HEYDƏR ƏLİYEV VƏ QƏRBİ AZƏRBAYCAN - Komitə sədrinin məqaləsi


Sadiq QURBANOV,
Milli Məclisin Təbii ehtiyatlar, energetika və ekologiya komitəsinin sədri
Azərbaycan xalqının dünya siyasətinə bəxş etdiyi böyük dövlət adamı, dahi siyasətçi Heydər Əliyevin anadan olmasından 102 il keçir. Heydər Əliyevin fiziki yoxluğundan bizi ayıran vaxt axarı onun siyasi dühasını daha dərindən öyrənməyə sövq edir. Xalqımızın yetişdirdiyi tarixi şəxsiyyətin ən böyük səciyyəvi cəhəti vətənimizin tarixini bütöv görməyi bacarması idi. O, Azərbaycanın və türk dünyasının problemlərinin həlli yolları barədə daim düşünən böyük siyasi lider idi. Heydər Əliyev Sovetlər Birliyinin rəhbərliyində olanda fəaliyyətində bu çalarlar qabarıq görünürdü.
Milli kimliyə bağlı şəxsiyyət
Heydər Əliyev SSRİ Kommunist Partiyasının Siyasi Bürosunun üzvü, SSRİ Nazirlər Soveti Sədrinin birinci müavini vəzifəsini tutarkən onun SSRİ Kommunist Partiyasının baş katibi Mixail Qorbaçovla ilk konflikti Qazaxıstan SSR KP MK-nın birinci katibi Dinməhəmməd Kunayevin vəzifədən uzaqlaşdırılmasına etirazı ilə bağlı olmuşdur. Heydər Əliyevin türk xalqlarına olan bağlılığı və milli təəssübkeşliyi SSRİ rəhbərliyi tərəfindən qısqanclıqla qarşılandı və onun özünü hədəfə çevirdi. Turkiyənin tanınmış araşdırmaçı jurnalisti Selahettin Sadıkoğluna "Haydar Alıyevle yüz-yuze reportaj" başlığı ilə verilmiş telemüsahibədə Heydər Əliyev bu barədə söyləyir: "Mənim SSRİ Siyasi Bürosunda dövlət başçısı ilə ilk konfliktim 1986-cı ildə baş verdi. M.Qorbaçov Orta Asiyada türk dövlət başçılarını çıxardıb oraya rus millətindən olan başçılar təyin edirdi. Nəhayət, 1986-cı ildə 22 il Qazaxıstana başçılıq etmiş D.Kunayevi vəzifədən azad edərək onun yerinə rus millətindən olan yaxın dostunu təyin etdi. Mən buna etiraz etdim. M.Qorbaçova başa saldım ki, bu doğru deyil. Bunu etmək olmaz. Lakin o bildirdi ki qazax xalqı belə istəyir. Mən bildirdim ki, bu yanlışdır. Nəticədə qazax xalqı həmin şəxsi qəbul etmədi və qarşıdurma yarandı. Buna etiraz edən qazax gənclərinin bir çoxu güllələndi. Bir çoxu həbs edildi. Və buna qazax millətçiliyi donu geyindirdilər".
Bəli, Heydər Əliyevin SSRİ rəhbərliyi ilə ilk ziddiyyətləri məhz türk xalqlarına qeyri-millətlərin rəhbər təyin edilməsi ilə başlanmışdır. Heydər Əliyevin türk milli kimliyinin təəssübkeşliyi onun Sov.İKP MK-nın Siyasi Bürosundan istefa verməsinə səbəb oldu. Onun qazax xalqının dövlət xadimi D.Kunayevlə, özbək xalqının dövlət xadimi Şərəf Rəşidovla möhkəm dostluq əlaqələri qısqanclıqla qarşılanırdı. Hər üç şəxsiyyətə qarşı Əliyevşina, Kunayevşina və Rəşidovşina adı altında qarayaxma kampaniyası aparılırdı. Heydər Əliyevin hələ sovetlər dönəmində türk xalqlarına qarşı olan sevgisinin təzahürü idi ki, Orta Asiyanın və Turkiyənin dövlət başçıları və xalqları ona böyük ehtiram bəsləyirdilər.
Xristian güc mərkəzləri tərəfindən türk dünyasının bütövlüyünü pozmaq, türk xalqlarının quru sərhədlərini ayırmaq məqsədi ilə xristian zolağı yaratmaqla süni şəkildə Ermənistan adlanan dövlətin yaradılması tarixşünaslıq tərəfindən öz təsdiqini tapmışdır. Böyük dövlət adamı Heydər Əliyevin bu problemə baxışı maraq doğurmaya bilməz. Ümummilli Lider Qərbi Azərbaycana türk dünyasının ən vacib parçası kimi baxır, onu xalqımızın tarixi torpaqları hesab edirdi. Böyük siyasi xadim ikinci dəfə hakimiyyətə gəldikdən sonra artıq biz onun açıq şəkildə Qərbi Azərbaycan məsələsinə həssas münasibətinin şahidi olduq.
Tarixi və siyasi varislik
