İRAN ASALA TERRORUNUN EV SAHİBİDİR

27 yanvar 2023-cü il tarixində Azərbaycan Respublikasının İranın paytaxtı Tehran şəhərində fəaliyyət göstərən səfirliyimizə xain hücumu diplomatik korpuslarımızın təhlükəsizliyi fonunda vaxtilə qardaş türk diplomatlarına və digər ölkələrin diplomatlarına qarşı davamlı olaraq terror həyata keçirmiş ASALA və digər bu cür təşkilatların fəaliyyətinin araşdırılması öz aktuallığını qorumaqdadır. Təsadüfi deyil ki, Tehranda səfirliyimizə edilən xain basqın da məhz türk diplomatlarına qarşı həyata keçirilmiş ilk terror hadisəsinin 50 illik yubileyi günü edildi. Bu günkü yazımızda ASALA terror təşkilatının məhz İranda həyata keçirdiyi terror aktları haqqında məlumat verəcəyik.
ASALA 1975-1988-ci illərdə intensiv olaraq terror aktları həyata keçirib. Bu on üç il ərzində 205 terror gerçəkləşdirmişdir. 205 teror aktının 83-də Türkiyə hədəfə alınmışdır. 83 terrorun 14-ü Türkiyədə icra edilmişdir. Türkləri hədəf alan bu terrorun 15-i Fransa da gerçəkləşmişdir. Bu məqsədlə ASALA terrorunun ən çox gerçəkləşdiyi ölkə Fransa olmuşdur.
Erməni terrorizminin nəticəsində qətlə yetirilmiş türk diplomatlarının və ailə üzvlərinin sayı 31 nəfərdir. Türkiyədəki terror nəticəsində 24 mülki əhalinin öldürülməsi nəticəsində bu say 55 yüksləlmişdir.
ASALA-nın terror fəaliyyəti nəticəsində Türkiyə dövlətinin gördüyü tədbirlər 1973-1994 illər arasında Türkiyə səfirliklərinin olduğu ölkələrdə öz mühafizəsini təmin etmək üçün Daxili İşlər Nazirliyindən əməkdaşlar göndərərərk həmin ölkələrdə öz mühafizəslərini təmin etməyə çalışmışlar.
27 yanvar 1973-cü il tarixində ABŞ-ın Los Angeles şəhərində yerləşən Türkiyə Baş Konsulluğuna qarşı edilmiş sui-qəsd Türkiyə Xarici İşlər Nazirliyinin bu sahəyə diqqəti artırmasına və gərəkli tədbirləri görməsinə səbəb oldu. 28 yanvar 1973-cü il tarixində Türkiyənin Xarici İşlər naziri Ümit Haluk Bayülken xaricdə fəaliyyət göstərərn diplomatik korpuslara göndərdiyi telefonaqramda deyilirdi:
a. “Xaricdə faəliyyət göstərən təmsilçilərimiz daimi diqqətli və ayıq-sayıq olmağı təkrar diqqətinizə çatdırır və digər təhülkəsizlik tədbirlərinin dərhal görülməsini zəruri hesab edirik.
b. Xaricdə faəliyyət göstərən təmsilçilərimizin qorunması baxımından yerli hökümət qüvvələri ilə müntəzəm əlaqə saxlamağı təhlükəsizlik tədbirlərinin lazımı qaydada həyata keçirilməsinin mümkün olmadığı təqdirdə təhlükəsizlik tədbirlərinin möhkəmləndirilməsi və bu barədə Xarici İşlər Nazirliyinin məlumatlandırılması zərurətini bildiririk. (Şimşir, 2015, s101-105).
TÜRKİYƏ TƏHLÜKƏSİZLİK TƏDBİRLƏRİNİ GÜCLƏNDİRİR

