Repressiyadan qurtula bilməyən sənətkar

Azərbaycanın tanınmış intellektual mülkiyyət sahiblərini sıradan çıxarmaq totalitar sovet rejiminin əsas hədəflərindən biri olub. 1937-ci ildə və sonrakı dönəmlərdə də bu proses davam edib. Biz Azərbaycan Respublikası QHT-yə Dövlət Dəstəyi Agentliyinin dəstəyi ilə həyata keçirdiyimiz Sosial Rifah və Tədqiqatlar İctimai Birliyinin “Zəfər tariximizin çağrışları, Vətəndaş Cəmiyyətinin hədəfləri” layihəsi çərçivəsində dövrünün nəhəng sənətkarı, repressiya qurbanı Aşıq Mirzə Bilalla bağlı araşdırmalarımızı davam etdirdik.
Azərbaycan aşıq sənətinin tədqiqatçısı, Azərbaycan Aşıqlar Birliyinin Şirvan bölməsinin rəhbəri Ağamurad İsrafilovla görüşüb söhbət etdik. O, görkəmli sənətkar Aşıq Mirzə Bilalla bağlı fikirlərini açıqladı:
“Uzun müddət yaddan çıxan repressiya qurbanı Mirzə Bilalı ilk dəfə Səttar Axundov tədqiq edib. Daha sonra müharibə veteranı, elm adamı Mürsəl Mürsəlov onu araşdıraraq 1982-cı ildə “Gəl görüşək ilk bahar” kitabını nəşr etdirib. Mən Mirzə Bilalın oğlu 94 yaşlı Aga Şəfi əmi ilə söhbət etmişəm. O, atasına lələ deyirdi. Atası repressiyaya uğrayandan sonra onlar Kürdəmir rayonuna köçüblər. Ailəsi ilə birlikdə orada yaşayıb. 94 yaşlı Ağa Şəfi əmi atasının həbs olunma anını xatırlayaraq bildirirdi ki, bu hadisə 1938-ci ildə baş verib. Gecə sahə müvəkkili, basqallı Canəli 3 dəfə Bilal deyib qışqırıb. Atam sanki hiss edib ki, bu çağrış başqa çağrışdı. Ona görə, hamımızla halallaşır, uşaqların başın sığallayır və onun axrasınca gələn şəxslərlə birlikdə gedir və bir daha geri qayıtmır”.

Onu qeyd edək ki, Mirzə Bilal 1937-ci ilə qədər bir dəfə həbs olunmuşdu. Sonradan isə bəraət alaraq həbsdən buraxılmışdı. Müsahibimiz Ağamurad İsrafilov repressiyaya uğrayan ustad haqqında fikirləri davam etdirir:
“Mirzə adı hər kəsə verilmirdi. Böyük istedad və intellekt sahibi olan Mirzə Bilal bir neçə xarici dili mükəmməl bilirdi. O, aşıqlıq sənətində parlaq sima olmaqla bərabər, klassik musiqimizi, muğam sənətini gözəl bilib və ifa edirmiş. Bütün bu ali keyfiyyətlərə görə, ustada xalq tərəfindən Mirzə adı verilib. Mərhum tarixçi alim Seyfəddin Qəniyev Aşıq Mirzə Bilal haqqında yazdığı kitabda ustadın həbs olunması ilə bağlı sorğu vərəqində qeyd edib ki, erməni millətindən olan müstəntiq Matrosyan bu prosesi aparıb və nəticədə heç bir günahı olmayan, millətin qaymaqlarından biri Mirzə Bilal güllələnib. Təbii ki, ondan sonra Mirzə Bilalın külliyyatı yəni, şeir və dastanlarının böyük bir hissəsi, NKVD tərəfindən əmlakı müsadirə olunarkən ələ keçirilərək məhv edilmişdir.
Ağa Şəfi əmi təhlükəsizlik qüvvələri tərəfindən Mirzə Bilalın kitabları, əlyazmaları ilə bərabər hətta onun sazının da aparıldığını bildirir. Bu gün sənətkarın bizə çatdırılan irsi yalnız yaddaşlardan toplanan nümunələrdir”.
Haqq aşığını qətlə yetirən totalitar rejim onun yaxınlarını, ailə üzvlərini rahat buraxmır. Mirzə Bilalın Şamaxının Quşçu kəndində məktəb direktoru işləyən qardaşı Ağasəlim müəllim dərhal məktəbdən uzaqlaşdırılır. Uzun illər keçəndən sonra o, digər məktəblərdə pedaqoji fəaliyyətini davam etdirir.
Bir vacib məqamı unutmaq olmaz ki, XX əsrdə Azərbaycanın bir çox tanınmış simalarının, intellektual mülkiyyət sahiblərinin mənəvi sərvətləri məhz ermənilər tərəfindən təcavüzə məruz qalıb. Həmin dövrdə istintaq orqanlarında işləyən şəxslərin demək olar ki, əksəriyyəti ermənilər və digər millətlərin nümayəndələri olub.

