Elnur İRƏVANLININ söz dünyası

HAQQA ƏYİLƏNDƏ UCALIR İNSAN

Özünə inanıb özün tapanda
Yaradıb qurmaqdan bac alır insan.
Yer üzü bir taxtdı, bəşər də ki şah,
Onu yaradandan tac alır insan.

Göz niyə yaranıb? – Baxmaqdan ötrü.
Çay niyə qıvrılır? – Axmaqdan ötrü.
Haqqın zirvəsinə çıxmaqdan ötrü
Haqqa əyiləndə ucalır insan.

Dünyanın hikməti çoxdu, dərindi,
Ömür sevincin yox, dərdi-sərindi.
Vaxtın gətirdiyi yuxu şirindi,
Ona aldananda qocalır insan.

05.09.2007

ƏVVƏLİM AXIRA GƏLİB ÇATDI Kİ...

Bəxtimin üzünü ağartmaq üçün
Bir adam bir ovuc əhəngi verməz.
Rəssam dostlarımın getsəm üstünə,
Mənim axtardığım o rəngi verməz.

Bir yerdə yurd salıb qurmadım binə,
Öyrəşəm dumana, bağlanam çənə.
Bəxtimi çəkməyə bəxt yazan mənə
Nə fırçanı verməz, nə rəngi verməz.

Əvvəlim axıra gəlib çatdı ki,
Mürgü vuran günlər yatayatdı ki.
Sürdüyüm bu ömür elə atdı ki,
Ayağın qoymağa üzəngi verməz.

15.01.2008

YAŞAMADIM ÜRƏYİMCƏ

Ümidimi bu ömür, gün
Puç elər, puç elər, gedər.
Qorğa dərdlər ürəyimi
Sac elər, sac elər, gedər.

Yaşamadım ürəyimcə,
Ərimişəm incə-incə.
Kədər gözümü sevincə
Ac elər, ac elər, gedər.

Bu nə qurğu, bu nə kələk,
Yarı iblis, yarı mələk.
Bir dərdimi zalım fələk
Üç elər, üç elər, gedər.

Ümidlər dönüb qılınca,
Kəsər səbrimi alınca.
Gələn gedənin dalınca
Köç elər, köç elər, gedər.

15.12.2008, Uşaq Nevroloji Xəstəxanası

ÜRƏK SÖZÜMÜZƏ BAXMIR

Gözümüzə dik baxanlar
İndi üzümüzə baxmır.
Düzlər əyriyə baxsa da,
Əyri düzümüzə baxmır.

Olmuşları ananlar var,
Olacağı sananlar var,
Odumuza yananlar var,
Amma közümüzə baxmır.

Çağlar ola o çağ kimi,
Dayanaq, duraq dağ kimi.
Nadinc, şıltaq uşaq kimi
Ürək sözümüzə baxmır.

19.12.2008, Uşaq Nevroloji Xəstəxanası

SƏN DÜNYANI BİZDƏN OXU

Ürəyin aynası gözdür,
Ürəkləri gözdən oxu.
Dərinləri dərində gəz,
Dayazları üzdən oxu.

Çağlar özgə çağlar olub,
“Var”lar olub, “yox”lar olub.
Dağlar niyə dağlar olub?
Get, yamacdan, düzdən oxu.

Qorun kölə, müti hisdən,
Qaç dumandan, gizlən sisdən.
Ayırıb yaxşını pisdən,
Bacar, sözü sözdən oxu.

Bu nə rəngdir, nə boyadır,
Günəş gündüzə ziyadır.
Hər bir insan bir dünyadır,
Sən dünyanı bizdən oxu.
09.05.2009, Oğuz rayonu

BƏXTƏVƏR BAŞINA

Ucalmısan ərşi-əlaya,
Ey dağ, bəxtəvər başına.
Gətirmisən göydən yerə
Soraq, bəxtəvər başına.

Şam alışıb getdi bada,
Zülmət alov tuta-tuta.
Pərvanələr yandı oda,
Çıraq, bəxtəvər başına.

Köz olmuşuq ocağında,
Səsimiz var sorağında.
Çürüyürük qucağında,
Torpaq, bəxtəvər başına.
08.06.2009, “Bilgəh” Kardioloji Sanatoriyası


YÜZ YAŞ NƏDİR Kİ

Görkəmli oftalmoloq, tibb elmləri doktoru, professor, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar elm xadimi, Averbax mükafatı laureatı, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü Zərifə Əziz qızı Əliyevanın anadan olmasının 100 illik yubileyi münasibətilə

Tez-tez şəkillərin çıxar qarşıma,
Onda baxışlarım ayaq saxlayar.
Səni hamıdan çox neçə bəbəkdə
Nurunu itirmiş göz soraqlayar.

Bu gün uzaqları yaxın eləyən
Qoyduğun o yoldur, saldığın izdir.
Bəlkə, ona görə xalqa əzizsən,
Canparçan atanın adı Əzizdir.

Qəlbin güzgüsüdür, deyirlər ki üz,
Nura bələnibdir üzündə şəfqət.
Sanki yaranmışdın yaxşılıq üçün,
Amalın olmuşdu düzlük, sədaqət.

Yaşadığın ömür olsa da qısa,
Qaldı xoş əməllər səndən yadigar.
Qəlblərdə taxt quran, unudulmayan
İşıqlı xatirən, təmiz adın var.

Allahın sevdiyi yurd adamıydın,
İtmir el verdiyi qiymət, qədir ki...
Gələr əsrlərdən səsin, sorağın,
Ölümsüz adama yüz yaş nədir ki!

