Bu həyatda ən pis sükut ölüm sükutudur. Anamın həyatla vidalaşdığı zaman elə həmin ölüm sükutu hökm sürürdü. Bilmirdim nə edim? Hara sığışdırım özümü? Ana! Həmişə fərqli gözlə baxmışdım o qadına. Qəribə bir havası vardı. Bir şahzadədən fərqi yoxdu. Sanmayın ki, anamdı deyə təriflər yağdırıram. Yox, əsla! O, əsl xanımdı! Bəzən sadə bir gülüşlə işini həll edər, bəzən də şirin dilini işə salıb, atamın inadla “yox” dediyi məsələlərdə onu yola gətirərdi.
Peşəsi jurnalistdi. Gözümü açdığım gündən anamı yazan, oxuyan, nəyisə müzakirə edən görmüşdüm. Hər şeydən əvvəl bilirdim ki, anam yaxşı ədəbiyyat insanıdır. Onunla hər zaman fəxr edirdim.
Gec ailə qurmuşdu. 35 yaşı olanda, mənə və əkiz qardaşıma qovuşa bilmişdi. Həmişə deyirdi ki, sən mənə Allahın hədiyyəsisən. Nəvələrini tez görsün deyə, məni 23 yaşım olanda evləndirdi. Gördü də nəvələrini. Onlara olan sevgisi o qədərdi ki hərdən qısqanırdım da. Deyirdim, anam nəvələrini məndən çox sevir. Sən demə o, nəvələri mənə görə sevirmiş.
Onsuz həyat yolumu necə tutacağam, bilmirəm. Tez-tez deyirdi ki, 65 yaşında öləcəm. O, vaxta kimi işlərimi görməliyəm. Özümdən yadigar nəsə saxlamalıyam bu dünyada. Gördü də, yazdı da, yaratdı da. İndi isə, indi isə gedir.
Atam əllərini tutub yanında oturmuşdu. Anam harasa səyahət edirmiş kimi gözünü divara zilləyib baxırdı.
O məğrur qadının əlləri o qədər zərif idi ki, mən ən çox onun əllərini sevirdim. Balaca əlləri, incə barmaqları vardı. İndi dərisi altında olan əzələlər elə bil harasa yoxa çıxmışdı. Dəri sümüyə yapışmışdı. O məğrur və tez-tez süzülən gözləri indi çuxura düşmüşdü.
Canım anam, sənsiz biz nə edəcəyik. Bir balaca ürəyinə məni, atamı, nəvələrini, elə hey narazı qalıb, başını buladığı gəlinlərini, "heç mənə oxşamır" dediyin qızını sığışdırmışdın.
Ayın iyirmi beşi anamı torpağa verdik. Yas qurtarandan sonra, xalam dedi ki, anamın vəsiyyəti varmış. Ölüm anını sanki bilirmiş kimi vəsiyyət yazıb qoymuşdu anam. Kaş basdırmadan əvvəl tapardıq vəsiyyəti, bəlkə də çox şey onun arzu etdiyi kimi olardı.
Ailə bir araya gəldi. Bacım, həyat yoldaşı, əkiz qardaşım, gəlinimiz, övladları, mən və arvadım. Atam süfrənin ən başında oturdu. Xalam vəsiyyətnaməni oxudu. Heç gözləmədiyim məsələ anam zinət əşyalarını gəlinləri və qızı arasında tən bölüşdürməsi idi. Kassasında olan pulunu isə yasına xərclədiyimiz pulun əvəzi olaraq vermişdi. Və yenə bizi düşünmüşdü. Ən çox təəccüb etdiyimiz vəsiyyətnamənin son cümləsi idi: “Balalarım sizdən xahiş edirəm ki, mənim “Xoşbəxtlik qutu”mu mənimlə birlikdə basdırın!”.
Anamın xoşbəxtlik qutusunun olduğunu bilmirdim. Onun “xoşbəxtlik” anlayışının bizdən ibarət olduğunu düşünürdüm. Sən demə elə deyilmiş.