24 oktaybr 1975-ci il tarixində Fransada İsmail Erez və Talip Yenerə qarşı törədilən sui-qəsdən sonra Xarici İşlər Nazirliyindən göndərilən teleqrafda bütün diplomatik korpuslara və nümayəndəliklərə onların qorunması və ailə üzvlərinin kənara çıxmaması ilə bağlı məlumat verilmişdir. Dönəmin Baş Naziri Süleyman Dəmirəl Xarici İşlər Naziri İhsan Sabri Çağlayangilə “Türkiyənin xaricində fəaliyyət göstərən təmsilçilərimizin mühafizəsi ilə bağlı hansı yeni tədbirlər görülmüşdür?” deyə sorğu verilmişdir.
Sorğuya cavab olaraq;
a) Mərkəzdən polis göndərilməkdədir.
b) Mövcud xarici əməkdaşlar tədricən Türk əməkdaşları ilə dəyişdirilməkdədir.
c) Həyəcan siqnalı təsisatı quraşdırılmaqdadır.
d) Silah göndərilməkdədir.
e) Hər növ təhlükə ehtimalına qarşı xarici diplomatik korpusdakı əməkdaşlarımızın necə hərəkət edəcəyi ilə bağlı təlimatlar verilmişdir. (Şimşir, 2015, s.167-168,181)
Təəssüf ki, Türkiyə dövlətinin xarici diplomatik korpuslarda fəaliyyət göstərən diplomatlarını qorumaq cəhdləri bir tərəfli olduğu üçün heç bir nəticə vermədi terror aktları daha da geniş vüsət almağa başladı. Hətta bir çox ölkələr terrora açıq dəstək verdilər.
FRANSA PREZİDENTLƏRİ TERRORA DƏSTƏK VERİR