28.04.2023
"Bütöv azərbaycan" qəzeti
28 aprel 2023

Qərbi Azərbaycan İcması Ermənistanın baş nazirinə məktub göndərib

Məlum olduğu kimi, Qərbi Azərbaycan İcması beynəlxalq hüquqa əsaslanmaqla təhlükəsiz və ləyaqətli şəkildə qayıdışa dair konsepsiya hazırlamışdır. İcma qayıdış prosesinə sülh yolu ilə nail olmaq əzmindədir və onun yerinə yetirilməsi üçün dialoq yolunu seçmişdir. Bu müstəvidə, İcma öz mövqeyini siyasi-diplomatik kanallarla beynəlxalq təşkilatlara və aidiyyəti dövlətlərə izah edir.
Şübhəsiz ki, qayıdış prosesi üzrə siyasi müstəvidə aparılmalı prosesin mühüm bir hissəsini Ermənistan hökuməti ilə dialoq təşkil etməlidir. Ermənistan tərəfinin bizə qarşı törətdiyi böyük müsibətləri tarixi yaddaşımızda saxlamaqla bərabər qəbul edirik ki, sülh və inkişafın təmin edilməsinin yolu dialoq və barışıqdan keçir.
Bu barədə Qərbi Azərbaycan İcmasının mətbuat xidmətindən məlumat verilib.
Bildirilib ki, bu məramla İcmamız Ermənistan Respublikasının baş naziri Nikol Paşinyana məktub göndərərək, onu qayıdış məsələsi üzrə dialoqa başlamağa çağırıb. İcma məktubunda Ümumdünya İnsan Hüquqları Bəyannaməsində, Mülki və Siyasi Hüquqlar üzrə Beynəlxalq Paktda və digər mühüm beynəlxalq aktlarda təsbit olunmuş geriyə qayıtmaq hüququna əsaslanmaqla, Ermənistan hökumətini Ermənistan ərazisindən qovulmuş azərbaycanlıların öz evlərinə təhlükəsiz və ləyaqətli şəkildə qayıtmalarına şərait yaratmağa çağırır. Məktubda, həmçinin azərbaycanlıların öz yurdlarına qayıtmalarından sonra onların fərdi və kollektiv hüquqlarının təmin edilməli olduğu vurğulanır.
Məktubda azərbaycanlıların öz evlərinə sülh yolu ilə geri qayıtmaq tələblərinin Ermənistanın ərazi bütövlüyü və ya suverenliyinə xələl gətirə biləcək şəkildə qələmə verilməsinin yolverilməz olduğu bildirilir.
İcma məktubunda qarşılıqlı maraq kəsb edən məsələlərə dair Ermənistan hökuməti ilə dialoqa hər zaman hazır olduğunu qeyd etməklə bərabər, vurğulayır ki, azərbaycanlıların qayıdış prosesi və qayıdışdan sonrakı mərhələdə fərdi və kollektiv hüquqlarının təmin edilməsi müvafiq beynəlxalq mexanizm çərçivəsində baş verməlidir.
Ədalət və barışıq naminə biz insan haqları və reinteqrasiyaya əsaslanan sülhpərvər yanaşma seçdik və dialoq çağırışı ilə birbaşa Ermənistan hökumətinə müraciət etdik. İndi Ermənistan hökuməti buna qarşılıq verərək, bizimlə xoş niyyətlə dialoqa başlamalı və azərbaycanlıları öz evlərindən didərgin salaraq onları onilliklər ərzində düçar etdiyi ədalətsizliyə son qoymalıdır.
İcma qovulmuş azərbaycanlıların qayıdış hüququnun təmin edilməsi istiqamətində beynəlxalq hüquq əsasında sülhpərvər səylərini əzmlə davam etdirəcək.

NİSGİLLİ ÖMÜR KARVANI...SON DURACAQ.
(Bibim Səltənət Vəkilovanın parlaq xatirəsinə ittihaf olunur!)

