30-06-2018, 13:56
Bəli. Hər kəsin səbrsizliklə gözlədiyi o möhtəşəm təqdimat günü gəlib çatdı. 
23-06-2018, 10:40
21-06-2018, 21:27
Hisslərim səninçün vitrin deyildi,
Sevgimi oyuncaq sanmazdın gərək.
Ürəyim qarşında yaman əyildi,
Mən də bu sevgidə yanmazdım gərək.
Sevgimi oyuncaq sanmazdın gərək.
Ürəyim qarşında yaman əyildi,
Mən də bu sevgidə yanmazdım gərək.
8-06-2018, 20:04
Yenidən dirçəlmə.
II hissə: Nəticə
Rahatlıq-yalandır.
Yalnız ehtiras vardır.
Ehtiras güc verir.
Gücəzəmətverir.
Əzəmət zəfərlər gətirir.
Zəfərməndən qandalları qoparacaq.
Dryu Karpişin «Dart Beyn. 2-ci kitab»
II hissə: Nəticə
Rahatlıq-yalandır.
Yalnız ehtiras vardır.
Ehtiras güc verir.
Gücəzəmətverir.
Əzəmət zəfərlər gətirir.
Zəfərməndən qandalları qoparacaq.
Dryu Karpişin «Dart Beyn. 2-ci kitab»
31-05-2018, 05:43
Şah İsmayıl Xətai - 530
Azərbaycanın ictimai-siyasi, mədəni cəhətdən inkişafının ən mühüm mərhələlərindən bir hissəsi XV əsrin ən görkəmli şairi, aşıq-ozanı, dövlət xadimi, ilk dəfə olaraq Azərbaycan dilini dövlət dili elan edən ulu babamız Şah İsmayıl Xətainin adı ilə bağlıdır. Onun keşməkeşli həyatı, uşaqlıq illəri, yaşadığı dövr, Səfəvilər dövlətinin başçısı kimi misilsiz fəaliyyəti barədə tarixçilər, salnaməçilər kifayət qədər yazıblar, indi də yazır, bundan sonra da yazacaq, bu böyük sərkərdə, dövlət başçısı, şair, aşıq barədə bəzi yeni faktları üzə çıxaracaqlar. Çünki cəmi 37 il ömür sürən Xətai babamız elə bir günəş idi ki, bütün Türk dünyasını öz ziyası ilə işıqlandırır, başçılıq etdiyi dövləti işıqlı zəkası, yenilməz qüdrəti ilə qoruyurdu.
Şah İsmayıl Xətai 1487-ci ildə Ərdəbil şəhərində məşhur Şeyx Səfiəddin nəslindən olan Şeyx Heydərin ailəsində dünyaya göz açmışdı. Onun ana babası Ağqoyunlular dövlətinin hökmdarı Uzun Həsən olmuşdur. O Uzun Həsən ki, anası Sara xatunun siyasi və dövlət işlərində uzaqgörənliyi, tədbirliyi diqqəti cəlb edirdi. Sara xanım Şərq aləmində görkəmli bir diplomat qadın kimi tanınırdı. Onun təşəbbüsü və siyasəti nəticəsində bir sıra diplomtik danışıqlar müsbət nəticələr vermişdir. Azərbaycanın qüdrətli Səfəvilər dövlətinin təşəkkülü, idarəsi və möhkəmlənməsi işində böyük xidmətləri olmuş neçə-neçə igid, ağıllı, tədbirli qadının adı tariximizin qızıl səhifələrinə yazılmışdır. Şah İsmayıl Xətainin qızı Məhinbanu Sultaniən xanım sülhsevər, xeyirxah və tərəqqipərvər bir insan olmuşdur. Türkiyə ilə Səfəvi dövləti arasındakı ziddiyyətlərin yumşalması və sülh yolu ilə həll olunmasında o, fəal rol oynamışdır. Belə ki, o, Türk sultanının qızı ilə yazışır, öz məktublarında sultan qızını da müharibə əleyhinə olmağa sövq edir və hər iki hökmdarı bu təhlükəli yoldan çəkindirmək işində fəaliyyət göstərməyə çağırırdı.
Uzun Həsən dünyasını dəyişəndən sonra Ağqoyunlu şahzadələri arasında hakimiyyəti bölüşmək üstündə dava başlayır. Xətainin atası Şeyx Heydər Şirvanşahlarla müharibədə öldürülür. Başsız qalan ailənin qara günləri başlayır. Belə ki, anası Aləmşahbəyim qardaşları ilə birlikdə İstərx həbsxanasına salınır. Balaca İsmayıl zindandan azad olandan sonra Gilan hakimi Həsənxanın himayəsi altında Lələ Hüseyn bəy tərəfindən tərbiyə olunur və o, bir gənc döyüşçü və ziyalı kimi yetişdirilir.
Daha sonra Şah İsmayıl Xətai Laricanda yaşayan dahi alim Şəmsəddin Lahicandan Şərq dillərini öyrənir, həm də at çapmaq, qılınc oynatmaqda tayı-bərabəri olmayan yetkin bir cəngavər olur.