27 may 1974-cü il tarixdən 21 may 1981-ci il tarixədək Fransanın Prezidenti olmuş milliyətçi Valéry Giscard d'Estaing Fransa da ermənilərin türk diplomatlarına qarşı terrorunun intensivləşdiyi 1975-ci ildə terrora münasibət bildirərkən belə söyləmşdir: “Fransa ermənilərin tarixi haqlarını tələb etmək və onlara qarşı edilmişlərin əvəzini çıxmaq cəhdlərinə qarşı çıxmayacaq”.
Bir ölkənin prezidentinin dilində terrora açıq dəstək vermək analoqsuz hüquqi nihilizmin ən bariz nümunəsidir. 44 günlük zəfər müharibəsində Fransa Prezidenti E.Makronun hərəkətləri məhz tarixi ənənənin davamıdır. Terroru barındıran Fransa sonradan bunun acı nəticələri ilə qarşılaşdı. 1983-cü ilin iyul oktaybr aylarında İrandakı Fransa səfirliyinə erməni terrorçuları tərəfindən 6 dəfə silahlı basqın edildi. Bunun adı isə İLAHİ ƏDALƏT-dən başqa bir şey deyil.
Erməni terroruna dəstək verən Fransanın keçmiş Prezidenti Valéry Giscard d'Estaingın aqibəti də ibrətamiz oldu. Əvvəlcə 2020-ci ilin may ayında Fransız prokurorları tərəfindən eks prezidentə qarşı Alman bir jurnalist xanıma əli ilə təcavüz cəhdləri etməsi iddiaları irəli sürüldü. O, bu iddiaları rədd etdi. 2 dekabr 2020-ci il tarixində Fransanın eks Prezidenti Valery Giscard d'Estaing, Covid-19 diaqnozu ilə 94 yaşında öldü. Pandemiya səbəbindən heç bir rəsmi törən olmadan gömüldü.
Təsadüfi deyil ki, ASALA terroruna ev sahibliyi etmiş ikinci ölkə məhz İrandır. ASALA və digər erməni terror təşkilatları İranda 12 terror aktı həyata keçiriblər.
İRANDA DİPLOMATİK KORPUSLARA QARŞI TERROR AKTLARI
12 mart 1981-ci il. Bir qrup erməni terrorçusu Tehrandakı Türkiyə səfirliyinə hucum edir, nəticədə iki təhlükəsizlik xidməti əməkdaşı öldürülür. Terrorçulardan ikisi İran polisi tərəfindən həbs olunur və edam edilir.
19 iyun 1981-ci il. Tehranda "Svis Eyr" aviaşirkətinin ofisində partlayış baş verir, partlayışa görə məsuliyyəti ASALA-nın "9 iyun təşkilatı" adlı terrorçu dəstəsi öz üzərinə götürür.
15 sentyabr 1981-ci il. Partlayış nəticəsində Tehrandakı İsveçrə səfirliyinin binasına ziyan dəyir. Partlayışa görə məsuliyyəti ASALA-nın terrorçu qrupu olan "9 iyun təşkilatı" öz üzərinə götürür.
22 iyul 1983-ci il. Fransanın Tehrandakı səfirliyində və "Eyr Frans"ın ofisində partlayışlar baş verir. Partlayışlara görə məsuliyyəti "Orli təşkilatı" öz üzərinə götürür.
29 iyul 1983- ci il. Erməni terrorçuları Fransa səfirliyini raketlərlə atəşə tutacaqları barədə məlumat yayır, onların tələbi Fransada həbsdə olan 21 erməni terrorçusunun azadlığa buraxılması idi.
10 avqust 1983-ci il. Tehranda içərisində partlayıcı maddə qoyulmuş avtomobil Fransa səfirliyinin qarşısında partladılır.
17 avqust 1983-cu il İran Tehran "Eyr Fransın" Tehrandakı nümayəndəsi öz maşınında avtomatik silahla atəşə tutulur.
9 sentyabr 1983-cü il. Tehranda Fransa səfirliyinə məxsus iki avtomobil partladılır. Partlayışlar nəticəsinddə səfirliyin iki əməkdaşı yaralanır.
6 oktyabr 1983-cü il Fransa səfirliyinin avtomobili partladılır, iki nəfər fransız diplomatı yaralanır. Partlayışlara görə məsuliyyəti "Orli təşkilatı" öz üzərinə götürür.
28 mart 1983-cü il. Tehranda çalışan bir sıra türk diplomatlarına hucumlar təşkil olunur. Türkiyə səfirinin katibi Həsən Servet Ötgəm evindən çıxarkən terrorçular ona hücum edir, diplomatı yaralayırlar. İki erməni terrorçusu baş çavuş İsmayıl Pamukçuya atəş açıb onu ağır yaralayır. Səfirliyin inzibati məsələlər üzrə ataşesi, polisə onun evinin qarşısında duran iki nəfər şübhəli şəxs barədə məlumat verir. Polis erməni terrorçularını həbs edir. Gündüz saat ikidə polis daha üç erməni terrorçusunu Türkiyə səfirliyinin qarşısında həbs edir. Suren Qriqoryan adlı erməni terrorçu türk diplomatının maşınına quraşdırmaq istədiyi partlayıcı qurğunun vaxtından əvvəl işə düşməsi nəticəsində həlak olur. Səfirliyin müşaviri İşıl Ünel zərər çəkmir.

28 aprel 1984-cü il. Tehranda İşık Öndər tərəfindən idarə olunan avtomobil motosikldə olan iki erməni terrorçu tərəfindən atəşə tutulur. Səfirlikdə çalışan həyat yoldaşı Sədiyyə Öndəri işə aparan İşık Öndər hücum nəticəsində həlak olur.

