İran mövqeyini dəyişməyəcək - Prezident bəyan etdi

İran nüvə məsələsi ilə bağlı mövqeyini dəyişməyəcək və İsrailin hücumları davam etdikcə danışıqlar aparmayacaq.
Bunu İran Prezidenti Məsud Pezeşkian fransalı həmkarı Emmanuel Makronla telefon danışığı zamanı deyib.
O, ABŞ-ni İsrailin hücumlarını əlaqələndirməkdə ittiham edib.
"Amerikalılar danışıqlar zamanı həmişə vurğulayıblar ki, İsrail onların koordinasiyası və icazəsi olmadan heç bir aqressiv addım atmayacaq. Ona görə də indiki hücumların bu hərəkətləri təsdiqləyən ABŞ-nin koordinasiyası ilə həyata keçirildiyi açıq-aydın görünür", - Pezeşkian qeyd edib.
İran lideri daha əvvəl Pakistanın Baş naziri Şahbaz Şəriflə söhbətində qeyd edib ki, İsrailin zərbələrinin ABŞ ilə əlaqələndirilməsi Vaşinqtonun etibarsızlığını göstərir.

Ərdoğan Pezeşkianla danışıqlar apardı

Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan İran Prezidenti Məsud Pezeşkianla telefon danışığı aparıb.
Bu barədə “Anadolu” agentliyi məlumat yayıb.
Bildirilib ki, telefon danışığında İsrail və İran arasındakı münaqişə, regional və qlobal məsələlər müzakirə edilib.
Ərdoğan İsrailin İrana qarşı hücumlarını qınadığını, həlak olanlara görə İran xalqına başsağlığı verdiyini bildirib.

İranın qaz yatağı vuruldu

İsrail pilotsuz təyyarələri Cənubi Pars qaz yatağına hücum edib.
Bu barədə "Tasnim" məlumat yayıb.
Ölkənin qaz sektorunda iki partlayış baş verib ki, ilkin araşdırmalara görə, bu partlayış pilotsuz təyyarələrin hücumu nəticəsində olub.
Hücumlar Fəcr Cam neft emalı zavodunu hədəf alıb. Cənubi Pars Faza 6 və 8-də hasil edilən qazın bir hissəsi, o cümlədən “Nar” və “Kənqan” yataqlarında hasil edilən qazın bir hissəsi təmizlənmək üçün NEZ-ə göndərilir.
14-cü mərhələ neft emalı zavodunda baş verən yanğının söndürülməsi istiqamətində görülən çevik tədbirlər alovun digər ərazilərə keçməsinin qarşısı alınıb.
Bildirilib ki, dörd Cənubi Pars blokundan birində baş verən yanğın 14 saylı platformadan 12 milyon kubmetr qaz hasilatını bərpa olunana qədər müvəqqəti olaraq dayandırıb.

Bakı klubu baş məşqçisi ilə yollarını ayırdı

"Sabah" futbol klubu baş məşqçisi Vasili Berezutski ilə yollarını ayırıb.
Klubdan verilən məlumata görə, müqaviləyə ailəvi səbəblərlə əlaqədar olaraq qarşılıqlı razılıq əsasında xitam verilib.
Qeyd edək ki, “Sabah” klubu tərəfindən mütəxəssisin ailəsinə ən xoş arzular çatdırılıb, həyat yoldaşına tezliklə sağalmağı və möhkəm can sağlığı arzulanıb.

Professor Eldar Məmmədbəyli yazır:

DÜNYANIN HAZIRKI QLOBAL PROBLEMLƏRİNİN

HƏLLİNDƏ UKRAYNA PROBLEMİNİN YERİ

Bütün Rusiya cilovsuz və insanları ən dəhşətli, mənasız qətllər törətməyə sövq edən vəhşi instinktlərdən dəhşət içində inildəyir.
L.N.Tolstoy. Heç kimi öldürmə


Hazırda biz insanların yaşadığı yer kürəsində onu titrədən elə qlobal problemlər ortaya çıxmışdır ki, onların həlli olduqca çətindir, demək olar ki, mümükünsüz kimi görünür. Baş verən qlobal problemlərin həll yolunun tapılması və yerinə yetirilməsi məsələsində bütün əmək, yaradıcı, elmi fəaliyyətində şaquli istiqamətdə dərinliklərə baş vurmağa həvəssiz olan, üfüqi istiqamətdə yayılmış formada işləməyi üstün tutan müsəlmanlar, onların aparıcı tərkibinə daxil olan türk dünyası (özəlliklə Azərbaycan türkləri), bu çalxalanan dünyanın qaynar qazanında yerləşən insanlar üçün dünyalarca mürəkkəb proseslərin mənasını dəqiq başa düşməsi və özləri üçün daha əlverişli mövqeni seçməsi, ağıllı hərəkət etməsi, müqayisəli baxsaq, daha çətindir.
Bəşəriyyət ətrafda baş verən kataklizmlərdən, tufandan, dəniz və okean püskürməsindən, zəlzələlərdən, güclü yağışlardan, qasırğalardan, içməli su və bütovlükdə susuzluq problemlərindən, qlobal istilik problemlərindən, suyu, havanı, torpağıın ekoloji cəhətdən çirkləndirən tullantılardan əziyyət çəkir, qorxur.
Təbii və süni sürətdə yaradılan müxtəlif patogen mikroorqanizmlər tərəfindən törədilən müxtəlif qorxulu infeksiyalar, dərman azlığı, bir çox kasıb ölkələrdə qida çatışmazlığından əziyyət çəkən uşaqların və qocaların problemləri və digər problemləri həll edə bilməyən qoca dünyanı müharibə yolu ilə özünə tabe etmək istəyən iri dövlətlərin əlindən qurtarmaq indi ən zəruri məsələdir.
Dünyada yeni düzən yaratmaq bəhanəsi ilə onu yenidən bölmək istəyən və ya köhnə, sıradan çıxmış imperiyasını bərpa etmək məqsədi güdən iri dövlətlər bu bəlaların qarşısını alıb sülh və barışmaq əvəzinə istehsal etdikləri silahları satmaq, torpaqları zəbt etmək, insanları qırıb talamaq yolunu tutmuşlar.
Hazırda, dünyanın belə qaynar qazanların, od-alovun içində qovrulan, dağıdılan bölgələrindən biri Ukraynadır. Hamımızın əvəzinə azadlıq uğrunda vuruşan, canından keçən ukraynalılar haqqında öz fikirlərimi nəzərinizə çatdırmaq istədim.
Belə bir deyim var: Zülm etmək, qırğın törətmək, hər şeyi dağıtmaq fəaliyyəti vaxtaşırı olur, amma xeyirxah işlər, qurmaq, yaratmaq əməlləri stabil olaraq həmişə davam edir. Qeyd etdiklərimə əsaslanaraq dünya liderlərinə üz tutub deyirəm, bu qanlı müharibələrdən əl çəkin! Xeyirxah insanlara, ziyalılara, din xadimlərinə, əsgərlərə, hamıya-hamıya müraciət edirəm, gəlin bu müharibələrin qarşısını almağa çalışaq. Dörd ilə yaxın müddətdə davam edən Rusiya-Ukrayna müharibəsinin dayandırılmasına kömək edək. Təcavüzkarın müstəqil dövlətin, BMT-nin tanıdığı sərhəddindən çıxmasını tələb edək. Hamı bilməlidir ki, azad dünyanın, demokratiyanın taleyi burada həll olunur.
Amerika sosioloqları və camaatı sorğu statistikasını çox xoşlayır və müxtəlif sorğulara ürəkdən inanırlar. Görünür, bu ondan irəli gəlir ki, onların ölkəsində həmişə bu sahəyə ciddi yanaşılır. Sorğuda ıştirak edən hər kəs dəridən-qabıqdan çıxır ki, anketdəki suallara doğru-dürüst cavab versin. Amma bizim ölkəmizdə aparılan sosioloji sorğulara, özəlliklə, Zahid Orucun apardığı sorğulara şübhəli yanaşanlar çoxdur. Amerikalılar həmişə müxtəlif sahələrə dair: dünyanın ən yaxşı adamı, dünyanın ən qətiyyətli kişisi, Who is who? (Kim kimdir?) və s. sorğular aparırlar. Son illərin sorğularında bir çox hallarda dünyanın ən qətiyyətli kişisi sorğusunda V.Putin birinci yerə çıxırdı. Amma ən sonuncu sorğuda bu yeri Ukrayna prezidenti V. Zelenski tutdu. Çox qəribədir, dünyada (yer kürəsində) baş verən hadisələri yüksək dəqiqliklə izləyən ABŞ, İsrail və Britaniya kəşfiyyatı Rusiyanın Krımı bir gecədə necə asanlıqla tutduğunu əvvəlcədən görə bilmədilər, Putin və Rusiya dünyanın bir saylı bəlasına çevrildi. Allaha şükür olsun ki, Rusiyanın Ukraynaya hücumunu kəşfiyyat tam dəqiqliyi ilə əvvəlcədən xəbər verdi.
Əziz oxucular! Peyratesdən (pirat, dəniz qulduru - yunanca) ötrü dünyada işdən başqa heç nə mövcud deyil. O sözün həqiqi mənasında var-dövlətin bolluğundan çatlayır, sərvətini yığmağa yer tapmır. Onun mülkləri və müəssisələri bütün dünyanı başına götürüb, şeytanla birgə işləməkdən xeyir gəlməz. Nəzərinizə çatdırmaq istəyirəm ki, planetimizdə insanlar tərəfindən baş verən haqsızlığın hamısını şeytanın üstünə yıxmaq Allahın təkliyi prinsipinə uyğun gəlmir.
Onu da deyim ki, mən Ukraynanı uşaqlıqdan sevirdim. Kəndimizdə olan ən yaxşı alma növünün adı “Ukrayna alması” idi. Hələ uşaqlıqdan bir ukrayna mahnısını əzbərləmişdim:

