Başın sag olsun, Türkiyəm!

Sarsıtdı bu xəbər yaman,
Sanki ruhum öldü bu an.
Sevinməsin yad, yağılar,
İslama düşmən olanlar.
Başın sag olsun, Türkiyəm!

*****
Söz tapmıram mən deməyə,
Gələ biləydim köməyə,
Təsəlli verə biləydim,
Göz yaşlarını siləydim.
Başın sag olsun, Türkiyəm!

*****
İçinizdə yaşayan ermənilər,
İnsanlıqdan xəbəri olmayanlar,
Bəlkə elə onlardır törədənlər,
Mənfur, rəzil, alçaq, namərdlər.
Başın sag olsun, Türkiyəm!

Zeynəb Bəhmənli:
Türkiyənin Bolu bölgəsində,oteldə yanğın zamanı ölənlərin ruhuna fatihə oxudum,Allah hamısına rəhmət eləsin. Gözlənilməz faciədi,yaxınlarına Allah səbr versin!

ASAP xaricdə 20 Yanvar faciəsi ilə əlaqədar tədbirlər keçirib

Azərbaycan Respublikası Gənclər Fondunun dəstəyi ilə Azərbaycanlı Tələbələr və Məzunlar Platforması (ASAP) tərəfindən xarici ölkələrdə - Türkiyə, Gürcüstan, Fransa, Böyük Britaniya və Avstriyada 20 Yanvar faciəsinin 35-ci ildönümünə həsr olunmuş silsilə tədbirlər keçirilib.

Türkiyənin İstanbul şəhərində 20 Yanvar faciəsi ilə bağlı dəyirmi masa görüşü baş tutub. Üsküdar Universitetində keçirilən tədbir zamanı Türkiyədə yaşayan azərbaycanlı gənclərlə 1990-cı il yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecə Bakıda baş verən hadisələr, xalqın milli azadlıq və ərazi bütövlüyü uğrunda mübarizəsi barədə müzakirələr aparılıb. Gənclər Ümummilli Lider Heydər Əliyevin faciənin ertəsi günü Moskvada Azərbaycanın daimi nümayəndəliyinə gələrək qanlı hadisəni törədənləri pisləyən kəskin bəyanatla çıxış etməsi və Ulu Öndərin təşəbbüsü ilə faciəyə siyasi-hüquqi qiymət verilməsi haqqında danışıblar. Diqqətə çatdırılıb ki, 35 il keçsə də törədilən bu vəhşilik öz tarixi mahiyyətini itirmir və bunun nəticəsidir ki, 2020-ci ilin sentyabrında başlayan 44 günlük Vətən müharibəsi Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycan Ordusunun əzəli torpaqlarımızın Ermənistan tərəfindən otuz ilə yaxın davam edən hərbi işğalına son qoyması ilə başa çatıb. Bu Zəfər ilə həm 20 Yanvar, həm də Qarabağ müharibəsi şəhidlərinin qisası alınıb.

Gürcüstanın Tbilisi şəhərində ASAP və Mirzə Fətəli Axundzadə adına Azərbaycan Mədəniyyəti Muzeyinin birgə təşkilatçılığı ilə 20 Yanvar faicəsi ilə əlaqədar foto-sərgi və anım tədbiri keçirilib. Qonaqlar əvvəlcə Qanlı Yanvar hadisələrinə həsr olunmuş foto-sərgi ilə tanış olublar. Gürcüstanda yaşayan azərbaycanlı gənclərin iştirakı ilə baş tutan tədbirdə 20 Yanvar faciəsi şəhidlərinin əziz xatirəsini yad edilərək, xalqımızın hüzn və şərəf gününün tarixi faktları haqqında danışılıb. Muzeyinin direktoru Leyla Əliyeva çıxış edərək qeyd edib ki, xalqımızın qəhrəmanlığı və Ulu Öndər Heydər Əliyevin qətiyyəti sayəsində SSRİ rəhbərliyi məkrli planlarını həyata keçirə bilməyib. Azərbaycanın müstəqillik yolunda dönüş nöqtəsi olmuş və xalqımızın azadlıq əzmini bütün dünyaya nümayiş etdirmiş bu faciədə azadlıq istəyi ilə əliyalın düşmən tanklarından qorxmayan bir xalq xarakter nümayiş etdirərək, dünyanı heyran etdi və təsdiqlədi ki, müqəddəs amalı uğrunda canını qurban verməyə hazırdır.
Fransanın paytaxtı Paris şəhərində Azərbaycanın Fransadakı Səfirliyinin təşkilatçılığı ilə 20 Yanvar faciəsinə həsr olunmuş tədbir keçirilib. ASAP Fransa nümayəndəliyinin üzvləri və Fransada yaşayan azərbaycanlı tələbə və məzunların iştirakı ilə baş tutan tədbir zamanı 1990-cı il yanvar ayının 19-dan 20-nə keçən gecə keçmiş SSRİ rəhbərliyinin göstərişi ilə sovet hərbi birləşmələrinin Azərbaycanda xalqımızın iradəsini sındırmaq məqsədilə törətdiyi qanlı terrordan bəhs edilib. Qeyd olunub ki, Yanvar faciəsi Azərbaycanın tarixinə təkcə bir faciə günü kimi deyil, həm də xalqımızın istiqlaliyyət əzminin, sarsılmaz iradəsinin sübutu, dövlət müstəqilliyinin bərpa edilməsinə doğru aparan yol, milli qürur doğuran bir gün kimi həkk olunub. Tədbirdə həmçinin 20 Yanvar faciəsi ilə bağlı videoçarx nümayiş etdirilib.

Azərbaycanın Böyük Britaniyadakı səfirliyində 20 Yanvar faciəsinin 35-ci ildönümünə həsr olunmuş anım tədbiri keçirilib. Azərbaycanın Böyük Britaniyadakı səfiri Elin Süleymanov çıxış edərək 20 Yanvar hadisələri barədə danışıb. Həmin dövrdə Moskvada təhsil aldığını və hadisələrdən sonra Ümummilli Lider Heydər Əliyevin Azərbaycan nümayəndəliyindəki çıxışının canlı şahidi olduğunu deyən diplomat bildirib ki, həmin vaxt Azərbaycan hələ öz müstəqilliyini bərpa etməsə də, məhz həmin çıxış zamanı Ümummilli Liderin yeni doğulmaqda olan müstəqil Azərbaycanın lideri olduğu artıq görünürdü. Səfir müasir, güclü və multikultural Azərbaycanın şəhidlərin əziz xatirəsinə ən dəyərli hörmət olduğunu vurğulayıb, hər bir azərbaycanlının bundan sonra da ölkəmizin azadlığı və suverenliyinin keşiyində durmalı olmasının önəminə toxunub. Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi, Ordumuzun rəşadəti və xalqımızın birliyi nəticəsində bu gün Azərbaycanın inamla irəlilədiyini deyən səfir xüsusən üzünü tədbirdə iştirak edən Böyük Britaniyada təhsil alan azərbaycanlı gənclərə tutaraq Azərbaycanın gələcəyinin onlara əmanət olduğunu deyib. Tədbirdə iştirak edən Milli Məclisin deputatı, Britaniya-Azərbaycan parlamentlərarası dostluq qrupunun sədri Fariz İsmayılzadə 20 Yanvarın müasir Azərbaycanın tarixində həqiqətən də dönüş nöqtəsi olduğunu qeyd edib. Daha sonra Londonda fəaliyyət göstərən musiqiçi həmyerlilərimiz şəhidlərimizin xatirəsinə piano və kamançada həzin musiqi nömrələri səsləndirib.

Əlavə olaraq, Avstriyanın paytaxtı Vyana şəhərində yaşayan azərbaycanlı tələbə və məzunların iştirakı ilə 20 Yanvar faciəsinə həsr edilmiş fləşmob baş tutub. Yanvarın 20-də Bakıda törədilmiş dəhşətli qırğının dünya ictimaiyyətinin diqqətinə çatdırılması məqsədilə hazırlanan videoçarxda gənclər bu faciənin Azərbaycanın azadlığı və ərazi bütövlüyü uğrunda mübarizə tarixinə qəhrəmanlıq mərhələsi kimi yazıldığını vurğulayıblar.

