MÜBARİZƏYƏ ÇAĞIRAN
ŞAİR GİLEYLƏRİ
Həyat getdikcə mürəkkəbləşir. Bu mürəkkəbləşmə nəticəsində əksikləmələrin və çatışmazlıqların da sayı gündən-günə artır, insanların qabağına cürbəcür çətinliklər çıxır. Həmin çətinlikliklər yaşayış tərzini ağırlaşdırır, insanlarda bəzən həyata nifrət hissləri yaradır. Bütün bunlar isə dünyaya qarşı soyuqqanlıq əmələ gətirir. Belə hallar, heç şübhəsiz, bütün insanlar kimi, şairləri də narahat edir, onlarda çatışmazlıqlara qarşı nifrət hissi yaradır. Bu nifrətlə də onlar sakit dayana bilmir, yeri gəldikcə, insanları çatışmazlıqlara qarşı mübarizə aparmağa çağırırlar.
Mübarizənin güclü olması, əlbəttə ki, qələmin gücündən asılıdır. İstedad güclüdürsə, qələmə alınmış misralar da oxucuya güclü təsir bağışlayacaq. Bu hal, heç şübhəsiz, oxucunu da bir insan kimi həyatı yaxçılaşdırmaq üçün hərəkətə gəlməyə vadar edəcəkdir. Yox, əgər şair istedadı zəifdirsə, həyatdan naqisliklər görən oxucu şairin yazdığına biganə yanaşacaq, həyatı inkişaf etdirmək üçün heç düşünməyəcək də.
Məsələyə bu nöqteyi-nəzərdən yanaşanda, görürük ki, bir çox şairlər dediyimiz cəhətləri dəqiq nəzərə alır və yazdığı şeirlər üçün ciddi məsuliyyət daşıyırlar. Elə götürək gözəl qələm sahibi Sahib Əliyevi. Onun yaradıcılığını nəzərdən keçirəndə, görürsən ki, şair dünyanın yaxşı cəhətlərindən zövq aldığı kimi, pis cəhətlərini də nəzərdən kənarda saxlamır. Başqa sözlə desək, onun dünyanın yaxşı cəhətlərini vəsf edən şeirlərilə yanaşı, mənfilikləri tənqid edən şeirləri də çoxdur. Dərindən fikirləşəndə, görürsən ki, belə şeirlər yazmaqla o, insanları, bir növ, yuxudan ayıldır, onları mənfilikləri aradan qaldırmaqla, həyatı daha da gözəlləşdirməyə çağırır.
Ən yaxşı cəhət odur ki, şair haqqında bəhs etdiyimiz mövzuda şeir yazanda, oxucunun marağını mütləq nəzərə alır, ona təsir edə biləcək sözlər tapır və bu sözləri güclü deyimlərlə tam saz vəziyyətə gətirir. Götürək elə “Rəngləri gör necə qarışdırıblar” şeirini:
Rəngləri gör necə qarışdırıblar,
Qırmızı seçilmir qaradan indi.
Pozulub tərəzi, pozulub mizan,
Bütöv yüngül gəlir paradan indi.

Yel çıxıb təpəyə, qəzəblə əsir,
Yanında meh görsə, dilini kəsir...
Xalçanın üstündən sərilir həsir,
Ənənə çıxıbdı aradan indi.


Baxmırlar savada, baxmırlar yaşa,
Nadanı götürüb qoyurlar başa.
İnsaf da, mürvət də dönübdü daşa,
Biz haqqı, de, tapaq haradan indi?

Arzu da, istək də, dost, bizdən qaçır,
Qapını döyürük, tale gec açır...
Ay gördü - bir ulduz gur işıq saçır,
Tez onu qoparır sıradan indi.

Dodağı yandıran aha bax, aha,
Qoymayır şad çıxa adam sabaha.
Sevgi də kiriyib ürəkdə daha,
Xançoban danışmır Saradan indi.

Bu, bizim çayımız, bu, bulağımız...
Sudan korluq çəkir at- ulağımız.
Sol əllə qaşınır sağ qulağımız,
Qüsur da tutmayır Yaradan indi.
Bu şeir qeyrət dalınca getmək istəyən hər bir insan üçün ən təsirli bir çağrışdı. Bu çağrış elə təsirli şəkildə səsləndirilir ki, heç bir vətəndaş baş verən nöqsanları aradan qaldırmağa bigana qala bilmir.
Sahib bu səpkidə yazdığı şeirləri ilə istəyir ki, oxucuları həmişə ayıq saxlasın, onları mənfiliklərə qarşı mübarizə aparmağa səfərbər etsin. Bu da təsadüfü deyil, belə olanda həyat da gözəlləşir, insanlar istənilən kimi nəfəs ala bilir, onlarda dünyaya bağlılıq ruhu daha da artır.
Şair sözünü elə belə demir, həyatı gözəlləşdirmək üçün oxucuya yollar göstərir, ağıllı fikirlər təklif edir. Oxucunu ən sadə yollarla başa salır ki, həyat bir güzgüdür, həqiqət hökm sürəndə güzgü hər şeyi düz göstərir, həqiqət olmayanda isə güzgü ləkə salır və nəticədə qaranı ağ, ağı isə qara göstərir. Bu səbəbdən də:
...Saxtakar istəyir - saxtakarlığı
Düzgün əməl kimi sırısın elə.
Qartal yuvasında qarğa saxlayan,
Çıxanda, şəst ilə yol alır çölə.