Araşdırma Qrupu

Müvəkkil Hüquq Mərkəzinin sədrinin İmirlidə araşdırmaları davam edir - FOTOLAR

Müvəkkil Hüquq Mərkəzinin "Qərbi Azərbaycan haqqında həqiqətlərin araşdırılması və təbliği" layihəsi çərçivəsində Dərələyəz mahalının Çivə, Sallı, Qozulca, Göyçə mahalının Mollalı kəndi, Vedibasar mahalının Hörtun kəndindən departasiya olunaraq Bərdə rayonunun İmirli kəndində məskunlaşmış şəxslərlə hüquqşünas Səməd Vəkilov araşdırmaları davam etdirir.
Müvəkkil Hüquq Mərkəzinin sədri Səməd Vəkilov QHT.az- a açıqlamasında bildirib ki, layihə Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə yardımı ilə həyata keçirilir: “Dərləyəz mahalının Çivə kəndində doğulub kişik yaşlarında İmirli kəndinə köçmək məcburiyyətində qalmış şəxslər İmran Nürəliyev, Əhəd Vəkilov, İslam Məmmədov, Yunis Sadıqov, Nəsib Calalov, Göyçə mahalının Mollalı kəndində doğulub İmirli kəndinə köç etmiş Baxış Fətəliyev, Dətələyəz mahalının Sallı kəndində doğulub kiçik yaşlarında İmirli kəndinə köçmək məcburiyyətində qalmış Mehbalı (Möhüb) Həziyev və başqalarının şəxsi hekayəsini qeydə almışam. Şəxsi hekayələrdəki ağrı-acıları həyacansız dinləmək mükün deyil”.

Pərvanə Fərhadqızı
FOTOLAR

“Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi” İctimai Birliyi növbəti layihəsinin icrasına başladı

Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə vəsaiti ilə “Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi” İctimai Birliyi 2023-ci il kiçik qrant müsabiqəsi çərçivəsində həyata keçirdiyi “Kəlağayı əlvan qıyqacı” mövzusunda ədəbi-bədii gecələrin təşkili layihəsinə start verildi.
Layihə üç ay (01.08.2023 – 01.11.2023) müddətinə icra olunacaq. Layihənin icrasında əsas məqsəd Azərbaycan kəlağayısının əvvəlki şan-şöhrətini özünə qaytarmaq üçün onu xalq arasında, xüsusilə də yeniyetmə və gənclər arasında təbliğ etməkdir.

“ XX əsr Azərbaycanın intellektual mülkiyyətinə dəyən zərərin öyrənilməsi hədəfimizdir”

Vacib bir məqamı qeyd etmək istərdik ki, XX əsrdə, xüsusilə, totalitar sovet rejimi dövründə çox tanınmış və yaxud tanınmayanAzərbaycan ziyalılarının təcavüzə məruz qalan intellektual mülkiyyətləri ilə bağlı geniş elmi araşdırmalar çox zəifdir.
Təkzibolunmaz faktlar var ki, Azərbaycanın bir çox tanınmış simalarının, intellektual mülkiyyət sahiblərinin mənəvi sərvətləri məhz ermənilər tərəfdən təcavüzə məruz qalıb. Bu vaxta qədər bəzi alimlərimiz tərəfindən həmin şəxsiyyətlərin yaradıcılığı, həyata öyrənilib. Ancaq onların ermənilər tərəfdən təcavüzə məruz qalan intellektual mülkiyyətləri ilə bağlı geniş elmi araşdırmalar yetərli deyil. Biz QHT və media təmsilçisi olaraq bu missiyanıyerinə yetirmək istəyirik.
Azərbaycan Respublikası QHT-yə Dövlət Dəstəyi Agentliyinin dəstəyi Sosial Rifah və Tədqiqatlar İctimai Birliyinin “Zəfər tariximizin çağrışları, Vətəndaş Cəmiyyətinin hədəfləri” layihəsi çərçivəsində 3 ay ( 01.07.2023-cü il 30.09.2023-cü il) müddətində bu tədqiqatları aparmağı planlaşdırırıq. Azərbaycanmöhtəşəm Zəfərini qazansa da, postmüharibə dövründə Vətəndaş Cəmiyyətinin görəcəyi işlər yetərincədir.
İnformasiya müharibəsində düşmən tərəfinin fəallaşması, saxta xəbərlərin artması onu deməyə əsas verir ki, Azərbaycanda QHT və media sektoru öz intellektual potensialını ortaya qoyaraq bir addım öndə olmalıdır. Çünki saxta erməni təbliğatı və təxribatı dünyada Azərbaycanla bağlı təhrif olunmuş fikirlər formalaşdırır. Bu baxımdan hədəfimiz ondan ibarətdir ki, XX əsr Azərbaycanın intellektual mülkiyyətinə dəyən zərərin öyrənilməsi sahəsində elmi tədqiqatları davam etdirək. Biz QHT və media təmsilçisi olaraq bu missiyanı yerinə yetirmək istəyirik.
Onu da qeyd etmək istərdik ki, bu tədqiqatların nəticəsində toplanmış yazıların “XX əsr Azərbaycanın intellektual mülkiyyətinə vurulan zərbənin arxasında erməni izləri” kitabını növbəti ildə çap etdirməyi planlaşdırırıq.

