərman şirkətinə qarşı mübarizəsindən bəhs edir.

Əməkdar rəssam vəfat etdi

Əməkdar rəssam Asif Azərelli vəfat edib. Bu barədə Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Akademiyası məlumat yayıb. Bildirilib ki, o, uzun sürən xəstəlikdən sonra vəfat edib. Asif Azərelli 19 iyul 1946-cı ildə Bərdə rayonunda anadan olub. 1970-ci ildə Əzim Əzimzadə adına Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Məktəbini bitirib. 1976-cı ildə keçmiş SSRİ-nin Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının mükafatına layiq görülüb. 1983-1984-cü illərdə YUNESKO tərəfindən təşkil olunmuş beynəlxalq sərginin iştirakçısı olub. Görkəmli rəssam daha çox Dədə Qorqud obrazının ən çox qəbul edilən versiyasının yaradıcısı kimi tanınırdı. Allah rəhmət eləsin!

ƏZİZƏ CƏFƏRZADƏNİN KƏLAĞAYI SEVGİSİ

Bəlkə bir ilə yaxındır ki, Facebook səhifələrində Güllü Eldar Tomarlının təxminən hər gün milli kəlağayılarla çəkdirdiyi müxtəlif fotolarına baxıb, ürəyimdə anam Əzizə Cəfərzadəyə xitabən deyirəm: “Əkdiyin toxumlar cücərir, ana!”
Çünki milli irsin qorunub gələcək nəsillərə çatdırılmasında Əzizə ananın rolu çox böyük olmuşdur. Bunu istər əsərlərində, istərsə də apardığı tədqiqatlarda görmək mümkündür.
Mən Əzizə ananın kəlağayılı şəkillərini Güllü xanımla paylaşanda, o məndən bu haqda yazı yazmağımı xahiş elədi. Mən də “gərək əvvəlcə ananın əsərlərinə baxam, görüm bəlkə kəlağayı haqqında maraqlı nəsə yazıb” deyə Güllü xanımdan vaxt istədim.

Əzizə Cəfərzadə, bu haqda bədii əsərlərində nə yazıb deyə keçən il nəşr etdirdiyim “Seçilmiş əsərləri”nin 12 cildinə (“Elm və təhsil, 2021) və əlimdə hal hazırda işlədiyim 13-14-cü cildlərə baxanda, heyrət etdim. Əzizə ana, bu cildlərdən 1-cidə 15 yerdə, 2-cidə 9, 3-cüdə 7, 4-cüdə 7, 5-cidə 4, 6-cıda 9, 7-cidə 10, 8-cidə 3, 9-cuda 5, 10-cuda 2, 11-cidə 4, 12-cidə 12, 13-cüdə 2, 14-cüdə 4 dəfə kəlağayıdan bəhs edir. Cildlərə daxil olmayan əsərlərindən “Səyyah”da (“Eldən-elə”) (MİMTA yayımları, 2022) - 11, “Aləmdə səsim var mənim”də (“Şərq-Qərb”, 2006) - 16, “Zərrintac-Tahirə”də (“Göytürk”, 1996) - 2, “Anamın nağılları”nda (MİMTA, “N/R” NPM, 2020) – 4, “”Gülüstan”dan öncə”də (“XAN”, 2016) – 2, “Tanıdıqlarım, sevdiklərim xatirələrimdə” də (“XAN”, 2021) - 3, “Folklor araşdırmaları”nda (“Elm və təhsil”, 2020) - 3 , “Gündəliklər”ində (ancaq 1981-1990 illər, əlyazması) - 7 yerdə kəlağayıdan bəhs olunur. “Bakı-1501” (“XAN”, 2022) və “Bəla” (“XAN, 2016) əsərlərində kəlağayı haqqında söz açmadığı da ortaya çıxdı. Beləliklə, mənə aydın oldu ki, Əzizə Cəfərzadənin yazılarında 141 yerdə kəlağayıdan danışılır. Ortaya çıxan bu saydan sonra marağım daha da artdı. “Görəsən Əzizə ana kəlağayı haqqında nələr yazıb?” deyə düşünərək əsərlərində kəlağayı ilə bağlı məqamları sıraladım. İlk kitabı olan “Natəvan haqqında hekayələr”də kəlağayının çutqu üstündə bağlanlanmasının təsviri verilmişdir:
“Həmayil Qonçaya “Səni bəyim çağırır” dedikdə nəsə duymuşdu. Qarı tərtəmiz yuyunub-bəzənmiş, köhnədən qalma yaxası zərli kimxa kürdüsünü geymiş, qara kəlağayısını çutqunun üstündən boynuna sarımış və ucunu gətirib çənəsinin altında bənd etmişdi.” (“Seçilmiş əsərləri”, I cild, s. 63).
“Sərvinaz yaşmağı burnunun üstünə qaldırmış, al kəlağayısını qaşlarının üstünə çəkmiş, həyadan qızaran üzünü dostlarından gizlətmişdi, amma sevincdən qəlbi quş ürəyi kimi çırpınırdı.” – (I cild, s. 80). Burada isə yazıçı, al kəlağayı ilə yaşmaqlanmanı təsvir etmişdir.
“Əsasən kasıb ailədən olan gənc qızların çutqu üstündən başlarına bağladıqları al-yaşıl, ucuz kəlağayılar onları sonalara bənzədirdi.” (I cild, s. 88). Əzizə Cəfrəzadə al-yaşıl kəlağayı taxan qızları yaşılbaş sonalara bənzətmişdir.
“Suda ördəklər üzür, gölçəyə baş vurub silkinirdilər. Onların bəzəkli başları gəlinlərin alnına çərtilmiş al-yaşıl çərtmə-kəlağayılar kimi bərq vururdu.” (I cild, s. 178). Burada isə yazıçı kəlağayının “çərtmə” üsulla bağlanmasını təsvir edərək quşları, al yaşıl kəlağayı bağlamış qızlara bənzətmişdir.
“Natəvan haqqında hekayələr”də yazıçı “al”, “al-yaşıl”, “abı haşiyəli qara” “qara haşiyəli ağ”, “dördrəng basqal” kəlağayısı kimi müxtəlif rəng və bəzəkli növlərində də danışmışdır.
Əzizə Cəfərzadənin “Tanıdıqlarım, sevdiklərim xatirələrimdə” əsərində məhşur Basqal kəlağayılarının vətənindən olan Xalq yazıçısı, Əbülhəsənlə kəlağayıya aid olan belə bir xatirə də var: “Öz şagirdlərinin, yetirmələrinin uğuruna qəlbən sevinən ikinci bir adam nadir tapılar. Yadımdadır: “Aləmdə səsim var mənim” romanımı necə də bir sevinclə qarşıladı. Elə bil romanı özü yazmışdı, uğurum da onunuydu. Millətini, doğma yurdunu qəlbən sevən insan kimi hələ bir sözarası dedi də: “Qız, Şirvanın hər yerinin nemətlərinin adını çəkmisən, bəs Basqal kəlağayısının adı niyə düşməyib qələminə?”. “Ustad, dedim, roman hələ jurnalda bitməyib, ikinci hissəsi çıxanda Basqalı da, kəlağayısını da görəcəksiniz”. (s. 77) Əlbəttə, bu cümlələr Əbülhəsən müəllimin Basqal kəlağayısına böyük məhəbbətini və bunu Əzizə anaya da təlqin etməsini göstərir. Yazıçı, “Aləmdə səsim var mənim” romanında yuxarıda qeyd etdiyimiz kmi 16 dəfə kəlağayıdan bəs etmişdir.