ƏDƏBIYYAT SAYƏSINDƏ DÜNYA DAHA DA GÖZƏLDIR

"ButovAzerbaycan " qazətnın qiymətli oxucuları!
Bügünkü qonağımız tanınmış özbək yazıçısı, Özbəkistan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Özbəkistan Respublikasının müstəqilliyinin 25 illik yubiley medalı, "Möhtərəm qadın" döş nişanı sahibi, ondan çox nəsr əsərinin müəllifi Labər RUSTAMOVAdır.
— Yaradıcı fəaliyyətə marağınız nə zaman başladı və bu yolda sizi ruhlandıran amillər nə idi?
—Məktəb dərslərində şeirlər və monoloqları əzbərləyib, səhnədə təqdim etməyi çox sevirdim. Onlar ruhumda sirli və heyranedicı bir qüvvə oyadırdılar.
Nəticədə oxuduğum və əzbərlədiyim əsərlərdəki hadisələr, hətta onların müəllifləri-şair və yazıçılar mənim üçün sanki arzu edilməsi mümkün olmayan zirvələr kimi görünürdü. Bundan sonra ürəyimdə bir arzu yarandı və özümdən soruşdum: "Mən də bu böyük ustadlar kimi yaza bilərəmmi?"
Atam kimya fənnindən dərs deyirdi və mənim ilk müəllimim də məhz odur.
O, bizə: "Kitabı cızma, vərəqlərini qatlama, oxu və qiymətlə," deyə öyrədirdi. Ailəmizdəki dörd qız da atamızın yolunu izləyib, müəllimlik peşəsini seçdik. Məktəbi qızıl medalla, ali məktəbi isə imtiyazlı diplomla bitirdim. Yaxınlarım, dostlarım və müəllimlərimin etirafları mənə daim güc və ruh verir. Bir sözümlə atam mənə yazı maşını almışdı. Rayon, vilayət və respublika qəzetlərində yazılarım çap edilməyə başlayanda, sevincimdən sanki göylərdə uçurmuşam kimi hiss edərdim. O vaxtlar poçt xidməti yaxşı işləyirdi. Yazdıqlarımı əl yazması halında konvertə salıb göndərsəm, vaxtında çatırdı.
- Əsərlərinizdə əsasən hansı mövzuları əhatə edirsiniz?
- Mən daha çox insanlıq, mərhəmət, yaxşılıq və mənəviyyat kimi yüksək dəyərlər haqqında yazıram. Həmçinin, din və əxlaq, insan olmaq, həyat və zamanın qiymətini anlamaq kimi mövzular da ürəyimə yaxındır.
Yaradıcı fəaliyyət vasitəsilə bu mənəvi anlayışları insanlara çatdırmağı öz vəzifəmdən hesab edirəm. Belə yüksək mövzularda yazmaq, ruhu ilhamlandırır, həyatı isə mənalandırır.
- Yeni əsərlər yazarkən sizin üçün hansı mərhələ ən vacibdir?
-Ən önəmlisi ideyanın yaranması və onu necə təqdim etmək, hadisəni necə inkişaf etdirmək və nəticəni necə başa çatdırmaqdır. Bu proseslərdə hər addımı düşünərək, planlaşdıraraq və hər tərəfdən hazırlıqlı olmaq vacibdir. Buna görə də mən çox vaxtımı ideya üzərində düşünməyə, onun ən optimal şəkildə ifadə olunmasını təmin etməyə sərf edirəm. Çünki hər bir yaradıcı əsər mükəmməlliyə can atan ağıllı və ürəkdən edilən əməyin nəticəsidir.
- Müəllim-şagird münasibətləri haqqında fikirləriniz...
- Şansım o oldu ki, məktəbdə də, ali məktəbdə də, iş həyatımda da həmişə yaxşı müəllimlər yanımda oldular. Bir çoxları həyatdan köçdülər, onları yaxşı xatirələrlə xatırlayıram. Həyatdakı müəllimlərimlə ən azı bir zəng edib hal-əhval tuturam.
Müəllim-şagird münasibətləri maddiyyata əsaslanmamalıdır.
Həqiqətən səmimi olan, lazım gələndə dəstək verə bilən və çatışmazlıqlarını izah edib yol göstərə bilən müəllim olmalıdır. Mən də bir neçə şagirdimdən «müəllim» kimi tanınmaq istədiyini eşidirəm və bundan çox məmnun oluram.
Lakin bəzən yardıma gəlib sonra tanımayan şagirdlər də olur. Bu münasibətə əsasən, müəllim-şagird əlaqələri həqiqi hörmət və səmimiyyət üzərində qurulmalı, hər bir şagirdin yaradıcı inkişafını dəstəkləməli və onların çatışmazlıqlarını kömək yolu ilə düzgün istiqamətə yönəltmək lazımdır.
- Ədəbiyyatın cəmiyyətdəki yeri haqqında nə düşünürsünüz?
- Özbəkistan xalq yazıçısı, söz ustası, Abdulla Qahharin belə bir sözü var: «Ədəbiyyat -atomdan güclüdür...»
Həqiqətən də ədəbiyyatın cəmiyyətdəki yeri çox böyükdür. İnsan özlüyünə çata bilmək, kamilliyə və mənəviyyata nail olmaq üçün əlbəttə ki, ən vacib tərbiyə vasitəsi olan ədəbiyyat lazımdır, kitab lazımdır. Ədəbiyyat sayəsində dünya daha da gözəldir. Ədəbiyyat, öz növbəsində, insanların ruhunu ucaldır, onları həqiqi dəyərlərə çatdırmağa yönəldir. Beləliklə, ədəbiyyat yalnız dilin deyil, həm də ürəyin güclü qüvvəsidir.
- Əsərlərinizin bir çox xarici nəşrlərdə çap edilməsi, yaradıcı fəaliyyətinizə necə təsir etdi?
- Ailəm, övladlarım həyatımın mənası, bəxtim olduğu kimi, yaradıcı fəaliyyətim də məni irəliləməyə, təslim olmamağa səsləyən və həmişə çağıran "İŞIQLI NUR!"
Bir vaxtlar dünya şairlərinin əsərlərini oxuduğumda; mənim də əsərlərimin xarici nəşrlərdə çap olunmasını istərdim...Bu gün isə, ucqar bir kənddə yaşayaraq yaradıcı fəaliyyət göstərən birinin yazdığı əsərlərin xarici nəşrlərdə çap edilib, dünya üzünü gördüyünü görərək, arzularımın həyata keçdiyini hiss edirəm.
Bu isə mənə daha çox ruh verir, daha çox, daha yaxşı axtarışlar etməyə, yaradıcı işlər görməyə təşviq edir.
- Azərbaycan ədəbiyyatından kimləri oxumusunuz?
- Azərbaycan ədəbiyyatına marağım və sevgim böyük mütəfəkkir Nizami Gəncəvinin şah əsərlərini oxumaqla başladı.
Bu böyük mütəfəkkirin yaradıcı fəaliyyəti mənim üçün Azərbaycan ədəbiyyatına geniş yol açdı desəm, yanılmaram. Onun əsərləri vasitəsilə ədəbiyyatın son dərəcə böyük qüdrətini, insan ruhunu yaxşılığa və həqiqətə yönəldən ilahi qüvvəsini hiss etdim. Sonra Səməd Vurğunun duyğusal şeirləri və Mirzə Fətəli Axundovun dram əsərləri ilə tanış oldum və Azərbaycan ədəbiyyatının sosial-siyasi və insanpərvərlik dəyərlərini daha dərindən anladım. Bəxtiyar Vahabzadənin Vətənə və sevgiə həsr edilmiş şeirləri, Anarın müasir qəhrəmanlıq ruhunu əks etdirən əsərləri və Nəbi Xəzrinin ürəklərə nur bəxş edən yaradıcılığı mənim üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb etdi. Azərbaycan ədəbiyyatı-dünya mədəniyyətində özünə xüsusi yer tutan, insanlığın mənəviyyatının ən yüksək tərəflərini əks etdirən ədəbiyyatdır.
Onun hər bir səhifəsi bizə həyat həqiqətləri və sonsuz ilham mənbəyini çatdırır.
- Yaradıcılıq yolunuzda qarşılaşdığınız ən böyük çətinliklər və onları necə dəf edirsiniz?
- Ən böyük çətinlik- vaxt, imkan və şərait məsələsidir. Əslində, gündəlik həyatın çətinlikləri və şəxsi məsuliyyətlər çox vaxt qadını yaradıcı fəaliyyətlərdən uzaqlaşdırır. Lakin, ona müəyyən vaxt və uyğun şərait yaradıldıqda, qadının ürəyindən çıxan duyğular və fikirlər özünəməxsus və təbii şəkildə, yaxşı yazılır.