Heydər Əliyev Qərbi Azərbaycan məsələsinə iki baxış bucağından yanaşıb dəyərləndirirdi: tarixi varislik və siyasi varislik. Birinci baxış bucağı Qərbi Azərbaycanın tarixi Azərbaycan torpaqları olması faktorunu önə çəkirdi. Ümummilli Lider Heydər Əliyevin 1991-ci ildə Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin birinci sessiyasında çıxışı bunun bariz nümunəsidir. Heydər Əliyev həmin çıxışında deyir: "1918-ci ildə Azərbaycan Respublikasının ərazisi 114 min kvadratkilometr olub. İndi isə 86 min kvadratkilometrdir. Gör əlimizdən nə qədər torpaqlar gedib. Əsrlər boyu Vətən, torpaq anlayışı xalqımızın ləyaqətini, mənliyini, şərəfini əks etdirib. Xalq öz torpağının müqəddəsliyini qorumaq üçün onun uğrunda ölüm-dirim mübarizəsi aparıb. Ulu babalarımız Vətən torpağının hər bir qarışını namus simvolu kimi qoruyub, onun yolunda canlarını və övladlarını qurban verməkdən belə çəkinməyiblər. Təəssüf ki, biz bu ənənələri unuduruq. Buna artıq dözmək olmaz. Ona görə də təklif edirəm ki, bir Dağlıq Qarabağ məsələsi yox, bütün 1920-ci ildən indiyədək Azərbaycan ərazisindən Ermənistana verilmiş torpaqların hamısının haqq-hesabı aparılsın. Hansı dövrdə, hansı sərhəd sahəsində, hansı torpaqlar verilib? Bu torpaqların hansı qərarlarla, kim tərəfindən verilməsi müəyyən olunsun. Və biz Ermənistana qarşı artıq müdafiə mövqeyində yox, hücum mövqeyində duraq və burada deputatların dediyi kimi, o torpaqların geri qaytarılması üçün mübarizə aparaq. İndi biz mübarizəyə keçməliyik və mən də bu mübarizəyə hazıram. Əgər deputatlar razı olarsa, bizim sessiyamız Ermənistanı təcavüzkar dövlət adlandırmalıdır. Biz bu barədə xüsusi qərar çıxarmalı və onu bütün dünyaya bəyan etməliyik. Soruşdular ki, o torpaqları kim verib? Mən təklif edirəm ki, aydınlaşdırılsın. Eyni zamanda arayış verə bilərəm ki, 1969-cu il 14 iyuldan (mən başa düşdüm, o sualı mənə niyə verdilər), Azərbaycana rəhbərlik etdiyim dövrdən 1982-ci ilin dekabrına qədər Azərbaycan ərazisindən bir qarış da olsa, Ermənistana torpaq verilməyib. Mən buna cavab verirəm və özümü çox xoşbəxt hesab edirəm ki, o dövrdə ermənilərin torpaq iddialarının qarşısını ala bildik".
Göründüyü kimi, Heydər Əliyev Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə Qarabağ problemi kontekstində deyil, bütöv baxır və siyasi varislik prinsipini önə çəkərək ərazilərimizin 86.6 kvadratkilometr deyil, 114 min kvadratkilometr olduğunu vurğulayır. Eyni zamanda Heydər Əliyev vaxtilə Azərbaycanın ərazilərinin ermənilərə verilməsi həvəsində olan şəxslərin fəaliyyətlərinin hansı çətinliklərlə qarşısının alındığını söyləyir.
Heç kimə sirr deyil ki, Heydər Əliyevin hələ sovet dönəmində Azərbaycanda rəhbərliyə gəlməsi respublikamız üçün daha ciddi bir təhlükənin qarşısını aldı. 1948-1953-cü illərdə sovet dövlət rəhbərliyinin yaxından köməyi ilə azərbaycanlıların doğma torpaqları olan Qərbi Azərbaycandan - Ermənistan SSR adlandırılan ərazidən deportasiyasına nail olan ermənilər 1968-1969-cu illərdə Azərbaycana qarşı ərazi iddialarını yenidən genişləndirmişdilər. Kreml də onların bu iddialarına dəstək verirdi. Məhz belə bir təzyiq nəticəsində Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Rəyasət Heyəti Ermənistanla sərhəddə yerləşən 2 min hektardan çox torpağın onlara verilməsi haqqında hələ 5 may 1938-ci ildə qəbul edilmiş əsassız sənədi 7 may 1969-cu il tarixli qərarı ilə təsdiq etdi (Ali Sovetin Sədri M.İsgəndərli). Heydər Əliyev bu qərarın həyata keçirilməsinə yol vermədi.
İlk dəfə Heydər Əliyev "Qərbi Azərbaycan" ifadəsini işlədib