Amma görünür ki, kəlağayımıza da ögey – düşmən münasibətdə olanlar da olub. Necə ki, Süleyman Rüstəmin “Kəs səsini, ötmə tar! Ötmə dedim, ötmə tar. İstəməyir proletar səndə çalınsın Qatar.” misraları və ona qarşı yazılmış Mikayıl Müşfiqin “Oxu tar, oxu tar, de, səni kim unudar” sözləri kimi. Əzizə Cəfərzadə “Folklor araşdırmaları” kitabında kəlağayı haqqında belə yazıb: “Geyimlərimizdə də belədir. Milli nə varsa, «xalabacı» hesab etmiş, Avropaya can atmışıq. Başqa xalqların yüngül əxlaqlısının geyimini kinoda görüb mənimsəmişik. Orta Asiyada alim, aktrisa, kolxozçu öz milli, şahı ipəyindən tikilən paltarını, araqçınını saxlayıb. Biz başımıza kəlağayı örtməyi ayıb bilmişik. Böyük bir yazıçımız vaxtilə mənə «O kəlağayını sənin başına örtən babaların sümüyü də əlimə düşsə, yandırardım» demişdi.” (s. 247).
Bütün belə təzyiqlərə baxmayaraq yuxarıdan göründüyü kimi Əzizə Cəfərzadə öz əsərlərində hər bir fürsətdə, hələ 1963-cü ildə çap etdirdiyi ilk kitabından başlayaraq kəlağayıdan yazıb, onu təbliğ edib. Özü də tək yazılarında deyil, həm də özü kəlağayı örtməklə bu baş örtüyünü yaşadıb. İraq və İran səfərlərinin fotolarına da baxdıqda görürük ki, rəsmi iclaslarda da, tarixi abidələrə baxmağa gedəndə də bizim milli kəlağayı Əzizə Cəfərzadənin başında olub. “Seçilmiş əsərləri”n 13-cü cildində yer alan ildə İraq səfəriylə bağlı qeydlərdən oxuyuruq:


Əzizə Cəfərzadənin İraqda bağında kəlağayı ilə şəkilmiş fotoları (1977-ci il)

“Hər bir dəstə məni maraqla qarşılayır, salamlayır. Mənim kəlağayım xüsusi marağa səbəb olub.” (s. 125)
“Parkın xiyabanları ilə işə tələsən tək-tük yerlilər mənə qəribə bir maraqla baxırlar: Qara ərəbi don, çaxçur, kəlağay.” (s. 297)

Əzizə Cəfrəzadə İranda (1990-cı il)

İllər boyu xarici ölkələrə gedəndə və xaricdən qonaqlar gələndə də Əzizə ananın qadınlara və eləcədə kişilərə qadınları üçün hədiyyə etdiyi əşya əsasən kəlağayı olmuşdur.
Gündəliklərdən (23.03.1981) oxuyuruq ki, “… bu gün Məmməd Araz O.Yavuz Aqpınarı yanıma gətirdi. Nəcib adama bənzəyir. M.F.Axundovun tədqiqatçısıdır. Əsərlərimi A.Zamanovun vasitəsilə alıb oxuyub, sevib (deməyinə görə) və gəlib məni görmək istəyib... Qızına gözəl bir soğanı kəlağayı və qadını üçün “Yemək kitabı”mızı bağışladım.”
“Seçilmiş əsərləri”, 14-cu cilddə yazıçının Hələbdə, Hindistanda və başqa yerlərdə hədiyyə etdiyi kəlağayılar haqqında oxuyuruq:
“Mən Hələbə səfərimi təşkil edən Nasra, anası üçün bir soğanı kəlağayı və Bakı prospekti bağışladım.” (s. 29)
“Bacısına bir kəlağayı, o da mənə bir əl tikməsi hədiyyə etdi.” (s. 90)
“Cənab Ram Kohli və bizim başçımız Hüseyn Həsənov xoş sözlər danışdılar. Hindistan-Sovet dostluğuna dair. Başçımız onlara kitablar bağışladı, mən isə qızılgül rəngli, çəhrayı bir kəlağayı saldım xanımın çiyninə. Bu nərmənazik, qarabuğdayı hind gözəli nazla çiyinlərini oynadıb “lap rəngimə düşür” – dedi.” (s. 106)
Əzizə Cəfərzadə, evinə gələn müxtəlif xalqların nümayəndələrinə milli paltarlarımız və baş örtülərimizi göstərir, istəyənləri də geyindirib şəkil çəkdirmişdir. Belə xanımlardan birinin ̶ İngiltərədən gəlmiş Kembric Universitetinin müəlliməsi ingilis xanım Luis Haşimnin bir neçə fotosu arxivimizdə durur.