Əkrəm Bəydəmirli

Unudulmaz görüş

Biz həyatımız boyu çox yerlər gəzir, müxtəlif fikirli, əqidəli insanlarla görüşürük. Zaman keçdikcə gəzdiyimiz yerlərin və görüşdüyümüz insanların çoxu heç bir iz qoymadan yaddaşımızdan silinib gedir. Elə insanlar da var ki, onları həmişə hörmət və məhəbbətlə xatırlayır, ehtiramla anırıq. Azərbaycan xalqının görkəmli din xadimlərindən, övliyalarından biri olan Hacı Seyid Mirtaha ağa belə unudulmaz insanlardan idi.
Mirtaha ağa ilə tanışlığımın maraqlı tarixi var. 2010-cu il iyunun 19-da Tərtər rayonunun Çaylı kəndi istiqamətində erməni mövqelərinin içərisinə girib təkbaşına 6 saat döyüşərək düşmənin 150-dən çox əsgər və zabitini məhv edən, özü də qəhrəmancasına şəhid olan və ölümündən sonra Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin Sərəncamı ilə Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı adına layiq görülən Azərbaycan Milli Ordusunun giziri İbrahimov Mübariz Ağakərim oğlunun vali deynləri ilə görüşmək üçün iki gün sonra- iyunun 21-də Biləsuvara getmişdim. Onları ziyarət edəndən sonra Mirtaha ağanın oğlu Mirsahib ağa məni evlərinə dəvət etdi. Həmin gün mənə Mirtaha ağa ilə görüşmək, çörək kəsmək, onun maraqlı söhbətlərinə qulaq asmaq nəsib oldu.
Mənim şair olduğumu biləndə Mirtaha ağa bir şerimi dinləmək istədi. Mən Həcc ziyarətinə gedən bir dostuma həsr etdiyim aşağıdakı şerimi oxudum:

Qardaş, yola düşürsən müqəddəs torpaqlara,
Qəlbində apardığın iman qorusun səni.
Dan üzü möminlərin alnına sığal çəkən,
Hira dağından qalxan duman qorusun səni.

Döz Tanrının yolunda məşəqqətə, cəfaya,
Salam apar bizlərdən Məkkə, Mərvə, Səfaya,
Qədir gecələrində Məhəmməd Mustafaya,
Nazil olan müqəddəs Quran qorusun səni.

Həzrəti peyğəmbərə Cəbrayıl gətirən din,
Əlinin Zülfüqarı köməyin olsun sənin,
Kərbəla çöllərində baban İmam Hüseynin,
Yaralarından axan o qan qorusun səni.

Fatimeyi-Zəhranın haqqa gedən yolları,
On iki imamımız əhli-beyt oğulları,
Əbülfəzil Abbasın qələm olan qolları,
Qeybə çıxan Sahibəzzaman qorusun səni.

Məzahirəm, dərs aldım mövlam verən butadan,
Tanrı hifz etsin səni hər bəladan, xətadan,
Özü dursun arxanda yeri-göyü yaradan,
Allahımız Qadiri-Sübhan qorusun səni.

Şeiri dinləyəndən sonra Mirtaha ağa ayağa durdu, boynumu qucaqlayıb alnımdan öpdü. Bununla da mənim Mirtaha ağa ilə möhtəşəm dostluğum başladı.
Hacı Seyid Mirtaha ağa 1927-ci ildə Yardımlı rayonunun onun ulu babalarının adı ilə adlandırılan Xəlifəli (indiki Perimbel) kəndində müqəddəs bir seyid ocağında anadan olmuşdu. Onların Yardımlıda məskunlaşmasının maraqlı tarixi var.
Mirtaha ağanın mənsub olduğu nəsil dördüncü şiə imamı Zeynalabidin əleyhissalamın nəslindən idi. İslam tarixindən bildiyimiz kimi Əməvilərin hakimiyyəti illərində (661-750), xüsusən də Müaviyyə ibn Əbu Süfyanın və onun oğlu Yezidin xəlifəliyi dövründə İmam Əli əleyhis-səlamın övladlarına qarşı çox amansız qanlı qırğınlar başlandı. 681-ci ildə İmam Hüseyn Kərbəla çölündə qətlə yetirildi. Bu hadisədən sonra İmam Hüseynin nəslindən olanlar Ərəbistandan İslam dünyasının onlar üçün təhlükəsiz olan yerlərinə köçdülər. Xəlifə Kamal və Xəlifə Qiyas adlı iki qardaş da indiki Yardımlı rayonunun ərazisinə köçərək orada məskunlaşdılar. Bu qardaşlardan Xəlifə Kamalın övladı olmadı. Xəlifə Qiyasın isə çoxlu övladları dünyaya gəldi. Onlar məskən saldıqları yeri babalarının adı ilə Xəlifəli adlandırdılar. Sonralar kəndə Perimbel adı verilmişdi.
Perimbel cənnətə bənzəyən gözəl bir məkan idi. Kəndin Qiblə tərəfində Qızıl qaya, Şərqində isə İlicur qayası yerləşirdi. El arasında deyirdilər ki, Qızıl qayadan daş düşəndə yağış yağar, İlicur qayasından daş düşəndə gün çıxar. Insanların on illərlə apardıqları müşahidənin nəticəsi kimi yaranan bu deyimlər xalqın yaddaşında hələ də yaşamaqdadır.