-Yaradıcı həyat və şəxsi həyat arasında necə bir balans saxlanmalıdır?
- Şəxsi həyat və yazdıqlarının arasında ziddiyyət, yəni insanlıq haqqında yazıb, özünün praktik həyatında insanlıqdan uzaq olmaq, yaradıcı insan üçün ən böyük səhv və ağrıdır. Yaradıcı insanın həqiqi mənada yaradıcı həyatı yazdıqlarına uyğun olmalı, onun qəlbinin həqiqi hissləri, arzu və istəkləri əks etdirməlidir. Hansı vəziyyətdə olursa-olsun, yaradıcı insan müvazinətli, səmimi və yaxşı əxlaq sahibi olmalıdır. Bu əxlaq onun yazdıqlarında aydın şəkildə görünməli və yaradıcılığına dərin mənalar verməlidir. Əgər yaradıcı insan özünə xas insanlıq və ədalətdən məhrum olarsa, onda onun yaradıcılığı həqiqi insanı tərənnüm etməyə qadir olmaz.

Söhbətləşdi: Cahangir NAMAZOV,
"Butov Azerbaycan ”ın Özbəkistan təmsilçisi.

Əziz ƏLƏKBƏRLİ
Qərbi Azərbzycan İcması İdarə Heyətinin sədri,
Milli Məclisin deputatı.