Я хожу, не смею волю дать словам
Милый мой, хороший догадайся сам.
(Neyləyim söz açmaq gəlmir əlimdən
Özün duy əzizim bu sevgini sən)

Hərdən bu mahnını Sarıtel saz havası üstündə dodaqaltı mızıldanırdım.
Yeniyetmə vaxtımda əsgərlik xidmətini Ukraynada çəkmiş bir yaxın qohumum ordudan sonra ukraynalı bir qızla evlənib, özü ilə kəndimizə gətirmişdi. Necə mədəni, tərbiyəli və gözəl xanım idi, bu Tamara xanım. Mən elə bilirdim ki, (elə indi də elə bilirəm) o türk (azərbaycanlı) qızıdır. Sonra aspirantura illərində SSRİ-nin EA Kimyəvi-fizika İnstitutunda istedadlı, yüksək təfəkkürlü və mədəni insanlar olan: Gena Şustov, Nikolay Rudçenko, Zon İlya, Gela, və s. çoxlu sayda ukraynalı yoldaşlarla Moskva şəhərində elmi işlər aparırdıq. Bu qeyri-adi uşaqlarla (o dövr üçün biz uşaqlar idik) çox yaxın dostluq əlaqələri yaranmışdı. Əsasən Dnepropetrovsk şəhərindən gələn bu uşaqlar hamısı müdafiə edib bütün dünyaya səpələnmişdilər (ABŞ, Kanada və Avropa ölkələrinə).