"İslam sivilizasiyası Qafqazda" mövzusunda 10 dekabr 1998-ci ildə keçirilən beynəlxalq simpoziumun iştirakçılarının böyük bir qrupu ilə görüşdə çıxış edən Heydər Əliyev bir daha Qərbi Azərbaycan məsələsindən bəhs edərək deyir: "İndi Ermənistan adlanan ərazi, Qərbi Azərbaycan - İrəvan mahalı, Göyçə mahalı, Zəngibasar mahalı, Zəngəzur mahalı - bunlar hamısı müsəlmanlar, azərbaycanlılar yaşayan diyarlar olubdur. Təəssüf ki, bu ərazilərdən, diyarlardan müsəlmanlar çıxarılıblar, indi bu ərazilərdə bir nəfər də olsun müsəlman yoxdur. Bu da Ermənistan millətçiliyi, erməni ekstremizmi, erməni şovinizmi siyasətinin nəticəsidir. Əgər Qafqazda islam sivilizasiyası haqqında danışırıqsa, həqiqəti demək lazımdır".
Beləliklə, müasir Azərbaycanın siyasi həyatında Qərbi Azərbaycan terminologiyasından ali kürsüdən ilk dəfə Ümummilli Lider Heydər Əliyev istifadə etmişdir. Bundan sonra həm siyasi ədəbiyyatda, həm də siyasi platformalarda bu termin artıq öz gerçək yerni tutmağa başladı. Heydər Əliyev digər beynəlxalq kürsülərdən də Ermənistanın tarixi Azərbaycan torpaqlarında yaradılması ilə bağlı faktları söyləyirdi. 23 fevral 1994-cü ildə Böyük Britaniya Kral Beynəlxalq Münasibətlər İnstitutunda çıxışında Heydər Əliyev deyir: "Əgər tarixi faktları araşdırmalı olsaq, onda xatırlatmalıyam ki, indiki Ermənistan ərazisi vaxtilə Azərbaycan torpaqları idi. Bir vaxtlar bu yerlər Azərbaycana məxsus olmuş, lakin 1918-1920-ci illərdə Ermənistana keçmişdir. Bir sözlə, tarixə müraciət etməli olsaq, onda görərik ki, Ermənistan Azərbaycana çox şey qaytarmalıdır. Amma indi mən onu deyirəm ki, biz Ermənistan ərazisinə, mövcud sərhədlərə göz dikməmişik, onların iddiasında deyilik. Bununla bərabər, biz öz ərazimizin bir metrini də verməyə razılaşa bilmərik".
15 fevral 2000-ci ildə Cons Hopkins Vaşinqton Universitetindəki çıxışında Heydər Əliyev deyir: "Bəli, Zəngəzurda azərbaycanlılar çox yaşayıbdır. Vaxtilə Zəngəzurun əhalisinin əksəriyyəti azərbaycanlılar olubdur. Ancaq Sovetlər İttifaqı yaranan zaman respublikaların xəritələri çəkilib, Zəngəzur Ermənistanın tərkibində qalıbdır. Azərbaycanlılar oradan tədricən köçüblər. Amma sizin nəzərdə tutduğunuz Mehri rayonunda 1988-ci, 1989-cu illərdə, 1990-cı ilə qədər daha çox azərbaycanlı yaşayıb, nəinki erməni".
Ulu Öndər beynəlxalq siyasi institutlarda etdiyi çıxışlarla gələcəkdə bu siyasi platformanın düzgün istiqamətdə dəyərləndirilməsinə şərait yaradırdı. Heydər Əliyev türk dünyasına da Qərbi Azərbaycan həqiqətlərini çatdırırdı. Ulu Öndər 21 iyun 1996-cı ildə İğdır nümayəndələrini dinlədikdən və məktubla tanış olduqdan sonra deyir: "Bilirsiniz ki, keçmiş zamanlarda Azərbaycan təkcə indiki hüdudlarda deyildi. İndi Ermənistanın əlində olan Göyçə mahalı da, yaxud sizin İğdırın qarsısındakı Vedibasar, Zəngibasar, İrəvan xanlığı da Azərbaycanın olubdur. Sizin ulu babalarınızın əksəriyyəti oralardandır. İğdırda yaşayanlardan soruşsan ki, kökün haradandır, hər on nəfərdən dördü-beşi deyəcək ki, ya Zəngibasardan, ya Vedibasardan, ya İrəvandan, yaxud Borçalıdan, ya da Gəncədəndir, Naxçıvandandır".
Heydər Əliyev gənc nəsli doğma yurda səsləyirdi. Ulu Öndər daxili auditoriyanı da unutmur, gənc nəslin öz tarixi torpaqlarına sevgi və hörmət hissi ilə böyüməsi üçün onlara lazımi bilgiləri aşılayırdı. Görkəmli alim və cərrah Mustafa bəy Topçubaşovun anadan olmasının 100 illik yubileyinə həsr olunmuş təntənəli gecədə Ulu Öndər deyir: "Mustafa bəy Topçubaşov XX əsrdə Azərbaycanın ən görkəmli şəxsiyyətlərindən biridir. O, İrəvan şəhərində, qədim Azərbaycan torpağında dünyaya göz açıb, Kiyev Universitetini bitirib, sonra isə Bakıya gəlib və burada fəaliyyətə başlamışdır".
Heydər Əliyev siyasi varislik məsələsini həmişə aktual saxlamaqla bu istiqamətdə siyasi platformanı gücləndirir. O, 26 may 1996-cı il Respublika Günü münasibətilə təntənəli yığıncaqda deyir: "Xalqımız əldən getmiş torpaqların nisgilini indi də çəkir. İndi də Göyçə mahalı, Zəngəzur deyəndə xalqımızın ürəyi ağrıyır, xalq o torpaqların arzusu ilə yaşayır. Amma eyni zamanda Azərbaycan Respublikası dövlət müstəqilliyini əldə edərkən beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən tanınmış sərhədləri çərçivəsində olan ərazimizi biz heç vaxt heç kəsə verməyəcəyik".
