Əbədiyaşarları yaşadanlar

Vətən sözünün etimalogiyasını araşdıranda "batan" ifadəsinə də rast gəlirik. Yəni, bir yerdə qalmaq, məskunlaşmaq mənasında işlədilir, həmçinin qədim türk sözü olduğu diqqətə çatdırılır. Məsələn, türk qardaşlarımızın dilində "Vatan" ifadəsi vardır. "Vatan, insanın en kutsal mirasıdır" söyləyirlər... Həm də dədə-babalarımızın kök saldıqları, qohum-əqrəbalarımızın yaşadıqları, soykökü ilə bağlı olduqları emosional məfhumu dilə gətirdikdə gözlərimiz önündə şəkk-şübhəsiz torpaq canlanır. Məhmət Akif Ərsoyun "...Bastığın yerleri “toprak” diyerek geçme, tanı, / Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı..." söylədiyi həmin o topraklar!



Bu mənada dahi mütəfəkkir Əli bəy Hüseynzadənin "Həyat" qəzetində dərc etdirdiyi "Türklər kimdir və kimlərdən ibarətdir?" başlıqlı məqaləsində yer alan "Biz ki türk oğlu türkük, biz ki millətlərin ən qədimi və ulusuyuq" ifadəsi xalqla bərabər, onun coğrafiyasının da geniş və zənginliyinə işarə edirdi. Böyük yazıçımız Cəlil Məmmədquluzadə də mübarək qələmi ilə Vətənin sərhədlərini belə "çəkirdi": "Haradır Azərbaycan? Azərbaycanın çox hissəsi İrandadır ki, mərkəzi ibarət olsun Təbriz şəhərindən; qalan hissələri də Gilandan tutub qədim Rusiya hökuməti ilə Osmanlı hökuməti daxillərindədir ki, bizim Qafqazın böyük parçası ilə Osmanlı Kürdüstanından və Bayəziddən ibarət olsun". Göründüyü kimi, Vətən mövzusuna toxunmaq cəsarət, ləyaqət, vətəndaşlıq mövqeyi tələb edir. Bu müqəddəs mövqeyə, amala sadiq qalan, klassiklərimizin mənəviyyat yolunu davam etdirən, onların milli ruhunu yaşadan xələflərindən biri də görkəmli ziyalı, dəyərli pedaqoq Emin Ədilovdur.
Emin Barat oğlu Ədilov 1948-ci ilin noyabr ayının 25-də Qutqaşın (Qəbələ) bölgəsinin Bum kəndində (qəsəbəsində) anadan olub. 1966-ci ildə orta təhsilə yiyələnib. 44 il T.Yaqubov adına Bum qəsəbə tam orta məktəbində gələcəyimiz olan balalarımızın təhsili ilə məşğul olub.1967-ci ildən qələmə sarılan Emin müəllim AYB-nin və AJB-nin üzvüdür. "Qızıl Qələm", "Məhsəti Gəncəvi", "Xarı bülbül", "İlin Vətənpərvər şairi" media mükafatlarına layiq görülüb. "Cəsarətli Qələm" medalı ilə təltif edilib. Prezident təqaüdçüsüdür. 25 kitabın müəllifidir. E.Baratoğlu 30-dan çox kitaba redaktorluq edib və onlara ön söz yazıb.

Bu kitablar içərisində "Vətən sevdalı qartallar", "Vasifsiz keçən günlər", "Könüllərdə qaldı İlqar" daha çox diqqətimizi çəkir. Hər üç kitab Azərbaycanın varlığı yolunda canlarını fəda edən igid Vətən oğullarından bəhs edir. Müəllif hər üç kitabın ilk səhifəsindəcə vaxtilə düşmən tapdağında olan rayonlarımızın azad olunma tarixləri ilə bərabər, həm də Vətən torpaqlarının işğal təqvimlərinə də yer ayıraraq oxucunu dünəni unutmamağa çağırır.