Zinəkar bu yandan zina eyləyir,
O yandan məscidə namaza gedir.
Xalqın sərvətini talayanları
Yaltaqlar çox zaman qəhrəman edir.
Şair bu mənfilikləri aradan götürmək üçün oxucuya deyir:
Gəlin, bu güzgüyə qayğı göstərək,
Gəlin bu güzgüyə əl yetirək biz.
Güzgüdən ləkəni elə silək ki,
Əyri doğulmasın fikirlərimiz.
(“Güzgüdən ləkəni
elə silək ki...”)
Sahibin yaradıcılığında bu cür dəyərli şeirlərin sayı istənilən qədərdir. Ona görə ki,nöqsanlar həyatı gözdən salır, yaşayış tərzini pisləşdirir. Şair insanları nöqsanlardan, çaışmamazlıqdan qorumağı,bu məqsədlə onlara vaxtlı-vaxtında məsləhətlər verməyi, bir növ, qarısına vacib bir məqsəd kimi qoymuşdur. “Məsləhət verməyə hüququm çatır” şeirində açıq deyir:
Mən elə bir yaşın içindəyəm ki,
Məsləhət verməyə hüququm çatır.
Gözümün önündə, görürəm, biri
Başqa birisinə badalaq atır.

Badalaq atana necə deməyim,
Badalaq atdığın yıxılar axı.
Birdən, yıxılanda qanadı burnu,
Qan axıb batırdı ana torpağı.
Bəli, Sahib Əliyev adicə badalaq atıb, başqasının yıxıla biləcəyinə səbəb olmağı da insanlığa yaraşmayan bir iş hesab edir. Çalişir ki, insanları bu adi işdən də çəkindirsin. İstəyir ki, bütün insanlar həyatda sağlam ruhda yaşasın, sağlam ruhda gəzib-dolansın. Belə olanda, aydındır ki, həyatda yaşamaq insana zövq verər.
Şairin “Saxlama qəlbini sevincdən uzaq” adlı bir şeiri var. Həmin şeirdə təsvir olunan adam , dəxli oldu-olmadı, həmişə pəjmürdə gəzir, həyatda heç bir yaxşı işdən zövq alıb sevinmir. Onun bu hərəkəti şairin əhval-ruhiyyəsini narahat edir. Ona görə də üzünü həmin tipə tutaraq deyir:

Nə ruhun açılır, nə gülür gözün,
Elə bil batmısan qəm dəryasına.
Toyda-düyündə də dəymirsən gözə,
Paslı qılıncmısan - girmisən qına?

Baharda duymursan gülün ətrini,
Hansı iydə olur, bilmirsən, çiçək.
Yerin isti oldu, ya da ki, soyuq,
Büzüşüb qalırsan xəstə toyuqtək.

Niyə, atam oğlu, nədir səbəb, de,
Niyə qoşulmursan şən adamlara?
Bu ömür onsuz da müvəqqətidi,
Saxlama qəlbini sevincdən ara.
Sahib Əliyevin yaradıcılığında hadisələrdən bu cür narahat olmaq və bu narahatlıqdan yaranan giley-güzar dolu şeirlər çox-çoxdur. Buna “Qara yazı”, “Mən belə dünyanı necə öyüm ki”, “Qoymayaq kədəri, dərdi doğmağa”, ”De, qəmdən mən necə uzaqlaşım”, ”Başımın üstündə dərd özü durub”, “Qarğanı zirvəyə axı kim qoyub”, “Bir ağıllı axtarırdım” və bir sıra başqa şeirləri misal göstərmək olar. Bu şeirlərdə şair həm insanların öz əllərilə həyata gətirdikləri nöqsanlardan danışır, həm də həmin nöqsanları aradan qaldırmağın yolları göstərir. İnsanlara açıq surətdə başa salır - həyat onda yaxşı olur ki:
Həyatda
hamı düz danışanda;
kini, kudurəti buraxıb,
küsülulər barışanda.

Paxıllıq olmasın gərək
heç insanın zatında.
Təmizliyi, paklığı
yaşatsın hamı
gərək öz həyatında.
(“Həyat nə vaxt
yaxşı olur”).
Şairin fikrincə dərd dünyada o qədər çoxalıb ki, yığıb-yığışdırmaq həddindən artıq çətinləşib. Hərdən öz-özünə fikirləşir ki, görəsən bunun axırı necə olacaq:
O, bunda, bu, onda qüsur axtarır,
O, bunu qınayır, bu da ki, onu.
Belə adamlarla necə olacaq,
Görəsən, bizim bu, dünyanın sonu?
(“Axırı necə olacaq?”)
Lakin şair ümidi qırılmır. O, mənfiliklərin və çatışmazlıqların aradan qaldırılması üçün mübarizəsini yenə davam etdirir. Yeri gələndə, bu məqsədlə Böyük Yaradana da müraciət edir:
Səni and verirəm cah-calalına,
Səni and verirəm xətti-xalına,
Səni and verirəm gül camalına,
Gəl bizi bəladan Sən qoru, Allah!
(“Gəl bizi bəladan
Sən qoru, Allah”)
Bilal ALARLI,
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, şair.