Müstəqilliyimizin ilk illərində professor Kərim Həsənov (Vəkilov) və İ. Həbibbəylinin “Nəsil şəcərəsi” adlı kiçik həcmli kitabı nəşr edilmişdir. Bu Azərbaycanda nəsil şəcərəsi janrında yazılmış ilk əsər hesab oluna bilər. Bu kitab Azərbaycan tarixində müstəsna xidmətləri olan Qazax Sultanlığı (Tiflis), İrəvan Xanlığı və Şərur-Dərələyəz qəzası və Dərbənddə böyük mülklərə və idarəetmə hüququna malik olan vəkilovlar nəslinin Naxçıvanda məskunlaşan qanadından bəhs edirdi.
“Nəsil şəcərəsi” kitabının çapından (1992) məmnun qalsaq da bir sıra məsələlərə öz narazılığımızı bildirmək üçün qardaşım Mobillə mərhum Kərim müəllimin yanına getdik. Kərim müəllim həmin vaxtı Bakı Dövlət Universitetinin nəşriyyatının müdiri idi. O, dəyərli bir qohum, nəslimiz üçün çox qiymətli bir insan idi. Biz iki qardaş gənclik çılğınlığımıza salıb Kərim müəllimə öz iradlarımızı bildirdik. Əsas iradımız ondan ibarət idi ki, kitabda Xalq Qəhrəmanı Balo bəy Vəkilov haqqında niyə yazmamısınız?
Rəhmətlik Kərim müəllim bizim iradlarımıza çox təmkinlə qulaq asdı və bizi sakitləşdirdi. Dedi sizdən əvvəl bir yaşlı xanım zəng vurub Balo bəyə görə mənə kəskin irad bildirdi. Ancaq narahat olmağa dəyməz bu ilk nəşrdi sonra təkminləşdirilib yenə çap ediləcək. Sizin də nə materiallarınız təklifiniz varsa gətirin böyük məmnuniyyətlə kitaba əlavə edək. Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi “Nəsil şəcərəsi” kitabında əsasən vəkilovlar nəslinin Naxçıvanda (Şərur-Dərələyəz) yaşayan hissəsinin tarixinə işıq salırdı. Amma girişdə nəslin Qazax və İrəvanda yaşayan qanadına da toxunulmuşdu. Biz qardaşım Mobillə birlikdə Vaqif Səmədoğlu ilə bu mövzuda söhbət etmək üçün onun yanına getdik. Vaqif Səmədoğlu həmin vaxtı Yazıçılar Birliyində otururdu. Biz eyni çılğınlıqla və bir az da minnətlə Vaqif Səmədoğlu ilə görüşdük ona nəsil şəcərəmizlə bağlı bəzi suallar verdik. O, bizə Naxçıvan və İrəvanda yaşayan vəkilovlarla qohumluqlarından danışdı. Vaqif Səmədoğlu bizə çox böyük qonaqpərvərlik və mehribanlıq göstərdi. Sonra bizə dedi ki, mən bu işləri o qədər də yaxşı bilmirəm bu məsələləri İlyas (atamın əmisi İlyas Vəkilov) əmimlə Mehdixan (Səməd Vurğunun böyük qardaşı Mehdixan Vəkilov) əmim daha yaxşı bilirdi. Sonra isə məni Mehdixan Vəkilovun oğlu Cavanşir Vəkilovla tanış etmək üçün ona zəng vurub danışdı. Beləliklə Vaqif Səmədoğlu bizim üçün Vaqif əmi oldu. Doxsanıncı illərin əvvələrindən Vaqif əmi dünyasını dəyişənə kimi bu doğma münasibət davam etdi. Dünyasını dəyişdikdən sonra isə həyat yoldaşı dəyərli Nüşabə xanım Vəkilova ilə “Vaqif Səmədoğlu Mərkəzi” təsis edərək onun irsini yaşatmağa çalışırıq.

Nəsil tariximizin digər səciyyəvi xüsusiyyətlərinə keçməmişdən əvvəl bəzi fikirlərə toxunmaq istəyirəm. Bu mənada Xalq Şairi Vaqif Səmədoğlunun və professor Leyla Vəkilovanın nəslimiz haqqında söylədikləri dəyərli fikirləri gənc nəsil üçün əsl örnəkdir.
Profesor Leyla Vəkilova: “Vəkilov ailəsi xüsusi ailədir. Bu ailədə sənə özün üçün yox xalqın üçün yaşamağı öyrədirlər!”
Vaqif Səmədoğlu: “Mənsub olduğum vəkiloğulları nəsli ilə fəxr etməyim üçün mən buna layiq olmalıyam. Gərək mənəvi cəhətdən, bu nəsil dənizinə girmək üçün kifayət qədər iradən olsun. Əgər iradən olmasa, üzməyi bacarmasan adi dənizdə batdığın kimi nəsil dənizində də bata bilərsən. Vəkiloğulları nəslinin əsas üç fəaliyyət istiqaməti var. Birinci hərbi, ikinci ədəbiyyat, poyeziya, üçüncüsü diplomatiya”
Burada Peyğəmbər Əfəndimizin nəsillə bağlı üç hədisini qeyd etməklə bu məsələlərə dair şəxsi düşüncəmin məhz islam ehkamlarına söykəndiyini çatdırmaq istəyirəm. Məhəmməd Peyğəmbər (s.s) deyir: “Öz nəsli üçün vuruşub ölənlər bizdən deyildir”, “Öz nəslini öyənlərin aqibəti peyin böcəyindən də urvatsız olacaq”, “Nəslini öymə, nəslinin adını da batırma”.
Mənsub olduğumuz vəkilovlar nəslinin tarixi Azərbaycanın tarixinin bir parçası kimi öyrənilməsi və gənc nəslin buna layiqli övladlar kimi yetişməsini zəruri hesab edirəm.
Unutmayaq ki, Vəkilovlar nəsli Azərbaycan xalqının tarixinə Azərbaycanın ilk xalq şairi Səməd Vurğun, xalq şairi Vaqif Səmədoğlu, xalq yazıçısı Yusif Səmədoğlu, xalq qəhrəmanı Balo bəy Vəkilov, körkəmli dövlət xadimi Mehdixan Vəkilov, Azərbaycanın Təbriz şəhərindəki konsulluğunun qurucusu, ilk baş konsul, diplomat Cavanşir Vəkilov, Cümhuriyyət Parlamentinin üzvü, 23 yaşında isə daxili işlər naziri işləmiş Mustafa bəy Nadir bəy oğlu Vəkilov, Azərbaycanın ilk hüquqşünasları Abbas bəy Vəkilov, Həsənalısultan bəy Vəkilov, Teymur bəy Vəkilov, İstiqlal bəyannaməsinin mətninin müəllifi, Cümhuriyyət Parlamentinin ən gənc deputatı Rəhim bəy Vəkilov, Azərbaycanın ilk həkimi Məmmədrza ağa Vəkilov, Azərbaycanın ilk və yeganə topoqrafiya generalı, Azərbaycanın siyasi xəritəsinin müəllifi İbrahim ağa Vəkilov, vergilər naziri olmuş Şöhrət Vəkilov, əməkdar mühəndis Ramiz Vəkilov, səhiyyə naziri Fəxri Vəkilov, tədarük naziri Qəzənfər Vəkilov, görkəmli iqtisadçı İbrahim Xəlil oğlu Vəkilov (Məmmədov), dünya şöhrətli jurnalist Leyla Vəkilli, ilk hüquq professoru Mustafa ağa Məhəmməd ağa oğlu Vəkilov, ilk uşaq evinin yaradıcısı Badisəba xanım Vəkilova-Köçərli, ilk qadın kimya elmləri doktoru Fatma xanım Vəkilova, general-polkovnik Kərim Vəliyev, ilk kənd qız məktəbinin yaradıcısı Mədinə xanım Vəkilova-Qiyasbəyli və b. şəxslər bəxş etmişdir.