Bu məqamda Ömər Faiq Nemanzadənin fikirlərini xatırlayırıq: "Yadımıza belə gətirməzdik ki, ermənilər çox-çox əvvəl hazırladıqları hədsiz-hesabsız bombaların hamısını bizim başımızda partladacaqmış. Bu sadəliyimiz cümləmiz ermənilərlə yenə qədim sayaq üzrə sülhanə rəftar edib rahat və arxayın olmağı vəd və bəyan edirdik və bu sürətlə millətimizin gözünü bağlayıb uçuruma sarı hazırlayırdıq. İndi lazımdır ki, bunlardan ibrət alıb gələcəkdə aldanmamağa çalışaq".

Emin Ədilovun əbədiyaşar şəhidlərimizə həsr olunmuş kitablarını oxuduqca soyuq göz yaşlarımız yanaqlarımızı isladır. Qəlbimizdə yaranan kədər və fərəh hissini eyni anda yaşayırıq. Onların əziz xatirələri müəllifin qələm və qəlb mürəkkəbilə yad edilir, Vətən uğrunda göstərdikləri şücaətləri, şanlı döyüş yolları, qəhrəmanlıqları, xatirələri həm öyrənilir, həm də gənc nəsil üçün əsl vətənpərvərlik nümunəsinə çevrilir. "Könüllərdə qaldı İlqar" (Bakı, "Füyuzat", 2024, 100 səh.) adlı kitabın ön qapağında şəhidimizin nurlu siması canlanır. Kitabda müəllif şəhid İlqar Ramazanlı barədə oxucuya məlumat verir: "...Əslən Qərbi Azərbaycandan olan Ramazanlı İlqar 1994-cü ildə Bakı şəhəri, Nəsimi rayonunda anadan olub, 2001-ci ildə sözügedən rayonun 159 nömrəli məktəbin 1-ci sinfinə gedib. 2013-cü ildə həmin təhsil ocağında orta təhsilə yiyələnib. 2013-cü ilin iyun ayının 2-də həqiqi hərbi xidmətə çağırılıb. 2015-ci ilin yanvar ayının 2-də ordudan tərxis olunub. O, hərbi xidmətini nümunəvi keçirib, fəxri fərmanlara layiq görülüb. 27 sentyabrda Vətən müharibəsi başlayanda İlqar könüllü olaraq orduya yazılıb. Sentyabr ayının 29-dan mənfur ermənilərə qarşı döyüşlərə qatılıb. Füzulinin azad olunmasında fəallıq göstərib, Xocavənd və Şuşa uğrunda gedən döyüşlərdə iştirak edib. 2020-ci ilin noyabr ayının 3-də, ad günündən bir gün sonra Xocavəndin Qırmızı-bazar qəsəbəsində şəhidlik zirvəsinə ucalıb.
Ölümündən sonra "Vətən uğrunda", "Füzulinin azad olunmasına görə", "Xocavəndin azad olunmasına görə" medallarına layiq görülüb". Kitabda Əmirxan Burzuyevin "Könüllərdə yuva qurdun", Yusif Rzanın "Şəhidim", Mirhəsən Ağayevin "Şəhid - Ramazanlı İlqar Etibar oğlunun əziz xatirəsinə", Fəxrəddin Bababəylinin "Sənə belə bəxt yazılıb" və digər müəlliflərin də şeirləri yer alıb. Kitabın arxa qapağında diqqətimizi çəkən iki misralıq şeir qəlbimizi titrədir. Bu misrada şəhid adına ehtiramla yanaşı, həm də Emin müəllimin ziyalı həssaslığı, vətəndaşlıq ləyaqəti, pedaqoq vicdanı görünür:

Əsir dil -dodağım şəhid deyəndə,
Vallah, utanıram deyib-güləndə.