Şah İsmayıl Xətai hakimiyyət uğrunda mübarizəyə hələ kiçik yaşlarından başlayır. Faktlar da bunu əyani şəkildə təsdiqləyir. Belə ki, 1499-cu ildə Lahicandan Ərdəbilə gələndə, onun cəmi 12 yaşı var idi. Onun tərəfdaşları belə qərar qəbul edirlər ki, Ağqoyunlular arasında gedən çəkişmədən vaxtında istifadə edərək, fürsətdən yararlanmaq vaxtıdır. Ona görə də onlar 70 nəfərdən ibarət bir dəstə ilə ilkin olaraq gedib Şeyx Səfi məqbərəsini ziyarət edir, aparacaqları döyüş barədə məşvərət keçirir, mükəmməl bir plan hazırlayırlar. Elə həmin - 1499-cu ildə 12 yaşlı Şah İsmayıl ilk döyüşə başçılıq edir. Şərurda başlanan bu döyüşdə Ağqoyunlu hökmdarı Əlivənd Mirzəni məğlub edir və gəlib Təbriz şəhərində özünü şah elan edir. Bununla da 13 yaşlı Şah İsmayıl Səfəvilər dövlətinin təməlini qoyur.
Elə bundan sonra da gənc dövlət başçısının hərbi yürüşləri ardıcıl olaraq davam edir. Bu yürüşlər nəticəsində Azərbaycanın ərazisi getdikcə böyüməyə, dövlətin qüdrəti artmağa, güclənməyə başlayır. Belə ki, uğurlu hərbi yürüşlər nəticəsində Yaxın Şərqin bir hissəsi, İran, Xorasan, İraq və başqa ərazilər Səfəvilər dövlətinə qatılır. O dövrdə Səfəvilər dövləti böyük Midiyadan sonra ən güclü və qüdrətli bir dövlətə çevrildiyini tarix qarşısında təsdiqləyir.
Şah İsmayıl 1512-ci ildə Osmanlıda hakimiyyətə gələn Sultan Səlim (1512-1520) dövlətinə qarşı hücuma hazırlaşır, 1514-cü ildə isə Sultan Səlimin başçılıq etdiyi Osmanlı ordusu ilə qanlı savaşa girir. Bu dünya hərb tarixinə Çaldıran düzündə gedən ən möhtəşəm döyüş kimi daxil olub. Bu döyüşdə Qızılbaşlar ciddi məğlubiyyətə uğrayır. Qızılbaşların bu məğlubiyyətindən sonra Şəki, Şirvanşahlar və Gürcü çarlığı Səfəvilərin himayəsində qalır.
Şah İsmayıl qüdrətli dövlət başçısı, gözəl sərkərdə, cəngavər döyüşçü olmaqla yanaşı, həm də bənzərsiz şair olub. Azərbaycan poeziyasında özünəməxsus yer tutub. Maraqlıdır ki, o, yaradıcılığa erkən yaşlarından başlayıb. Çünki şairlik ona Allah tərəfindən verilmişdi. Həm də o əsərlərini doğma ana dilində - Azərbaycan dilində qələmə almışdı. Zəngin yaradıcılıq yolu keçmiş şair Azərbaycan ədəbiyyatı xəzinəsinə “Dəhnamə” (On məktub) poemasını və “Nəsihətnamə” kimi məsnəvisini bəxş etmişdi. “Divani”sini və şirin-şəkər qəzəllərini isə Azərbaycan şeirinin əruz vəznində qələmə almışdı. Onun bədii yaradıcılığında Azərbaycan şeirinin müxtəlif formaları - bayatı, qoşma, gəraylı da mühüm yer tutur.
Şah İsmayıl Xətainin ən böyük xidmətlərindən biri də onun sarayına dövrünün tanınmış şairləri və aşıq-ozanlarını cəlb etməsi idi. Böyük şair ətrafında tanınmış saz və söz xiridarlarını görməkdən mənəvi zövq alır, onların hər birinə diqqət və qayğı ilə yanaşırdı. Belə ki, onun şah sarayında bu gün də Azərbaycanın ozan sənətində adı hörmətlə anılan aşıq Qurbani, Misgin Abdal, Həbibi kimi qüdrətli saz-söz biliciləri fəaliyyət göstərirdi.
Mən deyərdim ki, Şah İsmayılın bədii yaradıcılığının hüsnünü aşıq şeir üslübünda yazdığı əsərləri bəzəyir. Təkcə onun bayatılarını nəzərdən keçirdikdə bu qənaətə gəlirsən ki, o, folklorumuza, aşıq şeirinə dərindən bələd olmuşdur.
Xətai, can arxına,
Əhli-ürfan arxına.
Mərifətdən su gəlib,
Tökülür can arxına.
Xətaiyəm, xəttaram,
Haqq sirrinə səttaram.
Həkimlərin dərmanı,
Təbiblərə əttaram.
Xətaiyəm, bir halam,
Əlif üstündə balam.
Sufiyəm təriqqətdə
Həqiqətdə abdalam.
Yaxud da, şairin aşıq-ozanların dilinin əzbəri olan məşhur “Gəldim” rədəfli qoşmasına müraciət edək.
Bir nəfəscik söyləyim,
Dinləməzsən neyləyəyim?
Eşq dəryasın boylayayım,
Ümmana dalmağa gəldim.
Eşq xərmənində sovruldum,
Həm ələndim, həm yoğruldum.