AĞRILARIMIZDAN YAZAN YAZIÇI

Biz uzun illərdir ki, ermənilərlə müharibə vəziyyətindəyik, on illərdir ki, ermənilərin fiziki və mənəvi soyqırımının qurbanlarıyıq, yüz illərdir ki, düşünülmüş, planlaşdırılmış bir siyasətin ağrı-acılarını ellərimizin və nəsillərimizin taleyində yaşayırıq. Tez-tez öz-özümdən soruşuram, əcəba, necə olur ki, yersiz-yurdsuz, soysuz-köksüz bir ovuc erməni bu böyüklükdə bir milləti bu qədər itkilərə məruz qoyur? Doğrudanmı təkcə ona görə ki, biz müsəlmanıq, onlar isə xristian və xristian dünyası onlara dəstək verir?! Doğrudanmı təkcə ona görə ki, Qafqaz çox vacib strateji coğrafi məkanda yerləşir və dünyanın bir sıra dövlətlərinin bu məkanda erməni kimi oyuncaq bir millətə, Ermənistan kimi oyuncaq bir dövlətə ehtiyacı var?! Doğrudanmı təkcə ona görə ki... Lənət şeytana! Bəlkə mahiyyəti itkilərimizə bəraət qazandırmaqdan başqa bir şey olmayan bu sualları bir kənara qoyub, azacıq da özümüzdə günah axtaraq, etdiklərimizi və etmədiklərimizi tərəzinin gözünə qoyub ədalətlə hökm verək?! Yəni özümüzdə heç günah olmayıb? Erməni aşına-aşına gəlib çıxıb ocaq başına və bunda bizim zərrə qədər günahımız yoxdur? İşimizin düzəlməyi xətrinə erməniyə dayı deyən biz deyilik? Doğrudur, indiyədək hələ heç kəs ayranına turş deməyib. Axırı nə olub? Ayranı turş olanların ayranı şirinləşibmi? «Sapı özümüzdən olan baltalar...» deyirik, amma unuduruq ki, atalar həm də «sapında varsa, küpündə də var» deyib axı!
Gəlin açıq danışaq. Erməni bizim Qərbi Azərbaycan boyda torpaqlarımızı, cənnət Qarabağımızı, ətraf ərazilərimizi təkcə ona görə işğal edə bilmədi ki, arxasında Rusiya vardı, həm də ona görə işğal edə bildi ki, yüz illərdir erməni kilsəsi və erməni ziyalıları, xüsusilə alimləri, yazıçıları öz xalqının hər doğulan yeni nəslini inandırıb ki, onlar dünyanın ən qədim millətidir, bütün Qafqaz, xüsusilə Cənubi Qafqaz, indiki Ermənistan və Azərbaycan torpaqları onların tarixi vətənləri, ata-baba yurdlarıdır, bu yurdlar gəlmə türklər tərəfindən işğal olunub və bugünkü erməni millətinin borcudur ki, nəyin bahasına olursa-olsun o torpaqları geri alıb «Böyük Ermənistana» qatsın və s. və i. a. Erməni alimləri əvvəl bu yalanları deyiblər, yazıblar, o qədər deyib-yazıblar ki, axırda öz yalanlarına özləri də inanıblar, sonra millətlərini inandırıblar, ən sonda da başlayıblar dünyanı inandırmağa. Budur, nəticə göz qabağındadır. Bu yalanlarla tərbiyə olunmuş ermənilər əllərinə silah alıb «öz tarixi vətənlərini türklərdən azad etmək üçün» müharibəyə başladılar. Artıq onları inandırmaq mümkün deyil ki, onlar özlərinin yox, başqalarının torpaqlarına iddialıdırlar. «Hər millətin yaxşısı da var, pisi də» deyənlərimiz də bilməlidirlər ki, qarşımızda normal bir millət yox, yüz illər ərzində belə yalanlarla zəhərlənmiş, hər nəfəri intiqama, qisasa yoluxdurulmuş, islah olunması üçün təzədən bir neçə yüz il tələb olunan bir etnik toplum durur.
Yaxşı, belə bir vəziyyətdə bəs biz nə etməliyik? Erməni yüz il, iki yüz il əvvəl haradan gəlib, təzədən ora öz xoşu ilə köçüb gedəsi deyil, biz də öz tarixi vətənimizdə yaşayırıq. Belə olan surətdə biz və bizdən sonra övladlarımız bunlarla qonşuluqda necə yaşayacağıq? Təbii ki, siyasətçilərimiz, diplomatlarımız üzərlərinə düşəni edir, amma əsas vəzifə millətimizin tarixi yaddaşını özünə qaytarmaq və övladlarımızı bu yaddaşın varisləri kimi tərbiyə etməkdir! Bunun üçün millətin bütün elmi-intellektual potensialı səfərbər olunmalıdır. Bu vacib işdə millətin hər nəfərinin üzərinə müəyyən məsuliyyət düşür. Ən böyük məsuliyyəti isə alimlərimiz və yazıçılarımız daşıyır. Bu gün yalanları ilə dünyanı başına alıb gedən ermənini durdurmağın yeganə yolu erməni yalanlarını sonadək ifşa etməkdir. Erməni yalanlarını ifşa etməyin yolu isə əsl tarixi həqiqətləri ortaya qoymaqdır! Erməni həmişə tarixi həqiqətlərin ortaya çıxmasından qorxub. Çünki özünün bütün varlığı saxtakarlıqlardan yoğrulub, tarixi də, mədəniyyəti də, həyatı da – nəyi varsa, hamısı saxtakarlıqlar üzərində qurulub. Alimlərimiz faktları ortaya çıxarıb, tarixə tam aydınlıq gətirməyincə, nə erməni dayanacaq, nə də bizim onu dayandırmağa gücümüz çatacaq.
Lakin bununla da iş bitmir, tarixi həqiqətlər ancaq tarix kitablarında qalacaqsa, biz elə axıra qədər kimlərisə özümüzün haqlı, erməninin haqsız olduğuna inandırmağa çalışacağıq. Amma heç kəs də bizə inanmayacaq, çünki zatən dünya bizim haqlı olduğumuzu bilir və bilə-bilə erməninin tərəfini saxlayır, ən yaxşı halda isə susur. Ona görə də bizə heç kəsi inandırmaq lazım deyil və ya ən azı təkcə bu lazım deyil. Biz ilk növbədə alimlərin ortaya qoyduğu tarixi həqiqətləri millətimizə oxutmalıyıq. Təkcə tarix kitabları şəklində yox, romanlar, povestlər, hekayələr, şeirlər, poemalar, dramlar şəklində! Millət təkcə tarix kitabları ilə yox, həm də və daha çox bədii əsərlərlə tərbiyə olunur. Bugünkü erməni milləti ona görə indiki qədər millətçi, şovinist, işğalçı bir millətdir ki, zaman-zaman raffilərin, abovyanların, xanzadyanların, ohanes şirazların, paruyr sevakların, kaputikyanların, balayanların əsərləri ilə tərbiyə olunublar. Mən demirəm erməni olaq. Heç düşmənimə də bunu arzulamıram. Amma heç olmasa gələcək nəsillərimizi özünü erməni kimilərdən müdafiə edə biləcək mənəvi gücdə formalaşdıraq.
Özünün hekayə, povest, romanları, elmi-bədii publisistik əsərləri ilə Miraslan Bəkirli məhz belə yazıçılarımızdandır.
Son zamanlar keçən yüzildə xalqımızın məruz qaldığı repressiya, deportasiya və soyqırımlardan danışanlar, yazanlar çoxalıb. Bu, özlüyündə yaxşıdır. Lakin bu mövzuda, elmi hazırlığı və ya bədii səviyyəsi olan da yazır, olmayan da. Bu ağrı-acıları öz taleyində yaşayan da yazır, yaşamayan da. Bu faciələrin mahiyyətini dərk bir yana, adicə təsəvvür etməyənlər də qələmə sarılıb. Belə olanda mövzu ucuzlaşır, dəyərsizləşir. Ona görə də mənim şəxsi qənaətim belədir: bu cür mövzularda ya yaxşı yazmaq lazımdır, ya da ümumiyyətlə, yazmamaq.
Bu baxımdan, Miraslan Bəkirli ədəbiyyatımızın örnək yazıçılarındandır. Təsadüfi feyil ki, bir yazımda yazmışdım ki, hər dəfə Miraslan Bəkirlini görəndə elə bilirəm dərdin, ağrının özünü görürəm. Ona görə yox ki, onun illərdən bəri televiziyada qədim yurd yerlərimizdən hazırladığı silsilə verilişlərin adı «Ağrı»dır. Yaxud ona görə yox ki, son zamanlar Miraslan Bəkirli ürəyinin ağrısından tez-tez şikayət edir. Ona görə ki, o, danışanda da, yazanda da dərdlərimizdən, ağrılarımızdan danışır və yazır.
Cəsarətlə demək olar ki, Miraslan Bəkirli çağdaş nəsrimizdə özünəməxsus yeri olan nasir-lərimizdəndir. Bu özünəməxsusluq onun mövzu seçimində, yazı üslubunda, təsvir manerasında, dilindədir. Miraslan milli-etnik yaddaşdan, türkün minillərin sınağından çıxan inanc və tapınaqlarından, yer-göy, əvvəl-axır, olum-ölüm, keçici-ədəbi olanlar barədəki mifik-mistik və sakral dünyagörüşündən süzülüb gələn yazıçıdır. Bunu hekayələrinin adı da təsdiq edir: Ruh, Ulartı, Qurd yağı, Hal, Xızır baba, Şeytan oğlu, Zurna səsi, Qarğa, Kəl, Qızıl balıq, Qoç, Qorxu, Ölüm, Çöpçü, Şeytan küpəsi, Həsrət, Yuxu və s. və i. a.
Bu hekayələrin hər birində varlıqla yoxluq, olumla ölüm arasındakı gerçək dünyanın təkcə görünən yox, həm də görülməli olan, lakin adi insanların çoxu üçün görünməz olan məqamları bədii ədəbiyyata gətirir. Olumla ölüm arasındakı bu dünya ilə olumdan əvvəlki və ölümdən sonrakı dünyalar arasında olan və ola biləcək bağlar axtarılır.
Bəzən adama elə gəlir ki, Miraslanın bu hekayələri ilə bu hirsli-hikkəli (soyuq və isti müharibələrin, təbii fəlakətlərin bir-birini əvəz etdiyi), kirli-paslı (ekoloji tarazlığın pozulduğu) dünyanın qayğıları arasında bir təzad, uyğunsuzluq, uyuşmazlıq var. Lakin bu hiss çox tez də keçib gedir və görürsən ki, elə Miraslan Bəkirli də bu dünyanın həmin itirilən dincliyindən, rahatlığından, mənəvi-psixoloji ekologiyasından danışır. Və onu da görürsən ki, bu itirilən milli və bəşəri, dünyəvi və ruhani dəyərləri təzədən qaytarıb tərəzinin qalxan gözünə qoymasan, bu dünyanın və dünyadakıların tarazlığı bərpa olunmayacaq.
Miraslanın yaradıcılığında hər an duyulan, hiss edilən ağrının ilk sızıltıları da elə buradan başlayır. Başlayır və «Yiyəsizlər» povestində əsl ağrıya çevrilir – yurd ağrısına, vətən, el, torpaq ağrısına. Bəlkə elə buna görədir ki, «Yiyəsizlər» povesti Miraslan Bəkirlinin nəsr yaradıcılığında xüsusi yer tutur. Lakin mən burada bu povestdən geniş danışmaq fikrində deyiləm, danışmayacağam da. Çünki bu povestdən danışmaq yox, onu dönə-dönə oxumaq, uşaqlarımza oxutmaq, əzbərlətmək lazımdır. Bu, bizim 1988-ci il faciələrimizin güzgüsüdür. Bu, bizik, bizim taleyimizdir. Biz hamımız o taleyi, o hissləri bir dəfə yana-yana yaşamışıq və qəbir evinə gedənəcən də unutmayacağıq...
Miraslan Bəkirlinin Azərbaycan ədəbiyyatı tarixində ən böyük xidməti xalqımızın 1988-ci ildə Qərbi Azərbaycan ərazisindəki soyqırımını bütün dəhşəti, mənəvi-psixoloji yaşantıları, maddi-fiziki və milli-mənəvi itkiləri ilə bədii nəsrimizə gətirməsidir. 1948-1953-cü illər deportasiyası ilə bağlı belə bir nəhəng işi vaxtilə istedadlı yazıçımız Məmməd Oruc «Köçürülmə» romanı ilə həyata keçirmişdirsə, 1988-ci il soyqırımını bədii ədəbiyyatda əbədiləşdirmək qisməti məhz Miraslan Bəkirlinin taleyinə yazılmışdır. Məncə, Miraslan özünün bu tarixi-ədəbi missiyasını hələ tam başa çatdırmamışdır, bundan sonra da davam etdirəcək və davam etdirməlidir də. Çünki bu, bizim hamımıza, bütün Azərbaycan xalqına və gələcək nəsillərimizə lazımdır.
Mən, Miraslan Bəkirlini bir də «Kəndim – kədərim» kitabında kəşf etdim. Bu, 1991-ci ildən «Vətən səsi» qəzetində çiyin-çiyinə ilədiyim, yazılarını həvəslə oxuyub, televerilişlərinə böyük maraqla baxdığım, çağdaş bədii nəsrimizdə sanballı söz olan «İstək» hekayələr və povestlər kitabının redaktoru və naşiri olduğum bir jurnalisti, yazıçını, dostu təzədən kəşf etmək idi. Bu kitab Miraslanın doğulub boya-başa çatdığı Cücəkəndə həsr olunub. Miraslanın bu kitabı necə məhəbbətlə yazdığı onun öz sözlərindən də anlaşılır: «O kənd mənim dünənimdi, dünyaya göz açanda ilk gördüyüm ilahi məkandı, sevin¬cimdi, kədərimdi, yuxularımdı, gerçəyimdi, xəyalımdı. O kənd mənim və ba¬balarımın beşiyidi, körpəliyimdi, uşaqlığımdı, yeniyetməliyimdi, gəncliyimdi»...
Miraslan ürək ağrısı ilə «sümüyümün yiyəsi olmayan kəndim...» deyir. Deyir və deyə-deyə də bu qədim Azərbaycan-türk kəndinə yüzillər, bəlkə də minillər boyu yaşayacaq əbədi bir abidə ucaldır. Bu abidə-kitabda bir kəndin mənəvi, mədəni, fiziki və sosial həyatının, demək olar ki, bütün cizgiləri öz əksini tapır. Miraslan illərdən bəri ancaq özünün olan, ürəyində, beynində və bəbəklərində gəzdirdiyi Cücəkəndi hamımızın Cücəkəndinə çevirir.
Miraslanın doğma Cücəkəndini nə qədər dəlicəsinə sevdiyinə bir də onda inandım ki, bir səhər çəkiliş kamerasını çiyninə alıb üç dövlətin torpağını ayaqlayıb, üç dövlətin sərhədini keçib, düz Cücəkəndə getdi. Özü demişkən, bu yolda ölüm də vardı, girov düşmək də. Lakin doğma yurdu görmək, doğma torpağın üstündə addımlamaq, üzünü dünyadan köçmüş əzizlərinin soyuq məzar daşlarına sürtmək hissi hər şeyə üstün gəldi. Miraslan həmin anlarda hansı hissləri keçirib – təsəvvür edirəm...