Azərbaycanın və Ukraynanın müstəqilliyindən sonra tale elə gətirdi ki, mən 2000-ci ilin may ayının 21-27-sində Azərbaycan nümayəndə heyətinin tərkibində Ukraynaya səfər etdim. Bu səfər mənə Ukrayna və ukraynalılarla daha yaxından tanış olmaq imkanı verdi.
May ayının 21-i, 2000-ci ildə Bakıdan Kiyevə uçduq. Heyətin tərkibi 12 nəfərdən ibarət idi: 1)Rüstəm Məmmədov Prezident Aparatının bölmə rəisi; 2) Mehman Cavadoğlu-Müsavat qəzeti; 3) Həsən Quliyev – “Turan” i/a eksperti; 4) İradə Bağırova–Space Tv; 5) Elşən Şirinov-“Azadlıq” qəzeti; 6) Elmira Abdullayeva – “Зеркало” qəzeti; 7) Çingiz Sultansoy-Bakı mətbuat klubu (qrupun rəhbəri) və adını unutduğum digər səxslər.
Kiyevin mərkəzində Rus otelində yerləşdik. Çox gözəl şəraiti var idi bu otelin. Hamımız təkadamlıq nömrədə yerləşdik. Axşam yeməyini yeyib, şəhərlə tanış olmaq ümidi ilə yatdıq. Mayın 22-də səhər yeməyindən sonra, bizi qarşılayan nümayəndələrlə birlikdə Kiyevin köhnə təhsil müəssisəsi olan Kievo-Moqilian akademiyasına getdik. Bu akademiya 1615-ci ildə Ukrayna Polşanın tərkibində olan vaxt açılmışdır. Akademiya köhnə avropa memarlığı üslubunda olan binada yerləşdirilmişdir. Ukrayna Rusiya ilə birləşdikdən sonra 1871-ci ilə qədər işləmişdir, sonra isə bağlanmışdır. Sovetlər Birliyi zamanında akademiya “Hərbi-dəniz siyasi məktəbi” kimi fəaliyyət göstərmişdir. Kravçukun ölkəyə rəhbərlik etdiyi vaxtda Moqilian akademiyası kimi fəaliyyətə başlamışdır. Dərslər həm rus, həm də ukrayna dillərində keçirilir. Dərslər 1991-ci ildən ancaq ukrayna dilində keçirilir. Biz orda olarkən mühazirələr ukrayna dilində oxunurdu. İlk dəfə yeni qəbul qaydası test üsulu ilə aparılırdı. Böyük, yaxşı təchiz olunmuş laboratoriyalar var idi. Rektoru kollektiv özü seçir. Humanitar, təbiətşünaslıq, iqtisadiyyat, sosiologiya fakültələri var idi.
Prezident seçkiləri zamanı əsas mübarizə Kuçma və kommunistlər arasında gedirdi. Bu zaman çoxlu qanun pozuntularına yol verilmişdi. Müxalifət seçki zamanı birləşə bilməmişdi. Aşağıdakı partiyalar: Ukraynanın Sosialist Partiyası Moroz, sağ partiya Marçuk, Vitrienko (qadın), Simenenko Kommunist Partiyası iştirak edirdi. Çıxış edən qeyd etdi ki, ölkədə islahatlar mütləq lazımdır. Parlamentə (Rada) 450 deputat seçilmişdi. Onlardan 200-ü sollardan təşkil olunmuşdu. Bu seçkilərdə bankir Yuşşenko aktiv iştirak edirdi. Qərb onun tərəfini saxlayırdı (sonralar o prezident vəzifəsini tuta bildi). Kuçmanın ətrafında 7 oliqarxın birləşməsi haqqında söhbətlər gedirdi. Lazarenkonu aradan çıxarmışdılar. Volkov, Surkiç və Medviçi də bu sahədə aktiv fəaliyyət göstərdiyi haqqında çıxışlarda məlumat verirdilər.
Volkov “Возрoждения регионов” partiyasını, başqası isə “Демократический союз” partiyasını təşkil edirdi. Marçuk Timoşenko Energetika Nazirinin birinci müavini təyin edilmişdi. Tarasyuk Daxili İşlər Nazirliyini ələ keçirmişdi. Ortaya belə şərtlər qoyulmuşdu: ya liberalizm, ya da tayfa-klan kapitalizmi. Kuçmanın işi Avropa Şurasının standartlarına uyğun gəlmədi. Konstitusiya Məhkəməsi iki məsələni uyğun həll etdi.
Sonra 2-ci mühazirə oldu. Bu məruzədə ölkədə baş vermiş dəyişikliklər barədə məlumat verildi. Əmək haqqının artırılması və vergilər haqqında qanunun təkmilləşdirilməsi həyata keçirilir. Biznes haqqında normal qanunlar qəbul edilmişdir. Kolxozların yenidən xüsusi formada təşkil edilməsi barədə söhbət oldu.