Qazana girdim, qovruldum,
Meydana yenməyə gəldim.
Mən haqqa oldum aşina,
Qalmadı könlümdə nəsnə.
Pərvanəyəm ataşına,
Şəminə yanmağa gəldim.
Şah Xətaidir özümdə,
Heç xələf yoxdur sözümdə.
Əskiklik kəndi özümdə,
Darına durmağa gəldim.
Şah İsmayıl Xətainin bədii yaradıcılığı, zəngin ədəbi irsi zaman-zaman ədəbiyyatşünasların maraq dairəsində olmuş, şair haqqında həmişə yeni faktlar axtarışlarını davam etdirmişlər. Bu cəhətdən Azərbaycanın tanınmış ədəbiyyatşünas alimləri Salman Mümtaz və Həmid Araslının tədqiqatları Xətai yaradıcılığı barədə fikirləri daha çox diqqət çəkir. Onu da qeyd etməyə dəyər ki, Xətainin əlyazmaları, xətt nümunələri, hələ işıq üzü görməmiş əsərləri dünyanın müxtəlif muzeylərində, kitabxanalarında saxlanılır, öz tədqiqatçısını, araşdırıcısını gözləyir. Bu cəhətdən AMEA-nın M.Füzuli adına Əlyazmaları İnstitutunun kollektivinin fəaliyyəti təqdirəlayiqdir. İnstitutun elmi işlər üzrə direktor müavini, filologiya elmləri doktoru Paşa Kərimov Almaniyada yaşayan həmyerlimiz Məhəmmədəli Hüseynin köməyilə Şah İsmayıl Xətainin xətt nümunələrini əldə edib. Həmin nümunələrdə Xətai Həzrət Əlinin kəlamlarını gözəl xətlə yazıya alıb. Bundan başqa, Xətainin Münhen Baviyera Dövlət Kitabxanasında qorunub-saxlanan əsərinin 27 vərəqinin surəti Azərbaycana gətirilib. Vərəqlərin üzərində əlyazmanın üzünün 1514-cü ildə köçürülməsi qeyd olunub. 1965-ci ildə türk alimi İsmayıl Hikmət Ertaylanın “Divani-türkiyi-zəfər” adlı kitabında da 27 vərəqli yazı haqqında da məlumat verilib.
Xətai qeyd etdiyimiz kimi, əsərlərini həm heca, həm də əruz vəznində, eyni ilə epik və lirik janrlarda qələmə almışdır. Görkəmli söz ustadı “Vəhdət gülzarının bülbülü” əsərində yazır:
Çün Xətaidir bu gün gülzari-vəhdət bülbülü,
Dəxi öz zaği-siyəh gülzarə gəlməsin.
Xətai bütün kainatı ilahi varlıqla bir sayan, yaradıcı ilə yaradanı, insanla Allahı eyniləşdirən vəhdət gülzarı, özünü isə bir vəhdət gülzarının bülbülü adlandırır, başqa bir şeirində “həqqi-mütləq” adlandıraraq yazır:
Ənəlhəq sirri uş könlümdə gizli
Ki, həqqi-mütləqəm, həqq söylərəm mən.
Xətai böyük mütəfəkkir şair Nəsimi kimi görünün hər şeydə, insanın simasında ilahi varlığı görmək istəyir.
Yəqin bil əhli-ilqarın yanında
Yerü gög cümlə haqdır, olma gümrah…
Ta səni gördü Xətai valehi şeydayidir,
Hansı gözdür həqq üzün görcək ki, bidar olmadı?
Şairin sufi olması onun zəngin poeziyasına güclü təsir göstərmiş, ilhamına cəsarət bəxş etmişdir. Bu cəsarət elə Xətainin yaradıcılığını Sufi təriqət poeziyasına çevirmişdir. O, ən yüksək insani keyfiyyətləri sufilər arasında axtarır. Sufi-insan adını uca tutmağa çağırırdı.
Sufi isən, alıb-satma,
Halalına haram qatma.
Yolun əyrisinə getmə,
Doğru yola nəzər eylə.
Şairin deyimində sufi əsl insaqdır, onda alıb-satmaq, harama meyil etmək, əyri yol getmək süfilərə yaraşmaz. Əgər sufi bu deyilənlərə əməl etmirsə, deməli, o, sufilikdən də, insanlıqdan da uzaq adamdır.
Şah İsmayıl Xətai - ulu şah babamız 1524-cü il may ayının 23-də Sərab yaxınlığındakı Mənqutay adlı məkanda 37 yaşında ömrünün bahar fəslində vəfat edir. Cəsədini Ərdəbilə gətirib, Şeyx Səfi türbəsinin yanında dəfn olunur.
Şah babamızın ruhu şad olsun.
