Gənc rəssamın “Hüsna”sı

Müasir İncəsənət mərkəzində rəssam, sənətşünas və sənət terapisti TuranBağırovanın “Hüsna” adlı fərdi sərgisi açılmışdır. Nümayiş olunan əsərlər kalliqrafiya və rəngkarlığın gözəl sintezini təşkil edir. Sərgi Ramazan bayramı sonrasında reallaşdığından xeyriyyə məqsədi daşıyır. Əsərlərin satışından əldə olunan gəlirin xeyriyyə fonduna ianə edilməsini nəzərə alarsaq, bu bir xeyriyyə aksiyasıdır. Qeyd edək ki, bu mövzuda sərgi Azərbaycanda ilk dəfə təşkil edilmişdir.
Sərgidə iştirak edən xalq rəssamı Arif Hüseynov çıxışı zamanı sərginin ideyasını çox bəyəndiyini söylədi. Həmçinin sərgidən əldə etdiyi əsəri emalatxanasının ən gözəl yerində saxlayacağını bildirdi. Sərgidə həmçinin rəssam Esmeralda Tağızadə, heykəltəraş -rəssam Eldar Həsənov, sənətşünas Sevda Quliyeva çıxış etdilər.
Sərgi gənc rəssam, sənətşünas və sənət terapisti Turan Bağırovanın ilk böyük fərdi layihəsi olaraq xüsusilə maraq doğurdu. Sərgiyə gələn ziyalılar, mədəniyyət xadimləri, tələbələr yüksək təəssüratlarla ayrıldılar. Əməkdaşımız sərgidən iki əsər almış ailənin təəssüratlarını öyrənib: Dövlət İmtahan Mərkəzinin əməkdaşı Nuran Abasova və Silahlı Qüvvələrin kapitanı Nurlan Atamoğlanlı aldıqları əsərləri çox bəyəndiklərini, sərginin orijinal olduğunu qeyd ediblər. Hər iki tamaşaçı-alıcı xeyriyyə aksiyasını yüksək qiymətləndirdiklərini və belə tədbirlərin ölkəmizin mədəni həyatında, eləcə də mənəvi dəyərlərimizin yaşadılmasında mühüm əhəmiyyət daşıdığını bildiriblər.
Qeyd edək ki, Bağırova Turan İlham qızı İncəsənət Gimnaziyasının rəssamlıq fakultəsini bitirib. Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin qrimrəssamı fakultəsində təhsilini davam etdirib. Rəssamlıq Akdemiyasının Sənətşünaslıq fakultəsinin magistratura pilləsini uğurla tamamlayıb. Hal-hazırda Rəssamlıq Akademiyası nəzdində İncəsənət Kollecində pedaqoji fəaliyyət göstərir. Həmçinin “ŞatuArt” adlı rəsm kursu var. Rəssam, sənətşünas və sənət terapisti kimi biliklərini yeni nəsilə öyrədir. Sərgidə iştirak edənlərin fikirlərini öyrəndik. Xalq rəssamı Arif Hüseynov məmnunluğunu ifadə etdi. O dedi: “Azərbaycanda ilk dəfədir ki, belə bir sərgi keçirilir. Mən çox şadam ki, burada iştirak edirəm. Dini ayələri bilmək, onları belə gözəl, estetik şəkildə insanlara çatdırmaq bizim cəmiyyətdə çox lazımlı idi. Hər bir əsərin mənası insana sanki dərs verir, insanı ruhlandırır. Ən çox da rənglərin uyumu təqdirəlayiqdir. Onun rəng estetikası Turan xanımın iç dünyasının necə gözəl olduğunu göstərir. Sərginin xeyriyyə məqsədli olmağı da çox gözəl təşəbbüsdür. Əsərlərdən birini də mən özümə aldım və emalatxanamın ən gözəl yerində saxlayacam. Bu əsərlərin müsbət energetikası çoxdur. Turan xanıma uğurlar arzulayıram. Yeni yaradıcılıq ilhamı və naliyyətlər diləyirəm.”
Heykəltəraş-rəssam Eldar Həsənov da sərgi haqqında çox ürəklə danışdı: “Mən həqiqətən deyirəm ki, bu sahə çox çətin bir sahədir. Turan xanım özü necə bir insandırsa əsərlərində o büruzə verib. Onun əsərlərində İslamı və incəsənəti çox gözəl bildiyi aşkar olur və bu iki sahəni ustalıqla təmsil edir. Mən Turan xanımın daha çox pedaqoji fəaliyyətinə bələd idim. Bir çox imtahanlarda komissiya üzvü kimi iştirak edirdim və Turan xanım necə gözəl dərs keçdiyini, tələbələrə qarşı necə mehriban və tələbkar davrandığını görürdüm. O, bütün bilik və bacarığını ürəklə, səxavətlə öz yetirmələrinə aşılamağa çalışır. Turan xanıma uğurlar arzu edirəm. Şadam ki, belə gözəl sərgidə iştirak edirəm.”

Böyük Muğam Evinə
yeni sakinlər gəlir.