Qayıdırıq bu yazının tarixçəsinə. 26 fevral 2023-cü ildə əziz bibim Səltənət Vəkilova həyata əbədi olaraq gözlərini yumdu. Bu bizim 26 fevral tarixində itirdiyimiz ikinci bibimiz idi. Xocalı soyqırımında Dilarə bibim (bibimiz qızı) şəhid olmuşdu. 28 iyul 2018-ci ildə böyüyüb boya-başa çatdığmız Bərdə rayonunun İmirli kəndinə qonaq getmişdik. Səltənət bibimlə görüşdük. Sevinc İncəlinin babam “Ermənilərə qarşı şücaətlə döyüşən Əhməd bəy Vəkilov kim olub?” adlı məqaləsi ilə tanış olan bibim mənə dedi ki, mənim haqqımda bir yazı yaz. Mən də baş üstə dedim. Bibimlə Çivə kəndində (ata-baba kəndimiz) Musavatçıların repressiyaları onların siyahısının necə ələ keçirilməsi və.s mövzuda söhbət etdik. Lakin mən daha geniş məqalə yazım deyə yazını sonraya saxladım lakin sən saydığını say gör fələk nə sayır deyib atalar. Mən öz vəfa borcumu yerinə yetirə bilmədim. Nəhayət bibimin mənsub olduğu ailə haqqında bu yazını yazmaq qərarına gəldim.
Bibim Səltənət Vəkilovanın atası Əhməd bəy (bəzi sənədlərdə Amo kimi qeyd edilib) Həsən bəy oğlu Vəkilov Naxçıvan Xanlığının Şərur-Dərələyəz qəzasının naibi olmuş Həsənalı Sultan Vəkilovun nəvəsidir. Əsasən Qazax Sultanlığı İrəvan, Naxçıvan (Şərur-Dərələyəz) ərazilərində məskunlaşmış vəkilovlar nəsli XV əsrdə Türkiyə ərazisindən Qazax Sultanlığına oradan isə Naxçıvan və İrəvan ərazisinə yayılmışlar. Nəslin hərəkət trayektoriyası ilə bağlı tədqiqatçılar arasında fərqli fikirlər mövcuddur. Vəkilovlar nəslinə əsas titullar Səfəvi dövləti tərəfindən verilmişdir. İrəvan və Naxçıvan xanlıqları Çar Rusiyası tərəfindən işğal edildikdən sonra Qafqaz canişini Paskeviçin göstərişi ilə fransız əsilli rus səyyahı İvan İvanoviç Şopen İrəvan və Naxçıvan əhalisinin siyahıya alınmasını həyata keçirmişdir. İ.İ.Şopenin hazırladığı “Dərələyəz mahalının kameral təsviri”nə (dəyərli alim Nazir Əhmədli tərəfindən nəşr edilib) əsasən Şərur-Dərələyəz qəzasının ondan artıq kəndi Vəkilovlar nəslinin məhək daşlarından olan Həsənalı Sultan Vəkilovun şəxsi mülkü olmuşdur. Həsənalı Sultan Vəkilov Şərur mahalının Yaycı kəndində doğulmuş sonra isə Çivə kəndinə köçmüşdür. Həsənalı Sultan Vəkilov Çivə kəndinə köçdükdən sonra Yaycı, Düdəngə, Günnüt kəndindən əhali gətirərək kəndin daha da sıx məskunlaşmasını təmin etmişdir.
Çivə kəndinin ən ağır günləri 1918-ci ildə Andranik Ozanyanın dəstələrinin Şərur-Dərələyəz qəzasına hücumlarından sonra başlamışdır. Səltənət xanımın atası Əhməd bəy Vəkilovun yaşadığı Çivə kəndi erməni-müsəlman qırğınlarının ən qaynar nöqtələrindən biri olmuşdur. Bölgəyə hücumlar xalq qəhrəmanı Balo bəy Vəkilovun (Əhməd bəy Vəkilovun əmisi Cəlil bəy Vəkilovun oğludur) rəhbərliyi ilə könüllü özünümüdafiə dəstəsinin yaradılmasına səbəb oldu. Bu dəstənin ən fəal üzvlərindən biri də Əhməd bəy idi. O, bütün döyüşlərdə Balo bəylə birlikdə şücaətlə iştirak etmişdir. Dəstədə İsmayıl bəy, Əli bəy, Hüseyn bəy, Qafar bəy, Yusif bəy, Kərbəlayı Əşrəf bəy, Paşa bəy, Kərbəlayi Firudin bəy və başqa Vəkilovlar o cümlədən Çivə kəndinin qəhrəman camaatı ermənilərə qarşı döyüşlərdə iştirak etmişlər.