Görünür, bütün bunlara görədir ki, Miraslan Bəkirli özünün «Sürgün» romanını mənə təqdim edəndə mən bu romanı çox böyük həvəs və ümidlə oxumağa başladım. Bu əsərin uğurlu alındığına iki səbəbdən inanırdım. Birinci səbəb əsərin müəllifi ilə bağlı idi. Mən Miraslan Bəkirlinin bütün əsərlərinin oxucusu, hətta bəzi kitablarının redaktoru olaraq bilirdim ki, o, özünə və sözünə hörmət edən, özünün və sözünün çəkisini bilən və gözləyən yazıçılarımızdandır. Bəzi əsərlər var ki, onlarda hər şey yerindədir, ütülü cümlələr, maraqlı təsvirlər, bir-birini əvəz edən hadisələr, obraz, süjet, kompozisiya, ideya və s. və i.a. Amma nə isə çatmır. O çatmayan əsərin ruhudur. Bəzən yazıçı əsəri yaradır, amma ona ruh verə bilmir. Çünki ya özünün ruhu olmur – Yazıçı Ruhu, ya da mövzunu özününküləşdirməmiş, öz ruhuna-qanına hopdurmamış qələmə sarılır. Hər iki halda əsər ölü doğulur. Bəlkə birinci halı yazıçıya bağışlamaq olar, nə edəsən, yazıq özündə olmayanı əsərə necə versin. Belə yazıçıdan və belə əsərdən heç danışmağa dəyməz. Amma ikinci halı yazıçıya bağışlamaq mümkün deyil. Bunu ancaq yazıçı məsuliyyətsizliyi, özünə və ədəbiyyata hörmətsizlik hesab etmək olar.
M.Bəkirli isə hər iki mənada xoşbəxt yazıçıdır. O, sözün böyük mənasında Ruhu olan yazıçıdır.
Miraslan Bəkirli Qərbi azərbaycanlıların 1988-ci il soyqırımını özünün, ailəsinin və ətrafının taleyində yaşayan insanlardandır. Ona görə də əsərindəki soyqırım, onun tərkib hissəsi kimi repressiya, sürgün faciəsinin ağrılarını bütün dəhşəti və bütü incəlikləri ilə təsvir edə bilir, bu ağrıları yaşayır və oxucusuna yaşadır. «Sürgün» romanının uğuruna təminat verən ikinci səbəb əsərdəki təsvir obyektinin düzgün seçilməsidir. Belə ki, Qərbi Azərbaycanın Vedibasar mahalının Səttaruşağı nəsli xalqımızın 20-ci yüzildə yaşadığı tarixi hadisələrin bütün keşməkeşlərindən keçmiş, millətimizin başına gətirilən bütün faciələri taleyində yaşamış, lakin yenə sınmamış, qürurunu, ləyaqətini saxlamış, ayaq üstə qalmış, daha da irəli getmiş, bu gün də böyük şərəflə öz vətəninə və millətinə xidmət edən, inamla irəliləyən, bununla belə, əslini, kökünü də unutmayan bir nəsildir.
1918-ci ildə Andranikin quldur dəstələrinin Vedibasar mahalına hücumu zamanı daşnaklar Səttaruşağı nəslindən otuz altı nəfəri vəhşicəsinə qətlə yetirmişdilər. Atası Əli Səttar oğlunun və qohumlarının ölümündən sonra Musa Səttaroğlu Abbasqulu bəyin özünümüdafiə dəstələrinə qoşulur və daşnaklara qarşı müharibənin əsas qəhrəmanlarından birinə çevrilir. Abbasqulu bəyin silahdaşı, dostu, Kərbəlayı İsmayılın isə qohumu olan Musa Səttaroğlu Vedibasarın növbəti ağır günlərində – kolxoz quruculuğu dövründə Kərbəlayı İsmayılın Sovet hakimiyyətinə qarşı qaldırdığı qiyamın burulğanına düşür. Həm Abbasqulu bəyin, həm də Kərbəlayı İsmayılın haqlı arqumentlərinə təmkinlə qulaq asan Musa düşmənlərin dəyirmanını işlədən bu burulğanda onların hər hansı birinin batmasının milli mənafeyə xidmət etmədiyini çox gözəl başa düşür, onların ikisini də qorumağa çalışır, lakin proseslərin qabağını saxlamaq mümkün olmur: Abbasqulu bəy aldadılmış qiyamçılar tərəfindən öldürülür, onu öldürənlər isə amansızcasına cəzalandırılırlar. Qaçanlar qaçır, qalanlar güllələnir, sürgün olunur. Kərbəlayı İsmayıl Türkiyəyə qaçır, oğlanları aldadılıb gətirilərək güllələnir. Musanın, bir çoxlarının özü və ailələri Sibirə, Qazaxıstana sürgün edilirlər.
Əsərdə bu sürgünün bütün təfərrüatları açılıb ortaya qoyulur, «Sürgün» aktının təkcə sosial-siyasi yox, həm də mənəvi-psixoloji, insani, daha doğrusu, antiinsani mahiyyəti uğurlu bədii üsul və detallarla təsvir edilir. 1937-ci ilin soyuq bir qış günündə Qazaxıstanın Cambul vilayətinin Kenes kəndinə sürgün olunan insanların iki ay ərzində yük vaqonlarında yaşadıqları tam bir Qiyaməti xatırladır. Bu Qiyamətdə – əllərin əllərdən, ayaqların yerlərdən, gözlərin göylərdən üzüldüyü yerdə insanlar çox sərt sınaqlara çəkilir, Şər insanları şərə sürüklədikcə İnsanlıq ayağa qalxır, hamı tikəsini bir-biri ilə bölüşür, nəinki tikəsini, hətta döşündəki südünü belə öz balasının boğazından kəsib tanımadığı yetim bir körpə ilə bölüşənlər olur. Xəstəsinin boğazına tökməyə bir udum su, ölüsünün üstünə atmağa bir ovuc torpaq tapmayan bu insanlar bu qədər dözümü, bu qədər səbiri, mətinliyi haradan alırlar, görəsən?! Əsəri oxuduqca bu suala cavab tapırıq. Əsərdə Cahan arvad, Əsmər ana, Telli Azərbaycan anasının, Azərbaycan gəlininin simvolu kimi ümumiləşdirilir. Əsəd, Əhməd, Məhəmməd kişilik, insanlıq borclarına axıradək sadiq qalırlar.
Nəhayət, Qiyamət – vaqon həyatı başa çatır. Məşəqqət – sürgün həyatı başlayır. İnsanlar yenidən sınağa çəkilirlər. Bu həyat mənə tanış gəlir...
1989-cu ildə elmi əməkdaşı olduğum Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Ədəbiyyat İnstitutundan alim yoldaşım Məhərrəm Qasımlı ilə Qazaxıstanın həmin Cambul vilayətinə ezamiyyətə göndərilmişdik. Məqsəd 1937-ci ildə sürgün olunan insanlarımızı, onların övladlarını axtarıb tapmaq idi. Hamı başımıza dolanırdı, «son 52 ildə Bakıdan gələn ilk rəsmi nümayəndəsiniz» deyirdilər. Bir ay orada qaldıq, insanları dinlədik, sürgün səbəblərini, sürgün talelərini, sürgün faciələrini danışdılar. Vətən deyəndə gözü yol çəkən, dodaqları əsən qocaları, vətən nisgilli bayatılar çağıran nənələri dinlədik, Çu çayına Araz adı verən, Azərbaycan deyəndə gözünü bir yumub, min tökən soydaşlarımızın dərdinə şərik olduq. «Sürgün» romanı mənə o günləri bir də yaşatdı, o insanlar təzədən gəlib durdu gözümün qabağında. Ən qəribəsi də budur ki, mən o insanların talelərini, o insanların söhbətlərini 1989-cu ildə öz dillərindən eşitdiyim kimi oxudum «Sürgün» romanında. Elə bu yerdə bir də inandım ki, «Sürgün» romanı çağdaş ədəbiyyatımızda öz layiqli qiymətini alacaq.
«Sürgün» romanının ən ibrətamiz cəhəti odur ki, burada Azərbaycan insanının bütün əzab və məhrumiyyətlərdən keçərək Şərə qalib gəlməsini görürük. Dörd yaşında ana qucağında sürgünə yollanan Əli adlı körpə – Səttaruşağı nəslinin nümayəndəsi iyirmi yeddi yaşında artıq tanınmış yol-tikinti mütəxəssisi kimi Bakıya qayıdır. Söhbət Azərbaycan xalqının dünyaşöhrətli oğlu, texnika elmləri doktoru, professor Əli Musa oğlu Əliyevdən gedir.
Miraslan Bəkirlinin bu il 70 yaşı tamam olur. Dəyərli yazıçımıza yaradıcılığında yeni-yeni uğurlar arzulayıram.