Mayın 10 – dan start götürən “Muğam Televiziya Müsabiqəsi – 2022 “ ölkəmizin mədəni həyatında çox mühüm və əlamətdar hadisə kimi yaddaşlarda yaşayacaq. Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi ilə, Mədəniyyət Nazirliyinin iştirakı və Azərbaycan Televiziyasının təşkilatçılığı ilə keçirilən müsabiqə müxtəlif regionlardan ciddi seçim yolu ilə 300 iştirakçının arasında fərqlənən 10 azyaşlı uşağın və 18 gəncin qatıldığı əsil musiqi bayramını xatırladır. Azərbaycanın ustad muğam ifaçıları və şeir – sənət biliciləri olan Xalq artistləri Arif Babayevin, Səkinə İsmayılovanın, Mənsum İbrahimovun, Mələkxanım Əyyubovanın, Sərdar Fərəcovun, Nəzakət Teymurovanın, Teyyub Aslanovun, Əməkdar artist Fərqanə Qasımovanın, layihənin icraçısı, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin katibi İlqar Fəhminin haqlı iradları, prinsipial yanaşmaları, tövsiyə və tapşırıqları ifaçılar tərəfindən razılıqla qarşılanır, elə tamaşaçıların da ürəyindən xəbər verir. Çünki münsiflərdən heç birinin çıxışında hər hansı bir qərəz hissi, biganəlik meyli duyulmur. Yeganə məqsəd odur ki, ifaçılar səhvlərini başa düşsünlər, səslərinin cilalanmasına, mətnlərin dərindən öyrənilməsinə çalışsınlar, muğamın aliliyinə ucalmağı bacarsınlar.
Hələ o qədər də bərkdən – boşdan çıxmamış, bulaq suyu kimi saf, bakirə səsləri ilə, muğam oxuma tərzlərinin, texnologiyalarının dəqiqləşdirilməsi yolunda axtarışları və səhnəqrafiya prinsiplərini tam müəyyənləşdirməmələri ilə təbiidirlər, gözəldirlər, dəyərlidirlər.
Öz müəllimlərindən, ustadlardan öyrəndiklərini milyonların qarşısında özlərinin, eləcə də bizim hamımızın ürəyincə ifadə etmək cəhdləri büllur səslər bəhsləşməsinin ecarkarlığına minbir naxış vurur. Azərbaycan Mədəniyyət Fondunun layihəsi ilə keçirilən muğam yarışması hələ təzə başladığından kiminsə adını çəkmək, fərqləndirmək fikrindən uzağam. Onların hər biri qarşıdakı yolun elə də hamar olmadığını yaxşı dərk edir və ustad sənətkarların imtahanından üzüağ çıxmaq iddiasındadır.
8 – ci Muğam Müsabiqəsi bir sıra məqamları ilə də yadda qalacaq. Səhnə və zalın dizaynının yenilənməsi, müsabiqəyə Təbrizdən və Rusiyanın Omsk şəhərindən iştirakçıların qatılması, dinləmələrə Vətən Müharibəsi qazilərinin və Vətən savaşında fədakarlıqla vuruşan AzTv əməkdaşlarının dəvət olunması hər kəs tərəfindən rəğbətlə qarşılanıb. Şəhid general Polad Həşimovun anası Səmayə xanımın dəvət olunması isə dinləmələrə izaholunmaz, təkrarsız ovqat bəxş eləmişdi. Təbii ki, bu cür addımlar müsabiqənin effektivliyini qat – qat artırır. Müsabiqənin aparıcıları Natəvan Osmanlı və Mümtaz Xəlilzadə dinləmələri olduqca bacarıqla idarə edir, ifaçılarla münsiflər heyətinin üzvləri, eləcə də tamaşaçılarla canlı ünsiyyət körpüsünü qurmaqda əvəzsiz rol oynayırlar. Səhnə arxasında intizarla növbəsini gözləyənlər, daha sonra musiqiçilər, aparıcılar, münsiflər heyətinin üzvləri və tamaşaçılar...Daha sonra mavi ekran qarşısında çıxışları diqqətlə və həyəcanla izləyən milyonlarla tamaşaçı. Bu silsiləni bütövləşdirən qəribə bir üzvi bağlılıq var və hər kəsin də ürəyindən bir arzu keçir – kaş ki, ifaçı hansısa misranı unutmayaydı, səsi qırılmayaydı, pərdədən çıxmayaydı. İntizar, həyəcan və... uğurlu sonluq.
Musiqiçilərin gənc ifaçıları son dərəcə məharətlə müşaiyət etməsi də razılıqla qarşılanır. AzTv – nin səriştəli və təcrübəli rejissor, redaktor və operator heyəti, ümumiyyətlə bütün yaradıcı və texniki personal öz işinin öhdəsindən bacarıqla gəlir, müsabiqənin çoxsaylı tamaşaçı kütləsinə yüksək bədii və texniki keyfiyyətlə çatdırılmasında müstəsna xidmətlər göstərir. Ana Televiziyamızın bütün yaradıcı kollektivinin, eləcə də rəhbərliyinin bu yorulmaz fəaliyyəti yüksək dəyərləndirilməlidir.
8 – ci Muğam Müsabiqəsi də şübhə yoxdur ki, Azərbaycan Muğamının dünya miqyaslı uğurlarına xidmətin bariz nümunəsi, bütövlükdə dövlətimiz və Heydər Əliyev Fondu tərəfindən mədəniyyətimizə, musiqimizə göstərilən təmənnasız qayğının əvəzedilməzliyinin sübutu olacaq. Gənc ifaçıların səsləndirdikləri klassik muğam nümunələri, təsnif və mahnılar onların Böyük Səhnəyə doğru yürüşünün uğurla nəticələnəcəyi barədə çoxmilyonlu tamaşaçı və dinləyici qənaətinin formalaşmasına və möhkəmlənməsinə əsaslı zəmin verir.
Böyük və Müqəddəs Muğam Evinin “daimi qeydiyyat sənədləri” isə sınaqdan üzüağ və qalib kimi çıxmış gənc ifaçılara iyul ayında Mədəniyyət Paytaxtımız Şuşada veriləcək. Uğurlar olsun!

Onun səsi insanın içini titrədir.