Qutu haradadı? - dedim xalama. Xalam - nənəngildədir, dedi. Anam ərə gələndə qutunu özü ilə gətirməyibmiş. Bu mənim beynimə qurd saldı. Nə var ki o qutunun içində, anam onu ər evinə gətirməyib?
Tənbəllik etmədim. Nənəmgilə gedib, qutunu tapdım. Adi, göy rəngli, köhnə A4 vərəqlərinin qoyulduğu qutu idi. Üstünə köhnə printerlərdən çıxarılmış vərəq yapışdırılmışdı. “Xoşbəxtlik qutum” yazırdı.
Qutunu evə gətirdim. Anamın onun içində nə saxladığını bilmirdim deyə, yoldaşımın yanında qutunu açmadım. İş otağıma qoydum. Anamın sözü ilə desək - nə də olsa yad qızı idi. İstəməzdim anama aid hansısa məhrəm bir mənzərəni görsün.
Qutunu açdım. Əvvəlcə hər şeyi bu qədər böyütdüyüm üçün özüm-özümü məzəmmət edib, bir xeyli güldüm. Anamın xoşbəxtlik qutusunun içində balaca uşaq ayaqqabıları, Nuh əyyamından qalma DVD, CD-lər, gümüş boyunbağılar, bir sözlə anamın əzizləyib, xarab olmasın deyə, istifadə etmədiyi hər şey vardı. Bir də 65 illik ömründə özünü xoşbəxt hiss etdiyi anlardan xatirə qalan balaca əşyalar. Düşündüm ki, bunu kimsə görsəydi, ya da anamın qardaşı olsaydı, arvadı çoxdan bu “xır-xəşəyi” zibilliyə tullamışdı. Bu balaca, adi qutu, açığı, gözümə mənasız göründü. Anam niyə bu qutunu özü ilə basdırmaq istəyir ki, deyə düşündüm.
Sonra məni başqa bir maraq daha çox çəkdi; o, DVD və CD-lərdə nə olduğu. İndiki dövrdə texnologiya o qədər inkişaf edib ki, bu DVD-ləri işlədən komputerlər, aparatlar yoxdu artıq. Özümə söz verdim. Nə olur olsun, bu qutunu bastırmadan əvvəl içində olanların əslində nə məna kəsb etdiyini bilməliyəm.
Bir haşiyə də çıxım ki, anamın vəsiyyətini biləndən sonra bir axunda danışdıq. Axund dedi ki, İslam dinində insanın qəbrinə nə isə qoyulması günahdır. Biz sadəcə o qutunu anamın ayaq tərəfindən, yanında basdıra bilərik. Qəbrin içində onunla birlikdə basdırmaq, İslam dini üçün caiz deyilmiş. Mən də anamın qəbrinin aşağısında balaca bir yer qazıb, qutunu ora basdırmağa qərar verdim; amma o, DVD-lərdə nə olduğunu bildikdən sonra.
Bir kolleksiyaçı dostuma zəng vurub xahiş etdim ki, bir iki köhnə DVD-im var. Onların içində nə olduğunu bilməliyəm. Mümkünsə mənə kömək etsin.
Sağ olsun, mənim üçün zar-zor işləsə də işimə yarayacaq köhnə bir komputer tapdı. DVD-lərə baxdım. Çoxusu kino idi. Anamın sevdiyi filmlər. Tez-tez onlar haqqında danışmışdı deyə filmin ilk səhnəsinə baxan kimi adlarını deyə bilirdim.
Qutunu yerə töküb, daha dəqiq yoxladım. Anamın yazdığı hekayə dəftərləri arasında bir DVD yenə tapdım. Qəribəydi, anam onu qutunun içində gizlətmişdi. Qalxıb qapını bərk bağladım. Heç kimin məni izləmədiyindən əmin olub, DVD-ni komputerə yerləşdirdim. Bax bu əsl sirr idi. Ekranda anamın 24-25 yaşında olan şəkillərini gördüm. Şəkillərdə tək deyildi. Anamın yanında, bərabər gülüb, “mehriban” oturduğu bir kişi daha vardı - Aydın əmi.