Əzizə Cəfərzadə qohumları ilə İngiltərədən gəlmiş və ona hədiyyə edilmiş narıncı kəlağayılı Luislə Yanardağda (1989-cu il).

Luis Əzizə Cəfərzadənin evində milli paltarda (1989-cu il)


Luis, Əzizə Cəfərzadənin çutqusu və arxalığı ilə (1989-cu il)

Yazıçı “Vətənə qayıt” romanında kəlağayının yarışda qalibə bir nəmər, hədiyyə kimi verilməsindən danışır: “Elə bu anda üzü niqablı Şəbnəm bəyim süvari paltarı geymiş bir dəstə qızla birlikdə eyvanda göründü. Onun əlində al rəngli “Şamaxı” (Çox halda kəlağayılar toxunduğu şəhərin adı ilə sadəcə “Gəncə”, “Şamaxı”, “Basqal” və s. adlanırdı. - Tİ) kəlağayısı vardı. Nəmər bu idi. Birinci gəlib çıxan süvari bu nəməri alacaqdı.
...
İndi artıq Ələmşahın mindiyi boz ürgə ilə Xosrov ağanın Qəmər dayı yanaşı gəlirdi. Darvaza önündəki geniş meydançaya çataçatda boz ürgə, Qəmər daydan azacıq irəli sıçradı və eyvanın önünə birinci yetişdi. Ələmşah dodaqlarındakı qalib təbəssümü ilə Şəbnəm bəyimin əlində tutduğu al kəlağayını havada qapdı, sağ əlini başının üstünə qaldırdı, onu alqışlayan kütləni salamladı... “Yağı düşməni yenib, doğma diyarın xilası üçün qərar qoyulmuş töhfəni də beləcə ala bilsəydim” sözləri qəlbindən keçdi...” (II cild, s. 214, 217).
“Yad et məni” romanında həm rəng, həm də naxış haqqında yazır: “Qaratel başına soğanı rəngdə, mixəyi haşiyəli kəlağayı örtmüş, hər iki ucunu da bəndləyib arxaya atmışdı. Şirvan xanımlarına məxsus olmayan bu geyim Cavadı da maraqlandırmışdı.” (III cild, s. 37).
“Kəlağayısını Kərbəlaya gedənlərlə nəzir göndərdi.” (III cild, s. 93).
“Qonşudan, faytonun dalınca bir dəstə yaşmaqlı zənən, əllərində tutduqları zərli boğçalarla hərəkətə gəldi. Qabaqda, belinə al Basqal kəlağayısı bağlanmış, əlində güzgü tutan Hacı Cavad aram addımlarla irəliləyirdi. Elə bil Şirvanın əbədi xəlfəsi heç qocalmamışdı.” (III cild, s. 282). Yazçı, toylarda olan adətlərdən birini də burada yada salır.
“Sabir” romanında kəlağayının dünyada məhşur olmasını bir daha vurğulayır: “Vaxtilə burada ipək karxanalarından Türkiyəyə, İrana, Hindistana xam ipək aparılır, “Şamaxı kəlağayısı”, darayısı barmaqla göstərilir, ingilis kralının daimi nümayəndəsi, daim burada əyləşib saray ərkanının xüsusilə sevə-sevə geydiyi ipəyi buradan alıb Londona göndərir, multani tacirləri burada həmişəlik yurd salırdı.” (IV cild, s. 109).
“”Gülüstan”dan öncə” romanında sadə kənd qızı Yasəmənin oxuyuruq: “Sadə geyimində belə gözəldi. ... Güllü çit tumanı, şirməst arxalığı, abı yelənli ağ kəlağayısı vardı. Belindən aşağı süzülən qalın hörüklərinə öz əlləri ilə rəngbərəng yun iplərdən toxuduğu qotazlı saçbağı hörmüşdü. Amma əlləri xınalıydı, ayaqları xınalıydı.” (s.6) Yazıçı cəmi 3 cümlə ilə XIX əsr Azərbaycanlı qızını necədə ustalıqla təsvir edib.
“Bir səsin faciəsi” romanında Qurban adət-ənələrinin təsviri verilir: “Qurban bayramına az qalırdı. ... Hamısı da seçmə, burma buynuzlu, ağ qoçlardı, hamısının da təpəsinə, belinin ortasına, qabaq ayaqlarının dizlərinə al xına yaxılmışdı. Boğazlarına əlvan Basqal kəlağayıları bağlanmışdı.” (V cild, s. 291-292).
“Xanım — Rübabə Sultan onu — döyülmüş ədviyyatı kəlağayıdan keçirdib undan da zərif bir hala saldı.” (VI cild, s. 94).
“Onun başında ağ, kənarı badımcanı haşiyəli kəlağayı vardı. Bu kəlağayını başına dolayıb, uclarını arxasında düyünləyib kürəyinə atmışdı.” (VI cild, s. 130).
Aşağıdakı bir neçə nümunədə Əzizə Cəfərzadə inac və adətlərdə kəlağayının istifadəsini ifadə etmişdir.
“Adam var, sınağı nə cürdü: Axşam vaxtı pul dəyişməz, pul verməz. Axşam vaxtı qonşuya bir şey verməz. Ələyə gələnin başından kəlağayısını götürər.” (VI cild, s. 174).
Yazıçı, “Xəzərin göz yaşları” romanında nişan mərasimi zamanı gəlinə kəlağayı örtülməsindən bəhs edir: “Ağ kəlağayının şövqü ağ üzünə, ağ alnına, al yanaqlarının şövqü ağ kəlağayıya düşmüş Əsmər utana-utana içəri girdi. Ruzigar xanım yerindən qalxdı, zəkiyyə örpəyi kəlağayının üstündən onun çiyninə, başına saldı, üzüyü barmağına keçirtdi.” (VII cild, s. 53).
“Yazıçının son romanı Məhəmməd Füzuli haqqında olan “Eşq sultanı”da gəlin aparma adətinin təsviri belədir: “Yerli adətlə, elə bütün türk qəbilələrində gəlin at üstündə gedər ər evinə. At muraddı, muradına çatırdı, ona görə də at üstündə gedirdi. Amma belə yaxın evlərdə adətən daha at lazım olmurdu. ... Tayfanın ağsaqqalları dörd əkabir (Ağsaqqallar, başbilənlər - Tİ) seçmişdi. Bu dörd əkabir böyük bir al kəlağayının hərəsi bir ucundan tutmuşdu.” (VII cild, s. 333).