Perimbel kəndində Xan daşı, Elçi daşı, Yezid daşı, Əhd ağacı kimi maraqlı tarixi abidələr olub. Xan daşı bu yerlərin hakiminin adı ilə bağlı olub. Elçi daşı da adından göründüyü kimi elçiliyə gələnlərin adı ilə bağlıdır. Köhnə zamanlarda kənd əhli Kərbəla müsibətini səhnələşdirəndə bir nəfəri Yezidin qiyafəsinə salıb Yezid daşının üstündə oturdardılar. Əhd ağacına gəlincə adamlar bu ağacın budaqlarından tutub Allaha niyyət edərmişlər.
Perimbel kəndinin qoynunda çağlayan Zəmzəm suyunu xatırladan Göznarı bulağı isə Tanrının bu torpağa bəxş etdiyi ilahi bir nemət idi.
Seyid Mirtaha ağanın ulu babası Xəlifə Qiyasın müqəddəs qəbri də Perimbel kəndindədir. 1920-ci ildə Azərbaycanda Sovet hökuməti qurulanda Perimbel kəndi böyük bir seyid ocağı kimi bütün Azərbaycanda məşhur idi. Bolşeviklər insanların hörmətlə ziyarət etdikləri bu qəbri dağıtmaq istəyirlər. Kəndə xeyli rus əsgəri gətirilir. Gecə bir fırtına, tufan qopur. Səhər adamlar və əsgərlər görürlər ki, qəbrin üstündə təqribən 50 ton çəkisi olan yumru bir daş peyda olub. Rusların komandiri camaatdan soruşur ki, gecə bu daşı buraya kim qoyub? Sonra da deyir ki, bu Allahın işidir və əsgərləri ilə birlikdə kəndi tərk edir. Həmin daş Xəlifə Qiyasın qəbrinin üstündə hələ də durur.
SSRİ dövründə islam dininə qarşı sərt qadağaların qoyulmasına, din xadimlərinin cəzalandırılmasına baxmayaraq Perimbel kəndi bir seyid ocağı kimi öz fəaliyyətini və nüfuzunu qoruyub saxlayırdı. Bolşeviklər necə olursa-olsun bu ocağı məhv etmək istəyirdilər. 1936-cı ildə kənddə Dalqov soyadlı bir hökumət nümayəndəsinin başçılığı ilə xeyli dağıntı törədildi və dindarlar cəzalandırıldılar. 1953-cü ildə isə Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin I katibi Mircəfər Bağırovun göstərişi ilə Perimbel kəndi tamamilə dağıdıldı. Kəndin sakinləri ata-baba yurdlarını tərk etdilər. Sonralar onlardan bəziləri yavaş-yavaş Perimbelə qayıdaraq öz yurdlarında yaşamağa davam etdilər. Seyid Mirtaha ağanın ailəsi bir müddət Salyan rayonunda yaşadı. 1955-ci ildə Ağa öz ailəsi ilə birlikdə indiki Biləsuvar rayonunun Bəydili kəndinə köçərək orada məskunlaşdı.
Seyid Mirtaha ağanın doğulduğu ocaqda həmişə Quran oxunar, namaz qılınardı. Mirtaha ağa da dünyaya göz açdığı gündən ata ocağında əzan səsi ilə yuxuya gedib, əzan səsi ilə də yuxudan oyanmışdı. Bu səsin sədaları altında böyüyən Mirtaha ağanın qəlbində hələ uşaq yaşlarından böyük olan Allaha, müqəddəs Quranımıza, İslam dininə qarşı bir iman ocağı alovlanmağa başlamışdı. Nəticədə o, öz həyatını islam dininin öyrənilməsinə və təbliğinə həsr etmişdi. Mirtaha ağa uzun müddət respublikamızın cənub bölgəsində böyük nüfuz sahibi olan Molla Hüseyndən dərs almış, islam dininin incəliklərini öyrənmişdi.
Özü də bir şəriət alimi kimi formalaşdıqdan sonra Mirtaha ağa istər islam dininin təbliğinin yasaq olduğu SSRİ dövründə, istərsə də Azərbaycan müstəqillik qazandıqdan sonra yorulmaq bilmədən dinimizin təbliği ilə məşğul olmuşdu.
Sonralar mən bir neçə dəfə ağanı ziyarət etdim. 2011-ci il oktyabr ayının 18-də Mübariz İbrahimovun qəhrəmanlığına həsr etdiyim “Mübariz dastanı” kitabının təqdimatını keçirmək üçün xalq şairi İlyas Tapdıq və uşaqlıq dostum Hüseynov Rafiq Hüseyn oğlu ilə Biləsuvara gedəndə biz bir daha Mirtaha ağanın qonağı olduq, onun söhbətlərinə qulaq asdıq. Burada şair İlyas Tapdıqla Ağanın arasında maraqlı bir söhbət oldu. İlyas Tapdıq Ağadan soruşdu:
-Ağa, siz də, Mübariz İbrahimov da peyğəmbər nəslindənsiniz. Siz onun qəhrəmanlığını necə qiymətləndirirsiniz?
Seyid Mirtaha ağanın gözləri doldu. Gözlərinin yaşını silərək cavab verdi:
-Mübarizdə bir İmam Əli qeyzi vardı. Kaş ki, Kərbəla müsibətində babası İmam Hüseynin yanında olaydı. Sinəsini kafirlərin babasına atdığı oxların qabağına verərdi. Qarabağda da kafirlər bir-birinə arxa durdular, Azərbaycan torpaqlarını işğal etdilər. Mübariz öz qəhrəmanlığı, şəhadəti ilə bütün Azərbaycan gəncliyinə örnək oldu. Gün gələcək, Azərbaycan gəncləri onun yolu ilə gedərək torpaqlarımızı düşmən tapdağından azad edəcəklər.
Ağanın peyğəmbərcəsinə dediyi sözlər öz yerini tutdu. 2020-ci il sentyabr ayının 27-də başlanan və cəmisi 44 gün davam edən Vətən müharibəsində Azərbaycan oğulları Mübarizin işini davam etdirərək erməni hərbi birləşmələrini biabırçı şəkildə darmadağın edərək Şuşanı, Laçını və Qarabağın başqa şəhər və kəndlərini düşmən tapdağından azad etdilər.
2018-ci il iyul ayının 29-da Mirtaha ağanın insanlığa məhəbbətlə dolu olan ürəyi dayandı. Onun pak ruhu fani dünyadan əbədi dünyaya uçdu. Allah rəhmət etsin!