Zamanın harmoniyası pozulub, həyatımız ritmsizlik içində keçir. Ahəng, nizam olmayanda isə simmetriya itir, meyarların inersiyası baş verir. Xaotik dünyamızda qloballaşma adlı əjdaha bütün dəyərlərə meydan oxuyur. Yeni dünya modeli virtuallaşma çağını müjdələyir. Tərəddüdlər, gümanlar, babalarımızdan bizlərə miras qalmış dəyərlərin təhlükə qarşısında qalmasından doğan nigarançılıq içimizi tiftikləyir. Amma İlahidən gələn səs, avaz, musiqi insanın genetikasında əbədi bərqərardır. Səs bu günlə keçmiş arasında körpüdür, gələcəyin ən etibarlı qarantıdır.
Muğam tariximizin tədqiqatçılarından olan dəyərli alimimiz Gülhüseyn Kazımlı ilə söhbətlərimizdən birində Ağakərim Nafizdən söz düşdü. “Mən onun səsinin vurğunuyam” -dedim. Söhbətlərində yığcamlığı xoşlayan, özü də qısa və kəsə danışan Gülhüseyn müəllim onun bir neçə eşitmədiyim ifalarını mənə yolladı. Səs tufanı içində qeybə çəkildim...
Muğamın ecazkarlığı onun səsində bir az da dərinləşir, özünəməxsus ifa tərzi, şirinlik, ən əsası, ilkinliyə sədaqət onu hamıdan fərqləndirir. İlkinliyə sədaqət deyəndə Ağakərim Nafizin muğamatı yüz-iki yüz il əvvəl oxuyanlar kimi oxumasını nəzərdə tuturam. Onun ifasına qulaq asanda bir anlıq sənə elə gəlir ki, ruhun ötən əsrdə dolaşır, orda Hacı Hüsünü, Mirzə Məhəmmədhəsəni dinləyirsən. Ustad xanəndəni fərqli edən də ənənəyə, kökə sadiqlikdir. Onun səsində muğamın əsrlərin o tayındakı ilkinliyi qorunub saxlanılır. Sarıtorpaq şikəstəsi onun avazında bir ayrı cür səslənir. O səsin rəngləri muğam palitrasına təravət bəxş edir.
Böyük yazıçımız Əzizə Cəfərzadənin “Bir səsin faciəsi” romanını yenicə oxuyub bitirmişdim. Səsi vala yazılmış ilk qadın xanəndəmiz Mirzə Güllərin acı taleyi məni mütəəssir etmişdi. Onun ustadı olmuş Mirzə Məhəmmədhəsənə qarşı da tale çox amansız davranmışdı. Qocalıq başının üstünü kəsdirməmiş gözləri, sonra da qulaqları tutulmuşdu... Zənnimcə, Mirzə Məhəmmədhəsən muğam tariximizin ən kədərli obrazlarından biridir. Mahmud ağanın məclislərində püxtələşən, sənətkarlıq məqamına yetişən Mirzə Məhəmmədhəsənin səsi Şamaxı əhlinin həyatının bir hissəsinə çevrilmişdi. Mirzə Güllər də məhz ondan dərs almışdı. Deyirlər Güllər oxuyanda elə bilirmişlər ki, Mirzə Məhəmmədhəsən oxuyur. Mahmud ağa məclislərinin daimi qonağı olmuş qəzəl ustadı Seyid Əzim Şirvani onun səsini eşidib valeh olmuşdu və bu qitəni qələmə almışdı:
Əqlimi əlimdən nə güli-yasəmən aldı,
Nə sünbüli-reyhan, nə bağü-çəmən aldı.
Davud məgər zində olub dəhrdə, Seyyid,
Arami-dilim sövti-Məhəmmədhəsən aldı.
Seyid bu misilsiz avazı ləhni-Davuda tən tutmuşdu. Bu, Mirzə Məhəmmədhəsənə, onun səsinə verilən ən yüksək qiymətdir.
Ağakərim Nafiz də o əvəzsiz səslərin varisidir, Güllərin də, Məhəmmədhəsənin də səsi bu gün onun avazında yaşayır. Heç ağlıma gəlməzdi ki, nə vaxtsa bu səs möcüzəsiylə bir süfrə arxasında oturub onun hikmət və kəlam xəzinəsindən bəhrələnmək imkanı qazanacağam.
Günlərin bir günü Gülhüseyn müəllimdən zəng gəldi. Dedi ki, Əzizə xanımın oğlu Turan bəy bizi evinə qonaq dəvət edir. Getmək istəyərsənmi? Belə gözəl fürsətdən kim imtina edərdi? Hələ bilmirdim ki, o məclisdə Ağakərim Nafiz də olacaq.
Nafiz sözünün müxtəlif mənaları var, amma mahiyyət eynidir: dəlib keçən, insanın içinə işləyən, nüfuz edən, təsirli, sözü keçən, qəlb açan, fərələndirən... Onun səsi, avazı doğrudan da insanın duyğularına nüfuz edir, içini titrədir.
Ağakərim Nafiz Şirvan muğam məktəbinin yetişdirdiyi, öz dəst-xətti ilə seçilən sənətkarlardandır. Uşaqlıqdan evlərində dastanlar oxunarmış, muğam səslənərmiş. Bu da balaca Ağakərimin ruhunda dərin izlər buraxır, onu muğamın sirli dünyasına doğru çəkib gətirdi.
Muğamın sirrlərini Şamaxı şəhərindəki Xaqani mədəniyyət evində, Ağalar Əhmədşah oğlundan öyrənib. 200-ə qədər təsnifin, 60-70 mahnının müəllifidir. Onun şairliyi isə ayrıca bir tədqiqat mövzusudur. Minacatla başlanıb qəzəllərlə tamamlanan Divanı nəfis tərtibatla çap olunub. Bir çox Avropa ölkələrində qastrol səfərlərində olub, Azərbaycan muğamını layiqincə təmsil edib.