Yurd həsrəti mənəvi və şəxsi kontekstdə
Qərbi Azərbaycana qayıdışın təmin edilməsi konseptual olaraq özündə hüquqi və mənəvi amilləri ehtiva edir. Hüquqi amillər özlüyündə iki kateqoriyaya ayrılır: milli qanunvericilik bazası və beynəlxalq qanunvericilik bazası. Milli qanunvericilik bazasının formalaşdırılmasının əsası böyük dövlət adamı Heydər Əliyevin hakimiyyəti dönəmindən qoyulmuşdur. Belə ki, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti 18 dekabr 1997-ci il tarixdə (№ 656) 1948-1953-cü illərdə azərbaycanlıların Ermənistan SSR ərazisindəki tarixi-etnik torpaqlarından kütləvi surətdə deportasiyası haqqında", 28 mart 1998-ci il tarixli "Azərbaycanlıların soyqırımı haqqında" fərmanlarla Qərbi Azərbaycana qayıdışın təmin olunması istiqamətində fəaliyyət üçün hüquqi təminatlar yaradılmışdır.
Ulu Öndər qanunvericilik bazasını yaratmaqla bərabər, həm də sistematik olaraq bu mövzuda təbliğat işini aparmaqda davam etmişdir. O, 29 mart 2000-ci il tarixli 31 Mart - Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü münasibətilə xalqa müraciətində deyir: "Ermənilərin azərbaycanlılara qarşı yönəldilmiş deportasiya və soyqırımı siyasəti sovet hakimiyyəti illərində beynəlmiləlçilik pərdəsi altında məharətlə maskalanaraq həyata keçirilmişdir. Sovet Rusiyasının köməyi ilə Zəngəzur və bir sıra digər Azərbaycan torpaqları Ermənistan ərazisi elan edildi. Ermənilər türk-müsəlman respublikalarına qarşı ayrı-seçkilik siyasəti yürüdən SSRİ rəhbərliyinin qərarı ilə dövlət səviyyəsində 1948-1953-cü illərdə azərbaycanlıların öz tarixi torpaqlarından kütləvi surətdə deportasiyasına nail oldular".
Tarixi gerçəklikləri bilən hər kəsə məlumdur ki, Ulu Öndər Heydər Əliyev əslən Qərbi Azərbaycanın Zəngəzur bölgəsinin Qarakilsə mahalının Comərdli kəndindəndir. Onun ailəsi etnik təmizləməyə və soyqırımına məruz qalmışdır. Heydər Əliyevin ailə üzvlərinin mətbuatdakı açıqlamalarında onların hansı məşəqqətlə öz yurdlarını tərk etmək məcburiyyətində qalması öz təsdiqini tapmışdır. Ona görə Heydər Əliyevin Qərbi Azərbaycan torpaqları ilə bağlı dərin tarixi məlumatlara malik olması heç bir təəccüb doğurmur. Bu həm də onun ailə həqiqətlərinin bir parçasıdır. Qərbi Azərbaycan torpaqlarının gerçək sahibləri həm də onun əcdadlarıdır. Bu məsələ mənəvi amillərlə bağlı olmaqla problemə həssas münasibətin təzahür etməsində mühüm rol oynayır. Heç də təsadüfi deyildir ki, azərbaycanlılara qarşı ermənilər tərəfindən XX əsrin əvvəllərində törədilən soyqırımına ilk siyasi hüquqi qiymət verən də Heydər Əliyev olmuşdur. Bu mənada Qərbi Azərbaycanın yerli sakinlərinin həmin ərazilərdən deportasiyası və bu prosesin ağır nəticələri ilə bağlı hüquqi sənəd imzalamış ilk dövlət başçısı kimi tarixə düşmüşdür.
Ulu Öndər azərbaycanlı əhaliyə qarşı törədilən soyqırımı və deportasiyalarla bağlı demişdir: "Ermənistanın Azərbaycana qarşı bu siyasəti XX əsrdə həmişə davam edibdir. Mən bu torpaqlarla əlaqədar məsələni dedim. 50 il bundan əvvəl, 1948-1953-cü illərdə azərbaycanlılar Ermənistandan deportasiya olunublar. O, Azərbaycan torpaqları idi. Həmin torpaqlardan, hansılar ki, o vaxtlar - 1918, 1919, 1920-ci illərdə mübahisə nəticəsində Ermənistanın əlinə keçdi, ondan sonra - 40-50 il yaşayandan sonra 1948-ci ildə hesab elədilər ki, azərbaycanlıları oradan tamamilə çıxartmaq lazımdır, sonra heç kim deməsin ki, bunlar Azərbaycan torpağı olubdur".