1984-cü ilin sentaybrı. İranda çalışan bir neçə türk şirkəti ASALA-dan hədələyici məktublar alır, türk tikinti şirkətlərindən birinin ofisinə qumbara atılır, bir nəfər Türkiyə vətəndaşı yaralanır.
ASALA-nın "ORLİ TƏŞKİLATI" VƏ "9 İYUN TƏŞKİLATI"
ASALA-nın həyata keçirdiyi ən irihəcmli terror aktlarından biri məhz 15 iyul 1983-cü il tarixində Türk Hava Yollarının Paris Orly Hava limanındakı mülki vətəndaşların olduğu əraziyə bombalı basqındır. Hadisədə nəticəsində ikisi türk, dördü fransız, biri amerikalı, biri isveçli olmaqla 8 nəfər qətlə yetirilmiş, 28 türk olmaqla 55 nəfər isə yaralanmışdır. Sonradan həyata keçirirlən terror aktlarının bir neçəsini məhz özünü ASALA-nın "ORLİ TƏŞKİLATI" adlandıran qrup öz üzərinə götürmüşdür.
ASALA-nın "9 İYUN TƏŞKİLATI" adlı terrorçu dəstəsi dedikdə hansı qrup nəzərdə tutulur? ASALA-nın Avropanın mərkəzində türk diplomatlarına qarşı silahlı basqınlarının intensiv şəkil aldığı dönəmlərdə həyata keçrilən bir aktın tarixindən götürülüb. 9 iyun 1981-ci il tarixində ASALA tərəfindən Cenevrədə şəhid edilən Türkiyənin başkonsulluğunun əməkdaşı Mehmet Savaş Yergüzü adlı diplomatın qətlini icra edən qrup nəzərdə tutulur. Göründüyü kimi terror təşkilatları üçün sinmovllar, günlər, tarixlər təsadüfi seçilmir.
Səməd Vəkilov

Əvvəl həyat yoldaşını öldürdü, sonra öz həyatına son qoydu

Yanvarın 22-si saat 20 radələrində paytaxtın Binəqədi rayon sakinləri Pərvanə İsmayılovanın xəsarət alması və Atəş Cuvarovun isə birgə yaşadıqları evdə ölməsi barədə rayon prokurorluğuna məlumat daxil olub. Bu barədə Binəqədi rayon prokurorluğundan bildirilib. Qeyd olunub ki, dərhal prokurorluq əməkdaşları tərəfindən ekspert-kriminalistin iştirakı ilə hadisə yerinə və meyitə baxış keçirilib, digər zəruri hərəkətlər aparılıb. İlkin araşdırma zamanı 1987-ci il təvəllüdlü Atəş Cuvarovun aralarında yaranmış mübahisə zamanı kəsici-deşici alətlə 1983-cü il təvəllüdlü arvadı Pərvanə İsmayılovaya xəsarət yetirərək qəsdən öldürməyə cəhd etməsinə, daha sonra isə həmin alətlə özünə xəsarət yetirərək intihar etməsinə əsaslı şübhələr müəyyən edilib. Faktla bağlı Binəqədi rayon prokurorluğunda Cinayət Məcəlləsinin 29, 120.1 (qəsdən adam öldürməyə cəhd) və 125-ci (özünü öldürmə həddinə çatdırma) maddələrilə cinayət işi başlanıb. Hazırda cinayət işi üzrə ibtidai istintaq davam etdirilir.

Nişanlısını bıçaqlayaraq öldürmək istədi

Astarada nişanlısını bıçaqlayan 22 yaşlı oğlan saxlanılıb. DİN-in mətbuat xidmətinin Lənkəran regional qrupundan verilən məlumata görə, hadisəni törətməkdə şübhəli bilinən Mirisaq Mirvaleh oğlu Mirtalibov saxlanılıb, faktla bağlı Astara Rayon Polis Şöbəsində Cinayət Məcəlləsinin 126-cı (qəsdən sağlamlığa ağır zərər vurma) maddəsi ilə cinayət işi başlanılıb. Zəruri istintaq hərəkətləri davam etdirilir. Qeyd edək ki, hadisə dünən Astaranın Şiyəkəran kəndində qeydə alınıb. 2001-ci il təvəllüdlü Mirisaq Mirvaleh oğlu Mirtalibov nişanlısı Səbinə Nicat qızı Qənbərovanı aralarında yaranan mübahisə nəticəsində döyüb, sonra onun bədəninin müxtəlif nahiyələrinə 4 bıçaq zərbəsi vurub. Ağır xəsarət alan qız təcili Lənkəran rayon Mərkəzi Xəstəxanasına çatdırılıb və əməliyyat olunub.