Nafizin yaddaşında muğam sənətimizin korifeyləriylə bağlı saysız-hesabsız xatirələr yaşayır. Əzizə Cəfərzadə ocağında onunla xeyli söhbətləşdik. XIX əsrdə yaşamış xanəndə Ala Palas oğlundan maraqlı bir əhvalat danışdı. Deyilənə görə, Ala Palas oğlu ucaboy, enli kürəkli bir adam imiş. Oxuyanda səsi qonşu kəndlərə yayılarmış. Günlərin bir günü padşah məmləkəti dolaşırmış, uzaqdan bir həzin, yanıqlı səs diqqətini cəlb edir. Göstəriş verir ki, gedin o səsin sahibini mənim sarayıma gətirin, mənim üçün oxusun. Ala Palas oğlunun səsinin izinə düşüb onu tapırlar. Padşahın xahişini ona çatdırırlar. Deyir mən azad sənətkaram, saraylarda oxumaram. Bu söz padşahı qəzəbləndirir. Onu tutub saraya gətirirlər, padşah deyir ki, mənim üçün bir muğam oxu. Ala Palas oğlu deyir ki, padşah sağ olsun, indi oxumağa həvəsim yoxdur. Nə illah edirlərsə, Ala Palas oğlu oxumur. Padşah əmr edir ki, aparın onu zindana salın. Xanəndəni zindana salırlar. Axşamçağı zindandan həzin, məlahətli bir səs yayılır. Gözətçi gəlib deyir ki, bəs bayaq padşahın hüzurunda niyə oxumadın? Ala Palas oğlu deyir ki, kefim belə istəyir, onda oxumağa həvəsim yox idi, indi burda cuşə gəldim, oxuyuram.
Beynəlxalq Muğam Mərkəzində Mirzə Güllərin xatirəsinə həsr edilmiş tədbir keçirilirdi. Gənc xanəndələrdən biri muğam üstə bir qəzəl oxudu, mətlə beytində Seyid Əzim Şirvaninin adını çəkdi. Belə anlaşıldı ki, qəzəl Seyid Əzimindir. Ağakərim Nafiz xanəndəni diqqətlə dinləyirdi. Yanaşı əyləşmişdik, ustadın azca narahat olduğunu hiss etdim. Xanəndə muğamı bitirən kimi Ağa (biz ona Ağa deyə müraciət edirik) ona təşəkkür etdi:
-Çox sağ ol. Gözəl oxudun. Amma oxuduğun qəzəl Seyid Əzimin deyil, Bixudundur. Bundan sonrakı oxularında bunu nəzərə al.
Xanəndənin günahı yox idi. Görünür, qəzəl kitabda səhvən Seyid Əzimin qəzəli kimi verilib, o da kitabdan götürüb. Beləcə, bir yanlış aradan qalxdı.
Ağakərim Nafiz klassik ədəbiyyatı, əruzu, muğamatı dərindən bilən sənətkarlardandır. O, muğamı oxuyarkən ona səsiylə naxışlar vurur, özünəməxsus boğaz gəzişmələri, şöbədən şöbəyə qəfil keçidlər onu müşayiət edənlərdən aşırı diqqət tələb edir. Ağanı müşayiət etmək olduqca çətindir.
Ağakərim Nafiz diqqətləri özünə çəkməyi xoşlamır, xidməti funksiyasını icra edib həməncə kölgədə qeyb olur. Böyük Yaradan onun ömür kitabına bir istisna məqamını da əlavə etdi ki, bundan yalnız yaradıcı insan faydalana bilər. Ağa bu istisnalığı öz taleyində yaşayıb bir səsin izinə düşüb diyar-diyar gəzib. Günlərin bir günü Bakının Dağlı məhəllələrindən birində qulağına bir səs gəlir. Başını qaldıranda görür ki, bir dərviş oxuya-oxuya ona sarı gəlir. Dərviş yaxınlaşıb böyründən keçib gedir. Ağa danışır ki, hansısa iş dalınca gedirdim, iş-zad yaddan çıxdı, düşdüm bunun arxasınca.
İki-üç saat dərvişi izləyir. Dərviş səsiylə özünə yol aça-aça gedirmiş. Nəhayət, gəlib beşmərtəbənin yanındakı çayxanada dincini almağa oturur. Ağa yaxınlaşıb salam verir, oturmağa icazə istəyir. Dərviş razılıq verir və beləcə, o dərvişlə Ağanın dostluğu başlayır. Ağa ondan muğamın çox sirlərini öyrənir. Səsindəki dərvişanəlik də çox güman ki, o səsdən qaynaqlanır. Amma Ağa bu səsləri içinə hopdursa da, canından, boğazından çıxan tamam ayrı bir səsdir. Bu səs yüz səsin içində seçilir. Hamı bilir ki, oxuyan məhz Ağakərim Nafizdir.
Ağa haqqında “Azərbaycantelefilm”də “Naməlum səs” adlı sənədli film çəkilib. Mükəmməl filmdir. Azərbaycan televiziyasının unudulmaz rejissorlarından olan Nazim Abbasın çəkdiyi ən yaxşı filmlərdəndir. O filmdə Ağa ömür kitabını aramla vərəqləyir, keçdiyi yolları xatırlayır, taleyində iz qoymuş insanlardan sevgiylə, məhəbbətlə danışır. Və o filmdə Ağanın şirin avazı eşidilir. Film 1997-ci ildə çəkilib. Mədəniyyət kanalında onun sənət yolundan bəhs edən “Yurd yeri” verilişi çəkilib. Bu verilişin ərsəyə gəlməsində qələm dostumuz Avdı Qoşqarın böyük rolu olub. Verilişin ssenari müəllifi də elə özüdür. Aradan uzun bir zaman keçib. Bu gün Ağakərim Nafiz efirdə çox nadir hallarda görünür. Könül istərdi ki, televiziya kanalları onu tez-tez efirə çağırsınlar, səsini lentə alsınlar. Bu, Ağakərim Nafizdən çox xalq üçün gərəklidir, gələcək üçün qiymətlidir. Bu zəngin xəzinədən faydalanmaq hər birimiz üçün əvəzsiz bir şansdır.