P.S. Bu günlərdə aşıq dostum İran İslam Respublikasının Aşıqlar Birliyinin yaradıcısı və birliyin sədri aşıq Səlcuq Şahbazi bildirdi ki, iyul ayının axırlarında Ərdəbil şəhərində İran Mədəniyyət Nazirliyi və İAB-nin birgə təşkil etdiyi “Şah İsmayıl Xətai və aşıq Qurbani” festivalı keçiriləcək. Bu festivala Azərbaycandan, Türkiyədən, Gürcüstanın Borçalı mahalından, Rusiyanın Dərbənd şəhərindən bir neçə aşıq dəvət olunub. Dostum ustad aşıq Səlcuq Şahbaziyə uğurlar arzulayıram.[/left]
Hüseyn Məmmədov,
"Bütöv Azərbaycan"
Azərbaycanın ictimai-siyasi, mədəni cəhətdən inkişafının ən mühüm mərhələlərindən bir hissəsi XV əsrin ən görkəmli şairi, aşıq-ozanı, dövlət xadimi, ilk dəfə olaraq Azərbaycan dilini dövlət dili elan edən ulu babamız Şah İsmayıl Xətainin adı ilə bağlıdır. Onun keşməkeşli həyatı, uşaqlıq illəri, yaşadığı dövr, Səfəvilər dövlətinin başçısı kimi misilsiz fəaliyyəti barədə tarixçilər, salnaməçilər kifayət qədər yazıblar, indi də yazır, bundan sonra da yazacaq, bu böyük sərkərdə, dövlət başçısı, şair, aşıq barədə bəzi yeni faktları üzə çıxaracaqlar. Çünki cəmi 37 il ömür sürən Xətai babamız elə bir günəş idi ki, bütün Türk dünyasını öz ziyası ilə işıqlandırır, başçılıq etdiyi dövləti işıqlı zəkası, yenilməz qüdrəti ilə qoruyurdu.
Şah İsmayıl Xətai 1487-ci ildə Ərdəbil şəhərində məşhur Şeyx Səfiəddin nəslindən olan Şeyx Heydərin ailəsində dünyaya göz açmışdı. Onun ana babası Ağqoyunlular dövlətinin hökmdarı Uzun Həsən olmuşdur. O Uzun Həsən ki, anası Sara xatunun siyasi və dövlət işlərində uzaqgörənliyi, tədbirliyi diqqəti cəlb edirdi. Sara xanım Şərq aləmində görkəmli bir diplomat qadın kimi tanınırdı. Onun təşəbbüsü və siyasəti nəticəsində bir sıra diplomtik danışıqlar müsbət nəticələr vermişdir. Azərbaycanın qüdrətli Səfəvilər dövlətinin təşəkkülü, idarəsi və möhkəmlənməsi işində böyük xidmətləri olmuş neçə-neçə igid, ağıllı, tədbirli qadının adı tariximizin qızıl səhifələrinə yazılmışdır. Şah İsmayıl Xətainin qızı Məhinbanu Sultaniən xanım sülhsevər, xeyirxah və tərəqqipərvər bir insan olmuşdur. Türkiyə ilə Səfəvi dövləti arasındakı ziddiyyətlərin yumşalması və sülh yolu ilə həll olunmasında o, fəal rol oynamışdır. Belə ki, o, Türk sultanının qızı ilə yazışır, öz məktublarında sultan qızını da müharibə əleyhinə olmağa sövq edir və hər iki hökmdarı bu təhlükəli yoldan çəkindirmək işində fəaliyyət göstərməyə çağırırdı.
Uzun Həsən dünyasını dəyişəndən sonra Ağqoyunlu şahzadələri arasında hakimiyyəti bölüşmək üstündə dava başlayır. Xətainin atası Şeyx Heydər Şirvanşahlarla müharibədə öldürülür. Başsız qalan ailənin qara günləri başlayır. Belə ki, anası Aləmşahbəyim qardaşları ilə birlikdə İstərx həbsxanasına salınır. Balaca İsmayıl zindandan azad olandan sonra Gilan hakimi Həsənxanın himayəsi altında Lələ Hüseyn bəy tərəfindən tərbiyə olunur və o, bir gənc döyüşçü və ziyalı kimi yetişdirilir.
Daha sonra Şah İsmayıl Xətai Laricanda yaşayan dahi alim Şəmsəddin Lahicandan Şərq dillərini öyrənir, həm də at çapmaq, qılınc oynatmaqda tayı-bərabəri olmayan yetkin bir cəngavər olur.
Şah İsmayıl Xətai hakimiyyət uğrunda mübarizəyə hələ kiçik yaşlarından başlayır. Faktlar da bunu əyani şəkildə təsdiqləyir. Belə ki, 1499-cu ildə Lahicandan Ərdəbilə gələndə, onun cəmi 12 yaşı var idi. Onun tərəfdaşları belə qərar qəbul edirlər ki, Ağqoyunlular arasında gedən çəkişmədən vaxtında istifadə edərək, fürsətdən yararlanmaq vaxtıdır. Ona görə də onlar 70 nəfərdən ibarət bir dəstə ilə ilkin olaraq gedib Şeyx Səfi məqbərəsini ziyarət edir, aparacaqları döyüş barədə məşvərət keçirir, mükəmməl bir plan hazırlayırlar. Elə həmin - 1499-cu ildə 12 yaşlı Şah İsmayıl ilk döyüşə başçılıq edir. Şərurda başlanan bu döyüşdə Ağqoyunlu hökmdarı Əlivənd Mirzəni məğlub edir və gəlib Təbriz şəhərində özünü şah elan edir. Bununla da 13 yaşlı Şah İsmayıl Səfəvilər dövlətinin təməlini qoyur.