Mən 2022-ci il iyul ayının 29-da Biləsuvarda Seyid Mirtaha ağanın anım günündə iştirak etdim. Həmin gün Biləsuvar torpağı sanki bu tədbirdə iştirak edən imanlı insanların üzlərindəki ilahi nurla işıqlanmışdı. Bu Allahın peyğəmbər nəslindən olan Seyid Mirtaha ağanın ruhuna bir lütfü idi.
Yaşadığımız 2023-cü ilin iyul ayının 29-da Seyid Mirtaha ağanın dünyasını dəyişməsinin beş ili tamam olacaq. Mən onun əziz xatirəsi qarşisinda baş əyir, ona Ulu Tanrıdan rəhmət diləyirəm. Ağanın şəxsiyyətinə olan hörmət və sevgimi 28 iyun 2023-cü il tarixdə, Qurban bayramı günü yazdığım bir şeirlə ifadə edirəm:
Göz açmışdı dünyaya Xəlifəli yurdunda,
Peyğəmbər nəvəsiydi Seyid Mirtaha ağa!
İman nuru səpirdi qaranlıq ürəklərə,
Bir Tanrı töhvəsiydi Seyid Mirtaha ağa!

Ürəyində arzular ömrün uşaq çağından,
Tutdu Əhd ağacının müqəddəs budağından,
İçdi Zəmzəm suyunu Göznarı bulağından,
Hikmət xəzinəsiydi Seyid Mirtaha ağa!

Çox sevdi Qızılqaya, İlicur qayasını,
Qorudu, pak saxladı nəfsini, mayasını,
Dinini, imanını, ruhunu, həyasını,
Saflıq nişanəsiydi Seyid Mirtaha ağa!

Məclislərə girəndə coşardı bulaq kimi,
Alışardı, yanardı müqəddəs ocaq kimi,
Haqsızlığın önündə dayanardı dağ kimi,
Həqiqətin səsiydi Seyid Mirtaha ağa!

Yolunu göstərərdi düz yolundan azanın,
Üzdə gülüb, arxada dosta quyu qazanın,
Düşmən üstə yeriyən Əli-Əl-Mürtəzanın,
Qeyziydi, nərəsiydi Seyid Mirtaha ağa!

Hüseyni sinəsiylə qoruyan igidlərin,
Sübhəcən əldə silah uyumayan mərdlərin,
Kərbəla çöllərində can verən şəhidlərin,
Sonuncu nəfəsiydi Seyid Mirtaha ağa!

Şəhidlik zirvəsinə qalxan Əliyi-Əsgərin,
Qızmar günün altında, önündə mənfur şərin,
Bir içim sudan ötrü alışan körpələrin,
Yaşamaq həvəsiydi Seyid Mirtaha ağa!

Öpərdi ləçəyindən güllərin, çiçəklərin,
Carçısıydı ən təmiz, müqəddəs diləklərin,
Qədir gecələrinin bəzəyi mələklərin,
Sevgisi, nəğməsiydi Seyid Mirtaha ağa!

Məzahir, saflıq vardı o insanın canında,
İlqar-iman yaşatdı iliyində, qanında,
Məqamı var Behiştdə, Əhli-Beytin yanında,
İnsanlıq zirvəsiydi Seyid Mirtaha ağa!

Seyid Mirtaha ağanın ruhu şad olsun!
XÜSUSİ XATIRLATMA: Hörmətli dostlar! Əziz oxucular! Bu yaxınlarda Seyid Mirtaha ağanın dünyasını dəyişməsinin beş ili tamam olacaq. Hər il olduğu kimi, bu il də iyulun 29-da Seyid Mirtaha ağanın əziz xatirəsi Biləsuvar rayonunun Bəydilli kəndində anılaraq adına ehsan veriləcək, ruhuna dualar oxunacaq! Hər kəs dəvətlidir! Allah rəhmət eləsin!