Ermənilərin hücumlarından birində Balo bəy, Əhməd bəy və Kərbəlayi Əşrəf bəy öz döyüş dostları ilə birlikdə böyük bir kötüyün içini oyub oraya çoxlu miqdarda barıt doldururlar. Sonra həmin kötüyü partladırlar. Ermənilər gurultunu eşidib vahimələnirlər ki, Çivəyə Osmanlı Türkiyəsindən top gətirildiyini düşünərək böyük bir ərazini qoyub qaçırlar. Sonralar ermənilər Çivəni bir neçə dəfə mühasirəyə alırlar. Ancaq müdafiəçilərin müqavimətini qıra bilmirlər. Ağır döyüşlərdən sonra Dərələyəzin müdafiəçiləri Çivə ətrafına yığışırlar. Bu zaman Vedibasar istiqamətində də qızğın döyüşlər gedirdi. Orada müdafiəçilərə Abbasqulu bəy Şadlinski başçılıq edirdi. Qüvvələr nisbətinin kəskin dəyişməsi ilə əlaqədar Dərələyəzin , Naxçıvanın (o cümlədən Vedibasarın) əhalisi geri çəkilməli olur. Əhməd bəy Vəkilov əmisi oğlu xalq qəhrəmanı Balo bəy Vəkilov və Çivə müdafiəçiləri də Naxçıvanın bütün əhalisi ilə birlikdə Arazın o tayına–Cənubi Azərbaycana üz tuturlar. Mərhum tarixçi alim Əli Əliyev özü bu hadisələrin canlı şahidi olmuş və "Biz əzablı bir ömür yaşadıq" xatirə memuarında Balo bəy Vəkilov və Çivə müdafiəçilərinin Cənubi Azərbaycana keçməsini təsvir etmişdir.
Əhməd bəyin ailəsi xalq qəhrəmanı Balo bəyin dəstəsi ilə birlikdə Arazı keçsələr də İran ərazisində ayrı düşürlər. Onların ayrı düşdükləri ağır dönəmlərdə yaşadıqları həyəcan dolu günlər ayrıca tədqiqat mövzusudur. Bu ağır günlərin şahidi olmuş nənəm Şəhrəbanu xanım da həyəcanlı günləri ömrünün son günlərinə kimi yaddaşında yaşatmışdır.
Bir müddət Cənubi Azərbaycanda qaldıqdan sonra müdafiəçilər yenidən geri qayıdır. Bu zaman Əhməd bəyin atası Məşhədi Həsən bəy bu hadisələrin ağırlığına xalqın faciəli vəziyyətinə dözmür, Naxçıvan şəhərində vəfat edir. Xalq qəhrəmanı Balo bəy Vəkilov geri qayıdandan sonra Bakıya gedir, Məhəmməd Əmin Rəsulzadə ilə görüşür. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə onlara öz kəndlərinə qayıtmağı məsləhət görür. Bu dövrdə Dərələyəzin əhalisinin bir hissəsi Qarabağa köçür. Balo bəy və Çivə müdafiəçiləri isə öz kəndlərinə qayıdır. Yenidən döyüşlər şiddətlənir. Bu döyüşlərdə xalq qəhrəmanı Balo bəy və Çivə müdafiəçiləri o cümlədən Əhməd bəy özlərini məğlubedilməz qəhrəman kimi göstərirlər. Ermənilər xalq qəhrəmanı Balo bəyin başına mükafat təyin edirlər. Lakin istəklərinə nail ola bilmirlər.
Bolşevik Rusiyası Azərbaycan Cümhuriyyəti hakimiyyətinə son qoyduqdan sonra rus imperiyasının və yerli bolşeviklərin köməyi ilə əhalisi yalnız Azəraycan türklərindən ibarət olan Çivə kəndi Ermənistanın inzibati ərazi bölgüsünə daxil edildi. Əhməd bəy Vəkilov və xalq qəhrəmanı Balo bəy Vəkilovun mənsub olduğu vəkilovlar nəsli repressiyalara, təqib və təzyiqlərə məruz qaldı. Onların bütün mülkiyyəti evləri, torpaq sahələri, bağları alınıb kolxoza verildi. Vəkilovların bir hissəsi 37-ci il faciəsinin qurbanı oldu bir hissəsi isə el-obanı tərk etmək məcburiyyətində qaldılar. Əksəriyyəti soyadlarını dəyişmək məcburiyyətində qaldılar. Əhməd bəy Vəkilovun anadangəlmə lal olması onu represiyyadan xilas etsə də bəy ailəsindən olduqları üçün 1940-cı ilə kimi kolxoza üzv olmağa qoymurlar. Nəhayət, Əhməd bəy Vəkilovu da 1951-ci ildə ailəsi ilə birlikdə Qərbi Azərbaycan ərazisindən deportasiya edirlər. Əhməd bəy Vəkilovun adı köçmə sənədinə qeyd edilsə də o, doğma yurdunu tərk etmək ona qismət olmur. Hadisələrin ağırlığı və faciəliliyi onun da həyatla vidalaşmasına səbəb olur. Övladları isə öz doğma yurd–yuvalarından deportasiya olunaraq Bərdə rayonunun İmirli kəndinə köçməil olurlar. Bu qeyd edilənlər Səltən Vəkilovanın mənsub olduğu ailəsinin ictimai məzmun daşıyan həyat hekayəsinin bir parçasıdır.