Kənan Hacı

BƏŞƏRƏ XƏRCLƏNƏN ÖMÜR PAYI

“Biz adətən özümüzü yox, başqalarını görürük. Özünü görməyin yolu isə özünə başqalarının gözü ilə baxmaqdır".
(Əbu Turxan)
Ömür Tanrının insan oğluna bu dünyadakı bəxşişi, tale payıdır. Deyirlər Tanrı insan oğlunu yaradıb Yer üzünə göndərəndə onu faili-muxtar, ixtiyar sahibi qərar verib. Hər bir insan öz ömrünü elə yaşamalıdır ki, onun əməlləri həyatının hansısa məqamına ləkə vurmasın. Əks təqdirdə, özümüz öz əlimizlə həyatımıza xəyanət etmiş olarıq. Xəyanəti isə nə həyat, nə insan, nə cəmiyyət, nə təbiət, nə də Tanrı bağışlayır. Tanrının sənə verdiyi həyat və ömür qarşısında günahkar olmaq istəmirsənsə, ləyaqətlə, şərəflə yaşamalısan.Yəni ona Tanrı bəxşişi olan barmaqla sayılası, sadə ədədlərə sığan ömür payını hara və necə xərcləməsini öz ixtiyarına buraxıb. Bəzisi bu illəri elə-belə, boşuna xərcləyir, daha doğrusu, illərin necə xərclənməsindən heç xəbəri belə olmur, amma bəzisi də var ki, ömür payını tək özünə deyil, çevrəsinə, elinə, obasına xərcləyir. Elə sağlığındaykən özünə bəşərin yaddaşında əbədi yer qazandırır, elin, obanın sevimlisinə çevrilir. Bu gün təkcə respublikamızda deyil, dünyanın böyük dövlətlərində bir vətənpərvər insan kimi dövlətinin uğurlarını hamıya tanıtdıran Əmir Pəhləvan da belələrindəndir. Ömrünü tək özünə deyil, insanlığa xərcləməklə məşğuldur.
İllər ötür, insan müəyyən zaman kəsiyində həyat məktəbi keçir. Təhsil alır. Kitablar oxuyur. Elm, bilik sahələrinə baş vurmağa çalışır. Çünki dünyanı dərk etmək üçün yüksək düşüncə, geniş təfəkkür, ümumilikdə zəngin mədəniyyət sahibi olmalısan. Təbii ki, burada söhbət normal insandan gedir. Bəli, illərin təcrübəsi insanı kamilləşdirir və uşaqlıqda eşitdiklərinə, gördüklərinə yeni baxış bucağından nəzər salır. Hər bir məqama daha dərindən nüfuz etməyə başlayır. Nizami Gəncəvinin təbirincə, yanaşsaq:

“Sirri dərk edir ancaq nəzər əhli başbilən,
Nadanın nə ilgisi dövrün keşməkeşiylə.”