Elə bundan sonra da gənc dövlət başçısının hərbi yürüşləri ardıcıl olaraq davam edir. Bu yürüşlər nəticəsində Azərbaycanın ərazisi getdikcə böyüməyə, dövlətin qüdrəti artmağa, güclənməyə başlayır. Belə ki, uğurlu hərbi yürüşlər nəticəsində Yaxın Şərqin bir hissəsi, İran, Xorasan, İraq və başqa ərazilər Səfəvilər dövlətinə qatılır. O dövrdə Səfəvilər dövləti böyük Midiyadan sonra ən güclü və qüdrətli bir dövlətə çevrildiyini tarix qarşısında təsdiqləyir.
Şah İsmayıl 1512-ci ildə Osmanlıda hakimiyyətə gələn Sultan Səlim (1512-1520) dövlətinə qarşı hücuma hazırlaşır, 1514-cü ildə isə Sultan Səlimin başçılıq etdiyi Osmanlı ordusu ilə qanlı savaşa girir. Bu dünya hərb tarixinə Çaldıran düzündə gedən ən möhtəşəm döyüş kimi daxil olub. Bu döyüşdə Qızılbaşlar ciddi məğlubiyyətə uğrayır. Qızılbaşların bu məğlubiyyətindən sonra Şəki, Şirvanşahlar və Gürcü çarlığı Səfəvilərin himayəsində qalır.
Şah İsmayıl qüdrətli dövlət başçısı, gözəl sərkərdə, cəngavər döyüşçü olmaqla yanaşı, həm də bənzərsiz şair olub. Azərbaycan poeziyasında özünəməxsus yer tutub. Maraqlıdır ki, o, yaradıcılığa erkən yaşlarından başlayıb. Çünki şairlik ona Allah tərəfindən verilmişdi. Həm də o əsərlərini doğma ana dilində - Azərbaycan dilində qələmə almışdı. Zəngin yaradıcılıq yolu keçmiş şair Azərbaycan ədəbiyyatı xəzinəsinə “Dəhnamə” (On məktub) poemasını və “Nəsihətnamə” kimi məsnəvisini bəxş etmişdi. “Divani”sini və şirin-şəkər qəzəllərini isə Azərbaycan şeirinin əruz vəznində qələmə almışdı. Onun bədii yaradıcılığında Azərbaycan şeirinin müxtəlif formaları - bayatı, qoşma, gəraylı da mühüm yer tutur.
Şah İsmayıl Xətainin ən böyük xidmətlərindən biri də onun sarayına dövrünün tanınmış şairləri və aşıq-ozanlarını cəlb etməsi idi. Böyük şair ətrafında tanınmış saz və söz xiridarlarını görməkdən mənəvi zövq alır, onların hər birinə diqqət və qayğı ilə yanaşırdı. Belə ki, onun şah sarayında bu gün də Azərbaycanın ozan sənətində adı hörmətlə anılan aşıq Qurbani, Misgin Abdal, Həbibi kimi qüdrətli saz-söz biliciləri fəaliyyət göstərirdi.
Mən deyərdim ki, Şah İsmayılın bədii yaradıcılığının hüsnünü aşıq şeir üslübünda yazdığı əsərləri bəzəyir. Təkcə onun bayatılarını nəzərdən keçirdikdə bu qənaətə gəlirsən ki, o, folklorumuza, aşıq şeirinə dərindən bələd olmuşdur.
Xətai, can arxına,
Əhli-ürfan arxına.
Mərifətdən su gəlib,
Tökülür can arxına.
Xətaiyəm, xəttaram,
Haqq sirrinə səttaram.
Həkimlərin dərmanı,
Təbiblərə əttaram.
Xətaiyəm, bir halam,
Əlif üstündə balam.
Sufiyəm təriqqətdə
Həqiqətdə abdalam.
Yaxud da, şairin aşıq-ozanların dilinin əzbəri olan məşhur “Gəldim” rədəfli qoşmasına müraciət edək.
Bir nəfəscik söyləyim,
Dinləməzsən neyləyəyim?
Eşq dəryasın boylayayım,
Ümmana dalmağa gəldim.
Eşq xərmənində sovruldum,
Həm ələndim, həm yoğruldum.
Qazana girdim, qovruldum,
Meydana yenməyə gəldim.
Mən haqqa oldum aşina,
Qalmadı könlümdə nəsnə.
Pərvanəyəm ataşına,
Şəminə yanmağa gəldim.
Şah Xətaidir özümdə,
Heç xələf yoxdur sözümdə.
Əskiklik kəndi özümdə,
Darına durmağa gəldim.