Səltənət xanımın babası Həsən bəy Vəkilov Sara və Xədicə xanım adlı iki xanımla evli olub. Həsən bəyin Sara xanımla nigahından Əhməd bəy Səkinə və Tovuz adlı iki qızı doğulub. Xədicə xanımla evliliyindən isə Əhəd və Məhəmməd adlı iki oğlu olub (Əhəd və Məhəmməd hər ikisi çox gənc yaşlarında dünyasını dəyişib). Sonradan Əhməd bəy övladlarına öz qardaşları Əhəd və Məhəmmədin adını qoyub. Əhməd bəy ilk evliliyi Çivə kəndindən Zeynəb adlı xanımla olub. Bu nigahdan onun Leyla və Sidiqə adlı qızı olub. Sidiqə xanım doğulanda anası dünyasını dəyişib. Sonra Əhməd bəy Danzik bəylərindən Həsən bəy Vəkilovun qızı Şəhrəbanu xanımla ailə qurub. Nənəm Şəhrəbanu xanımın Zeynəb adında bir bacısı da var idi. Zeynəb xanım Vəkilova Şərurun Yeycə kəndində Mirəhməd ağa Seyidovla ailə qurmuşdu bu nigahdan doğulan Yusif Seyidov ailədə başqa bacı-qardaşı olmadığı üçün xalası uşaqları ilə bacı-qardaş kimi böyümüşdülər. Uşaq yaşlarımızdan Yusif əmi kimi tanıdığımız bu şəxs Azərbaycanın məhşur dilçi alimi professor Yusif Seyidov idi.
Əhməd bəylə Şəhrəbanu xanımın nigahından İsa, Musa, Mustafa, Məhəmməd, Əhəd adlı oğlu Səltənət adlı qızı dünyaya gəlib. Əhməd bəyin qızı Leyla xanımın taleyi acı sonluqla bitib. Danzik kəndində Sultan bəylə ailə quran Leyla xanım çox cəsur emosional bir xanım olub. At belində aynalı tüfəng çiynində Danzik kəndindən Çivəyə qayıdarkən yolda ermənilər qarət məqsədi ilə öldürüblər. Meyidini 2-3 gün sonra tapmaq mümkün olmuşdur. Böyük bir acı ilə ailəsi onu dəfn edərək nisgilini öz ürəklərində daimi yaşatmışlar. Sidiqə xanım Vəkilova isə həmkəndlisi Oruc Nürəliyevlə ailə qurmuş bu nigahdan onu Nuriddin, Məhəmmədəli, Dilarə, Yaqub, Əzət adlı övladları olmuşdur. Sidiqə xanım və Oruc kişinin hədsiz gözəl simaları daima doğmalarının xatırladığı xarakterik cizgilərindəndir. Sidiqə xanımın gözəl siması qızları Dilarə və Əzətdə özünü təcəssüm etmişdir. Çivə kəndinin bolşevikləri tərəfindən ağır repressiyalara məruz qalan vəkilovlar ailəsi Dərələyəzdən deportasiya zamanı məhz Bərdə rayonun İmirli kəndində köçməkləri də Sidiqə xanımın övladlarının həmin kəndə köçmələri ilə bağlı olub. Əmim İsa Vəkilovdan bu cür ağır repressiyalardan sonra nədən kəndin camaatı ilə birlikdə İmirliyə köçdüklərini soruşduqda bildirdi ki, nə edim bacımın uşaqlarını ata bilməzdim. Ailəmiz üçün əziz olan digər bibimiz Sidiqə xanım dünyasını dəyişməzdən əvvəl Şərurun Arbatan kəndində qardaşı İsa müəllimlə qızı Əzət xanımı görmək istəməsi və kənddəki bulağın suyundan istəməsi də nisgilli həyat hekayəsinin acı finalı kimi yaddaşlarda qalıb.
Qayıdaq bu günlərdə dünyasını dəyişmiş Səltənət bibimə o gözəl siması, kişi səxavəti, namus-qeyrəti ilə Azərbaycan xanımının ən xarakterik obrazını özündə əks elətdirən bir xanım idi. Mənsub olduğu ailəsinə və nəslinə çox bağlı idi. Həyatda ən çox təəssüf etdiyi məsələlərdən biri ali təhsil ala bilməməsi idi. Mühafizəkar bəy ailəsinə mənsub olduğu üçün qardaşları onun oxumasını uyğun bilməmişdilər. Bibim təfəkkürlü insan idi onun oxumaması heç vaxt hiss edilmirdi. Bibim və ailəsi üçün həyatın ağrı-acısını hiss etdirən dönəm qardaşları Məhəmmədi gənc yaşlarında vaxtsız itirmələri olmuşdu. Bibim üçün Məhəmməd əmimin ruhu ən müqəddəs and yeri idi. Təəssüf ki, Məhəmməd əmimin ailəsi bu günlərdə daha böyük bir acı yaşadı. Atasının taleyini yaşayan ailənin böyuk övladı kübarlığı və mədəniyyəti ilə seçilən Məhəmməd əmimin böyük qızı Mətanət Türkiyə xəstəxanasında cərrahi əməliyyatdan sonra 49 yaşında faciəvi şəkildə dünyasını dəyişdi. Demək olar ki, bütün nəslimiz bu ölümdən sarsıldı. Ölümündən bir qədər əvvəl eşitdiyi bu xəbər bibimin duyduğu son acı oldu demək olar.
Gözəlliyi ilə diqqət mərkəzində olan Səltənət bibim gənc yaşlarından həmkəndlisi Vəli Ələkbərovla ailə qurub. Bu nigahdan onun Razim, Həcər, Nazim, Ələkbər, Sona adlı övladları olub. Səltənət bibimin həyat yoldaşı Vəli Ələkbərov Bərdə rayonunda sayılıb-seçilən kişilərdən olub.
Dəyərli bibim Səltənət xanımın mənsub olduğu vəkilovlar ailəsinə həsr edilmiş bu yazı ilə onun qarşısında vəfa borcumu yerinə yetirə bilməsəm də mənim üçün az da olsa təskinlikdir. Ruhu şad olsun!