YENI ÖZBEKISTANDA GENÇLERE SUNULAN FIRSATLAR: BAŞARILARIM VE DENEYIMIM
Bugünkü Özbekistanda gençler için yaratılan fırsatlar, şüphesiz ki, ülkemizin geleceğini belirleyen önemli unsurlardan biridir. Yeni Özbekistan tarihini ve kültürünü kavramak, kendi potansiyelini geliştirmek ve topluma faydalı katkılarda bulunmak için tüm fırsatlardan verimli bir şekilde yararlanmak gereklidir. Ben, Shoxijahon Urunov, Buhara Devlet Pedagoji Enstitüsü öğrencisiyim ve kendi deneyimim aracılığıyla Özbekistanlı gençler için sunulan fırsatların ne kadar yararlı olduğunu göstermek istiyorum.
Gençler için Sunulan Fırsatlar
Özbekistanda gençlerin entelektüel ve kültürel gelişimini desteklemek amacıyla çeşitli programlar ve yarışmalar düzenlenmektedir. Ben de bu fırsatlardan yararlanarak birçok başarıya imza attım. 2023-2024 eğitim yılı için Bobur Devlet Bursunun sahibi olmam, gençler için sunulan fırsatların bir göstergesidir. Bu burs, eğitim sürecimde daha etkili olmama yardımcı oldu. Ayrıca, erken dönemde yüksek lisans için bir hibe kazandım ve 12 ay boyunca yüksek burs aldım.
Yıl boyunca düzenlenen çeşitli yarışmalarda yer alarak başarılar elde ettim. 2022 yılında "Yıl Öğrencisi" yarışmasında birincilik elde ettim ve bu, akademik kariyerimi daha da teşvik etti. Ayrıca, "Bağımsızlığın 31. Yılı" vesilesiyle düzenlenen yarışmada iPhone 13 Pro Max kazandım. Bu tür başarılar, gençlerin kendi bilgi ve yeteneklerini sergileyebilecekleri fırsatların ne kadar çeşitli olduğunu gösteriyor.
Yarışmalar ve Ödüller
Ülkemizde düzenlenen yarışmalar, gençleri her yönüyle desteklemeye yöneliktir. Örneğin, İslam Karimov Vakfı tarafından düzenlenen "Büyük İnsan Kalbimizde" adlı ulusal yarışmada ikinci oldum. Bu tür yarışmalar, sadece bilgi ve becerilerini test etme fırsatı sunmakla kalmaz, aynı zamanda hayallerine ulaşma yolunda yeni fırsatlar yaratır.
Bir diğer önemli konu ise, gençleri sosyal aktiviteye teşvik etmektir. Ben Buhara Devlet Pedagoji Enstitüsündeki gönüllüler merkezinde baş koordinatörüm. Bu pozisyonda, gençleri sosyal projelere katılmaya teşvik ediyorum ve liderlik becerilerini geliştirmelerine yardımcı oluyorum. Bu tür deneyimler, gelecekte bir lider olarak yerlerini bulmalarına yardımcı olacaktır. "Liderlik Sırasında" projesinin kurucusuyum; bu proje kapsamında 200-den fazla öğrenciye kişisel gelişimlerinde yardımcı oldum. Şu anda, yüksek öğretim lideri olarak seminerler ve eğitimler aracılığıyla öğrencilere fırsatlar hakkında daha geniş bilgi veriyorum.
Bilimsel Faaliyet ve Yaratım
Gençlerin bilimsel potansiyelini artırmak amacıyla da birçok fırsat bulunmaktadır. Ben 30-dan fazla bilimsel makalenin yazarı, 2 metodik kılavuz ve 7 edebi antolojinin yazarıyım. Bu tür çalışmalar aracılığıyla gençler, bilimsel potansiyellerini geliştirme ve kendi fikirlerini sergileme fırsatına sahip olurlar.
Özbekistan gençlerinin sosyal, bilimsel ve kültürel gelişiminde yaratılan fırsatlar, onlara hayallerini gerçekleştirmelerine yardımcı olmaktadır. Benim başarılarım ve deneyimlerim, bu fırsatlardan nasıl verimli bir şekilde yararlanılabileceğini göstermektedir. Yeni Özbekistan'da her genç, kendi potansiyelini sergilemek için birçok fırsata sahiptir. Sorunları aşmak ve geleceğe güvenle adım atmak için hepimizin fırsatlarımızdan verimli bir şekilde yararlanmamız gerekmektedir.