Beləcə görə-görə götürür, götürdükcə də götürdüklərini cilalayıb ümumun malına çevirir Əmir Pəhləvan.
Müasir Azərbaycan ədəbiyyatının və kino sənətinin görkəmli nümayəndələrindən olan Əmir Pəhləvan (Hacılı Əmir Pəhlivan oğlu) 1959-cu ildə Naxçıvan MR-in Şahbuz rayonunun Mahmudoba kəndində anadan olub. 1976-cı ildə Cəlil Məmmədquluzadə adına Şahbuz rayon orta məktəbini bitirib, 1977-79-cu illərdə Sovet ordu birləşmələrinin tərkibində Rusiyanin Novosibirsk vilayətində hərbi xidmətdə olub. Hərbi xidmətini başa vurduqdan sonra Azərbaycan Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsinə daxil olub. 1980-1985-ci illərdə Universitetin Jurnalistika fakultəsində təhsil alıb. 1981-ci ildən Azərbaycan radiosunun Cənub verilişləri redaksiyasında "Gəncliyin səsi" proqramının yaradıcısı kimi fəaliyyətə başlayıb. 1985-1988-ci illərdə "Baku", "Bakı" axşam qəzetlərində, 1988-1990-cı illərdə "Azərbaycan müəllimi" qəzetində müxbir işləyib.
1985-ci ildə Əmir ali məktəbin sonuncu kursunu bitirməmiş "Bakı", "Baku" axşam qəzetlərinə müxbir kimi işə götürülüb. Buradan o, "Azərbaycan müəllimi" qəzetinə dəvət olunub. Həmin illərdə Azərbaycan mətbuatında təcrübəli publisist kimi tanınan Əmir Pəhləvanın "O ay bir də doğmayacaq" adlı ilk kitabı çapdan çıxıb.
1990-cı ildə "İlham" mədəniyyət qəzetini təsis edərək baş redaktoru olub. Ölkəmizin ağır və çaxnaşmalarla dolu olan bu dövründə Əmir müəllimin bütün yazılarında xalqın sərt və dönümsüz "alın yazısı", "qisməti" diqqət mərkəzinə çəkilib. Adamlar əziyyət və biganəlik içərisində çırpınaraq qismətə boyun əyməkdən qaçırlar. O, bütün bunları, sadəcə, təsvir eləmir, çəkilən əzablara, iztirablara, məşəqqətə qoşulur, inanır ki, qismətdən "yuxarı" ulu bir varlıq var! Belə bir qismət publicist, yazıçı - şair Əmir Pəhləvanı zamanın axarı ilə kinoya gətirib. Daha doğrusu, o, qəzetdə "deyə bilmədiklərini" ekran dili ilə dünyaya çatdırıb. 1995-ci ildə "Step LTD" kinoşirkətini təsis edib. Elə şirkətin xəttilə yaradılan "Fransız", "Qarabağ şikəstəsi", "Spasibo", "Qız qalası" bədii filmlərinin, "Bakı nefti və Nobellər", "Avtoritet", "Göyçay yəhudiləri", "Doqquzuncu oğuz uyğurları", "Kurqanlar", "Hunqoriya", “Şəhriyar”, “Sivilizasiya beşiyi – Çin”, “Tahirə” və başqa sənədli ekran əsərlərinin müəllifi və rejissoru olub.
Əmir Pəhləvan qərbləşməyə Paris dəbi kimi baxanların içində mədəni köləliyi "Fransız" adlı filmi ilə damğalayır. Növbəti "Qarabağ şikəstəsi" filmi ilə o, Azərbaycanın acı taleyini, qismətinə qaçqınlıq düşmüş insanların vətən nisgilini incə bir yumorla ekrana gətirir. Bu filmlər yeniləşən Azərbaycanda sovet kino incəsənətinin standart stereotiplərini və şablonçuluğunu dağıdaraq milli kinomuza, dramaturgiyamıza yenilik gətirir.
Əmir Pəhləvan öz filmləri ilə beynəlxalq festivallarda ölkənin kino sənətini bu və digər dərəcədə təmsil edib. 1998-ci ildə ABŞ-ın Kaliforniya ştatında milli atributlarımızdan olan Bayrağımıza həsr etdiyi "Spasibo" adlı bədii filmi Hollivud sənədli filmlər festivalında mükafata layiq görülərək Los-Ancelesin 18 telekanalında yayımlanıb. "Bakı nefti və Nobellər" adlı üç hissəli sənədli filmi isə Fransanın Nant şəhərində keçirilən "Üç qitə" kinofestivalında 2 medala layiq görülüb. Bu film Almaniyada DVD diski formasında milyon tirajla yayımlanıb.
Əmir Pəhləvanın 30 kitabı Azərbaycanda, 20 kitabı Ukraynada, 7 kitabi keçmiş possovet respublikalarında, 15 kitabı isə Avropa ölkələrində və Amerikada çap olunub. "Bakılı Nobel", "Neft taleli Nobel",“Ayrılıq”, “Səfir” "İsa, Məryəm və Sona" sənədli romanları, "Bakı nefti və Nobellər" üçhissəli sənədli filmi DVD formasında Almaniyada işıq üzü görərək, yüksək tirajla dünya oxucularına və tamaşaçılarına təqdim edilib.
Bu gün Amerikada nəşr olunan ən nüduzlu ədəbi-bədii mətbuat dərgisi – “Dünya ədəbiyyatı bu gün” jurnalı postsovet məkanında 42 yazıçının əsərlərini təbliğ və təqdir edir. Onlardan biri də, məhz Əmir Pəhləvandır. “Qalxın, Cavid gəlir!”, “Əkilən başlardı, torpaq əkilmir”, “Turan türküləri”, “Səfir”, “Təbrizim, türk izim!”, “Kəngərlər”, “Türklüyün yol xəritəsi”, “O Ay bir də doğmayacaq”, “Yaşamağı bacarmaq lazımdır”, “Vətən dahiləri” ( l – ll hissə ) Azərbaycanda ən çox oxunan kitablarıdır. "İnsan və İblis" pyesi 1999-cu ildə Bakı Bələdiyyə Teatrında , "İstədiyim yar idi…" librettosu 2009-cu ildə Musiqili Komediya Teatrında səhnələşdirilib. Qırğızıstan, Qazaxstan və Quzey Kıbrız Türk Cümhuriyyətlərinin Dövlət mükafatları Laureatıdır. Qırğızıstan Respublikasının “Manas” mükafatçısıdır.
Rəqəmlərdə qabarsa da, sadəcə rəqəmlərə sığmayan bir ömür illərini varaqladıq. Bəzən insan oğlu oturur ötən illərlə üz-üzə, göz-gözə. Suallar meydana çıxır. Mən nə etmişəm, necə yaşamışam? Ömrümün illərinə bəzəkmi vurmuşam, ləkəmi salmışam? İllər mənə nə verib, mən illərə nə vermişəm? Qazandığım nə olub, itirdiyim nə? Bax bu cür suallarla ötən illər insana, insan isə geridə qoyduğu illərə bir növ hesabat verir. Yəni ortalığa, sözün böyük mənasında, haqq-hesab məsələsi qoyulur. İnsan ömrünə düşən illəri halalmı yaşayıb? Həyatına haramlıq qatmayıb ki?
Zənnimcə, insan həyatının yola saldığı hər anı ilə halallaşmalıdır. Ömrü ilə haqq-hesabı düzgün olmalıdır. Ömrünü bu dünyaya, günlərə, aylara, illərə xərcləyəndə düşünməlidir. Bilməlidir ki, qazandığı nə olacaq? Daha doğrusu, bu dünyadan nə istəyir? Ömrə naxələflik etsən, təbii ki, onun sənə verəcəyi də naxələfliyin nəticəsinə uyğun olacaq, artıq nəsə gözləməyin özü məntiqə sığışmayan işdir. Bir sözlə, insan öz ömrü ilə haqq-hesabda düzgün olmalıdır məntiqi halallıq müstəvisində belə görünür: həyatda yalnız və yalnız çəkdiyin zəhmət qədər bəhrə götürməlisən. Artıq götürəndə halallıq çərçivəsini aşmış olursan. Haram isə gec-tez hər şeyi yandırır, məhv edir. Ətrafdakılar bir yana, insanı öz ömrü qarşısında xəcalətli qoyur, peşiman edir. İnsan bilməlidir ki, nə əkirsə, onu da biçəcək, aşına nə tökürsə, qaşığına da o çıxacaq. Ömür də belədir. Onu necə yaşayırsansa, həmin yaşam tərzinə uyğun da ənamını alacaqsan. Maddiyata uyub mənəviyyatı itirsən hər şeyini itirəcəksən. Çox şükür, təbii ki, mənimlə razılaşarsınız ki, sadalanan parametrləri qəlib olaraq götürsək Əmir Pəhləvanın xərclədiyi ömür illərini saf-çürük etsək bütöv bir ömrü müsbət yüklərə köklənmiş, faydalı iş əmsalı yüksək olan ömür illəri ilə baş-başa qalarıq.
Və bir də, təbii ki, əgər insan yığdığı maddi sərvətlərdən özüylə bir çöp də apara bilmirsə, onda dərindən düşünüb bu dünya ilə alverini, haqq-hesabını düzgün aparmalı, Tanrının halallıqla verdiyinə haram qatmamalıdır. Yəqin ki, bu sayaq təhlil hər kəsin həyatında müxtəlif məqamlarda baş verir. Yəni, insan bəzən özü-özü ilə tək qalır və keçdiyi həyat yoluna nəzər salır. Ötən illərdə nə itirib - nə qazanıb, ömrünü necə yaşayıb, sevinci - kədəri nə qədər olub? Bir sözlə, insan yaşamış olduğu zaman kəsiyində yola saldığı aylarla, illərlə üz-üzə dayanır və haqq-hesab edir. Hər bir insan öz əməlinə görə həyat yaşayır. Buradan belə qənaət yaranır ki, insan öz əməli ilə ömrünün sevinc və kədər payının müəyyənləşməsinə əvəzsiz töhfə verə bilər. Məncə, insan öz ömrü ilə haqq-hesab edərkən bunları unutmamalıdır: hansı əməl sevincimi çoxaldıb, hansı əməl kədərimi. Bax, bu, həyatla insan arasında bir imtahana bənzəyir. Əmir Pəhləvan ömrü də bu imtahanlardan üzüağ çıxanlardandır.
Allahın nursifətli, zəhmətkeş, bəxtigətirən bəndələrindən olan Əmir Pəhləvan!
Bundan sonrakı ömrünüzü də şəstlə, səxavətlə xərcləyin, Allahın verdiyi ömür payını elə Allahın özü üçün, bəşər üçün, el-oba üçün xərcləyin
Yalnız uğur diləyilə ürəyi özündən böyük insan!