Şah İsmayıl Xətainin bədii yaradıcılığı, zəngin ədəbi irsi zaman-zaman ədəbiyyatşünasların maraq dairəsində olmuş, şair haqqında həmişə yeni faktlar axtarışlarını davam etdirmişlər. Bu cəhətdən Azərbaycanın tanınmış ədəbiyyatşünas alimləri Salman Mümtaz və Həmid Araslının tədqiqatları Xətai yaradıcılığı barədə fikirləri daha çox diqqət çəkir. Onu da qeyd etməyə dəyər ki, Xətainin əlyazmaları, xətt nümunələri, hələ işıq üzü görməmiş əsərləri dünyanın müxtəlif muzeylərində, kitabxanalarında saxlanılır, öz tədqiqatçısını, araşdırıcısını gözləyir. Bu cəhətdən AMEA-nın M.Füzuli adına Əlyazmaları İnstitutunun kollektivinin fəaliyyəti təqdirəlayiqdir. İnstitutun elmi işlər üzrə direktor müavini, filologiya elmləri doktoru Paşa Kərimov Almaniyada yaşayan həmyerlimiz Məhəmmədəli Hüseynin köməyilə Şah İsmayıl Xətainin xətt nümunələrini əldə edib. Həmin nümunələrdə Xətai Həzrət Əlinin kəlamlarını gözəl xətlə yazıya alıb. Bundan başqa, Xətainin Münhen Baviyera Dövlət Kitabxanasında qorunub-saxlanan əsərinin 27 vərəqinin surəti Azərbaycana gətirilib. Vərəqlərin üzərində əlyazmanın üzünün 1514-cü ildə köçürülməsi qeyd olunub. 1965-ci ildə türk alimi İsmayıl Hikmət Ertaylanın “Divani-türkiyi-zəfər” adlı kitabında da 27 vərəqli yazı haqqında da məlumat verilib.
Xətai qeyd etdiyimiz kimi, əsərlərini həm heca, həm də əruz vəznində, eyni ilə epik və lirik janrlarda qələmə almışdır. Görkəmli söz ustadı “Vəhdət gülzarının bülbülü” əsərində yazır:
Çün Xətaidir bu gün gülzari-vəhdət bülbülü,
Dəxi öz zaği-siyəh gülzarə gəlməsin.
Xətai bütün kainatı ilahi varlıqla bir sayan, yaradıcı ilə yaradanı, insanla Allahı eyniləşdirən vəhdət gülzarı, özünü isə bir vəhdət gülzarının bülbülü adlandırır, başqa bir şeirində “həqqi-mütləq” adlandıraraq yazır:
Ənəlhəq sirri uş könlümdə gizli
Ki, həqqi-mütləqəm, həqq söylərəm mən.
Xətai böyük mütəfəkkir şair Nəsimi kimi görünün hər şeydə, insanın simasında ilahi varlığı görmək istəyir.
Yəqin bil əhli-ilqarın yanında
Yerü gög cümlə haqdır, olma gümrah…
Ta səni gördü Xətai valehi şeydayidir,
Hansı gözdür həqq üzün görcək ki, bidar olmadı?
Şairin sufi olması onun zəngin poeziyasına güclü təsir göstərmiş, ilhamına cəsarət bəxş etmişdir. Bu cəsarət elə Xətainin yaradıcılığını Sufi təriqət poeziyasına çevirmişdir. O, ən yüksək insani keyfiyyətləri sufilər arasında axtarır. Sufi-insan adını uca tutmağa çağırırdı.
Sufi isən, alıb-satma,
Halalına haram qatma.
Yolun əyrisinə getmə,
Doğru yola nəzər eylə.
Şairin deyimində sufi əsl insaqdır, onda alıb-satmaq, harama meyil etmək, əyri yol getmək süfilərə yaraşmaz. Əgər sufi bu deyilənlərə əməl etmirsə, deməli, o, sufilikdən də, insanlıqdan da uzaq adamdır.
Şah İsmayıl Xətai - ulu şah babamız 1524-cü il may ayının 23-də Sərab yaxınlığındakı Mənqutay adlı məkanda 37 yaşında ömrünün bahar fəslində vəfat edir. Cəsədini Ərdəbilə gətirib, Şeyx Səfi türbəsinin yanında dəfn olunur.
Şah babamızın ruhu şad olsun.
P.S. Bu günlərdə aşıq dostum İran İslam Respublikasının Aşıqlar Birliyinin yaradıcısı və birliyin sədri aşıq Səlcuq Şahbazi bildirdi ki, iyul ayının axırlarında Ərdəbil şəhərində İran Mədəniyyət Nazirliyi və İAB-nin birgə təşkil etdiyi “Şah İsmayıl Xətai və aşıq Qurbani” festivalı keçiriləcək. Bu festivala Azərbaycandan, Türkiyədən, Gürcüstanın Borçalı mahalından, Rusiyanın Dərbənd şəhərindən bir neçə aşıq dəvət olunub. Dostum ustad aşıq Səlcuq Şahbaziyə uğurlar arzulayıram.[/left]
Hüseyn Məmmədov,
"Bütöv Azərbaycan"
20-04-2018, 06:10
9-04-2018, 19:44
Bütün qəhrəmanlar və əhvalat uydurmadır və reallıqla hər hansı bir əlaqəsi yoxdur.