Qərbi Azərbaycana qayıdış həm şəxsi, həm də siyasi varislik kontekstində Prezident İlham Əliyevin fəaliyyətində də eyni ağırlıqda təzahür edir. Cənab Prezidentin babasının məzarını ziyarət edərkən söylədiyi təsirli fikirlər də bu mənəvi və hüquqi amili özündə ehtiva edir. Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyev demişdir: "Babamın məzarını ziyarət etməklə eyni zamanda ürəyimdə olan sözləri dedim. Baxmayaraq ki, mən babamı görməmişəm, o, həyatdan gedəndə mən hələ doğulmamışdım. Amma bildiyiniz kimi, o, Zəngəzurda doğulmuşdur, erməni etnik təmizləmə siyasətinin də qurbanı olmuşdur, onun ailəsi məcburən oradan köçüb Şahbuza, ondan sonra Naxçıvanda yerləşmişdir".
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev yerli televiziya kanallarına müsahibəsində deyib: "Əlbəttə ki, biz əcdadlarımızın yolu ilə getməliyik. Onların ruhlarını həmişə şad etməyə çalışmalıyıq. Azərbaycan xalqının üstünlüyü ondadır ki, biz öz qədim ənənələrimizə sadiqik. Bu nöqteyi-nəzərdən hər birimiz üçün onun ailəsi, onun ulu babaları, əcdadları böyük əhəmiyyət kəsb edir, o cümlədən mənim üçün. Orada babamın məzarı önündə ürəyimdə dediyim sözləri ola bilsin ki, nə vaxtsa dilə gətirəcəyəm".
Qayıdışın beynəlxalq hüquqi təminatları
Müasir Azərbaycanın qurucu lideri Heydər Əliyev tərəfindən 1995-ci il tarixdə qəbul edilmiş Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası beynəlxalq müqavilələrin hüquqi statusuna müəyyənlik gətirməklə həm də Qərbi Azərbaycandan zorakılıqla çıxarılmış şəxslərin öz yurdlarına qayıtmasının beynəlxalq hüquqi təminatları üçün münbit baza yaratmışdır. Beynəlxalq konvensiyaların milli qanunvericiliyimizin tərkib hissəsinə çevrildiyini nəzərə alsaq, 10 dekabr 1948-ci il tarixli BMT-nin "İnsan hüquqları haqqında Ümumi Bəyannaməsi", 28 iyul 1951-ci il "Qaçqınların statusu haqqında Cenevrə Konvensiyası", 1967-ci il Konvensiyaya əlavə Protokol, "İnsan hüquqları haqqında Beynəlxalq Bill" BMT-nin Baş Məclisinin 16 dekabr 1966-cı il tarixli 2200 A (XXI) nömrəli qətnaməsi ilə qəbul edilmiş "İqtisadi, sosial və mədəni hüquqlar haqqında" Beynəlxalq Pakt, "Genosid cinayətinin qarşısının alınması və onun cəzalandırılması haqqında" Konvensiyaya, "İşgəncələrə və digər qəddar, qeyri-insani, yaxud ləyaqəti alçaldan rəftar və cəza növlərinə qarşı" Konvensiya, "Uşaq hüquqları haqqında" Konvensiya (BMT-nin Baş Məclisinin 44-cü sessiyasında 20 noyabr 1989-cu ildə qəbul edilib) "İrqi ayrı-seçkiliyin bütün formalarının ləğvi haqqında" Beynəlxalq Konvensiya (21 dekabr 1965-ci ildə Baş Məclis tərəfindən qəbul edilib), "Mülki və siyasi hüquqlar haqqında" Beynəlxalq Pakt (Pakt Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Assambleyası tərəfindən 16 dekabr 1966-cı ildə qəbul edilmiş və 23 mart 1976-cı ildə qüvvəyə minmişdir), "Qadınlara qarşı ayrı-seçkiliyin bütün formalarının ləğv edilməsi haqqında" Konvensiya (BMT Baş Assambleyası tərəfindən 1979-cu ildə qəbul olunmuş, 3 sentyabr 1981-ci ildə qüvvəyə minmişdir) və digər beynəlxalq sənədlərdə Qərbi Azərbaycandan deportasiya edilmiş vətəndaşlarımıza verilmiş hüquq və azadlıqlar kobud şəkildə pozulmuş və eyni zamanda onların öz yurdlarına qayıtması üçün hüquqi təminatlar yaratmışdır.
Biz Qərbi Azərbaycana qayıdacağıq!
Bütün siyasi platformalarda olduğu kimi, Qərbi Azərbaycana qayıdış problemi də böyük dövlət adamı Heydər Əliyev tərəfindən hüquqi və mənəvi baxımdan ciddi şəkildə işlənmiş və təminatları yaradılmışdır.
Şübhəsiz ki, yurd həsrəti ilə yaşayan qərbi azərbaycanlılar üçün 24 dekabr 2022-ci il tarixi unudulmaz bir gündür. Cənab Prezident Qərbi Azərbaycan İcmasına verilmiş binanın açılışında iştirak etməklə onların çağırışına səs vermiş və soydaşlarımızın doğma yurdlarına qayıtması hüququnu tanımışdır. İlham Əliyevin "Biz Qərbi Azərbaycana qayıdacağıq" söyləməsi Ermənistanda təşviş doğurmuşdur.
Prezident İlham Əliyev ADA Universitetində keçirilən "Cənubi Qafqaza yeni baxış: münaqişədən sonra inkişaf və əməkdaşlıq" adlı konfransdakı çıxışında bununla bağlı demişdir: "Zəngəzur 1920-ci ildə, 101 il bundan öncə Ermənistana verilib. Ondan əvvəl bu ərazi bizə məxsus idi. Mən Göyçə deyərkən, onlar hazırda Sevan gölü adlandırırlar. Bu, bir həqiqətdir. XX əsrin əvvəllərindəki xəritəyə baxmaq kifayətdir. Siz oraya baxarkən Sevan görməyəcəksiniz. Siz orada Göyçəni görəcəksiniz. İrəvanla bağlı da eyni məsələdir. Onlar İrəvanın tarixi hissəsini dağıdıblar. Bu, aydın faktdır, mənim əcdadlarım daxil olmaqla azərbaycanlılar orada yaşayıblar. Lakin bu o demək deyil ki, bizim ərazi iddialarımız var. Mən demişəm, bəli, biz oraya qayıdacağıq. Mən deməmişəm ki, biz oraya tankla qayıdacağıq. Mən demişəm biz qayıdacağıq. Bu o deməkdir ki, niyə də yox. Əgər biz Zəngəzur dəhlizinə qayıdırıqsa, əgər biz bu yolu istifadə ediriksə, niyə də biz İrəvana qayıtmayaq. Zaman gələcək, biz bunu edəcəyik. Mən mövqeyimi təqdim edirəm". Bəli, biz də Qərbi Azərbaycandan olan soydaşlarımızın öz doğma yurdlarına qayıtmasına olan inamını paylaşmaqla unudulmaz dahi siyasətçi Heydər Əliyevin və Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin sözlərini təkrar edərək deyirik: "Biz Qərbi Azərbaycana qayıdacağıq!"