Emin Barat oğlu Ədilovun "Vətən sevdalı qartallar" (Bakı, "Füyuzat", 2024, 156 səh.) kitabında şairin Qarabağ uğrunda canlarını qurban vermiş, şəhidlik zirvəsinə yüksəlmiş Azərbaycan igidlərinə həsr olunmuş şeirləri toplanmışdır. Kitabın "Ön söz" müəllifi yazıçı-publisist Bibixanım İsayevanın qələmindən oxuyuruq: "Yaşının hər dövründə xalqı, torpağı, Vətəni, öz tarixi üçün yaşayan, həmişə tarixinin acı səhifələrinə narahat olan və öz ürəyinin "çırpıntılarını" nəzmə, oxunaqlı yazılara çevirən Emin Baratoğlu vətənpərvər ruhlu kitabların müəllifidir. Hər kitabı, hər yazdığı şeir, məqalə və reportajlar xalqın həyatını, qəhrəmanlıq tarixini əks etdirir. Emin müəllimin qələmə aldığı hər qəhrəman sabahkı nəslə bir örnəkdir. Həmçinin gələcək nəsillərə tarixi sənəddir. Xalqın həyatını yazan, şəhidlərə göz yaşı, ürəyinin qəmli döyüntüləri ilə şeirlər ithaf edən Emin Baratoğlunun "Vətən sevdalı qartallar" kitabı Vətən tarixini yazan, mənəvi zəngin, vətənpərvər oğullarımıza həsr olunmuşdur. Kitabın hər səhifəsi igidlik qoxuludur. Hər bir yazısı - şeiri isə ürək döyüntüsü ilə oxunulur". Bibixanım İsayeva hamımızın ürəyindən keçənləri qələmə almışdır.

Emin Ədilov (Baratoğlu) və Eldar Quliyevin həmmüəllifi olduqları "Vasifsiz keçən günlər" (Bakı, "Füyuzat", 2024, 192 səh.) kitabının redaktoru AYB-nin üzvü Cəlil Xeyirbəydir. Müəlliflər qeyd edirlər ki, "...2020-ci ilin 27 sentyabrında başlanan Vətən müharibəsi 44 gündə başa çatdı. Qəbələmizin fədakar oğulları bu döyüşlərdə öndə gedərək, düşmənə qan uddurdular. Onların başları ilan başı kimi əzildi. Düzdür, Qəbələmiz bu döyüşlərdə 37 nəfər nər oğlunu şəhid verdi. Şəhidlər ən yüksək hörmət və ehtirama layiqdirlər. Şəhidlərimiz bizim fəxrimiz, vüqarımız, baş tacımızdır. Onlar ən uca, əlçatmaz bir zirvədədirlər. Onlar bizim ziyarət yerimiz, qürur yerimizdir..."

Kitabda şəhid Vasif haqqında hər kəs qürurla söz açır. Habil Məmmədxanov dünəni belə xatırlayır: "Yaxın qonşum, Şəhid — Vasif haqqında qürurla danışa bilərəm. Vasif gözümüzün qabağında böyüyüb, çox zəhmətlə ərsəyə gəlib. Bunun bariz nümunəsidir ki, Vasif canlara dəyən oğlan kimi yetişmişdi, onunla fəxr edirdik, indi də edirik.
Səmimi davranışı, böyük-kiçik tanımağı ilə seçilirdi". Şəhid Təbriz Yaqubov adına Bum qəsəbə tam orta məktəbin direktor əvəzi Ramil Məmmədovun fikirlərini oxuyuruq: "İlk şəhidimiz olan Vasif Süleymanov müharibə başlayanda əsgərlikdə idi. Xidməti dövründə komandanlığın hörmət və rəğbətini qazanan Vasif təlimlərdə fəal iştirak edib, Xüsusi təyinatlılar bölməsində düşmənə qarşı mübarizəyə qalxdı. İlk döyüşü Murov yüksəkliyində oldu. Vasif qorxmazlığı, şücaəti ilə döyüşlərdə fərqləndi. Cəbrayılın azad olunmasında da mərdliklə vuruşub. Lakin son döyüşü Füzuli istiqamətində olub. Vasif oktyabrın 6-da yüksək bir məqama ucalır". Həqiqətən də Vasifin timsalında bütün şəhidlərimizin məqamları ucadır. Onlar nəhəng bir prosesin — zamanın içərisində əbədiyaşardılar. Bütün zamanların qəhrəmanlarıdırlar. Bir də bu qəhrəmanları yaşadan, torpağın sinəsinə tökülən qanların istisini soyumağa qoymayan fikir və düşüncə adamlarının qələm mürəkkəbləridir.


Qərənfil Dünyaminqızı, BDU Milli Mətbuat tarixi kafedrasının professoru

Əsgər İsmayılov, BDU Jurnalistika fakültəsinin məzunu