Səməd Vəkilov
"Bütöv Azərbaycan" qəzeti
10 mart 2023

Qərbi Azərbaycan İcması Ziyalılar Şurasının ilk iclası keçirilib.

Bu gün Qərbi Azərbaycan İcmasında Ziyalılar Şurasının ilk iclası keçirilib. Şuranın sədri, Sumqayıt Dövlət Universitetinin rektoru, professor Elxan Hüseynovun rəhbərliyilə keçən ilk tədbirdə Qərbi Azərbaycandakı dədə-baba yurdlarından mərhələlərlə deportasiya olunan soydaşlarımızın pozulmuş hüquqlarının bərpası və digər mühüm məsələlər ətrafında geniş müzakirələr aparılıb.
Tədbir barədə geniş materialı "Bütöv Azərbaycan" qəzetinin növbəti sayında oxuya bilərsiniz.

Qərbi Azərbaycan İcması Azərbaycanın İrandakı səfirliyinə qarşı törədilən terror aktını qınayıb

Qərbi Azərbaycan İcması Azərbaycan Respublikasının İran İslam Respublikasındakı səfirliyinə edilmiş silahlı hücumu şiddətlə qınayır.
İcmanın mətbuat xidmətindən bildirilib ki, silahlı hücum nəticəsində şəhid olmuş Azərbaycan Respublikasının hərbi qulluqçusu, əslən Qərbi Azərbaycanın Göyçə mahalının Nərimanlı kəndindən olan baş leytenant Orxan Əsgərovun ailəsinə, yaxınlarına və xidmət yoldaşlarına dərin hüznlə başsağlığı verir və yaralananlara şəfa diləyirik.
Elçilərin toxunulmazlığına dair İslam ehkamlarına və beynəlxalq normalarına hörmətsizliyin və xarici dövlətlərin səfirliklərinə xain hücumların İranda ənənəyə çevrilməsi təəssüf doğurur.
İcma tutduğu vəzifəsindən asılı olmayaraq, bu hücumun sifarişçilərinin, təşkilatçılarının və icraçılarının dərhal həbsini və tərəfsiz ədalət məhkəməsinə təslim olunmasını tələb edir.

Qərbi Azərbaycan İcmasında “Qayıdış Konsepsiyası” layihəsinə dair təkliflərlə bağlı dinləmələr keçirilib.

Qərbi Azərbaycan İcmasında, İcmanın rəhbər heyətində təmsil olunan ziyalılar və bir qrup alim və mütəxəssislə “Qayıdış Konsepsiyası” layihəsinə dair təkliflərlə bağlı dinləmələr keçirilib.

Tədbiri giriş sözü ilə açan Qərbi Azərbaycan İcmasının sədri, millət vəkili Əziz Ələkbərli əvvəlcə ümumilikdə İcmanın qarşısında duran vəzifələrdən bəhs edib. İcma sədri vurğulayıb ki, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin dekabrın 24-də Qərbi Azərbaycan İcmasının inzibati binasının açılışı zamanı bir qrup ziyalı ilə görüşündəki proqram xarakterli çıxışında irəli sürdüyü “Qayıdış Konsepsiyası” layihəsi üzərində iş gedir. Bildirib ki, Qərbi Azərbaycana, ata-baba yurdlarına qayıtmaq bu insanların haqqıdır və bu prosesin beynəlxalq konvensiyalardakı geri qayıtmaq hüququ, eləcə də sülh yolu ilə baş tutmasına dair konsepsiya layihəsində bu kimi məsələlərə xüsusi diqqət yetirilir. Bununla bağlı tədbirdə iştirak edən ziyalıların fikirlərinin və təkliflərinin dinlənilməsinin önəmini vurğulayan sədr, təkliflərini səsləndirmək üçün sözü istirakçılara verib.

İcmanın qadınlar şurasının rəhbəri, millət vəkili Məlahət İbrahimqızı, millət vəkili Etibar Əliyev, İcmanın Nəzarət – Təftiş komissiyasının rəhbəri Vahid Novruzov, MQF-nin prezidenti Rauf Zeyni, professor İbrahim Bayramov, Tarixçi alim Nazim Mustafa, tədqiqatçı alim Nazir Əhmədli, professor Qaley Allahverdiyev və digərləri “Qayıdış Konsepsiyası” layihəsi ilə bağlı təkliflərini səsləndiriblər.
Tədbir zamanı həmçinin, İcmanın çağırışına uyğun olaraq, “Qayıdış Konsepsiyası” layihəsinə dair geniş ictimaiyyətdən daxil olmuş yazılı təkliflər nəzərdən keçirilib.


Qərbi Azərbaycan İcmasının mətbuat xidməti

“Bomba şousu”: Polis Petrosyanın evində axtarış aparıb

Ermənistanın birinci prezidenti Ter-Petrosyanın evinə bomba qoyulduğu barədə məlumat daxil olub.
Bu barədə eks-prezidentin mətbuat katibi Aram Musinyan “Sputnik Ermənistan”a deyib.
Bildirib ki, Petrosyanın malikanəsində polis əməkdaşları axtarış aparıblar, həmçinin əraziyə Patrul Xidmətinin alayı cəlb edilib.
Axtarışların nəticə vermədiyi, məlumatın yalan olduğu qeyd edilir.

ABŞ Rusiyanı İrəvandan çıxarır
ABŞ Rusiyanı Cənubi Qafqazdan çıxarmaq üzərində işləyir.
Bu sözləri erməni ekspert Suren Sərkisyan FTX rəhbəri Uilyam Bernsin İrəvana səfərini şərh edərkən qeyd edib.
O bildirib ki, ABŞ-ın regionda siyasəti dəyişməyib. Ermənistan-Türkiyə və Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinin tam bərpasına yönəlib.
Sərkisyanın fikrincə, məhz buna görə Berns baş nazirdən əlavə Ermənistan MTX-nin deyil, Təhlükəsizlik Şurasının katibi ilə görüşdü, çünki Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinin tənzimlənməsi istiqamətində prosesə İrəvan tərəfdən Armen Qriqoryan rəhbərlik edir, Azərbaycan Prezidentinin köməkçisi Hikmət Hacıyevlə görüşən də odur.
“FTX-nin regionda hədəfi Rusiya və İran olaraq qalır. Ancaq hazırda əsas diqqət Rusiyanın Cənubi Qafqazdan çıxarılmasıdır, buna görə də Tehran hələlik sakitliyini qoruyur.
ABŞ Rusiyanın Ermənistanda hərbi bazasının və Qarabağda sülhməramlılarının olmasını Ermənistan-Türkiyə və Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinin normallaşması prosesinə ən ciddi maneə sayır. Buna görə də anlamaq lazımdır ki, Berns İrəvana hardan gəlib və buradan hara gedəcək”, - Sərkisyan vurğulayıb.
Qeyd edək ki, FTX rəhbərinin İrəvana səfəri ciddi reaksiyalara səbəb olub. Belə ki, bu, son 28 ildə ilk dəfədir.
Bernsin İrəvana səfəri haqda məlumatlar qapalı saxlanılırdı, yalnız ötən gün axşam saatlarında onun Paşinyan və Qriqoryanla görüşü təsdiqləndi.