Çayda boğulan yeniyetmənin meyiti tapıldı

Bərdədə çayda boğulan 15 yaşlı yeniyetmənin meyiti tapılıb.
Bu barədə Fövqəladə Hallar Nazirliyindən (FHN) məlumat verilib.
Qeyd olunub ki, Nazirliyin "112" qaynar telefon xəttinə Tərtər çayının Bərdə şəhərindən keçən hissəsində 1 nəfərin batması barədə məlumat daxil olub.
Məlumatla əlaqədar əraziyə cəlb olunan FHN-in Kiçikhəcmli Gəmilərə Nəzarət və Sularda Xilasetmə Dövlət Xidmətinin dalğıc-xilasediciləri tərəfindən çayda batmış 2010-cu il təvəllüdlü Əli Bəxtiyar oğlu Fərəcovun cəsədi suda tapılıb çıxarılaraq aidiyyəti üzrə təhvil verilib.

Daha bir direktorun səsyazısı yayıldı - Araşdırma BAŞLADI - FOTO

Bakı şəhərində yerləşən 207 nömrəli tam orta məktəbin direktoru Yaqut Müseyibliyə məxsus olduğu iddia edilən səs yazısı yayılıb.
Səs yazısında o, "Son Zəng" üçün pul yığılmasını tələb edir.
Modern.az məsələ ilə əlaqədar Bakı Şəhər üzrə Təhsil İdarəsi (BŞTİ) ilə əlaqə saxlayıb.
Qurumdan sorğumuza cavab olaraq bildirilib ki, paytaxtdakı 207 nömrəli tam orta məktəbdə "Son zəng" tədbirinə görə məktəb direktoru tərəfindən vəsaitin tələb olunmasına dair iddialarla bağlı araşdırma aparılacaq.
Bildirilib ki, "Son zəng" tədbirinin təşkilinə dair Məktəbəqədər və Ümumi Təhsil üzrə Dövlət Agentliyinin müvafiq təlimatı məktəb rəhbərinin nəzərinə çatdırılıb, tədbirin keçirilməsi ilə bağlı tələblərə əməl olunması barədə aidiyyəti tapşırıqlar verilib.
Açıqlamada deyilir ki, aparılan araşdırmanın nəticələri barədə ictimaiyyətə əlavə məlumat veriləcək.

Ağır qəzada 4 nəfər yaralandı

Tərtərdə ağır yol qəzası baş verib.
Yol-nəqliyyat hadisəsi rayonun Sarıcalı kəndi ərazisində qeydə alınıb.
Belə ki, iki avtomobilin toqquşması nəticəsində Tərtər rayon Cəmilli kənd sakinləri 1961-ci il təvəllüdlü Şabanov Eldar Əli oğlu, 1986-cı il təvəllüdlü Şahbazov Elməddin Eldəniz oğlu, 1963-cü il təvəllüdlü Şabanov Elxan Əli oğlu və 1955-ci il təvəllüdlü Əliaslanov Məzahir Şəkəralı oğlu müxtəlif dərəcəli bədən xəsarətləri alıb.
Yaralılar təcili tibbi yardım avtomobili ilə Tərtər Mərkəzi Rayon Xəstəxanasına çatdırılıblar. Faktla bağlı araşdırma aparılır.

Paşinyana qarşı impiçment başladıldı

Ermənistanın Vahid Milli Konstitusiya Partiyası ölkənin baş naziri Nikol Paşinyana etimadsızlıq göstərilməsi proseduruna (impiçment) başlayıb.
Bu barədə partiyanın sədri Hovik Ağazaryan məlumat verib.
Onun sözlərinə görə, yeni hökumət başçısı postuna namizədin adı mayın 20-də açıqlanacaq.