Kasıblıq dövrünün nişanında kəlağayı yenə vacib bir element olub: “... nişan qoyduq, bir al alın kəlağayısı, bir də anamdan qalma yaqut qaşlı qızıl bir üzüyümüz vardı, onu apardıq.” (VIII cild, s. 283) (“Sahibsiz ev” hekayəsində).
Yazıçı 1990-cı illərə qədər bölgələrimizdə toy maşınlarına, yeni alınmış maşına qırmızı kəlağayı bağlanma adətini “Ata haqqı” povestində təsvir etmişdir: “Gülsüm cəld bir al kəlağayı gətirib qardaşının maşınının böyür güzgüsünə bağladı.” (XI cild, s. 353)
“Gözlənilməyən gəliş” povestində yazıçı 4 rənglə boyanmış Basqal kəlağayısını oxucu üçün canlandırmışdır: “Səttar əfəndi, əlini uzadıb “al-yaşıl”, “çərtmə” adlanan kəlağayını götürdü, açdı. Al-sarı-yaşıl və göy rənglə dörd küncü boyanmış Basqal kəlağayısı vaxtilə gəlinlərin yaraşığı, bəzəyi idi.” (XII cild, s. 166)
“Anamın nağılları” kitabında “Salatın ana” hekayə-nağılında yazıçı toya hazırlıq zamanı kəlağayı təsvirini verir: “Allı-güllü toy başlandı, tamaşasına oymaq-oymaq el-oba yığışdı. Salatının qapısında şülən qazanları asıldı. Yaba dırnağında, üstünə al kəlağayı çəkilmiş qaramıq gətirildi. Bəy, damda çimib gəldi, duz-üzərlik yandırıldı, tüstüsü bəyə verildi, boynuna al-yaşıl kəlağayı sarıldı.” (s. 213-214)
Yazıçı Əzizə Cəfərzadə, toyda bəyə, xörək bişirənlərə, bəy tərifində bəyə və aşığa xələt-hədiyyənin kəlağayıdan verilməsi adətini də yada salır: “O bilirdi ki, toy da eləyəcək, bəy də duracaq, başı üstündə çörək də kəsəcəklər, duz, üzərlik də dolandıracaqlar, boynuna al-yaşıl kəlağayılardan xələt də dolayacaqlar. Bacıları, qardaşları, istəkli qohumları qabağında oynayacaqlar.” (“Səyyah”, s. 74)
Yazıçı “Aləmdə səsi m var mənim” romanında da bu mövzudan yan keçməyib: “Hələ uzun illər, qərinələr keçəcək, Şərqin bir sıra ölkələrində "Şamaxı" adlı kəlağayı örtüləcək, uzaq Hindistanda indi də "Şirvani" adlandırılan geyimələri kişilər sevə-sevə geyəcəklər...” (s. 428)
Əzizə Cəfərzadə “Folklor araşdırmaları” kitabında bir rəvayəti verməklə, kəlağayı, baş örtüyü ataraq qanlıları sakitləşdirməyə, barışdırmağa xidmət edən bir adəti yada salır: “Dar ağacı qurulubmuş, meydan süpürülüb-sulanıbmış. Taxt-rəvan hazırlanıbmış. Şah gəlib əyləşən kimi, bir qadın başından kəlağayısını açıb şahın ayaqları altına atır. Şah deyir:
– Qadın, sən ismət pərdəsini üzündən götürüb «aman» diləyirsən.” (s. 30)
Yazıçı, əsərlərində “herati”, “soğanı”, “noxudu rəngli”, “ağ haşiyəli qara”, “abı haşiyəli zərif ağ”, “abı yelənli ağ”, “badımcanı haşiyəli qara”, “al-yaşıl” kimi müxtəlif rəng və naxışlı kəlağayı adlarını çəkmiş, “alnına bağladığı çərtmə kəlağayı”, istehsal yerinə görə Basqal, Şəki, Şirvan, Gəncə adlı kəlağayılarının mövcudluğunu qeyd etmişdir.
Əzizə ana qonaqlarına kəlağayı hədiyyə etdiyindən yuxarıda danışmışdım. Yazıçı, bu adətin hələ neçə əsr əvvəllər də mövcud oluğunu hesab edər: “Özü də hər dəfə çavuş səsi eşidən kimi məhləyə çıxır, Kərbəlaya gedənlərdən yaxın adam varsa onunla, yoxsa elə çavuşun özü ilə bacısı ərinə məktub yazır, arada Şirinbəyim üçün Şamaxı kəlağayısı, Basqal alınlıq çərtməsi göndərirdi.” (“Səyyah”, s. 56). Kəlağayılar böyüklüyünə görə də fərqlənir. Yazıçı, böyük ölçülü ̶ baş kəlağayısı, kiçik ölçülü ̶ çətmə və ya alın kəlağayısı şəklində bunları əsərlərində qeyd etmişdir.
“Gözlərinin yaşını kəlağayısının ucuyla silə-silə” – bu şəkildə ifadələr demək olar ki, bir çox əsərlərində yer alıb. Təəssüf ki, nənə, ana, bacılarımızın göz yaşları da zaman-zaman kəlağayı ilə silinib. Bu da yazıçının nəzərindən çıxmayıb.
Əzizə Cəfərzadə? Azərbaycan televiziyasında “Klassik irsimizdən”, “İncilərmiz”, “Aşıq Pəri məclisi”, b ir sıra XIX əsr poetik məclisləri haqqında seriya verilişlərin ssenarisini yazmış və aparıcısı olmuşdur. Bu verilişlərdə milli geyim və kəlağayı gətirilməsinə çalışmışdır. Gündəliklərini oxuduqda, televiziyada Aşıq Pəri məclisinə də gedərkən kəlağayını özüylə evdən apardığını öyrənirik. Məlumdur ki, Əzizə Cəfərzadə ilk dörd “Aşıq Pəri məclisi”ninin ssenarisini yazıb və TV-də verilişi özü aparıb! Bu ssenarilər e v arxivində mühafizə olunur. O, ilk verilişlərin birində çəkilmiş fotoda cəmi iki qadının başında kəlağayı olduğu görünür. Sevindirici haldır ki, bu gün də davam etməkdə olan bu məclisin proqramlarında kəlağayı artıq hamı üçün vacıb atribut olmuşdur.