Öncə həyat yoldaşının, sonra özünün həyatına son qoydu

Dekabrın 29-u saat 21 radələrində paytaxtın Sabunçu rayonu, Maştağa qəsəbəsi ərazisində 1970-ci il təvəllüdlü Elxan Ələsgərov və 1977-ci il təvəllüdlü Mahidə Əsədovanın birgə yaşadıqları evdə ölmələri barədə rayon prokurorluğuna məlumat daxil olub. Bu barədə Baş Prokurorluq və Daxili İşlər Nazirliyinin yaydığı birgə məlumatda bildirilib. Məlumata görə, dərhal prokurorluq və polis əməkdaşları tərəfindən ekspert-kriminalistin iştirakı ilə hadisə yerinə və meyitlərə baxış keçirilib, digər zəruri hərəkətlər aparılıb. İlkin araşdırma nəticəsində Elxan Ələsgərovun şəxsi münasibətlər zəminində aralarında yaranmış mübahisə zamanı kəsici-deşici alətlə arvadı Mahidə Əsədovaya xəsarətlər yetirərək qəsdən öldürməsinə, daha sonra həmin alətlə özünə xəsarət yetirərək intihar etməsinə əsaslı şübhələr müəyyən edilib. Faktla bağlı Sabunçu rayon prokurorluğunda Cinayət Məcəlləsinin 120.1 (qəsdən adam öldürmə) və 125-ci (özünü öldürmə həddinə çatdırma) maddələri ilə cinayət işi başlanıb. Hazırda cinayət işi üzrə ibtidai istintaq davam etdirilir.

Gəncədə törədilən dəhşətli qətlin üstü açıldı

Gəncədə 1963-cü il təvəllüdlü atası Azad Məmmədovu qətlə yetirən oğlu Məmməd Məmmədovun məhkəmə prosesi başa çatıb.Gəncə Ağır Cinayətlər Məhkəməsinin hökmünə əsasən, 1996-ci il təvəllüdlü M.Məmmədov 10 il 6 ay müddətinə azadlıqdan məhrum edilib. Qeyd edək ki, hadisə ötən ilin dekabrın 10-da baş verib. Məmməd evdə mübahisə zamanı atasını yerə yıxıb və onu boğaraq öldürüb. O, daha sonra meyiti və izlərini itirmək üçün həyətdə çuxur qazaraq atasının cəsədini yandırıb. Bundan sonra M.Məmmədov sevgilisinə hədiyyə almaq üçün şəhərə gedib. Geri qayıdanda isə atasının cəsədini yandırdığı çuxura baxıb və meyitin tam yanmadığını görüb. Bu zaman o, yenidən meyitin üzərinə benzin tökərək yandırıb. Bundan sonra Məmməd atasının yanmış cəsədini torbaya qoyaraq həyətdə ağacın yanında basdırsa da, torbanın bir qismi çöldə qalıb. Məmməd özündən şübhələri yayındırmaq üçün polisə atasının itkin düşməsi ilə bağlı məlumat verib. Dekabrın 11-də isə Nizami rayon polis idarəsinin əməkdaşları gələrək, evə baxış keçirib gediblər. Bir gün sonra polis əməkdaşları təkrarən gələrək, ev və həyətyanı sahəyə ətraflı baxış keçirərək, şübhəli bir şey aşkarlanmadan gediblər. Polis əməkdaşları getdikdən sonra Məmmədin bibisi oğlu Azad Məmmədovun meyiti olan torbanı həyətyanı sahədən tapıb və polisə məlumat verib. Cinayəti törədən Məmməd Məmmədov isə dekabrın 13-də saxlanılaraq istintaqa təhvil verilib. Qeyd edək ki, Məmməd Məmmədov Vətən müharibəsi iştirakçısı olub.

İdmançımız Almaniyada qətlə yetirildi

Almaniyada azərbaycanlı idmançı Vüqar Baxşıyev qətlə yetirilib. Bu barədə “MMA Azerbaijan” səhifəsi məlumat yayıb. Bildirilib ki, MMA döyüşçüsü Vüqar Baxşıyev Frankfurtda 40 yaşlı şəxs tərəfindən güllələnərək öldürülüb. Qeyd edək ki, V.Baxşıyev “İnetgra Figtihing Championship” təşkilatının çempionu olub. Hadisənin hansı səbəbdən baş verməsi məlum deyil.