Leyla Qadir qızı Məcidova
Tarix üzrə Fəlsəfə doktoru,
Lənkəran Dövlət Universitetinin baş müəllimi

Sərhədsiz düşüncə, orijinal baxış

(Tanınmış yazıçı-publisist Nizami Rəhmanlının yaradıcılığını xarakterizə edən mühüm məqamlar əsasən bunlardır.)

Bu günlərdə iş yerimə gəlmişdi. Çoxdan görüşməsək də simasında o qədər də dəyişiklik hiss eləmədim. Sadəcə saçı azacıq ağarmış, bir az da arıqlamışdı. Təbii ki, bunlar da yaşla bağlı olmalıydı. Yarım əsr əvvəlki baməzəliyini, şuxluğunu necə var, eləcə də saxlamışdı. Əvvəlki qaydalarla qucaqlaşdıq, “keçmişin kitabını” sətirbəsətir vərəqlədik. Azərbaycan Radiosunda birgə işlədiiymiz dövrdə Lermontov küçəsində bir rus qadının evində kirayədə yaşadığımızı yada saldıq. Mən yatandan sonra işığı yandırıb hansısa qəzetə məqalə yazmağını, sonra çaydanı qaynadıb tünd çay içdiyini, hər dəfə də mənim guya ki, qətiyyən narahat olmadığımı boynuma qoyduğunu xatırladanda iri, mənalı gözləri qıyıldı və ürəkdən güldü.
- Sən yaxşı bilirdin ki, gündəlik işlər ədəbi yaradıcılığıma mane olurdu. Ona görə gecələr yazırdım, həm də beş-on manat qonorara ehtiyacım vardı axı…
Doğrudur, qonorara hamımızın ehtiyacı vardı, amma Nizami Rəhmanlını gecələr yazı-pozu ilə məşğul olmağa həvəsləndirən başqa səbəblər idi. Böyüdüyü mühit, ailədə qazandığı dəyərlər çeşidli mövzulara çevrilib, qəzet-jurnal səhifələrində boy göstərirdi. Atası Sədri müəllim biologiya-coğrafiya müəllimi idi, anası Məzəxanım müəllimə isə riyaziyyatdan dərs deyirdi. O, həm də Şabran rayonunun Orta Əmirxanlı kənd 8 illik məktəbinə 27 il direktorluq etmişdi. Evlərində kitabların sayı-hesabı yox idi. Nizami də hələ məktəbli ikən bu kitabların sayını artırmaq, böyük kitabxanaya çevirmək eşqi ilə yaşayırdı. Bu arzu ilə də BDU-nun kitabxanaçılıq fakültəsinə daxil olmuşdu. Universiteti bitirdikdən sonra isə taleyini jurnalist sənəti ilə bağladı. Həmkarlar İttifaqı sistemində üç ilə yaxın işlədikdən sonra fəaliyyətini Azərbaycan Radiosunda davam etdirməyə başladı. Onun efirə hazırladığı verilişləri yaşlı nəslin nümayəndələri bu gün də yaxşı xatırlayırlar. Redaktoru və müəllifi olduğu proqramlar elmiliyi, dolğunluğu ilə seçilirdi. O, bədii sözün qüdrətindən bacarıqla istifadə edirdi.
Sonralar «Həyat», «Azərbaycan», «Respublika» və «Panorama» qəzetlərində çalışdı. «Panorama»nın Rusiya üzrə müxbiri işlədiyi dövrü yaradıcılığının ən qaynar və sevincli illəri kimi xatırlayır.
- Bu qəzetin yaradıcılıq potensialımın üzə çıxmasında müstəsna rolu olub. Rusiyada, Ukraynada və Belorusdakı diasporumuzun fəaliyyti ilə bağlı yüzdən çox məqaləm, müsahibə və oçerkim respublika mətbuatında işıq üzü görüb. Rusiya Federasiyası Hüquqşünaslar İttifaqının Birinci vitse-prezidenti, Beynəlxalq Hüquqşünaslar İttifaqının sədr müavini, Rusiya Prezidenti yanında İdarəetmə Akademiyasının kafedra müdiri, professor Ələsgər Tağıyevin həyat yolu və elmi-pedaqoji fəaliyyəti ilə bağlı yazdığım «Bu dünya bir pəncərədir» kitabım isə mənim üçün daha əziz, daha qiymətlidir. İndiyədək çap olunmuş on səkkiz kitabımın sırasında nüfuzlu həmyerlimiz barədə yazdığım bu əsəri qəlbimə daha yaxın hesab edirəm.
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü Nizami Rəhmanlı diaspor fəaliyyəti barədə yazan müəlliflər arasında xüsusilə seçilir. Adları çəkilən ölkələrdə yaşayan elm və mədəniyyət xadimləri, böyük şəxsiyyətlər, biznes adamları, müxtəlif peşə sahibləri barədə irili-xırdalı yazıları ədəbi tənqid və oxucular tərəfindən həmişə böyük maraq və rəğbətlə qarşılanıb. Bu, onun sadəcə peşə marağı və hobbisi deyil, vətənimizə, soydaşlarımıza olan məhəbbətindən və qədirbilənliyindən qaynaqlanır. Bu gün onun Azərbaycandan uzaqlarda çoxlu dostları və təəssübkeşləri var. Yaxın-uzaq ölkələrdə