Sonra Azərbaycan Respublikasının Ukraynadakı səfirliyinə getdik. 1997-ci ilin mart ayından Nazim İbrahimov bu ölkədə səfir işləyir. Səfir və müavini Elman Zeynalov məlumat verdi: Səfirliyin müəyyən sayda əməkdaşları var. 3 hektar sahə Azərbaycan səfirliyinə ayrılmışdır. Səfirlik çox gözəl mənzərəli yerdə yerləşmişdi. Səfirliyin binası müasir şəkildə tikilmiş və burada hər şərait vardır. Azərbaycan diasporu çox güclüdür. Kuçma bunun böyük güc olduğunu deyir. Təşkilatlanma işləri davam etdirilir. Nüfuzlu iş adamları vardır. Kuçma və Kiyev şəhəri merinin azərbaycanlılar tərəfindən güclü müdafiə olunması onlara böyük nüfuz qazandırmışdır. Azərbaycanlı iş adamları kilsənin təmirini təşkil etmişdilər. Azərbaycan məktəbləri açılmışdır. Bakıda Şevçenkoya heykəl qoyulmuşdur. Siyasi sahədə əlaqələr möhkəmlənirdi. Kuçma Dağlıq Qarabağ məsələsində Azərbaycanı açıq müdafiə edirdi. Mən bu müzakirədə aktiv iştirak etdim. Səfir çox səmimi danışırdı. Sonra Azərbaycanın Ukraynadakı diasporu ilə şox yüksək səviyyəli görüş təşkil olundu.
Diasporun aşağıdakı üzvlərini qeyd etmişəm:
Yəhyayev Şakir Yəhya oğlu – konqresin sədr müavini; Quliyev Namiq; Hümbətov; Əsgərov Şöhrəddin-Ukraina Aviokompaniyasının prezidenti; Aslanov İsmayıl; Əbülfəz Qasımov-sədr müavini; Mətanət xanım; Nadir Zeynalzadə- “Savalan” qəzetinin redaktoru; Tələt Əliyev-konqresin sədri çıxış etdilər. Dnepropetrovsk vilayət konqresinin sədri Nadir Zeynalzadə idi.
Mayın 23-də (2000-ci il) Ukrayna Baş Radasında olduq. Bizi yanacaq-enerji komissiyasının rəhbəri Kuçerenko Aleksey Yuryeviç bizi çox mehriban qəbul etdi. Bizim tərəfdən R. Məmmədov çıxış etdi. Görüşdə onun müavini də iştirak edirdi. Müavin həm də Ukrayna və Azərbaycan parlament əlaqələri qrupunun sədri idi. Azərbaycan Ukrayna münasibətləri haqqında, strateji müttəfiqlik, yanacaq sahəsi barəsində ətraflı məlumat verdi. Sonra qanunverici və icra orqanlarının təşkili barədə danışdı. Odessa-Brodi neft boru kəməri haqqında məlumat verdi. Sonra energetika nazirinin müavini Aleksandr Krut ilə görüşdük. Çox məlumatlı və savadlı çıxış etdi. Əlaqələr və Şimal neft kəməri haqqında məlumat verdi. O, Azərbaycanda olduğundan danışdı. Aramızda yaxşı əlaqələr olduğunu qeyd etdi və bu əlaqələri yaxşılaşdırmaq barədə danışdı. Ukrayna xalq hərəkatı təşkilatının qərargahında da olduq. Sədr Gennadi Udovenko nədənsə Ə.Elçibəyi xatırladırdı. Müavini Ponomarçuk da görüşdə iştirak edirdi. Sədr Azərbaycanla dostluq, milli azlıqlarla münasibətlər barədə söhbət açdı. Dağlıq Qarabağ məsələsində Azərbaycanın mövqeyini tam müdafiə etdiklərini dedi. Gürcüstan, Özbəkistan, Ukrayna, Azərbaycan, Moldova birliyi haqqında danışdı. Krım tatarlarının müdafiəsi haqqında məsələyə toxundu.
Ukraynanın “Novosti” İnformasiya agentliyində görüşümüz oldu. Olduqca maraqlı informasiya mərkəzi olduğu aydınca görünürdü.
Kiyevdə olduğumuz günlər ərzində çox gərgin işləyirdik. Ayrı-ayrı müxalifət və iqtidar partiyalarının rəhbərliyi ilə görüşlər də maraqlı keçirdi. Onlar bizi çox yüksək səviyyədə qəbul edirdilər. Onu da qeyd edim ki, bizim heyətin tərkibində müxtəlif qruplardan olan nümayəndələrin arasında da təhtəl-şüur olaraq bir yaxınlıq və xoş münasibət yaranmışdı.
Tanışlıq nəticəsində bəlli oldu ki, Avropanın bir çox təşkilatlarının Kiyevdə nümayəndəliyi var və onlar birgə işləyirlər. Avropa İttifaqı, Avropa Şurası, ATƏT və digər beynəlxalq qurumlarla sıx əlaqələr olduğu aydın gözə çarpırdı. Müxtəlif qrantlar verən təşkilatların Kiyevdə nümayəndəliyi olduğu da nəzərə çarpırdı. Avropa Ukrayna vasitəsi ilə Cənubi Qafqazla, Mərkəzi Asiya ölkələrinin təşkilatları ilə əlaqə yaradırdı. O cümlədən ölkəmizin müvafiq təşkilatları vasitəsi ilə əlaqə yarada bilmişdi. Qısa müddətdə Ukraynanın muzeylərində olmağı bacardıq. Bizi çox mehriban qarşılayıb xidmət göstərirdi ukraynalılar.
Axşam Kiyev-Lvov qatarı ilə Lvova yola düşdük. Vaqonlar və xidmət bizə nisbətən yüksək səviyyədədir. Ukraynanın gözəl təbiətini pəncərədən seyr edirik. Necə gözəldir Ukraynanın yazı? Əla və gözəl bir Avropa şəhərinə çatdıq. İnsanları necə mədəni və qonaqpərvərdir buranın. Mən gözlərimlə bander axtarırdım. Lakin heç nə görünmürdü. “Qrand otel”-ə yerləşdik. Çox əla idi bu mehmanxananın şəraiti. Səhər yeməyindən sonra şəhər merinin görüşünə getdik. Başçı yox idi, müavin bizi qəbul etdi. Sonra brifinq oldu. Mən burada çıxış etdim. Şəhərlə tanış olduq. Çox yüksək mədəniyyət məni heyran etmişdi. Buradakı kilsə, dram teatrı, opera və balet teatrı və digər mədəniyyət obyektləri, şəhər təbiətinin gözəlliyi. Hər şey insanın ruhunu oxşayırdı.
Sonra Brodi şəhərinə getdik. Burada nümayəndə heyətinin hər birinə fotoalbom şəklində yüksək tərtib olunmuş kitab bağışladılar. Bu qiymətli və gözəl kitabı indi də saxlayıram və vaxtaşırı varaqlayıb Ukraynanı xoş xatirələrlə yada salıram.
Lvovda bəzi obyektlərlə tanışlıq məndə heyranlıq yaradırdı. Bu şəhər 1253-cü ildə Qalisko-Volinsku Dövlətinin kralı Danilo Qalitski tərəfindən yaradılmışdır. İ.Franko adına Lvov Dövlət Universiteti 1870-ci ildə yaradılmışdır. Bu universitet öz qədimliyi və müasirliyi ilə seçilir.
Mənim baza ixtisasım əczaçılıq olduğundan Lvov Dövlət Tibb Universiteti ilə də tanış oldum. 1784-cü ildə yaradılmış bu universitet də möhtəşəmdir. Bu inversitetdə digər həkim ixtisaslı kadrlarla yanaşı, stomatoloqlar və əczaçı kadrlar hazırlanır. Mənim üçün maraqlı oldu ki, bu universitetin rektoru Boris Semyonoviç əczaçı olmaqla yanaşı dünyada tanınmış alim idi.
Ukraynada bu mədəniyyət, elm və incəsənət obyektləri ilə tanış olduqda əmin olursan ki, dahi bəstəçimiz Ü.Hacıbəyovun estetik zövqünün, gözəllik duyğusunun dərinliyinin bədii zövqünün kamilliyi, idrakın parlaqlığı və həqiqəti müdafiə cəsarəti heyrətamizdir. Görün geniş elmi fikrin məhsulu olan nə qədər doğru və düzgün nəticə çıxarır: “Mən belə hesab edirəm ki, bütün siyasi və iqtisadi məsələlərin həllində yeganə yol bir çox əsrlərin təcrübəsi nəticəsində avropalıların gəlib çıxdıqları yoldur – sinədən gələn təbii səslə oxumaq yoludur”.
Beləliklə, Lvovla olan tanışlıq məndə bu fikri yaratdı ki, hər bir görülən işdə millət öz səsilə öz taleyini öz əli ilə özü istədiyi kimi həll etməlidir, öz təbii səsi ilə.
Sonra Avropaya gedən Brodi-Odessa neft-boru kəmərinin axırıncı sərhəd məntəqəsində olduq. Bu ətrafda olan tarixi muzeylərə və gəzməli yerlərə, Frans Ferdinandın öldürüldüyü qəsrə getdik.
Səfərin sonunda Kiyevə, oradan da Bakıya uçduq.
Əlvida ey Ukraynanın gözəl paytaxtı Kiyev. Heç vaxt ağlıma gəlməzdi ki, Rus ordusu tərəfindən bu gözəl Ukrayna şəhəri bizim Qarabağımız kimi darmadağın olacaq. Ukrayna xalqı bizim də azadlığımız uğrunda vuruşur, qalib gələcəyinə məndə şübhə yoxdur.
Bu yazını yazdığım zamanda Ukrayna torpağına təcavüz edilməsindən üç il keçmişdi. SSRİ çökdükdən sonra RF-nın yeni müstəqil Ukrayna Dövlətinin başına gətirdiyi oyunlar, vəhşiliklər barəsində ayrı bir yazı yazmaq vədi ilə sizdən ayrılıram. Gələn görüşlərədək.
P.S. Kiyevdən Bakıya gələn təyyarədə mən Borçalı mahalından olan sevimli xalq şairimiz Abbas Abdulla ilə yanaşı oturmuşduq.
Uçuş müddətində maraqlı söhbətlər etdik. Onu Ukraynaya onların dilinə tərcümə olunan şeirlərinin dərc olunması ilə əlaqədar dəvət etmişdilər. Stüardessalar ilə dil tapan şair bizə özü ilə gətirdiyi “dadlı” araqdan içməyə icazə aldı. Nadir hallarda araq içən məni sevimli şairimiz öz şirin söhbətləri ilə elə ovsunlamışdı ki, birdə gördüm meyxoşam. Bakıda hava limanında çox isti idi. Sərxoş vəziyyətdə baqaja verdiyim çemodanı səhv salmışdım. Mənim içi ukrayna şokalad və karamelləri, kolbasa və sosika məmulatları ilə dolu olan çemodanım, nümayəndə heyətinin digər sərxoş üzvününkü ilə dəyişik düşmüşdü. Zəngləşdik və çemodanları vaxtında dəyişdirə bildik. Mən bu yazını yazarkən xəbərlərdə (bu ilin may ayının son günlərində) dedilər ki, ukraynada görkəmli azərbaycanlı şair Abbas Abdullanın yubileyi keçirilmişdir. “Мир тесен”.
Sağlıqla qalın!
Dərin hörmətlə, Eldar MƏMMƏDBƏYLİ,
kimya elmləri doktoru, professor