Laçın aeroportu nə vaxt açılacaq? - Ərdoğanın səfəri gözlənilir

Türkiyə Prezidenti Rəcəp Tayyib Ərdoğanın Azərbaycana səfəri gözlənilir. Onun may ayında ölkəmizə gələcəyi bildirilib. Səfərin dəqiq tarixi açıqlanmayıb.
Ərdoğanın Qarabağa səfər edəcəyi də bildirilir. Onun Laçına gedəcəyi barədə xəbərlər yayılıb.
Milli Məclisin Laçından olan deputatı Rövşən Muradov ehtimal edir ki, Ərdoğanın səfəri 28 May - Müstəqillik Gününə təsadüf edə bilər.
“Ərdoğanın Laçın səfəri çox güman ki, 28 May - Müstəqillik Gününə təsadüf edə bilər”, - o deyib.
Azərbaycanın doqquzuncu beynəlxalq hava limanı hesab edilən Laçın aeroportunun bu il istifadəyə veriləcəyi gözlənilir. Bu barədə xəbəri yanvarın 28-də nəqliyyat məsələlərinə həsr olunan müşavirədə çıxışı zamanı Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev açıqlayıb. Qeyd edək ki, Laçın Beynəlxalq Hava Limanının da may ayında istifadəyə veriləcəyi gözlənilir. Artıq hava limanında bir neçə sınaq uçuşları edilib.
“44 günlük Vətən müharibəsi zamanı bir sıra ölkələr Azərbaycanın yanında oldu. Onlardan ən əsası bizim qardaş dövlətimiz Türkiyədir. Türkiyə lideri cənab Rəcəb Tayyib Ərdoğanın Laçına səfəri bizim üçün əlamətdar hadisə olacaq. Düşünürəm ki, bu hadisə elə beynəlxalq hava limanının açılış gününə həsr oluna bilər", - deputat belə deyib.
28 Mayda Laçın Beynəlxalq Hava Limanının açılışı gözlənilir.
O əlavə edib ki, 28 May - Müstəqillik Günündə Laçın Beynəlxalq Hava Limanının açılışına şahidlik edə bilərik:
"Yəqin ki, protokol olacaq və laçının deputatı olduğum üçün mən də orada iştirak edəcəm. Mayın 28-də Laçın Beynəlxalq Hava Limanının açılışının nəzərdə tutulduğunu düşünürəm. Belə bir məlumatlar almışam ki, həmin gün bu hadisə baş verə bilər. Laçın Beynəlxalq Hava Limanının açılışı bu ay olacaqsa, yəqin, mayın 28-nə təsadüf edə bilər. Mən belə düşünürəm. Başqa gün də ola bilər. Bu, mənim şəxsi fikrimdir".



R.Muradov Laçın Beynəlxalq Hava Limanının əhəmiyyətindən də söhbət açıb:
"Laçında eyni zamanda otel açılacaq. 5 ulduzlu yaxşı bir otel açılır. Beynəlxalq Aeroport elə-belə bir şey deyil. Siz bilirsiniz ki, Laçın Azərbaycanın səngər qalasıdır. Ona görə də aeroportun strateji əhəmiyyəti var. Ümumiyyətlə, Laçın özü Zəngilandan, Qubadlıdan fərqli olaraq strateji rayondur. Bu aeroportun açılması bizim müdafiəmiz üçün də önəmli olacaq. İşğaldan azad olunmuş ərazilərdə quruculuq, abadlıq işləri aparılır. Bu zona ümumilikdə turizm mərkəzinə çevriləcək. Xarici qonaqlar bura gələndə Füzuli aeroportuna enirlər, Zəngilana gələ bilirlər. Amma oradan məsafə uzaqdır. Amma Laçın Hava Limanına eniş, artıq çox gözəl olacaq. Yəqin ki, 1 saat və ya 45 dəqiqə ərzində Bakıdan bura təyyarələr gələcək və insanların axını artacaq. İndi çox insanlar istəyir ki, öz maşını ilə ora getsin. Burada yaşlı nəsil var, digər xəstə insanlar var bunların gəlib getməsi bir az çətin olur. Laçına yolların ucbatından həmişə az adam gəlib-gedərdi. İndi isə Laçının özü də yolları da qəşəngdir. Bir sözlə, bu həm strateji, həm də turizmin inkişafı baxımından öz əhəmiyyətli töhfəsini verəcək".

15 yaşlı yeniyetmə Tərtər çayında boğuldu

Bərdə rayonunda yeniyetmə Tərtər çayında boğulub.
Hadisə şahidlərinin verdiyi məlumata görə, Ağdam rayon sakini - 2010-cu il təvəllüdlü Əli Fərəcov Tərtər çayının Bərdə şəhəri ərazisindən keçən hissəsində boğulub.
Hələ ki onun hansı şəraitdə çaya düşdüyü məlum deyil.
İlkin məlumata görə, Ə.Fərəcov Tərtər çayının sahilinə yaxın şadlıq saraylarından birində toyda olub.

Bakıda məşhur restoran sökülür

Bakı şəhərində, Həsən Əliyev və Əhməd Rəcəbli küçələrinin kəsişməsində yerləşən "Şəki" restoranı sökülür.
Restoranın sökülməsinin səbəbi sözügedən küçələrin kəsişməsindəki dairənin ləğv edilərək yerində avtomobil tunelinin inşası ilə əlaqədar işlərin görülməsidir.
Tikinti işləri ilə əlaqədar ətraf ərazilərdə yerləşən obyektlər plana düşüb.
Xatırladaq ki, avtomobil tunelinin inşası ilə əlaqədar tikinti işləri Azərbaycan Avtomobil Yolları Dövlət Agentliyi (AAYDA) tərəfindən Həsən Əliyev küçəsi - metronun ''Koroğlu'' stansiyası yeni avtomobil yolu layihəsi çərçivəsində aparılır.