Məzahir Alıyev,
şair-şərqşünas,
AYB-nin üzvü

DMX yanında İctimai Şuranın üzvləri Şəki şəhərinə səfər ediblər

Dövlət Miqrasiya Xidməti yanında İctimai Şuranın üzvləri Xidmətin müxtəlif struktur bölmələri tərəfindən miqrasiya proseslərinin həyata keçirilməsi vəziyyəti ilə yaxından tanış olmaq üçün mütəmadi olaraq görüşlər təşkil edir.

Növbəti tədbir çərçivəsində İctimai Şura üzvləri Şəki şəhərinə səfər ediblər.

Burada Şura üzvləri Şəki Regional Miqrasiya idarəsində olublar. İdarədə onlara regional idarənin əhatə etdiyi rayonlarda əcnəbi və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin hüquqlarının müdafiəsi və onların ölkə ərazisində qanuniləşdirilməsi istiqamətində görülən işlər, elektron xidmətlər, mütəmadi təşkil edilən səyyar xidmətlər, keçirilən maarifləndirmə tədbirləri və digər fəaliyyət istiqamətləri barədə məlumat verilib.

Eyni zamanda səfər çərçivəsində Şura üzvləri Şəki “ASAN Həyat” kompleksində ümumi işin təşkili, miqrasiya və digər əlaqəli pəncərələrin fəaliyyəti ilə də tanış olublar.

İctimai Şuranın üzvləri Xaçmaz və Qubada görüşlər keçiriblər

Dövlət Miqrasiya Xidməti yanında İctimai Şuranın üzvləri Xidmətin müxtəlif struktur bölmələri tərəfindən miqrasiya proseslərinin həyata keçirilməsi vəziyyəti ilə yaxından tanış olmaq üçün mütəmadi olaraq görüşlər təşkil edir.

Növbəti tədbir çərçivəsində İctimai Şura üzvləri Xaçmaz şəhər Tarix-Diyarşünaslıq Muzeyində əcnəbilərlə görüşüblər. Tədbirdə miqrasiya məsələləri ətrafında geniş fikir mübadiləsi aparılıb. Qaldırılan məsələlər, edilən müraciətlər müvafiq qaydada qeydiyyata alınıb.

Sonra Şura üzvləri Xaçmaz Regional Miqrasiya idarəsində olublar. Burada onlara regional idarənin əhatə etdiyi rayonlarda əcnəbi və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin hüquqlarının müdafiəsi və onların ölkə ərazisində qanuniləşdirilməsi istiqamətində görülən işlər, elektron xidmətlər, mütəmadi təşkil edilən səyyar xidmətlər, keçirilən maarifləndirmə tədbirləri və digər fəaliyyət istiqamətləri barədə məlumat verilib.
Eyni zamanda səfər çərçivəsində Şura üzvləri Quba “ASAN Xidmət” mərkəzində ümumi işin təşkili, miqrasiya və digər əlaqəli pəncərələrin fəaliyyəti ilə də tanış olublar.

QHT-dən “Ramazan” hədiyyəsi

Uşaqlara qayğıkeş münasibət, onların problemlərinə həssas yanaşma xalqımızın əsrlər boyu qoruyub yaşatdığı milli-mənəvi dəyərlərdən biri, müstəqil dövlətimizin uşaq siyasətinin təməl daşıdır. Azyaşlıların müdafiəsi, böyüklərin diqqət və qayğısı ilə əhatə olunması yalnız dövlət qurumlarının deyil, həm də vətəndaş cəmiyyəti təmsilçilərinin başlıca vəzifələrindən biri, onların ölkəmizdə sağlam və savadlı insan kapitalının formalaşmasına münasibətinin bariz göstəricisidir.
Bu gün ətrafımızda valideyn himayəsindən məhrum olan, müxtəlif xəstəliklərdən əziyyət çəkən uşaqlar, aztəminatlı şəhid və qazı ailələrinin övladları az deyil. Onlara daim diqqət və qayğı, mənəvi və maddi dəstək göstərilməsi sosial həssas qrupdan olan ailələrə dövlət uşaq siyasətinin uğurla həyata keçirilməsində yaxından iştirak edən qeyri-hökumət təşkilatlarının fəaliyyətində xüsusi yer tutur.
“Uşaqların Gələcəyi Naminə” İctimai Birliyi də bu sahədə öz ənənələrinə sadiq qalaraq, müqəddəs Ramazan bayramında paytaxtın Yasamal, Xəzər və Binəqədi rayonlarının ərazisində yaşayan sosial həssas qrupa aid bir neçə ailənin övladlarını təzə geyim dəstləri və maliyyə yardımı ilə sevindirib.
“Uşaqların Gələcəyi Naminə” İctimai Birliyin sədri Könül Quliyeva bildirib ki, hədiyyələr və maliyyə yardımları QHT könüllüləri tərəfindən aztəminatlı ailələrə çatdırılıb.
“Uşaqların Gələcəyi Naminə” İctimai Birliyi xeyirxah niyyətlərini gerçəkləşdirən savab əməl sahiblərinə – “OK mobile” və “Mobil-N1” satış müəssisələrinin rəhbərlərinə minnətdarlığını bildirir və gələcəkdə də bu istiqamətdə əməkdaşlığa ümid bəsləyir.