Əzizə Cəfərzadə televiziyada “Aşıq Pəri məclisi” iştirakçıları və çəkiliş qrupu ilə (1980-ci illər)


“Aşıq Pəri məclisi” İsmayıllıda (2018-ci il)
Əsas odur ki, Azərbaycan xanımları bu gün milli qürurumuz olan kəlağayıya yenidən rəğbət və məhəbbətlə yanaşırlar. İndi kəlağayı bir geyim elementi kimi, hər xanımın qarderobunun yaraşığına çevrilib, geyimlərini bəzəyir. Bu cür yanaşma Əzizə nənədən nəvələrinə, mənim qızlarıma da keçib.
Əzizə ananın 100 yubileyi günü kiçik qızım Aydan İbrahimova Əzizə nənəsinin evində qorunan milli paltar, gümüş kəmər və öz kəlağayısı ilə, nənəsinin otağında xatirə fotolar çəkdirdi.

Aydan İbrahimova Əzizə nənəsinin 100 illiyi günü

Aydan nişanlandığı gün də qayınanası onun başına al-əlvan yaylıq bağlanmışdı:

Hələ kiçik qızım evdən də, Əzizə nənəsinin xatirəsinə hörmətlə qırmızı duvağla çıxmışdı! Bu duvağı da qabaqlar qırmızı kəlağayılardan edərlərmiş. Bu Amerika və İngiltərədə ali təhsil almış və son dərəcə müasir yaşam tərzinə sahib olan qızımın milli ənənələrə və dəyərlərinə sadiqliyinin sübutudur.

Bu günlərdə Türkiyədə yaşayan dostum, bir Azərbaycanlı toyunda kəlağayı ilə rəqs videosunu göndərmişdi. Türkiyədə yaşayan həmvətənlərimizin kəlağayımızı belə əzizləyib, şərəfləndirməsi sevindirici bir haldır.
Mən də Londonda BP şirkətində işlədiyim dövrdə Novruz bayramını təntənəli surətdə 2007 və 2008-ci illərdə orada qeyd etdik. Burada da milli geyimlərimiz və kəlağayılarımız öz göz əlliyi ilə məclisi bəzəyirdi.

Londonda Azərbaycanlı qızlarımızla Novruz bayramı tədbirində (2008)

Londonda Azərbaycanlı həmkarımız Arzu xanım Novruz bayramı tədbirində kəlağayı və musiqi alətləimizi sərgilədiyimiz guşə qarşısında (2008)
Əzizə Cəfərzadə qeyb olmaq olan milli sənətlərimizlə bağlı təşvişini belə dilə gətirmişdir: “Bizim qədim əl sənətlərimiz, misgərlik, zərgərlik, güləbətin düzmək, əlvan kəlağayılar, qanovuzlar, dünya şöhrətli darayı toxuyan zərbaflarımız harada qalıb? Neyçün öldü bu sənətlər? Milli mənliyimizi, milli mədəniyyətimizi dərin kökləri ilə qoparıb adımızı belə bizə unutduran qanlı düşmənimiz! Lənətə gəlsin! Və unutmayaq! Və dünyaya sübut edək ki, biz haqqımızda yayılan şaiyələrə, böhtanlara baxmayaraq, milli mədəniyyətimizi, abidələrimizi diriltmək və yaşatmaq qabiliyyətinə malik, dərin kökləri ilə torpağına, millətinə bağlı, bütün bunları gələcək nəsillərimiz üçün qorumağı bacara bilən, ləyaqətini, qürurunu heç bir demaqogiyaya dəyişməyən Azərbaycan türkləriyik. Biz buna inanırıq.“ (XVI cild, s. 149).
Əlbəttə ki, bu günlərdə Əzizə Cəfərzadənin ruhu kəlağayı sarıdan şaddır. Çünki onun həm Azərbaycan Dövlət Universitetdə müəllimi, sonra kafedra müdiri professor Mir Cəlal Paşayevin və onunla bu Universiteti birgə bitirmiş Mir Cəlal müəllimin həyat yoldaşı Püstə xanımın nəvəsi, Respublikamızın birinci vitse-prezideti, birinci xanım Mehriban Əliyeva Basqala gedib kəlağayıya naxış vurur, kəlağayı örtüb şəkil çəkdirir! Kəlağayı dövlətimizin dəstəyini və xalqımızım məhəbbətini geri qaytarıb.