Aydın əmi anamın iş yoldaşı idi. Mən gözümü açandan onların birgə işlədiyini bilirdim. Qəribə gələni o idi ki, anamın ona nifrət etdiyini düşünürdüm. Heç vaxt onu danışdırmırdı. O, zarafat edəndə hamı gülürdü, anamdan başqa. O, nəsə söz soruşanda hamı cavab verirdi, anamdan başqa. Hərdən mənə elə gəlirdi ki, anam o, adamı görmür.
Bir dəfə balaca olanda anama evdə dedim ki, - “Ana, Aydın əmidən niyə zəhlən gedir?” Anam üzümə baxdı, sanki sualımı eşitmədi. Və mənə dedi ki, vaxtımı boş sözlərə sərf etmiyim. Gedib, dərslərimi hazırlayım. Onda qərar vermişdim ki, Aydın əmi anamın gözünə görünmür. O adam yoxdur. Hələ arada zarafat edib, bacımla Aydın əminin adını “yox adam” qoymuşduq.
Aydın əminin qəribə üz quruluşu, çox şirin qoxusu vardı. Mənə şəkil çəkməyi, musiqini - hər anamın yanına gedəndə - o, öyrətmişdi. Anamdan gizlin Aydın əminin oturduğu otağa gedər, onunla birlikdə rəsm dərsimi hazırlamağı sevərdim.
Amma indi anamın nifrət etdiyini düşündüyüm adamla belə səmimi gülüşlü şəklini gördüyümdə dəhşətli qısqanclıq hissi keçirdim. Sanki, anam atamı aldatmışdı. Sanki bu qutunu "mənimlə basdırın" deməklə o, adamı yanında o, dünyaya da aparmaq istəmişdi.
DVD-ni komputerdən çıxardım. Anam necə gizlətmişdisə eləcə də hekayə dəftərinin arasına qoyub, qutuya atdım. Və o, “xoşbəxtlik” qutusunu yandırmağa qərar verdim.
Çox hirsliydim. Elə bil, kimsə demişdi ki, anan əslində sənin anan deyil. Beynimdə Aydın əmiyə sevgi dolu o gözlə baxan qızın anam olduğuna inanmaq istəmirdim. Amma, təəssüf ki, o idi. Mənim anam - Leyla xanım.
Həmişə fikirləşirdim ki, anam atamdan başqasını sevməyib, atamdan başqasını öpməyib. Atamla tanış olduğu hekayəni anam elə həvəslə anladırdı ki, saatlarla o hekayəyə qulaq asmaqdan yorulmurdum. Anam bizə yalan deyirdi? Ağladım. Qəbrinin üstünə getdim. Ağzıma nə gəlirsə dedim. Dedim ki, onun oğlu olduğum üçün çox utanıram. Kaş sən məni doğmayardın, dedim. Kaş sən mənim anam olmayardın, dedim. Sonra qəbir daşı üstündə, mənə baxıb gülən, illərdi vurğunu olduğum o, gözləri gördüm. Elə mərhəmətlə baxırdı ki, sanki, o da “təəssüf edirdi”. Təəssüf edir ki, atamdan çox sevdiyi kimsə olub. Təəssüf edirdi ki, mən onu indi öyrəndim. Sağ olduğu zaman bilsəydim, bəlkə də nəsə söz deyib, məni sakitləşdirə bilərdi.
Evə qayıtdım. Boş vaxt tapan kimi qutunu yandıracağam deyə düşünüb evin bir küncünə qoydum. Gözüm görməsin deyə də üstünə evin atılası taxta-tuxtasını tökdüm.
Bir neçə gün sonra atam qutunu tapıb-tapmadığımı soruşdu. Tapmamışam dedim. Çünki atama gördüklərimi deyəcək cəsarətim yoxdu. O, anamı sevirdi. Dəlilər kimi sevirdi. Bir gün belə sevgisindən imtina etməmişdi. 34 illik evlilik həyatında anamın xətrinə dəyməsin deyə bircə dəfə belə olsun, anamın sevmədiyi hərəkəti etməmişdi. İndi mən bu adama necə deyim ki, əslində səninlə bir yastığa baş qoyan qadın başqasını sevirmiş. Necə deyim ki, anamın başqasını gülərək yanağından öpdüyü şəklini görmüşəm. Necə deyim?. Özümdə deyildim.