Ermənistanda təlimə çağırış birmənalı qarşılanmadı

Avqustun 1-dən oktyabrın 30-dək Ermənistanda hərbi vəzifəlilərin təlimi keçiriləcək. Hökumətin ehtiyatda olan hərbçiləri üç aylıq təlimlərə çağırması ölkədə birmənalı qarşılanmayıb. Ehtiyatda olan polkovnik Artaşes Mxitaryan deyib ki, 2017-ci ilin noyabrında qəbul edilmiş “Hərbi xidmət haqqında” qanuna əsasən, təlim-məşq toplanışları qısa müddətə keçirilməlidir. Amma indi 3 aylıq müddətdən söhbət gedir:
“Adətən 7-10 günlük müddətlərdə bacarıqların təkmilləşdirilmə məşqləri, yeni silahlarla tanışlıq təlimləri keçirilirdi. Artıq rüblük təlimlər nəzərdə tutulub. Əvvəllər yeni batalyonların formalaşdırılması əməliyyatlarının hazırlanması üçün üç aylıq toplantılar keçirilirdi”.
Polkovnik belə qənaətə gəlib ki, üç aylıq hərbi təlimlər ehtiyatda olanları döyüş növbətçiliyinə cəlb etmək üçün keçirilir.
“Kadr problemi var, Ermənistan Respublikasının cəbhə xətti artıq bir neçə dəfə uzundur. Mövcud qüvvələrlə döyüş növbətçiliyi apara bilmirik, ona görə də bu üç aylıq təlim-məşq toplanışları keçirilir. Avqustun 1-dən etibarən 1400-ə yaxın adam təlimə cəlb ediləcək ki, onların əksəriyyəti motoatıcı bölmələrdə xidmət keçəcək”.
Hökumətin 23 iyun qərarında toplanışa ehtiyatda olan 1444 nəfərin çağırılması nəzərdə tutulur. Onların 1249-u əsgər və praporşik, 65-i böyük praporşik, 130-u zabitdir. Hərbi toplanış Motoatıcı Qoşunları, Mühəndis Qoşunları, Raket-Artilleriya Qoşunları, Kəşfiyyat Qoşunları və Rabitə Qoşunlarını əhatə edəcək.

Əgər Nikol Zəngəzur dəhlizinə imkan verməsə...

Ermənistan müxalifəti vitse-spiker postuna yeni namizədini irəli sürməyəcək və deputatlarının Ermənistan parlamentində postlardan və mandatlardan imtina edəcəyini elan edəcək. Bu, Paşinyanın müxalifət üzərində növbəti qələbəsidir. Çox güman ki, onunla bu məsələlərdə siyasi texnoloqlar çalışır.
Bu fikirləri Siyasi Tədqiqatlar İnstitutunun direktoru Sergey Markov bölüşüb.
“Bütün bunları Paşinyan erməni xalqının dəstəyi hesabına edə bilir. İnsanlar anlayırlar ki, revanşist qüvvələr hakimiyyətə gəlsə, Ermənistan yeni məğlubiyyətə düçar olacaq. Bundan başqa, əhali təxminən 20 il hakimiyyətdə olmuş Qarabağ klanı, Robert Köçəryan, Serj Sərkisyandan yorulub. Bu, Ermənistanın Baş nazirinin siyasi dominantlığını rəsmiləşdirməsinə imkan verən əsas səbəblərdir”, - deyə rusiyalı ekspert bildirib.
Zəngəzur dəhlizindən danışan politoloq qeyd edib ki, Azərbaycan ondan imtina etmək niyyətində deyil, üstəlik, Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin üçtərəfli razılaşması hələ də qüvvədədir.
“Lakin Azərbaycan ilə Naxçıvan Muxtar Respublikası arasında İran ərazisindən keçən yola gəldikdə, əgər bu yol tikilsə, Zəngəzur dəhlizinə real alternativ olacaq. Əslində, Bakı Zəngəzur dəhlizilə Ermənistana əməkdaşlıq təklif edir. Bakının Tehranla alternativ yolun tikintisi ilə bağlı razılaşmasında da bir siqnal var – əgər Ermənistan bundan sonra da ikili oyunu davam edəcəksə və Zəngəzur dəhlizinin inşasına tam dəstək olmayacaqsa, onu, sadəcə, İran ərazisindən tikəcəklər. Mənim fikrimcə, bu yol tamamilə tamdəyərli alternativ ola bilər. Əgər Ermənistan Zəngəzur dəhlizinin reallaşmasına yenə də maneə olacaqsa, bundan ən çox zərəri elə özü görəcək. Bakı və Tehran alternativ tikəcək, İrəvan isə yenə ofsaytda qalacaq, yenə uduzacaq, məğlub olacaq”, - Markov bildirib.