Azərbaycan Respublikasının prezidenti İlham Əliyev və birinci xanım Basqalda (12 avqust 2022-ci il)
Əzizə ana, sənin əsərlərində 140 dəfəyə yaxın kəlağayıdan bəs etməyin, illər boyu apardığın təbliğat boşuna getməyib. Ruhun şad olsun. Güllü Eldar Tomarlı kimi fədakar qızların bu gün sənin başladığın bu işi layiqincə davam etdirir və Azərbaycan gəncliyinə bu kəlağayının gözəlliyini çatdırır, ona qarşı sevgi və məhəbbət yaradır. Onun ''Azərbaycan kəlağayısı minillərin yadigarı'' layihəsi, Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin 2022- ci il kiçik qrant müsabiqəsində Elm, Təhsil, Mədəniyyət və Azərbaycançılıq ideyasının təbliği məsələləri üzrə qalib elan olunub və layihə çərçivəsində Azərbaycan kəlağayısı haqqında sənədli film çəkiləcək. Bu münasibət ilə mən Güllü xanım Tomarlını və layihədə iştirak edən bütün insanları təbrik edir, onlara işlərində uğurlar arzulayıram.

Turan İbrahimov

Ənvər Həsənov koronavirusa yoluxub

Xalq artisti Ənvər Həsənovun müalicəsinə TƏBİB-in tabeliyində olan Xəzər Tibb Mərkəzində davam edilir. Bu barədə Tibbi Ərazi Bölmələrini İdarəetmə Birliyindən (TƏBİB) məlumat verilib. Bildirilib ki, 30 avqust 2022-ci ildə “Yeni Klinika” tibb müəssisəsində döş qəfəsinin kompüter tomoqrafiyası edilən Ə.Həsənovun bir neçə gün əvvəl ev şəraitində koronavirusa yoluxduğu məlum olub: "COVID-19-la bağlı verilən testin nəticəsi də bu gün - 31 avqust 2022-ci ildə pozitiv çıxıb. Eyni zamanda, 31 avqust 2022-ci ildə Xalq artistinin ağciyərinin yoxlanılması məqsədilə TƏBİB-in tabeliyində olan Elmi-Tədqiqat Ağciyər Xəstəlikləri İnstitutundan həkim-pulmonoq dəvət edilib. Müayinə zamanı xalq artistinin ağciyərində hər-hansı ağırlaşmanın olmadığını və iltihabın aparılan müalicə prosesinə uyğun olaraq sovrulduğu müşahidə edilib. Hazırda Ə.Həsənovun vəziyyəti stabildir və ona bütün zəruri tibbi xidmətlər göstərilir". Qeyd edilib ki, xalq artisti öz istəyilə Xəzər Tibb Mərkəzində müalicəsinin davam edilməsini istəyir.

Dostlarının gündəmindən düşməyən şəxsiyyət
(İlqar Musaoğlunun doğum gününə)

Peyğəmbər yaşını başa vuran jurnalist dostumuz İlqar Musaoğlu əslində çoxdan ağsaqqal imici qazanıb. Hətta içi mən qarışıq, onun bir-iki bayram kiçik olduğu əksər dostları, tanışları elə bilirlər ki, İlqar müəllim daha böyükdür. Ağır yerişi, təmkinli baxışları, dilinin ucunda bitmiş “qadan alım” ifadəsi ilə tanınan, ağayana davranışları, müşkülə düşənlərə təkcə dəyərli məsləhətlər verməklə kifayətlənməyib, həm də əlindən gələn qədər köməklik edən ağsaqqaldır İlqar Musa oğlu.
Yuxarıda söylədiklərimə görə onu qoca kişi saydığımı düşünməsin deyə, əlavə edim ki, İlqarın ruhu cavandır, həyata nikbin nəzərlərlə baxır, daim yerinə düşən şən zarafatlar edir, hərdən səsini ucaldıb mahnı da zümzümələyir, şeir də deyir. Səməd Vurğundan üzübəri çox şairlərdən əzbərlər bilir. Eldar Baxışın “Sərçə balası”, Sabir Sarvanın “Hara aparırsan bu gözəlliyi”, Ramiz Qusarçaylının “Qurudub göndərmə bənövşələri”, Əlizadə Nurinin “İlahi, nə gözəl ağlayır bu qız” kimi gözəl şeirlərindən parçaları misal çəkməklə isə zövqünün heç də qırışmadığını, ruhunun əvvəlki təravətdə qaldığını göstərir. İlqar müəllim hərdən mənim də bəzi şeirlərimi bəyənir və sonra da deyir ki, şeir yaza bilmək nə gözəl işdir, heyf ki, özüm yaza bilmirəm...
Yeri gəlmişkən, şəxsən ona həsr etmiş olmasam da, mənim çoxdan, hələ İlqar Musaoğlu ilə yaxın dost olmamışdan əvvəl yazdığım “Jurnalist” şeirimi elə bilirəm ki, elə ona həsr eləmişəm:

Məğrurdur qələmdəm çıxan çörəklə,
Əyrini, düşkünü oraqtək biçər.
Məsləki yolunda yanar ürəklə,
Özgə sevinci də, özgə qəmi də
Onun qələminin ucundan keçər,
Onun ürəyinin içindən keçər.