TƏBİB uşaq sağlamlığının qorunmasına dair müşavirə keçirib

Tibbi Ərazi Bölmələrini İdarəetmə Birliyi (TƏBİB) tərəfindən Yeni Klinikada uşaq sağlamlığının qorunmasına dair geniş müşavirə keçirilib. Müşavirədə TƏBİB-in tabeliyində olan tibb müəssisələrinin direktorları, TƏBİB-in struktur bölmə rəhbərləri iştirak ediblər.
Tədbiri giriş sözü ilə TƏBİB-in İcraçı direktoru Vüqar Qurbanov açıb.


Daha sonra çıxış edən TƏBİB-in İcraçı direktorunun müavini Anar İsrafilov ana və uşaq sağlamlığının qorunması sahəsinə dövlət səviyyəsində xüsusi önəm verildiyini vurğulayaraq tabeli tibb müəssisələrində bu istiqamətdə görülən işlərdən və çatışmazlıqlardan danışıb.
İlkin səhiyyə və təcili yardım departamentinin rəhbəri Anar Ağayev çıxışında neonatal və pediatrik xidmətin təşkili məsələlərinə toxunaraq ötən illərdə ana və uşaq sağlamlığı ilə bağlı həyata keçirilən layihələrdən söz açıb, 2023-cü il üçün görüləcək işlər haqqında məlumat verib.

Ana və uşaq sağlamlığı şöbəsinin böyük məsləhətçisi Şəbnəm Şahgəldiyeva uşaqların icbari dispanserizasiyadan keçirilməsi sahəsində görülən işlər barədə məlumat verərək onlar arasında rutin immunizasiyanın önəmini qeyd edib. O, valideyn himayəsindən məhrum olan uşaqların da hər il dövlət proqramı çərçivəsində dispanserizasiya müayinələrinə cəlb edildiyini, TƏBİB-in tabeliyindəki poliklinikalarda dispanserizasiyadan keçirildiyini vurğulayıb. Ş.Şahgəldiyeva tibbi reabilitasiyanın təşkili, patronaj xidmətinin yeni modelinin tətbiqi, “Körpə Dostu Klinikası” layihəsi haqqında ətraflı bəhs edib:
“Xəstə və xəstələnmə riski olan uşaqların bərpa müalicəsinin təşkili məqsədilə 2021-ci il ərzində Uşaq Bərpa Mərkəzinə 20 990 müraciət daxil olub. 2 528 xəstəyə 23 526 fizioterapevtik prosedur, 1 482 xəstəyə 18 081 müalicəvi bədən tərbiyəsi prosedurları aparılıb”.
Ana və uşaq sağlamlığı şöbəsinin baş məsləhətçisi Hicran Kazımova çıxışında 2022-ci il ərzində regionlarda neonatal köçürülmələrə və kuratorların fəaliyyətinə dair hesabatı təqdim edib. Hesabatda yenidoğulmuşları qəbul edən əsas perinatal mərkəzlər olaraq Sumqayıt Perinatal Mərkəzi, Respublika Perinatal Mərkəzi, Şəki Regional Perinatal Mərkəzi (RPM), Quba RPM, Lənkəran RPM, Gəncə RPM və Elmi-Tədqiqat Pediatriya İnstitutu göstərilib:
“Köçürülmə, əsasən, vaxtından əvvəl doğulmuş körpələrə reanimasiyon qulluq və ya cərrahi müdaxilələr tələb olunan hallarda baş verib. Doğuşayardım xidməti üzrə 37 rayonda I səviyyəli, 9 rayonda II səviyyəli, 5 rayonda III səviyyəli tibb müəssisəsi fəaliyyət göstərir”.
H.Kazımova bildirib ki, regionlarda fəaliyyət göstərən tibb müəssisələrinin həkim-neonatoloqlarının yerində nəzəri biliklərinin və praktiki vərdişlərinin artırılması məqsədilə kuratorlar Bərdə, Gəncə, Göyçay, Lənkəran rayonlarına uzunmüddətli ezam olunublar. Eyni zamanda işin düzgün təşkili istiqamətində müəssisə rəhbərlərinə müvafiq təkliflər veriblər.
Respublika Gigiyena və Epidemiologiya Mərkəzinin baş direktorunun epidemioloji məsələlər üzrə müavini Afaq Əliyeva çıxışında respublika üzrə peyvəndləmə işlərinin təşkili və nəticələrindən bəhs edib. O, 2018-2022-ci illər üzrə profilaktik peyvəndlərin yerinə yetirilməsi statistikasını bölüşüb:
“COVID-19 pandemiyası dönəmində peyvəndləmə üzrə göstəricilər aşağı düşsə də, 2022-ci ildə yenidən peyvənd statistikasında dinamika müşahidə olunur. Peyvənd təqviminə əsasən doğulduqdan sonrakı ilk 12 saat ərzində, 2, 3, 4, 6, 12, 18 aylıqlarda, 6 yaşında vurulmalı olan peyvəndlər var. Peyvəndlə idarə olunan xəstəliklərə isə qızılca, məxmərək, epidemik parotit, difteriya, göyöskürək, tetanus, poliomielit xəstəliklərini misal göstərə bilərəm”.