Anamın ölümündən artıq 3 ay keçmişdi. Atam tez-tez qutunu soruşur, mən də "vaxtım yoxdu" deyib, söhbəti dəyişirdim. Amma o da bir vaxta qədər.
Bir gün evə gələndə gördüm ki, atam evdə yoxdu. Elnarə dedi ki, atam gizlətdiyim qutunu tapıb, qəbirstanlığa qutunu basdırmaq üçün gedib.
Ömrümdə ilk dəfəydi, saatın əqrəblərinin bu qədər gec işlədiyinin şahidi olurdum. Hər saniyə mənə bir gün kimi gəlirdi.
Ən çox atamın, yalanımı tutmağından utanmışdım. Kişinin üzünə necə baxacağam deyə düşünürdüm.
Gəldi! Sonrakı iki günü mənimlə danışmadı. Axırı mən gedib, ayağına düşüb, yalvardım. Yalan danışdığım üçün üzr istədim.
Atam əvvəlcə susdu. Sonra dedi ki, anan, “xoşbəxtlik” qutusu taxta-tuxta arasına atılacaq qadın deyildi. Məni ev edən, uşaqlı edən, mənə yuva verən anan idi - dedi. Əgər sən o cür bir qadına hörmət etməyi bacarmırsansa, haram olsun o qadının sənin üstündə çəkdiyi əziyyətə. Haram olsun sənə verdiyi südə.
Hirsimdən donub qalmışdım. Özüm də istəmədən ağzımdan bir söz çıxdı.
- Ata sənin o yerə-göyə sığdıra bilmədiyin qadın başqasını sevirdi, başqasını.
Atam susdu. Sanki sirrini öyrənmişdim. Məyər atam bilirmiş. Gözləri bərəli mənə baxaraq, oturdu. Və hekayənin əsl üzünü danışdı.
- Bünyad, anan qorxurdu. Sevə bilməməkdən qorxurdu. Onu ilk gördüyümdə düşünmüşdüm ki, o, mənə Tanrının hədiyyəsidir. Mənə ərə gəldi. Onu yarı yolda qoyan bir adamı sevsə belə. Heç vaxt xəyanət etmədi. 34 illik evliliyimizdə gözünün ucu ilə belə tək o adama deyil, heç bir insan övladına baxmadı. Ömrü boyu mənə sədaqətli qaldı. Mənim ona verdiyim sevgi müqabilində o, mənə yol-yordam göstərdi. Yuva qurdu. Bir-birindən ağıllı, bir-birindən gözəl balalar verdi. Yazdı, yaratdı. Mən onunla hər zaman fəxr etdim oğlum. Leylanın dünyası o qədər zəngin, o qədər gözəldi ki, mən unutdum sevilmədiyimi. Və icazə verdim sevgisini özü ilə qəbrə aparmağa. Bir dəfə ananın qeyd dəftərçəsində oxudum, deyəsən Hüseyn Cavidin sözləriydi. Deyir “Məhəbbət öylə bir alov ki, bir kərə insanın qəlbini sardımı, ölüncəyə qədər sızladıb, durur.” Hə, onsuz da ananın qəlbi ömrü boyu sızlamışdı. Leyla üçün o adam Tanrı idi. Leyla onun eşqinə ibadət edirdi. Kimisə inancları üçün günahlandırmaq olmaz. O, onsuz özü-özünə qəddarlıq etmişdi. Barı biz qəddar olub, onu sevgisindən ayırmayaq. Bir də belə şeylərə çox fikir vermə, qocalarsan. Bax sağ olsun anan, mənə necə yaxşı baxıb. Hələ də gücüm, qüvvətim yerindədir. Ehhh, görəsən onsuz necə yaşayacam. Yaxşı ki, gözüm o qədər də yaxşı görmür. Onsuz dünya qoy elə belə torlu, tozlu qalsın.
Atam anamdan sonra gözlükdən imtina etmişdi. Anam öldükdən bir neçə ay sonra atam da öldü. Və mən anamın xoşbəxtlik qutusunu atamla anamın qəbrlərinin arasında basdırdım.