Ən adi rəqəmi, sözü də bəlkə
Yüz dəfə süzgəcdən keçirib yazar.
Ən kiçik xəbərə, böyük oçerkə
Gözünün yağını içirib yazar.

Hər cümlə - qəlbinin bir döyüntüsü,
Hər nöqtə - bir anlıq nəfəs dərimi.
Başda neçə adı yan-yana düzüb,
Ayaqda saxlayar imza yerini.

İlləri səpələr dağa, düzə o,
Kiçik bir sevinclə qatar başını.
Yaxını, uzağı gəzə-gəzə o
Yazar öz ömrünün reportajını.

Bu misraların arxasından məhz İlqar Musaoğlunun obrazının boylandığını yüzə-yüz iddia etmək olar. İllərdən bəri “Xalq qəzeti”nin bölgə müxbiri olan İlqar müəllimin sorağı təkcə xidmət coğrafiyasına daxil olan Şəki-Zaqatala arealından deyil, ölkənin bütün dilbər guşələrindən gəlir. O, hərdən zarafatla özünü “ölkə müxbiri” adlandırır. (Vaxtilə unudulmaz Xalq şairimiz Məmməd Arazın Lənkəranda yaşayıb-yaradan qələm dostu Şəkər Aslana “Sən bölgə şairi deyilsən, ölkə şairisən” deməsinə işarədir).
Onun bölgə deyil, məhz ölkə müxbiri olmasını təsdiqləyən digər amillər də var. Bunlar, Aydın Can demişkən, respublikada məşhur olan istənilən persona və üzdə olan hər kəs haqqında müfəssəl bilgiyə malikliyi, ölkənin bütün rayonlarındakı ağsaqqalları tanıması və onların ona rəğbətinin olması, dövlət idarələrində və seçkili orqanlarda təmsil olunanların yanında nüfuz qazanmasıdır.
...Bu yaxınlarda birgə çalışdığımız “Xalq qəzeti” redaksiyasının həndəvərində, Nizami Kino Mərkəzi ilə üzbəüzdə çay içirdik. İlqar müəllim məndən əslən həmyerlim olan bir generalı soruşdu. Tanımadığımı dedim. Başını buladı və telefonu götürüb Yardımlıda yaşayan jurnalist Şəmsəddin Şəbiyevə zəng elədi. Həmin general haqqında bilgilərini dəqiqləşdirdi. Şəmsəddin müəllim də öz növbəsində ondan işi düşdüyü bir məmuru tanıyıb-tanımadığını soruşdu. İlqar müəllim cavabında dedi ki, tanıyıram, filankəsin oğludur, əvvəllər filan nazirlikdə işləyirdi, indi də dediyiniz yerdə çalışır. Narahat olmayın, gedib mənim salamımı yetirsəniz, işiniz düzələcək. Elə inamla danışdı ki, Şəmsəddin müəllim də razı qaldı, söhbətə şahidlik edən mən də, gənc həmkarımız Fuad da onun hər kəslə necə səmimi dostluq münasibətinin olduğuna heyrət elədik.
Öz aramızda onu dostların, tanışların mandatsız deputatı adlandırırıq. Əslində, mandatı da var: inam, güvənc, etibar MSK-nın deputatlara verdiyi o bir parça kağızdan heç də geri qalmır, məncə.
İlqar Musaoğlunun hansı doğum gününü götürsək, mütləq bir-iki qəzetdə haqqında yazılanlara rast gələrik. Bir vaxtlar ünlü qələm dostumuz Məmməd Nazimoğlu ondan ilbəil yazıb. Sonra Əməkdar jurnalist İttifaq Mirzəbəyli həmin ənənəni layiqincə davam etdirib, özü də təkrarçılığa, taftalogiyaya yol vermədən. Yenə də yazır. Başqalarının, o cümlədən mənim də təbriknamələrim olub. Hələ ondan bəhs edilən onlayn media platformalarını, sosial şəbəkə seqmentlərindəki statusları, kontentləri, akkauntları hesaba almıram. O gün bu barədə söhbətimiz zamanı dedim:
- İlqar Musaoğlu , sən o adamlardansan ki, haqqında hər zaman nəsə təzə bir şey yazmaq üçün yetərli qədər fakt tapılar. Sən bir növ vəsfi tükənməyən sevgili Vətən timsalısan.
Üç il öncə Azərbaycan media tarixində maraqlı bir gün olub: üçü də bir qəzetdə çalışan jurnalistlər – Tahir Aydınoğlu, Namiq Əhmədov və İlqar Həsənovun 60 yaşları yaxın günlərə düşdüyü üçün eyni bir tədbirdə - Azərbaycan Mətbuat Şurasının toplantısında bəh-bəhlə qeyd edilib. Şuranın sədri Əflatun Amaşov da, digər çıxışçılar da ən xoş duyğularını dilə gətiriblər. Məsələn, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi sədrinin müavini Rəşad Məcid deyib: “İlqar Həsənov yaxşı nə varsa, özündə ehtiva edən bir xarakter sahibidir. Duzlu-məzəli söhbətləri, məqamında dediyi sözləri, hədsiz bilgisi, məlumatlılığı onu hər kəsdən fərqləndirir. İlqarla həmsöhbət olmaq insanı fərqli ovqatlara salır. İlqar eyni zamanda, çox kövrək və həssas insandır. O, hər bir dostunun kədərinə şərik çıxan, dərdini, sevincini paylaşmağı bacaran etibarlı dostdur”.
“Xalq qəzeti”nin əməkdaşı İttifaq Mirzəbəyli isə deyib: “İlqar Həsənov müasir mətbuatımızın daim üzdə olan, fəal nümayəndələrindən biridir. Dövlət müstəqilliyimizdən əvvəlki dönəmdə peşəkarlıq, prinsipiallıq və jurnalist məsuliyyəti ilə seçilirdisə, müstəqillik dövründə həmin keyfiyyətlərinə milli təəssübkeşlik və dövlətçilik maraqlarının qorunmasına xidmət kimi dəyərlər də əlavə edib. İlqar Həsənov bölgə müxbiri kimi fəaliyyət göstərdiyi rayon və şəhərlərin hamısının qeyri-rəsmi "fəxri vətəndaşı" statusunu qazanıb”.
Sonda üstün yaradıcılıq keyfiyyətləri olan, jurnalistikamızın tanınmış simalarından sayılan yubilyarlara “Ali Media Mükafatı”, Mətbuat Şurasının diplomu və Ahıl Jurnalistlər Məclisinin hədiyyələri təqdim edilib.
İki il öncə milli mətbuatımızın 145 illiyi ilə əlaqədar Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin sərəncamı ilə təltif olunanlar arasında o da var – İlqar Həsənov “Tərəqqi” medalına layiq görülüb. Hələ daha böyük mükafatlar alacaq. İnanırıq. Çünki layiqdir.
Ötən il Bakı Dövlət Universitində görkəmli jurnalist, tanınmış ictimai və elm xadimi, ustad redaktor Nəsir İmanquliyevin 110 illik yubileyinə həsr olunmuş elmi konfransda mötəbər çıxışçılar arasında İlqar Həsənov xüsusilə seçilib. Vaxtilə unudulmaz şəxsiyyətin yaradıcısı və baş redaktoru olduğu “Bakı” qəzeti redaksiyasında çalışmış İlqar müəllim ustadı haqqında nəzəri deyil, məhz praktiki və həyati xarakterli xatirələrini söyləməsi ilə yadda qalıb.
Bax, belə bir fenomen insandır bizim İlqar Musaoğlu. 1959-cu ilin 236-cı günündə - avqustun 24-də dünyaya gəlib. Düz 23011 gündür ki, doğmalarını, əzizlərini, dostlarını öz varlığı ilə sevindirir. Arzu edirəm ki, bir bu qədər də yaşasın və sevindirsin! 23011 gün nədir ki? Vur-tut 63 il.
Bir dəfə də demişdim, mən rəqəmlərlə manipulyasiya etməkdə, onların arasında əlaqələr tapmaqda bir qədər mahirəm. Deyəsən, yenə də şakərim tutub. Yuxarıda xatırlatdığım kimi, rəhmətlik Məmməd Nazimoğlu İlqar Musaoğlundan hər il yazardı. İndi estafet İttifaq müəllimdədir. Mənimsə İlqarın haqqında yazdığım ilk yazı ilə ikincinin arasında 7 il, ikinci yazımla bu yazım arasında 6 il ara olub. Fasilə beləcə bir il-bir il azalsa, 2037-ci ildən başlayaraq, mütəmadi hər il yazmaq şansım olacaq.
Nə qalıb ki?
Ya qismət!
Əli NƏCƏFXANLI,
Əməkdar jurnalist