TƏBİB-in Xüsusi profilli tibbi xidmətlərin təşkili şöbəsinin aparıcı məsləhətçisi Romella Osmanova bildirib ki, dünyada vərəm xəstəliyinin rastgəlmə tezliyinə görə 25-44 yaşlar arasında vərəmə yoluxma riski daha yüksəkdir:
“15 yaşdan kiçik uşaqlar və gənc yeniyetmələr isə qlobal miqyasda vərəmli insanların təxminən 11%-ni təşkil edir. Bu, hər il dünyada 15 yaşa qədər 1,1 milyon uşaq və yeniyetmənin vərəmə yoluxması, onlardan 225 000-dən çoxunun həyatını itirməsi deməkdir”.
R.Osmanova vərəmlə mübarizə sahəsində əsas məsələnin diaqnozun erkən qoyulması olduğunu da bildirib. Bu səbəbdən R.Osmanova risk qrupunda olan şəxslərin daim nəzarətdə olmasını və vaxtaşırı müayinə olunmalarının zəruriyyətini dilə gətirib.
Tədbirin sonunda TƏBİB-in İcraçı direktoru Vüqar Qurbanov yekun nitqlə çıxış edərək bundan sonra da ana və uşaq sağlamlığının, immunizasiya və vaksinasiya proseslərinin daim nəzarətdə saxlanılmasına və təkmilləşdirilməsinə dair tabeli tibb müəssisələri rəhbərlərinə tapşırıqlarını verib. O, müəssisə rəhbərləri qarşısında mövcud nöqsanların qısa zamanda aradan qaldırılmasını tələb kimi qoyub.

"Erkən nikah – yarımçıq qalan arzular”

QHT erkən nikahla bağlı maarifləndirici tədbir keçirib - Fotolar“XXI Əsr Təhsil Mərkəzi” İctimai Birliyi Azərbaycan Respublikasının Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə həyata keçirdiyi “Təhsildən yayınma, erkən nikah – yarımçıq qalan arzular” layihəsi çərçivəsində 11 aprel 2023-cü il tarixdə Xəzər rayonu, Binə qəsəbəsində yerləşən Elçin Şəmiyev adına 149 saylı tam orta məktəbdə şagirdlər arasında maarifləndirici tədbirini keçirib.
Öncə layihənin rəhbəri Könül Quliyeva layihə mövzusu ilə bağlı qısa məlumat verib. Azərbaycanda erkən nikahlar və bunun ailə genefondumuza mümkün təsirlərinin son illər ictimai diqqət çəkən mövzulardan olduğunu qeyd edən K.Quliyeva orta məktəblərdə maarifləndirmə işlərinin vacibliyini vurğulayıb. O, qeyd edib ki, erkən nikah demoqrafiyaya böyük zərbədir. K.Quliyevanın fikrincə, ana nə qədər təhsilli, dünyagörüşlü olarsa, onun yetişdirdiyi övlad da bir o qədər savadlı, cəmiyyət üçün faydalı olar: "Bunu nəzərə alıb, gələcəyin anası olacaq qızların kamil, intellektli, təhsilli insan kimi yetişməsinə şərait yaratmaq lazımdır. Qızlarımız öncə mükəmməl təhsil almalıdırlar, cəmiyyətimiz, dövlətimizə savadlı, dünyagörüşlü, bilikli kadrlar lazımdır".
Daha sonra layihənin ekspertləri Hüquqi Sosial Yardım və Maarifləndirmə İctimai Birliyinin rəhbəri Fariz Əkbərov və Milli Dəyərlər üzrə Maarifləndirmə İctimai Birliyinin rəhbəri, "Atilla" jurnalınını baş redaktoru, Prezident mükafatçısı Gülşən Behbud çıxış ediblər.

Hər iki ekspert qeyd edib ki, bu gün bütün dünyada olduğu kimi ölkəmizdə də doğurduğu fəsadlara və cəmiyyətə vurduğu ziyana görə ekən nikah məsələsi dövrümüzün mühüm və aktual problemlərindən biri olaraq qalır. Belə ki, erkən yaşda qızların ailə həyatı qurmağa məcbur edilməsi onların təhsilinə, bir fərd kimi inkişafına mane olur, psixologiyasına mənfi təsir göstərir. Erkən nikah gələcək nəsillərin sağlamlığı və həyatını təhlükə altına atmaqla yanaşı, həmçinin risklər də yaradır. Belə hallar boşanmalara, sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların dünyaya gəlməsinə və nəticədə sosial cəhətdən həssas qrupların sayının artmasına səbəb olur.
Məktəbin direktoru Rəhilə Baxşiyeva da sonda layihə mövzusu ilə bağlı öz fikirlərini bildirib. O, da azyaşlı qızların kabusu – erkən nikah və qohumlar arasında nikahın mənfi nəticələri barədə şagirdlərə bilgilər verib.