Azərbaycanda distant təhsil tanınacaq

Azərbaycan Standartlaşdırma İnstitutu (AZSTAND) distant təhsil xidmətlərinin təşkili ilə yeni dövlət standartı qəbul edib.
Bu standart distant təhsil xidmətlərinin layihələndirilməsi, göstərilməsi, monitorinqi və qiymətləndirilməsi proseslərini əhatə edir və bu sahədə beynəlxalq normalara uyğunluğun təmin olunmasına xidmət edir.
Yeni standartın tətbiqində əsas məqsəd müasir texnologiyaların imkanlarından istifadə etməklə təhsil sistemində çevikliyi və əlçatanlığı artırmaq, eyni zamanda vətəndaşlara yerindən asılı olmayaraq keyfiyyətli təhsil almaq üçün geniş imkanlar yaratmaqdır.
Ekspertlər deyir ki, bu standartın qəbul olunması hazırda xarici ali məktəblərdən distant formada alınan diplomların avtomatik tanınacağı anlamına gəlmir. Bununla belə, Azərbaycanda fəaliyyət göstərən təhsil müəssisələri bu standart əsasında distant təhsil xidmətlərini qurmaqla beynəlxalq tələblərə uyğun fəaliyyət göstərə biləcəklər.
Standart xüsusilə əyani təhsilə davam edə bilməyən – rayonda yaşayan, xəstəliyi olan, iş həyatı ilə təhsili uzlaşdırmağa çalışan şəxslər üçün daha əlverişli təhsil imkanları yaradılmasına töhfə verəcək.
Qeyd edək ki, yeni standartın qəbul edilməsi distant təhsil formasının yaradılacağı ilə bağlı müzakirələri yenidən gündəmə gətirib.
Elm və təhsil eksperti Kamran Əsədovun sözlərinə görə, Azərbaycanda 2009-cu ildə qəbul edilmiş Təhsil haqqında Qanunda təhsil alma formalarından biri kimi distant təhsil nəzərdə tutulub:
“Amma heç bir hüquqi bazası, eyni zamanda təhsilanları təhsili necə almalarını yoxlayan, qiymətləndirən mexanizm olmadığına görə, bu formada təhsil hələki Azərbaycanda tanınmır. Hazırda Standartlaşdırma Azərbaycan Standartlaşdırma İnstitutu tərəfindən tətbiq edilən qaydalar, o demək deyil ki, ölkəmizdə distant təhsil tanınır”.

Azərbaycanda distant təhsil tanınacaq

Ekspert bildirib ki, pandemiya dövründə dərslərimiz onlayn formada keçirildi, çünki başqa alternativ təhsil alma forması mümkün deyildi:
“Amma hazırda təsdiqlənən qaydalar distant təhsilin ölkəmizdə tanınması demək deyil. Onlar sadəcə olaraq distant təhsilin standartlarını müəyyən edir. Bu gələcəkdə distant təhsilin Azərbaycanda tanınmasına imkan verəcək ilkin hüquqi bazadır. Distant təhsilin ölkəmizdə tanınması üçün əvvəlcə ali təhsil haqqında qanun qəbul olunmalıdır. Ardınca Nazirlər Kabineti tərəfindən distant təhsilin təşkili qaydaları, qiymətləndirilməsi hazırlanmalıdır”.
“Çox təəssüflər olsun ki, insanlar artıq distant diplomların tanınacağını düşünür, bu belə deyil. Sadəcə olaraq distant təhsilin standartları təsdiqlənib. Necə ki, Azərbaycanda hazırda əyani və qiyabi təhsilin standartları varsa, distant təhsilin də standartları olacaq.Biz distant təhsili tətbiq etməliyik, çünki dünyanın bütün nöqtələrində müasir təhsil alma forması kimi tətbiq edilir. İnsanlar məkan dəyişmədən, böyük vəsaitlər sərf etmədən təhsil ala bilirlər. Bu gün distant təhsil alma formalarının önündə gəlir. Azərbaycanda da bu birmənalı şəkildə olmalıdır. Standartlar imkan verəcək ki, ali təhsil haqqında qanun qəbul olunduqdan sonra distant təhsil də ölkəmizdə tanınsın”-K.Əsədov qeyd edib.

Lerikdə 62 yaşlı turist dərəyə yıxıldı - FHN əməkdaşları köməyə gəldi

Fövqəladə Hallar Nazirliyinin (FHN) “112” qaynar telefon xəttinə Lerik rayonunun Sivəkəran kəndi ərazisində bir nəfərin dərəyə yıxılaraq köməksiz vəziyyətdə qalması barədə məlumat daxil olub.
Nazirliyin mətbuat xidmətindən bildirilib ki, məlumatla əlaqədar dərhal FHN-in Cənub Regional Mərkəzinin xilasediciləri hadisə yerinə cəlb olunub.
Hadisə yerində əməliyyat şəraiti qiymətləndirilərkən müəyyən olunub ki, meşəlik ərazidə gəzintidə olan şəxs piyadalar üçün nəzərdə tutulmuş körpüdən dərəyə yıxılıb və müxtəlif dərəcəli bədən xəsarətləri alaraq köməksiz vəziyyətdə qalıb.
Xilasedicilər bədən xəsarətləri alan 1963-cü il təvəllüdlü E.Abbasovanı dərədən çıxararaq təcili tibbi yardım briqadasına təhvil veriblər.