Ərdoğan İlham Əliyevə zəng etdi

İyunun 14-də Türkiyə Respublikasının Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevə zəng edib.
Bu barədə Azərbaycan Prezidentinin Mətbuat Xidməti məlumat yayıb.
Telefon söhbəti zamanı İran İslam Respublikası və İsrail Dövləti arasında vəziyyətin gərginləşməsi ilə bağlı narahatlıq ifadə olunub. Dövlət başçıları gərginliyin tezliklə aradan qaldırılmasının vacibliyini qeyd edərək, məsələlərin danışıqlar yolu ilə həllinin önəmi vurğulayıblar.
Azərbaycan və Türkiyə prezidentləri ölkələrimiz arasında qardaşlıq və strateji müttəfiqlik münasibətlərinin gündəliyinə dair məsələlər barədə fikir mübadiləsi aparıblar.
Telefon danışığı əsnasında dövlət başçıları gələcək təmaslarla bağlı məsələlərə də toxunublar.

Təyyarələrimiz tezliklə İran səmasında olacaq - Netanyahu

"İsrail Hərbi Hava Qüvvələrinin (HHQ) təyyarələri tezliklə Tehran səmasında peyda olacaq və İrandakı rejimin hər bir obyektinə və hədəfinə zərbə endirəcək".
Bu barədə Baş nazir Benyamin Netanyahu videomüraciət zamanı bildirib.
O əlavə edib ki, İsrailin endirdiyi zərbələr Tehranın nüvə proqramını "bir neçə il dala atıb".

Tiflis Dövlət Universitetinin tələbəsi

Borçalıdan gələn səs

Cəlal Yadigarlı 18 may 2003-cü ildə Gürcüstanda, Dmanisi(Başkeçid) rayonunun Yırğançay kəndində anadan olub. Orta məktəbi Yırğançayda bitirdikdən sonra, 2021-ci ildə İvane Cavaxişvili adına Tiflis Dövlət Universitetinə qəbul olub. Tarix ixtisası üzrə təhsil alır. Hələ uşaqlıq yaşlarından ədəbiyyata və tarixə böyük marağı var. Dediyiniə görə, sazla yatıb, sazla qalxarmış. Sazı uşaqlıq oyuncağı hesab edir. Tiflisə gələndən sonra M.F.Axundov adına Azərbaycan mədəniyyət muzeyində saz kurslarına getməyə və klassik havaları öyrənməyə başlayıb. Şeir yazmaq ilhamını da elə sazdan alır. Barmaqları pərdələrə toxunanda misralar qəlbimə düzülür. Kiçik yaşlarından Türk mədəniyyətinin və tarixinin təbliğini qarşısına hədəf qoyub və bu yolda addımlayır. Bir çox tarixi-mədəni tədbirdə iştirak edib, Borçalı türkləri və türk milləti haqqında məqalələr yazıb. Bu gün onun bir neçə şeirini oxucularımıza təqdim edirk:
OĞLUYAM
Soyum aşikardı cümlə aləmə
Oğuz adlı bəyin, xanın oğluyam.
Çağ örtüb, çağ açan sultan Fatihin,
İstanbul fəth olan danın oğluyam.

Atam Çağrı bəydi Xorasan şahı,
Anam Ağca xatun göylərin mahı,
Haqq bilib, Haqq sayan uca Allahı
İslama adanan canın oğluyam.

Dirçəliş cənginin sərazəriyəm,
Nə tatar, nə monqol, nə azəriyəm,
Səlcuqlu mülkünün göy Xəzəriyəm
Şərəfin, şöhrətin, şanın oğluyam.

Altay torpağından yoğrulub mayam,
Özüm bir orduyam, ləşkərə tayam,
Nə alban, nə əcəm, nə də ki hayam,
Kürşadda çağlayan qanın oğluyam.

Sultan Alparslanın şah zəfəriyəm,
Avşaram, Qacaram, həm Səfəviyəm,
Altaydan Tunaya bir səfəriyəm,
Aralın, Göyçənin, Vanın oğluyam.

Nəsli tükənməyib Çini aşanın,
Dəryatək çağlayıb, coşub, daşanın,
Bir vəsiyyəti var Ənvər Paşanın
Turanı gözləyən anın oğluyam.

Osmanoğulları gələcək geri,
Düşəcək Asyada zalimin səri,
Məşriqdən Məğribə dolansan yeri,
Türk qoxan hər səmtin, yanın oğluyam

Mən Yadigarlıyam, Borçalı yurdum,
Bircə himə bənddi Təbrizdə ordum,
Musulda, Kərkükdə dirilir qurdum,
Orhunda gövhəri-kanın oğluyam.

SAZIM
Sinəm üstə dillən sazım, din sazım,
Qoy telində Şərqin qəmi dillənsin.
Məclislər qur ocaqların başında,
Türkün nəsli obalansın, ellənsin.

Bəmə enmə bu fəryadı zilə çək,
Mizraba çək, pərdəyə çək, telə çək,
Al ruhumu ulu ərşə elə çək,
Gözüm yaşı dərya kimi sellənsin.

Ruhani çal dədələrin dilindən
İsyan qaldır Çağrı bəyin elindən
Əsli, soyu Oğuz xanın belindən
Olan oğul nişanından bəllənsin.

Barmaqlardan süzüləndə bal sazım,
Əllərimdə xəyallara dal sazım,
Hər dərdimi pərdə-pərdə çal sazım,
Qəlbim başı tel-tel olsun tellənsin.

Yadigarlı, yolunu get Kürşadın,
Quran olsun Haqq yolunda ərşadın,
Sazlı-sözlü bir ozanın, dilşadın
Qapısında gülün bitsin güllənsin.

YAXŞIDI
İnsanoğlu üç-beş günlük dünyada,
Halal süddən maya tutsa yaxşıdı.
Dara düşsə namərd əli tutmaqdan,
Bir arxalı qaya tutsa yaxşıdı.

Haqq duyula söhbətində, sözündə,
Dünya malı sər olmaya gözündə,
Ömrü boyu bir üz ola üzündə,
Xislətini saya tutsa yaxşıdı.

Yadigarlı Haqdan bulur dayağı
Oğul yaşar atasının sayağı
Ədəb ola hər insanın mayağı
El içində haya tutsa yaxşıd.

ATA OCAĞI
Gözüm yox dünyanın saraylarında,
Dünyamın gözüdü ata ocağı.
Dizimin taqəti, dilimin andı,
Sinəmin közüdü ata ocağı.

Bu qərib könlümün vətəni, eli,
Anamın zəhmətdən qabaran əli,
Atamın kəm qalan həftəsi, ili
Ömrün sərt üzüdü ata ocağı.