Məşhur türk aktyor vəfat etdi

Türkiyəli məşhur aktyor Civan Canova vəfat edib. Butov.az xəbər verir ki, serial ulduzunun ölümü barədə onun sənət dostları məlumat yayıb. Aktyor 1955-ci ildə anadan olub. Cihan Canova “Paramparça”, “Çiçek taksi”, “Karadayı”, “Atiye”, “Fatmagülün suçu ne?” kimi məşhur seriallarda rol alıb.

Firəngiz Rəhimbəyovanın nəşi Bakıya gətiriləcək?

Azərbaycanın tanınmış estrada müğənnisi Firəngiz Rəhimbəyova ötən gün vəfat edib. Firəngiz xanım ABŞ-da 62 yaşında infarktdan dünyasını dəyişib. Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsindən bildirilib ki, müğənninin yaxınlarından kimsə mərhumun Azərbaycanda dəfn olunması ilə bağlı müraciət etməyib. Qeyd edək ki, Firəngiz Rəhimbəyova ötən əsrin 80-ci illərinin sonunda Azərbaycan müasir estradasının parlaq ifaçılarından biri olub. Rafiq Babayev, Eldar Mansurov, Oqtay Kazımov kimi bəstəkarlarla işləyən müğənni “Əgər məni unutsan”, “Bu sevgi”, “İnanıram bu sevgiyə”, “Bizim dağlar”, “Ana torpaq”, “Məhəbbətim gələcək”, “Gülə-gülə”, “Bəri bax”, “Oğlan” adlı mahnılar ifa edib. Bir neçə filmdə aktrisa kimi də özünü sınayan Rəhimbəyovaya ən böyük uğuru “Bəxt üzüyü” filmindəki Seda rolu gətirib. O, 1993-cü ildə Azərbaycandan ABŞ-ın Los-Anceles şəhərinə köçüb. Firəngiz Rəhimbəyova 1999-cu ildə orada amerikalı arxitektor Raymond Antoni ilə ailə həyatı qurub. 2017-ci ildə Tahir İmanovun dəvəti ilə Bakıya gələrək "Bəxt üzüyü 2" filmində yenidən Seda roluna çəkilib. Müğənninin qızı Raisa da ABŞ-da yaşayır və o da əcnəbi şəxsə ailə həyatı qurub. Qeyd edək ki, mərhum sənətçi avqustun 7-də 62-ci yaşını qeyd etmişdi.