Toyda bıçaqlanma ölümlə nəticələndi

Goranboyda toy məclisində bıçaqlanma olub. Hadisə rayonun Faxralı kəndində baş verib. Kənd sakini 1991-ci il təvəllüdlü Elman Yəhyazadə bıçaq xəsarəti ilə xəstəxanaya yerləşdirilib. Dərhal xəstənin yarası tikilib, lakin vəziyyətinin kafi olduğu bildirilir. Faktla bağlı Goranboy rayon Polis Şöbəsində araşdırma başlanılıb.

4 nəfərin ölümü ilə nəticələnən hadisə

Ötən gecə saat 22 radələrində Beyləqan rayonu Tatalılar kəndində bir ailədən 4 nəfərin - ata, ana və 2 oğulun ov tüfəngi ilə öldürülməsi hadisəsinin yeni təfərrüatı üzə çıxıb. İnsidenti törədən 27 yaşlı Fuad Cəlilzadənin atası 2009-cu ildə həbs edilibmiş. Belə ki, həmin vaxt Fuadın atası münaqişə zəminində qonşuluqda yaşayan 1966-cı il təvəllüdlü Nadir Quliyevə yaba ilə ağır xəsarət yetirib. N.Quliyevin şikayətçi olması ilə məhkəmə ona 6 il yarım həbs cəzası verib. O, həbsxanadan çıxdıqdan sonra qonşu ailələr arasında münasibətlər daha da pisləşib və mütəmadi dava-dalaşlar baş verib. Xatırladaq ki, ötən gecə F.Cəlilzadə qonşusu 1971-ci il təvəllüdlü Tərgül Quliyeva, həyat yoldaşı, 1966-cı il təvəllüdlü Nadir Quliyev və oğulları: 1996-cı il təvəllüdlü Amin Quluzadə və 2002-ci il təvəllüdlü Xəyal Quluzadəni güllələyərək qətlə yetirib. Qeyd edək ki, ailənin 4 övladı olub. Onlardan ikisi Bakı şəhərində yaşayır. Hadisənin genişlənməməsi və təhlükəsizlik tədbirləri nəzərə alınaraq qətli törətməkdə şübhəli bilinən 1995-ci il təvəllüdlü Fuad Cəlilzadənin ailəsi yaşadığı kənddən təxliyə edilib.

"Koroğlu"da vətəndaşı soydular

Metropolitendə Polis Şöbəsinə metronun “Koroğlu” stansiyasında bir qadının çantasından içərisində 200 manat pulu, bank kartı və açarları olan cüzdanının oğurlanması barədə məlumat daxil olub. Bu barədə Daxili İşlər Nazirliyindən (DİN) bildirilib. Polis əməkdaşlarının keçirdikləri əməliyyat tədbiri nəticəsində oğurluğu törətməkdə şübhəli bilinən Bakı şəhər sakini Rəcəb Mehdiyev müəyyən olunaraq saxlanılıb. Rəsmi məlumata görə, faktla bağlı araşdırma aparılır.

Bəluç fəallar sünni məzhəbli bəluç məhkumların edam sayının artdığını deyirlər.

İranın Sistan-Bəluçistan əyalətinin Çabahar şəhərinin həbsxanasında daha bir etnik bəluç edam edilib.
Niyaz Cidqal adlı məhbusun bundan əvvəl qətldə günahlandırıldığı üçün edam cəzasına məhkum edildiyi bildirilir.
Sünni məzhəbli bəluçun edamı ilə bağlı İran məhkəmə sistemi və rəsmi dövlət mediası açıqlama verməyib.
Qeyd edək ki, İran İnsan Hüquqları Təşkilatı 2021-ci il oktyabrın 10-dan 2022-ci il oktyabrın 7-dək ölkədə 528 nəfərin edam olunduğunu açıqlamışdı.