6-04-2018, 06:27
17-03-2018, 07:08
Saz-söz məclislərinin bəzəyi aşıq Əkbər Cəfərov
2-03-2018, 11:14
1992-ci ilin fevral ayının 25-dən 26-na keçən gecə ləyaqətsiz faşist Ermənistan silahlı birləşmələri və Rusiyanın Xankəndində yerləşən 366-cı motoatıcı alayı Azərbaycanın qədim şəhəri olan Xocalı şəhərinə hücum etdilər. Həmin gecə Xocalı şəhəri işğal olundu. Azərbaycanlılara qarşı etnik soyqırım törədildi. Bu soyqırım mütəşəkkil formada həyata keçirildi. Həmin gecə Xocalıda tarixdə görünməmiş soyqırımda 63 uşaq, 106 qadın, 70 qoca olmaqla 613 nəfər Xocalı sakini vəhşicəsinə qətlə yetirildi. Bu soyqırımda ən dəhşətlisi isə 8 ailə tamamilə məhv edilmiş, 25 uşağın hər iki valideyni, 130 uşağın isə ya atası, ya da anası öldürülmüşdür. 487 nəfər güllə yarası almışdı ki, bunun da 76 nəfəri kiçik yaşlı uşaqlardı. Biz orta məktəbdə tarixdən oxumuşduq ki, 1941-1945-ci il Böyük Vətən müharibəsində faşist Almaniyası işğal etdiyi məkanlarda uşağa, qadına, qocaya toxunmayıb. Ancaq yaramaz erməni daşnakları nə uşağa, nə qadına, nə də ki, qocaya rəhm etmədi.
1300 nəfərdən çox Xocalı sakini erməni daşnaklar tərəfindən əsir götürülmüşdür. Əsir götürülən girovlardan 160 nəfərdən çoxunun bu günə kimi taleyi barədə heç bir məlumat yoxdu. Həmin 160 nəfərlik girovdan 70 nəfərdən çoxu qadın, 30 nəfərə qədəri kiçik yaşlı uşaqlar olmaqla bu girovların taleyi haqqında heç bir məlumat verilməyib.
Azərbaycanda Xocalı soyqırımını ilk dəfə yaddaşa köçürən, o dəhşətli gecənin ağrı-acısını yaşayan Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Çingiz Mustafayev olmuşdur. Xocalının müdafiəsi zamanı Azərbaycanın könüllülərdən ibarət olan ordusu son nəfəslərinədək döyüşmüşdü. Onlardan 7 nəfəri ölümündən sonra Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdü. Onlar Əsgər Novruzov, Əlif Hacıyev, Allahverdi Bağırov, Tofiq Hüseynov, Adil Quliyev, İnqilab İsmayılov və Füzuli Rüstəmovdur.
Xocalının müdafiəsi zamanı döyüşlər qeyri-bərabər qüvvələr arasında gedirdi. Amma heç bir döyüşçü bu döyüşdə geri çəkilməmişdi, axıra qədər qəhrəmancasına döyüşmüşdü. Xocalı soyqırımı XX əsrin ən dəhşətli faciəsi idi. Bu faciəni hər il Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev cənabları başda olmaqla bütün dövlət nümayəndələri tərəfindən yüksək səviyyədə qeyd olunur. Xocalı soyqırımı abidəsi önündə onların əziz xatirəsi yad edilir.
Xocalı soyqırımı haqqında şair və yazıçılarımız olduqca dəyərli şeir və nəsr əsərləri yazıb və yazırlar. Onların əsərlərini oxuyanda elə bilirsən ki, həmin gecəni onlar özləri yaşayıb. Sərdar Zeynalın “Xocalı”, İlhamə Namazovanın “Xocalı, ay Xocalı!”, Daşqın Gülməmmədovun “Xocalı ağrısı”, İlahə Əliyevanın “Xocalı yası” və Rahilə Qaralovanın Xocalı haqqında, Şəhidlər haqqında yazdığı şeirlər bu qəbildəndir.
Rahilə Qaralovanın “Xocalı”, “Şəhid anası”, “Ağlama anam”, “Xocalını unutmayaq” və s. şeirlərini Xocalı soyqırımının ildönümü münasibəti ilə oxuculara çatdırmağı özümə borc bildim.
Xocalı
O gecə ağlayan kaman dinlədim,
Göylərə yalvaran aman dinlədim,
O orda, mən burda yanıb inlədim,
Ruhum dolandığı candı, Xocalı,
O gecə alışdı, yandı Xocalı.
Səsləndi aramsız topların səsi,
Allaha çatmadı insan naləsi,
Öldü qocaları, yandı körpəsi,
Torpağın suvaran qandı, Xocalı,
O gecə alışdı, yandı Xocalı.
Güllələr göylərdə alov saçırdı,
Ölümə durmadan yollar açırdı,
Kimi yıxılırdı, kimi qaçırdı,
İlk dəfə ölümü andı Xocalı,
O gecə alışdı, yandı Xocalı.
Çoxun şaxta vurdu, yollarda dondu,
Qırılan bir deyil, beş deyil, ondu,
Sanki qiyamətdi, elə bil sondu,
Özünü tək, yalqız sandı Xocalı,
O gecə alışdı, yandı Xocalı.
Haraydan çoxunun səsi də batdı,
Eşidən kim oldu, kim haya çatdı?
Gəlinlər özünü qayadan atdı,
Bunu nicad yolu sandı, Xocalı,
O gecə alışdı, yandı Xocalı.
ŞƏhid anası
Vətənin dar günü önə atılan,
İntiqam hissilə oda qatılan,
Qan töküb, can verib, yanıb çatılan
Ölümün üzünə gülən, anası!
Məğrur ol, ağlama Şəhid anası!