Sözün qüdrətindən olmuşam əmin,
Qəmlər oylağıdı üstü sinəmin,
Doxsanı ötürən qarı nənəmin,
Vəsiyyət sözüdü ata ocağı.

Yadigarlı, Haqqı belə bilmişəm,
Düşmüşəm dəryaya selə bilmişəm,
Atasız qalandan elə bilmişəm,
Atamın özüdü ata ocağı.

QALACAQ
Bir gün yağış məzarımı döyəndə,
Nə bu sevinc, nə bu həvəs qalacaq.
Sovrulacaq köksümdəki duyğular,
Torpaq altda bir don nəfəs qalacaq.

Ayaz nə vaxt göynədərsə əlləri,
Bəyaz geyir Başkeçidin elləri,
Şaxta vursa qəbrim üstə gülləri,
İntizarım yenə əbəs qalacaq.

Yadigarlı, çək gəmini dəryadan,
Ölüm Haqdır yetişəcək şər ya dan,
Son günündə qalsa sənə dünyadan,
Bir arşın ağ, bir dar qəfəs qalacaq.

QİYMƏTİN SOLMAYAN ÇİÇƏKLƏRİ

Qiymət Məhərrəmlinin növbəti “Son Bahar Çiçəkləri” kitabını oxuyuram...və oxuduqca onun “ilham pərisi” adlı “bətnindəki” ağrıları hiss edirəm. Hiss edirəm ki, orada cücərən şeir-çiçəklər 5 bölümə - “Bu yoldan bir karvan keçdi”, “Ürəyimin başında adın yazılıb, Vətən”, “Aldı qanadına məni bu sevgi...”, “Hər rəngdə bir ahəng var” və “Bayatılar”a səpələnərək ətirli poetik “Gülzar” yaradır. Hər bölümün ünvanlı Çiçək payı var. Əgər birinci bölümün Çiçəkləri puçurlayıb pöhrələrini Tanrıya sarı uzadırlarsa, ikinci fəslin Çiçəkləri şəhid qəbirlərinin üstündə gül çələnginə çevrilərək dərindən bir “Ah” çəkirlər. Sevgi Çiçəkləri isə ilahi Eşqə tapınanların qismıtinə düşür. Bayatı Çiçəkləri ulu babaların, noğul-nabat dilli nənələrin payına çevrilir-beləcə tamamlanan kitab oxuculara Çiçək ətirli nümunələr təqdim etmiş olur.
Qiymət Məhərrəmlinin zəngin söz saxlancı, təmsil etdiyi elin adət-ənənələrinə mükəmməl bələdliyi, Vətəninə təmənnasız bağlılığı, doğma ocağa, ailəyə sadiqliyi onun Şair-Vətəndaş kimi uğurunu şərtləndirən başlıca amildir. Yuxarıda vurğuladığımız müəllif üstünlükləri ona didaktik, zəif şeir yazmağa “icazə vermir”. Bu səbəbdən də şair hamı tərəfindən sevilir və bəyənmə reytinqində daima üst pillələrdədir – bu danılmaz faktdır:

Kimdir belə ovqatımı xoş edən,
Görən kimin taleyimlə işi var?!
Görməmişəm, bilmirəm heç nə sirdi –
Yollarıma göz yetirən Kişi var!

Varlığına şübhəm yoxdur bir gilə,
Hər zərrəmdə dövr eləyir səs kimi.
Ona doğru hey can atır varlığım, -
Əl çatmayan, ün yetməyən Kəs kimi.

-Bax budur ilahi sevgi – Tanrıya Sevgi pafossuz, filansız.
“O səs”in pıçıltısı Qiymətin özünədönümü ilə yanaşı, Allahın mömin qulu olmasını şərtləndirir, əsərin fəlsəfi yükünü göz önünə çəkir. “Göy Adamı”nın belə ədəbi mövzulara müraciəti anlaşılandır – axı halallıq ona genlərlə, qanla ötürülüb. Birinci bölüm bu sayaq nümunələrlə göz-könül oxşamaqdadır.
Vətən ovqatlı ikinci bölümün əbədi Çiçəkləri Şəhid məzarlarına sığal çəkir, onlara bacı laylası oxuyur və...torpaq ətri qoxuyur:

Ürəyimin başında
Adın yazılıb, Vətən!
Özüm elçi daşında,
Bəxtim qız olub, Vətən!

- bu adsız şeirdən gətirdiyimiz nümunə əlacsızlığı tam çılpaqlığı ilə qeyrətsizlərin sifətinə şillə kimi dəysə belə, müəllifin içini param-parça edərək göynədir, onu rahat buraxmır. “Başlayır” şeiri ilə oxuculara “Vətən” anlayışını anlaqlı bir formada açıqlayır Qiymət Məhərrəmli:

Vətən daşdan başlayır,
Vətən quşdan başlayır.
Həm diridən, canlıdan,
Həm ölümdən başlayır.
- və ya:
Əkilən şum yeridi,
Gözümə qum yeridi.
Ölüm gəlsə, yeridi –
Həyat başdan başlayır.
Bunca dərin və gözəl Vətən Düsturu olammaz! Əhsən şairə! Böyük ölçüdə götürsək sözügedən 52 səhifəlik bu bölüm qeyd edəcəyimiz 44 günlük müharibənin 5 illik təntənəsinə Qiymət Məhərrəmlinin poetik hədiyyəsidir.
“Aldı qanadına məni bu sevgi...” bölümündə şairənin Eşq Çiçəkləri gül dəstəsinə çevrilərək sevgililəri görüşə çağırır, onların qəlbində saf duyğular fəvvarəsi yaradır. Bu fəvvarənin damlaları odlu ürəklərə çilənərək göz-könül dünyasında tarazılıq yaradır, onları çaşmağa qoymur. Axı çaşqınlıq mənəvi “dağıntılara” yol aça bilər... “Sevgi bitməsin” çağırışı da məhz buna istiqamətləndirilib:

Mənim ünvanımı ürəyinə yaz,
Şehli çəmənlərin çiçəyinə yaz.
Yaz, könül mülkündə puçurlasın yaz,
Yaz, ömür bitsə də, sevgi bitməsin...

Hara üz çevirsən, orda gör məni
Imilıq yağışda, qarda gör məni.
Götür bütünlüklə şeirə hör məni,
Yaz, ömür bitsə də, sevgi bitməsin...

yaxud

Bir ünvan söyləyim, axtar, gəz onu,
Sevən varlığımda tapsın göz onu.
Bu şirin nağılın olmasın sonu...
Yaz! Ömür bitsə də, sevgi bitməsin!

-bax budur şairin gözəl və özəl Sevgisi. Və O onu paylaşmaqdan zövq alır. Məgər bu alicənablıq deyilmi? Qiymətin səxavətindən hamıya pay düşür – ailəsinə də, onu sevənlərə də.
Bu və sonrakı bölümlər də oxucularda xoş ovqat yaradır, onları yaşamağa, sevməyə sövq edir. Buna görə də pozitiv enerjili bu kitabı mütləq oxuyun!