Shoxijahon URUNOV,
Buhara Dövlət Pedagoji İnstitutunun
4-cü kurs tələbəsi

MUSA ASLANXANLI

ULULARDAN, BABADAĞDAN SORAQ ALDIM
(HİSSƏLƏR)
Katalikos Abasın rəhbərliyilə keçirilən dini yığıncaq Çola ətrafında hərbi toqquşmaların tez-tez baş verdiyini nəzərə alıb, Alban xristianlıq mərkəzinin Çoladan köçürülməsi haqda qərar qəbul etdi. Nəhayət, Alban xristianlıq mərkəzi başkənd Partava-Bərdəyə köçüruldü. O vaxtdan hər il keçirilən xristianlıq bayramları da, dini məclislər də Albaniyanın baş kəndi Partavda, adətən, qonaq-qaralı keçirilirdi.
Yenə elə günlərdən biri idi. Səhhətinə, yaşına görə işləməsinə çətinlik yarandığından Abasın yerinə Albaniyaya katolikos seçməli idilər. Bu məqsədlə də yepiskoplar başkəndə toplanmış, əlavə qonaqlar da dəvət edilmişdi.
Beyləqandan gələn yepiskop Vironun adaylığı irəli sürüldü. Abasın Viro sarıdan ürəyi sakit idi. “Bacarıqlı, iradəli, fikri aydın bir şəxsdi. Dini yanaşmalarda, iqtisadi, siyasi məsələlərdə də uyarlı, əsaslı fikirləri var. Əsas, Vətənini, xalqını düşünən bir din xadimidi.”
Yepiskoplar çıxış edir, Vironun aday kimi müsbət cəhətlərini qeyd edirdilər, ona uğurlar arzulayirdılar. Məhin Banu da bu məclisdə çıxış edib, Viroya uğurlar arzuladı.
-Mən Kuti elinin Kərkük şəhərindən dəvətli bir qonaq kimi gəlmişəm. Qardaşımız Viroya gələcək işlərində uğurlar arzulayıram. İnanıram ki, bacarıqli dini rəhbər kimi elimizin, yurdumuzun özgürlüyünə çalışacaq, bu yolda uğurlar qazanacaq. İstərdim, Bizansın, bir qədər gizli, ilk baxışda sezilməyən dini pərdə altında yurdumuzun, elimizin bütövlüyünü pozacaq əməllərinin qarşısı alınsın. Bizim ulu babalarımızın adlarından biri Qordu, bilirsiniz. Qor həm də günəş ilahəsinin adı olub. Biz ocaq yerində qalan közə də qor demişik. Ocağımızı da, ocaqda qorumuzu da qorumalıyıq. Elimizin inancına görə, qut, qutluq, uğur oddan, ocaqdan, Günəşdən gəlir. Bundan yana elin ulu ağsaqqallarına zaman-zaman Qorqut adını da verdik .
Biz türk olaraq qədimdən Günəş işığıni, odu, ocağı müqəddəs bilmişik.
Bu düşüncədə olub, Günəşə tapınmışıq, səcdə etmişik. Bu, bir gələnək, qan yaddaşımizdı...
Qədim əsatirdə,Yunan şairi Esxilin əsərində Prometeyin odu İskitlər, yəni türklər ölkəsindən oğurlayıb insanlara gətirdiyi yazılıb. Bir daha təsdiq olunur ki, ilkin od-ocaq yurdu Qafqazdı. Elə o yerlərdən biri bizim Azığ mağarasıdı. Od-ocağı bizdən aparan ellər azdımı? Ən qədim od-ocaq yeri, yaşayış yeri bizim Azərbaycandadı. Ər saklar, kutlar, şumerlər- kimerlər, qipçaqlar yurdu olan Azərbaycan.
Xristianlıq bizim qonşu dövlətlərlə anlaşmamıza, dinc çevrədə yaşamımıza yardım edirsə, əlbəttə, çox yaxşıdı. Xiristianlığı bir din kimi qəbul etməyimiz də bundan yana olsun, ancaq elimiz, yurdumuz daha önəmlidi. Xristianlığın müharibələri durduracağını da deyə bilmirəm. Hər bir halda babalarımızın ruhu, günəşin işığı, Tanrımız qardaşımız Viroya kömək olsun.
Katalikos Abas Məhin Banuya təşəkkür etdi.
-Xanım, son vəziyyət necədir sizə yaxın bölgələrdə?
- Mən elə Ərman vilayəti haqda da danışmaq istəyirəm. Bir az da o ərazinin tarixi haqda danışım... Bilirsiniz, ər saklar, qıpçaq eli, onlar özlərini tatar da adlandırırlar, eyni eldi, cəsur, döyüşkən. Buna görə o igidlər Ərmən, ərazi də ərmən vilayəti adlanıb. Biz Sasanilərlə tərəfdaş olsaq da, bildiyiniz kimi, dinclik yoxdu, qarşıdurmalar, müharibələr səngimir. Ərman türkmandı, türk oğludu, ancaq son vaxtlar, nə aci ki, bizim Ərmən vilayəti təklənir, gah Sasanilərin, gah da Bizansın əlinə keçir. Unudurlar ki, Ərman adlanan o ərazi, o vilayət Turan ərazisidi, Parfiyanın Ər Sak elindən olan Sanatürkün ölkəsidi. Bu, bəlli tarixdi. Xatırlayaq ki, Parfiya bizim Turan dövlətinin varisidi. Tur, Turan, Alp, Alp Ər tarixi el oğullarımızdı.
İsa peyğəmbərin havvarilərindən Faddey ora-Ərdaş, ya Artaş adlanan əraziyə gəlib, xristianlığı təbliğ edərkən öldürülüb. Bu, kədərli bir tarixdi. Mən də maraqlanmışam bu hadisənin səbəbi ilə. Deyildiyi kimi, Sanatürk bir türk hökmdarı olaraq, vətən, yurd sevgisi öndə olmayan dini söhbətləri qəbul etməyib. Faddeyin bizim ərsaklar, ərmənlər, ərdaşlar, turxanlar, alp ərlər yaşayan yerdə xristianlığı təbliğ etməsi uğursuz olub. Sanaturk də Faddeyin dediklərini zərərli hesab edib. Bunu türk düşmənləri tərəfindən hazırlanmış bir hiylə kimi qiymətləndirib.
Faddey milli kimliyi nəzərə almadan, dini bağlılığı daha üstün tutduğu üçün öldürülüb. Faddey o ərazilərin qədim Turan dövlətinə aid olduğunu, bu dövlətə qarşı zaman-zaman kənardan saldırıların olduğunu nədənsə nəzərə almayıb, birtərəfli şəkildə sülh, sülh deyib, kilsələr inşa edin təbliğatını aparıb, ancaq qəbul edilməyib.
Katalikos Abas:
-Xanım, siz tarixdən, tarixi yazılardan, hadisələrdən məlumatlısınız. Bu, çox yaxşıdı. Türk ellərinin yaratdığı dövlətin- Azərbaycanın Həmədandan sonra başkəndi Mədaindi, indi sasanilər idarə edir. Daha neçə böyük Turan şəhərləri var, bilirik. Xatırlayaq, Turan hökmdarları nəslindən olan Turxanın idarə etdiyi Dvin də Ər Saklarin şəhəridi. Turanın varisi kimi yaranan Parfiya dövlətinin şəhəri. Gələcəkdə o şəhərlərə, türk soy-adına, Ər Sak adına, Ər Man adına neçələri şərik çıxacaq, bilmirik. Məlumatlar üçün sağ olun! Bölgədəki vəziyyəti dediniz, təklifləriniz nədi?
-Azərbaycanın maddi-mənəvi irsinə sahib çıxmaqla tarixi torpaqlarımızı yadların dağıdıcı təsirindən xilas etməliyik. Vahid Azərbaycanın sözçüsü olan şəxsiyyətləri yetişdirmək, o şəxsiyyətləri qorumaqla buna nail ola bilərik.
Bitikçi də söz aldı:
-Mən də bu çətin yollarda əzizimiz Viroya uğurlar arzulayıram.
Parçalanan, təriqətlərə, məzhəblərə bölünən din birliyi zəiflədər, fəsadlara yol açar, bu sarıdan ehtiyatlı olmalıyıq. Turan dövləti də elə bu və digər təhlükələrdən qorunmaq üçün dəyərlərdən, dünyagörüşdən, bəlli həyat tərzindən qaynaqlanan türk dilli ölkələrin birliyindən yaranmışdı. Məhin Banu xanım tarixə nəzər saldı. Əlbəttə, buradan Batıya döğru, böyük ərazilərə yayılmış qədim türk əlifbası ilə yazılmış gil lövhələri, yazılı daşları, qayaları dəyərləndirmək lazımdır. İskit əlifbası, Göy türk əlifbası ilə yazılmış deyilir, bu, bizim qədim əlifbamızdı. Daha qədimdən bu ərazilərdə məskunlaşan, yazısı olan, ilk şəhərlər salan bizim elimizdi. Türk dilində olan o yaziları oxuyan, araşdıran varmı? Necə ola bilər, Bizansın bunlardan xəbəri olmasın. Troyalıların da türk olduğunu bilməsin. Sərf eləmir. Yeni ərazilərə göz dikirlər. Bizim elimizi, at belində olan türk tayfalarını bəzən barbar adlandırsalar da, həmin tayfalardan bir çox sənət sahələrini, dövləti idarə etməni öyrəniblər. Mən araşdırmışam, yunan xalq yaradıçılığı, qədim ədəbiyyatları türklərin təsiri ilə formalaşıb. Türk yönümlüdü. Hətta miflərindəki Afrodita da türk, türk təəssübkeşidi. Qurd südü əmən Romul, Ramin deyilən uşaqlar türk əsillidi, Roma şəhərinin qurucularıdı.
Böyük tarixçi Heredot yazır ki, yunanlar zəif bir millət olub, ancaq kimmerlərlə, oğuzlarla, ər saqlarla- türk tayfaları ilə qarışdıqdan sonra böyük millət halına gəliblər. Məhin Banu xanımın xatırlatdığı o tarixi hadisə də başa düşüləndi. O ərazi- ərmən vilayəti adlanan o ərazi də Turan torpağıdı, hökmdarı da ər sak soyundan Sanatürkdür. Sanatürk Turan dövlətinə qarşı olan qısqanclığı, düşmənçiliyi bilən, bu təhlükələrdən qorunmağa çalışan hökmdardı. Qədim türk inancına bağlı hökmdardı. O hadisədən bir az əvvəl türklərə qarışmalarla formalaşan romalılar Romada turanlıları qətlə yetirmişdilər. Əlbəttə, Sanatürk mövcud təhlükələri nəzərə almalı idi.
Türklər qadına bəy ana deyib. İlahə adıdı. İndi Bayan deyirik. Bu, böyük mədəniyyətdi. Türk xanımı, türk anası döyüşdə, barışda söz sahibi olub, layiqli, qürurlu, Vətən, yurd sevən övladlar böyüdüb.
O məclisdə Viro yepiskopların səs çoxluğu ilə Albaniyanın katalikosu seçildi. Viro çıxış edənlərə, təklif verənlərə diqqətlə qulaq asırdı. Sonda da iştirakçılara, ona uğur deyənlərə təşəkkür etdi.
Viro Məhin Banunun katalikos Abasın yaxın qohumu olduğunu bilirdi, Abas ona danışmışdı. Məclisin sonunda Katalikos Viro Məhin Banuya təşəkkür etdi, qardaşı qızını- Şirini xəbər aldı:
- Qızımız Şirin necədir? Kərkükdədi, yoxsa Mədaində?
-Hazırda Mədaindədi. Ər sakların arasında. Xosrovla münasibətləri yaxşi olsa da, hələ ailəli deyillər. Xosrovun sevgisinə inandı. Gənclik havası öz sözünü dedi, ancaq mən də Şirinə sözümü demişəm. Alp ər elindən olduğunu bilsin gərək. Xosrovun da həqiqi, dərin sevgisi varsa, Şirinə ciddi, sayğılı münasibəti olmalıdı.
-Niyə də olmasin? Şirin ağıllı qızdı. Xosrov da ağıllanar. Salamımı deyərsiniz.
-Sağ olun.