Nizamini yaxşı tanıyır və yaradıcılığını diqqətlə izləyirlər.
- Mən buradakı dostlarımı çox istəyir, xətirlərini həmişə əziz tuturam. Biri elə sənin də yaxşı tanıdığın, dostluq etdiyin Ələsgər Bədəlov uzun illər polis orqanlarında rəhbər vəzifələrdə işləyib. İndi istefada olan polkovnikdir. Sadəliyini, şəxsiyyətini qoruyan, bütövlüyü ilə nümunə olan kişilərdəndir. Şakir Yaqubovla sənin də yerin qəlb evimdə daimidir.
Nizami Rəhmanlı ilə görüşümüz xeyli uzandı və biz yaxın-uzaq illərə maraqlı ekskurs da elədik. Şabranda və mənim doğma yurdum Qəbələdə keçirdiyimiz unudulmaz günləri yada saldıq. O, atam İsmayıl kişi və əmim Ələsgər müəllimlə də dostluq edirdi. Valideynləri, həmyerliləri məni də öz yaxınları kimi qəbul edir, doğmaları təki yola salırdılar.
Nizami istedadlı qələm sahibi, vəfalı dost olmaqla bərabər həm də nümunəvi ailə başçısıdır. Həyat yoldaşı Hörmət xanımla ulduzları hələ Radioda ikən barışıb. Üç övladı var – oğlanları Orxan hüquqşünas, Tural nəqliyyatçıdır. Qızı Turan isə həkimdir. Beş nəvəsindən biri ilə – Hüseynlə ayrılmaz dostdurlar.
- Bunlar öz yerində. Həyatda ən yaxın dostum və sirdaşım isə Hörmət xanımdır. Cavanlıqda da, indi yaşlaşan vaxtlarımda da hər cür şıltaqlığıma dözüb, nazımı çəkib. Allah üzünü ağ eləsin, çətin günlərimin də, xoş günlərimin də həmdəmi olub. İndi yetmiş yaşım tamam olur, amma xanımımın hesabına özümü uzağı əlli yaşındakı kimi hiss edirəm.
Nizami bəlkə də özü bilmədən yetmiş yaşa çatdığını dilə gətirir.
- Mayın 5-də yeddinci onluğu qatlayıram. Səndən bircə yaş cavanam, artıq üzü səksənə gedirik. Amma sən də yaxşı qalmısan ha… görünür üzünə evdə yaxşı baxırlar-dedi.
Bu fikri ilə də razılaşmamaq mümkün deyildi. Xeyli söhbətdən sonra nəvəsinin dalınca məktəbə gedəcəyini deyib xudahafizləşdi. Elə mən də gündəlik baba borcunu vermək üçün tələsdiyimdən ayrılmalı olduq. Təbii ki, yenidən, xoş günlərdə görüşmək üçün…
…Qaldı ki, Nizami Rəhmanlının 70 yaşına, qoy bu qısa qeydlərim onun üçün yubiley hədiyyəsi olsun.
Yüz yaşa, amma sağlam yaşa!
Ən əsası və başlıcası ruhun təzə, həyat eşqin tükənməz olsun!

P.S. “Arayış – verilir Əliyev Nizami Sədri oğluna, ondan ötrü ki, o, yəni ki, Nizami Rəhmanlı həqiqətən də ölkə mediasının və publisistikamızın say-seçmə nümayəndələrindən biridir”.
Bu virtual və simvolik arayış-zəmanəti isə uzun illərdən bəri özünə yaxın bildiyi tanınmış jurnalist Şakir Yaqubovla bu sətirlərin müəllifinin imzalaması Nizami müəllimin etiraf elədiyi kimi kifayət qədər yetərincədir və keçərlirdir.