Giya Paçxataşvili – gözəl və
sanballı kitabların dostu

Altmışıncıların poetikası": əsrdən-əsrə, nəsildən-nəslə...

"Altmışıncılar nəsli" nəinki sovet və Azərbaycan, eləcə də dünya ədəbiyyat tarixində xüsusi mərhələ hesab olunur. Bu nəsil ədəbiyyata, incəsənətə gətirdiyi yeniliklər, qatdığı fərqli rənglərlə tamamilə seçilirdi. Həmin dövrə xas olan məziyyətlərdən əsası da tarixi, ədəbi, ictimai prosesləri, habelə emosional yükü özündə daşıyan-bədii söz, musiqi, teatr, kino... üzərindən müəyyən mənada "pərdə"nin qalxması, real həyat həqiqətlərinə uyğun təsvirlərin yer almasıdır. Sanki dünya ədəbiyyatında "atmosfer dövranı" yaşanırdı. Bu gedişat sonradan əksər cəmiyyətlərin mənəvi inkişafının rüşeyminə çevriləcək və əbədi həyat qazanacaqdır.
D.Bıkovun "yetmiş illik sovet ədəbiyyatını heç bir tarixdən çıxarıb atmaq mümkün deyildir" fikirlərinin həqiqət yükünü qaldırdıqda görərik ki, nəinki sovet ədəbiyyatının altmışıncıları, ümumilikdə dünyada baş verən bu proses tarixi yaddaşın silinməz gerçəkliyidir. Təbiidir ki, dövrün içində ən mötəbər yerlərdən biri də Azərbaycan ədəbiyyatı və onun “altmışıncılar"ının payına düşür. Bu mənada professor Cahangir Məmmədlinin "Altmışıncılar nəsrinin poetikası" (Bakı, Mimta Yayımları, 2025, 304 səh.) adlı monoqrafiyası olduqca qiymətli, zamanın xarakteristikasına bələdçilik baxımından dəyərlidir. Həmçinin həmin dövrə bədii-publisistik baxış, elmi-nəzəri təhlil Azərbaycan nəsrinin parametrləri ümumdünya ədəbi kontekstində araşdırılır. Kitabın rəyçiləri filologiya elmləri doktoru, AMEA-nın müxbir üzvü Təhsin Mütəllimov və filologiya elmləri namizədi, dosent Ələmdar Cabbarlıdır. Monoqrafiyanın ön söz müəllifi filologiya elmləri doktoru, akademik Nizami Cəfərovdur. Adı çəkilən dəyərli elm adamları, habelə kitabın nəfis tərtibatı, müəllifin yaradıcı-elmi-bədii zəhməti, habelə milli-mənəvi dəyərlərdən doğan düşüncələrinin mayasında altmışıncılar nəslinə, onların bəşəri nəsrinə ehtiram dayanır. Ustad müəllimimiz Cahangir Məmmədli "Çağdaş Azərbaycan povestinin janr xüsusiyyətləri" başlıqlı məqaləsində qeyd edir ki: "Sonralar ədəbi ictimaiyyətin "altmışıncılar" adlandıracağı bu gənclər 60-70-ci illərdə nəsrə dəstə ilə gəldilər və məcbur elədilər ki, həm oxucu, həm də ədəbi-elmi-estetik fikir öz diqqət və marağını onlarda cəmləşdirsin".
Həmin dövrdə söz müəyyən anlamda fikir, düşüncə azadlığında dünyanı dolaşırdı. Ədəbiyyat, incəsənət adamlarına münasibət isə cəmiyyətlərə görə fərqli, yəni qeyri-bərabər idi. Buna baxmayaraq ideya, estetika, istiqamət eyni hədəfə tuşlanırdı. Ədəbiyyatçılar bir növ dünyanı dəyişmək, azad düşüncəli, saf ruhlu adam yaratmaq üçün səfərbər olmuşdular.
Sovet hakimiyyəti isə “Xruşov mərhələsində” şəxsiyyətə pərəstişi sözdə aradan qaldırsa da, ancaq sənəd üzərində bunun əksi idi, yəni ədəbiyyat müəyyən səviyyədə "azadlıq" qazanmışdı. Qərb ədəbiyyatında altmışıncılar bu kultu parodik şəkildə, ironik mənada işıqlandırır, şərh edirdilərsə, ancaq bizdə daha çox dram janrlarının üstünlüyü görünürdü: mütərəqqi ideyaların qələbəsi, haqqın gücünə sığınan sadə əmək adamının təntənəsi və s. Ekranlaşdırılan əsərlərin təsir imkanları daha geniş idi. Yaranan nəsr nümunələri qəribə personajları, ətalətsiz və ədalətsiz tipləri, şəxsiyyətin letargiya vəziyyətini, illüziyalarla dolu personajları, xəyalpərəstləri, maskalanmışları, marginalları ifşa edirdi. Sanki altmışıncılar həmin əsrin qanlı-qadalı dünya müharibələrindən və əlbəttə hələ də davam edən soyuq müharibələr, gizli qarşıdurmalar ərəfəsində yer üzünə göndərilmişdilər.
Böyük mütəfəkkir Əli bəy Hüseynzadənin “Kuhi-Qaf və Simurq quşu” məqaləsindəki azad sözün, azadlıq mələyinin, “pəriyi-hürriyyət”in qüdrəti bəşəriyyəti dolanırdı, desək yanılmarıq. Həmin məqalədən oxuyuruq: "Hürriyyəti-vicdanın mənası budur ki, hər kəs hər hansı etiqad və əfkarda bulunmaqda hürr və azaddır. Kimsənin, nə hökumətin və nə də bir fərdin etiqad və əfkarındən naşı bir kimsəyə təcavüz etməyə haqqı yoxdur. Hürriyyəti-kəlamə gəlincə hər kəs etiqad və əfkarını aşkar surətdə söyləyib yazmaqda muxtardır". ("Füyuzat" jurnalı).
Qeyd etdiyimiz dövrlərdə ukrayn ictimai fikrində İvan Dzyuba, Mikola Vinqranovski, Miroslav İrçan, İvan Svitliçni.., rus ədəbiyyatında Saxarov, Şaranski, Soljenitsin, Bukovski, Amalrik, Serqey Kovalev... və başqaları yer alırdısa, Azərbaycan ədəbiyyatında da Anarı, Elçini, B.Vahabzadəni, S.Əhmədovu, İ.Hüseynovu, İ.Məlikzadəni, F.Kərimzadəni... bu nəslin bayraqdarları saymaq olar. Onlar sovetin mədəni prosesləri əngəlləməsinə qarşı mübarizə aparır, ana dilinin zənginliyini qoruyur, milli-mənəvi tarixi yaşadır və müdafiə edirdilər. Beləcə, eyni qəlibdə, eyni trafaret üzrə formalaşmış sovet ədəbiyyatında eniş dövrü yaşanır. Yazıçı Anar nəinki bəhs edilən dövrdə, həmçinin o gündən-bu günə qədər yazdıqları ilə oxucu, izləyici qəlbinə rahatlıq gətirməyi yüksək ustalıqla bacarır. Məsələn, Anarın "Otel otağı" əsərində qəhramanın ölümü təkcə müharibənin gətirdiyi müsibətlərdən, Qarabağ dərdindən, ziyalının məişət qayğısından qaynaqlanmırdı. Burada Kərimin ürəyini partladan həm də yalan vədlər, saxta insanlar- cabbarlar, sədiyarlar olur. Anarın mənəvi böyüklüyü, yazıçı qüdrəti onda görünür ki, bu əsər həm də bugünlə ayaqlaşır. Türk dünyasının birliyinə gedən yolda yalançı vətənpərvərlər, boğazdanyuxarı təriflər, hətta tədbirlərdə sovet bayrağını qaldıran "ziyalılar" da peyda olur. Anar cəmiyyət qarşısında təkcə yazıçı missiyasını yerinə yetirmir, həm də bir təbib kimi yaramaz fərdlərin "şəfa" tapmasına xidmət edir. Məsələn, düşünürük ki, bircə "Macal" povestindəki öz mənliyini, şərəfini qurban verən Fuadı xatırlasaq kifayət edər. Görürük ki, altmışıncılar fərdi insanı diqqət mərkəzinə daşıyır. Sosialist realizminə xas olan ideoloji mövzuları dağıdan "altmışıncılar" fərdi insanın daxili dünyasını, psixologiyasını, düşüncələrini, sosial və mənəvi problemlərini açmağı bəşəri missiya olaraq davam etdirirdilər. Çünki təbəddülatlı dövrün altmışıncıları demokratik və insanlığa qayıdış yolu seçmişdilər. Və əgər "'Molla Nəsrəddin'i təbiət özü yaratmışdır", deyiriksə, sovet ideologiyasına qələm əyməyən altmışıncıları da elə bu xalqa, millətə zəmanə yetirmişdi, ifadəsi heç də birincidən geri qalmaz. Tanrı bir də siyasi-ideoloji sərhədlərin türkü-türkdən, qardaşı-qardaşdan ayırdığı bir zamanda bizə Nazim Hikməti yetirmişdi. O, kommunist təbliğatının daşıyıcısı kimi Türkiyədən ayrı düşərək ikinci Vətəninə — Azərbaycana sığınır. Nazim Hikməti zamanın şərtlərinə uyğun olaraq, zahirən sovet siyasi məqsədləri çərçivəsində qəbul etsək də, amma daxilən, batinən məsələ fərqli idi, onu xalq da, düşüncə adamlarımız da türklüyün, türk dilinin simvolu kimi qəbul edirdilər.
Təsadüfi deyil ki, o, Nizami, Füzuli, M.F. Axundov, M.Ə.Sabir, həmçinin müasirləri olan Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Mikayıl Rəfili, Süleyman Rüstəm haqqında məqalələr dərc etdirib. Onun Bakıya dəfələrlə gəlişi altmışıncıların mənəvi dünyasına istilik, yetkinlik gətirib. Bizdə belə bir qənaət də yaranır ki, Anarın "Otel otağı" əsərində Fəxrəddin Manafovun canlandırdığı baş qəhrəman — alim və ali məktəb müəllimi Kərim Əsgəroğlu daxilində müəyyən mənada Nazim Hikmət ruhu da vardır. Sanki müəllif Nazim Hikməti doğma torpağına əsərin sujet xəttilə səfərə çıxarır. Bu nəticəyə gəlməyimizin bir neçə səbəbi vardır: Anarın yetişdiyi ailə, hələ uşaqkən anası, Xalq şairi Nigar xanım Rəfibəylinin ona təlqin elədiyi nümunələr, qaynaqlar içərisində Nazim Hikmətin şeirləri, ələlxüsus da "Günəşi içənlərin türküsü"nün olması və s. Ümumiyyətlə altmışıncıların əksəriyyətinin kamil yetişməsində, məsələlərə xüsusi həssaslıqla yanaşmasında onların boya-başa çatdığı mühitin, ailənin təsiri heç də az deyildi. Çünki o ziyalılar həm də Azərbaycanın ən şərəfli, ən çətin anlarının canlı şahidləri idi. Onlar həm də çətin, həmçinin şərəfli "gecələrdən" keçmişdilər. O gecələrin işıqlı bir səhərində müstəqil günəşi doğmuşdur. O gecələrin sonunda sanballı əsərlər, şeirlər yaranmışdır. Bu mənada Rəsul Rzanın aşağıdakı şeirində sevinc və kədər doğmadır:

Deyirlər,
axşamlar kədər gətirir.
Deyirlər,
can sıxır qaranlıq gecə.
Deyirlər…
Deyirlər…
Gündüzlər necə?

Gündüzlər
səbirsiz gözləyirik ki,
bir axşam olsun,
bir gəlsin gecə!..
Biz əgər iyirminci əsrin əvvəllərinə qayıtsaq, Əhməd bəy Ağayevi, Nəcəf bəy Vəzirovu, Əlimərdan bəy Topçubaşovu, Məhəmməd Əmin Rəsulzadəni, Əli bəy Hüseynzadəni... diri görəcəyik. Onların 1918-ci ilədək fəaliyyətlərinə, ərsəyə gətirdikləri qəzet və jurnallara, ictimai fəaliyyətlərinə nəzər yetirsək, yaratdığı əsərlərlə tanış olsaq görəcəyik ki, milli ideologiya, dövlətçilik təfəkkürü, dövrün feodal geriliyi, mədəniyyət, ədəbiyyat, əsas da dil məsələlərinə diqqət göstərmişlər. Bunun nəticəsi olaraq sonradan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti təşəkkül tapmışdır. Eyni əsrin yarısından qələmlərilə vuraşan yeni nəsil yazıçılar da klassik nəsli təmsil edən sələflərinin milli-mənəvi və ləyaqət yolunu heç şübhəsiz ki, davam etdirmişlər. Və bunun da nəticəsi kimi sonradan müasir və müstəqil Azərbaycan Respublikası qurulmuşdur. Bu gün Türk xalqlarının sıx birliyi fonunda, Turana gedən nicat yolunda, Qarabağımızın yenidən qurulduğu dönəmdə, cənab Prezident İlham Əliyevin Azərbaycan milli mətbuatının 150 illik yubileyi münasibətilə imzaladığı qiymətli Sərəncam ərəfəsində böyük şairimiz Zəlimxan Yaqub demişkən, "bizə qalın deyil, qalan kitablar lazımdır". Elə "Altmışıncılar nəsrinin poetikası" kimi...

Qərənfil Dünyaminqızı,
Əməkdar jurnalist

Əsgər İsmayılov,
BDU Jurnalistika fakültəsinin məzunu