Sən Təbriz, Mübariz anasısan bil,
Dözümlə Vətənə yanasısan bil,
Dərdini, düşməndən danasısan bil,
Qüruru göylərə dəyən, anası!
Məğrur ol, ağlama Şəhid anası!
Bu döyüş yoludu, yanıb, vay demə!
Oğluna, qızına qayıt hay demə!
Nə üçün gedirsən balam, tay demə?!
Bayraqdan libası geyən anası!
Məğrur ol, ağlama Şəhid anası!
Qaralmış göylərdən bulud çəkilir,
Torpağa şəhidin qanı tökülür,
Minlərlə düşmənin beli bükülür,
Ey Vətən torpağın sevən anası!
Məğrur ol, ağlama Şəhid anası!
Hər evin başına bayraq taxılmaz,
Hər ada şəhidlik adı asılmaz,
Hər kəsə bu qədər uca baxılmaz,
Sən düşmən qəddini əyən anası!
Məğrur ol, ağlama Şəhid anası!
Tezliklə şad xəbər gələr, bilərsən,
Qələbə sevinci alıb, gülərsən,
Gözündən qurumaz yaşı silərsən,
Nisgili qəlbindən silən anası!
Məğrur ol, ağlama Şəhid anası!
Rahilə, Vətəndən bil ki, pay olmaz,
İgid anasının gözləri dolmaz,
Nahaq qan heç zaman o yerdə qalmaz,
Sən torpaq qədrini bilən anası!
Məğrur ol, ağlama Şəhid anası!
Ağlama anam
Düşmənə biz gəldik hədə,
Çaldıq bir ilkin qələbə,
Oğlun geri gəlməsə də,
Ağlama, anam, ağlama!
Qarabağın bağrı qara,
Çarpaz yanan qəlbi yara,
Oğullardı ona çara,
Ağlama, anam, ağlama!
Gözlərinə çöküb duman,
Düşmənlərə vermə aman,
Son ümidə çoxdu güman,
Ağlama, anam, ağlama!
Gəl bürünmə qara dona,
Son qoyacaq bu hicrana,
Qovuşacaq oğul, ana,
Ağlama, anam, ağlama!
Payız keçib qış gələcək,
Qələbəmiz tuş gələcək,
Ağ göyərçin quş gələcək,
Ağlama, anam, ağlama!
Xocalını unutmayaq
Od qalandı, oda düşdü,
Yaddan çıxdı, yada düşdü,
Taleyinə qada düşdü,
Allah, buna nə ad qoyaq?
Xocalını unutmayaq.
Bir tarixdir qədim şəhər,
Olmuşdu o nurlu səhər,
Dərdə düşdü, boğdu qəhər,
Allah, buna nə ad qoyaq?
Xocalını unutmayaq.
Unutmayaq o yerləri,
Nər biləkli igidləri,
Nakam ölən şəhidləri,
Allah, buna nə ad qoyaq?
Xocalını unutmayaq.
Dağ üstünə gəldi dağı,
Rəhm etmədi azğın yağı,
Güllələdi hər uşağı,
Allah, buna nə ad qoyaq?
Xocalını unutmayaq.
Zülm elədi azğın düşmən,
O dəhşəti görən gündən
Rahiləyəm, dözmürəm mən,
Allah, buna nə ad qoyaq?
Xocalını unutmayaq.
GedƏk Qarabağa
Gül-çiçəkdən çələng hörək,
Yollara xalı sərək,
Bağçalardan barı dərək,
O zirvəsi qarlı dağa,
Durun gedək Qarabağa.
Xarıbülbül pişvazına,
Bülbüllərin avazına,
Aşıqların tar-sazına,
Boylanmayaq sola, sağa,
Durun gedək Qarabağa.
Həyacandan üzülək biz,
Cıdır düzə düzülək biz,
Bulaqlardan süzülək biz,
Dolanaq o bağça, bağa,
Durun gedək Qarabağa.
Gecikdik biz, keçir zaman,
Səbirsizəm inan yaman,
Düşmənə verməyək aman,
Göydən üstə güllə yağa,
Durun gedək Qarabağa.
Rahilə, at qəm daşını,
Qurut gözünün yaşını,
Qaldırıb dik tut başını,
Qayıdaq biz o xoş çağa,
Durun gedək Qarabağa.
Hüseyn Məmmədov,
"Bütöv Azərbaycan" qəzeti
Sorğu
Saytımızda hansı mövzulara daha çox yer verilməsini istəyirsiniz?
Son buraxılışımız
Facebook səhifəmiz
Reklam
Hava
Valyuta
Reklam
Sayğac
Ən çox baxılanlar
Köşə
Xəbər lenti
Foto
Bütöv.az
Video
"Vətən Qəhrəmanları" Şəhid İlyas Nəsirov
All rights reserved ©2012 Butov.az
Created by: Daraaz.net Wep Developer By DaDaSHoV
MATERİLLARDAN İSTİFADƏ EDİLƏRKĦƏN PORTALIMIZA İSTİNAD ZƏRURİDİR!!!
Created by: Daraaz.net Wep Developer By DaDaSHoV
MATERİLLARDAN İSTİFADƏ EDİLƏRKĦƏN PORTALIMIZA İSTİNAD ZƏRURİDİR!!!