Çingiz Qaraşarlı
professor

İşğalçı kim idi? Türklər, yoxsa bizanslılar

Hazırda öz gerçək tarixlərini ya unutmuş, ya da bilərəkdən saxtalaşdıran yunanlıların bəşəriyyəti inandırmağa çalışdıqları mifə görə, Konstantinopol da, onun yerləşdiyi Anadolu da tarixən bizanslılara məxsus olmuş və bu əraziyə ilkin olaraq Osmanlı dönəmində gəlmiş türklər onların yurdlarını işğal etmişlər.
Anadolunun Bizans imperiyası tərkibinə daxil olmasından çox-çox əvvəllər bu bölgədə mövcud olmuş qüdrətli Troya və onun əhalisinin mənşəyi haqqında isə onlar susmağı üstün tuturlar. Halbuki, bu ərazinin daha qədim sakinləri troyalıların türk olduqlarını VII-XIV əsrlərə aid Avropa yazarları açıqca qeyd edirlər. VII əsrə aid Fredeqar Xronikasına görə, Türklər Troyanın istilasından sonra iskit torpaqlarında yerləşmişdilər (E.Afyoncu, Truvanın intikamı).
Troyalıların türk olduqlarını XII-XIV əsr Avropa müəllifləri Nikole Gilles, Tireli Vilyam, Andrea Dangalo, Brakkiolini, İsidor, Feliks Fabri və digerleri yazırlar.
İstanbulu fəth edən Sultan Mehmed 1462-ci ildə Midillinin fəthi zamanı Çanakkaledə Troya xarabalıqlarının olduğu yerə gələrək, qəhrəmanların məzarlarını araşdırmışdı. Troya haqqında bütün yazılanlardan xəbərdar olan Fateh Sultan Mehmed Troya xarabalığındaykən başını aşağı əyərək demişdi: «Allah məni bu şəhərin və xalqının müttəfiqi olaraq bu zamanadək qoruyub saxladı. Biz bu şəhərin düşmənlərinə qalib gəldik. Yunanlıların biz asiyalılara qarşı etdikləri pis davranışların intiqamını aradan uzun zaman keçməsinə baxmayaraq, onların nəsillərindən aldıq» (E.Afyoncu, Truva‘nın intikamı).
Sultan Mehmedin dediyindən göründüyü kimi, İstanbulun fəthini o, işğal deyil, qisas hesab etmiş, vaxtilə yunanlıların işğal etdikləri bu torpağı gec də olsa qurtardığını dilə gətirmişdi.
Troyalılarla türklərin eyni şəxs adlarını daşımaları da qədim Avropa mənbələrinin məlumatlarını təsdiq edir:
Priam troyalıları qədim türklərlə bağlayan ilginc bir şəxs adıdır. O, Troyanın sonuncu çarı olmuş və Troya onun çarlığı dövründə süquta uğramışdır.
Priam şəxs adına qədim türk (qazax) eposunda («Priyamın hekayəti») rast gəlirik. Burada Priyam Turan ölkəsinin qəhrəmanı, Əfrasiyab bahadırı kimi təsvir olunur.
Troya – türk onomastik paralelləri arasında çox sayda şəxs, tayfa, yer və mifoloji surətlərin adlarını aşkar edirik. Həmin adların türk variantları qədim türk dilində, eləcə də qədim türk adlarını qoruyub saxlamış qazax, qırğız, tatar, başqırd, çuvaş və Sibir türklərinin dillərində aşkar olunur:
Alber. Troyalı döyüşçüyə məxsus Alber şəxs adı qə¬dim türk antroponimiyasındakı Alper, Alp er, Alp ər şəxs adının fonetik variantıdır. Türkoloq N.A.Baskakov Alper şəxs adının alp («igid», «qəhrəman») və er («ər», «bahadır») sözlə¬ri əsasında yarandığını yazır.
Əfsanəvi Turan ölkəsinin hökmdarı Alp er Tonqa eyni adı daşımışdır.
Alp qədim türk dilində bir neçə mürəkkəb şəxs adının da tər¬kibində işlənmişdir: Alp Tarxan, Alp Teqin, Alp Turmuş.
Askan. Homerin «İliada» poemasında troyalılardan biri bu adı daşıyır. Bu şəxs adının tam qarşılığına qədim hunlarda və müasir altay türklərinin dilində rast gəlirik.
Türk dilləri əsasında bu şəxs adının aydın etimoloji yozu¬mu var: çuvaşca askan sözü «şux», «dəcəl», «çoşğun», «az¬ğın», «güclü» mənalarını ifadə edir.
Paris. Troya çarı Priamın oğlanlarından biri olmuş Paris xa¬kas türklərinə aid Paris kişi adı ilə müqayisə edilə bilər. Bu şəxs adı başqa türk dillərindəki Baris, Barıs, Barış, Bars variantlarında işlənmiş kişi adının xakas variantıdır. b

Mənəvi tərbiyə ailədən başlayır

Hörmətli “Butov Azerbaycan ” qəzetinin oxucuları, bu dəfə qonağımız ailə və uşaq psixoloqu, “Legoland academy psixo profi” mərkəzinin rəhbəri, təcrübəli psixoloq Ümidə Zokirovadır. Söhbətimiz uşaq tərbiyəsində yol verilən səhvlərdən, milli münasibət və adət-ənənələrdən, sosial şəbəkələrin gənc nəslin şüuruna təsirindən getdi.
-Gənclərimizin informasiya hücumlarına məruz qalmaması, “hörümçək tələsinə” düşməməsi üçün nələrə diqqət etməli, nə etməliyik?
-Salam, öncə məni müsahibəyə dəvət etdiyiniz üçün təşəkkür edirəm!
Övladlarımızın informasiya hücumlarına məruz qalmaması üçün ilk növbədə biz örnək olmağımız, onlara xüsusi diqqət yetirməyimiz lazımdır. Onların maraqları, arzuları bizi maraqlandırmasa, uşaqlarımız sevgini başqa yerlərdə axtarmağa başlayacaq. Valideynlər uşağın tərbiyəsində bərabər məsuliyyət hiss etməlidirlər. Əksər ailələrdə elə bilirlər ki, övladlarını maddi cəhətdən təmin etmək kifayətdir...
Nə qədər məşğul olsaq da, hər gün uşaqlarımızla ən azı 20-30 dəqiqə söhbət etsək, vaxtımızı düzgün bölüşdürsək, gündəlik iş qrafiki qursaq, yaxşı olar.
-Əksər valideynlər uşaqlarına telefondan istifadə etməyi körpəlikdən öyrədirlər. Bu uşağın psixikasına, tərbiyəsinə necə təsir edir?
-Çox vaxt müşahidə edirik ki, valideynlər telefondan övladlarını ağlamamaq, şıltaqlıq etməmək, yemək yedirmək üçün istifadə edirlər. İctimai nəqliyyatda, kafe və restoranlarda telefonları ilə məşğuldurlar. Texnologiya inkişaf etdikcə problemlər də artır. Bu yerdə uşaqlarda virtual autizm adlı xəstəlik yaranıb.
Uşaq telefondan nə qədər çox istifadə edirsə, bir o qədər tənbəl olur, araşdırmalarını dayandırır, hərəkət edir, intellekti, əqli potensialı inkişaf etmir, donub qalır, yaşıdlarından geri qalır. Burada məsələnin ikinci tərəfini də unutmaq olmaz. Əvvəla, unutmaq olmaz ki, biz telefonsuz böyümüşük. Uşaqlarımıza telefondan istifadəni belə qadağan edə bilmərik.
Ən düzgün yol telefondan istifadə vaxtını onların yaşına uyğun müəyyən etməkdir. Normadan artıq olmayan, yaddaşı gücləndirən oyunlara, təxəyyülü zənginləşdirən, dil öyrənən, qadcetlər aləmindən xəbərdar olan videolara baxmaq yalnız müsbət nəticə verəcək. Bəzi gənclərdə artıq “Qərbi kor-koranə imitasiya” xəstəliyi yaranıb.
-Milliyyətimizə yad fikirlərlə mübarizə aparmaq üçün ilk növbədə nəyə önəm verilməlidir?
-Mentalitetimizə yad olan pisliklərə qarşı mübarizə aparmaq üçün bu işə ilk növbədə ailədən başlamaq yerinə düşərdi. Biz ilk növbədə milliliyimizi dəyərləndirməli, övladlarımıza nümunə olmalıyıq.
-Bu gün kitab oxumaq çox azalıb. Bir çoxumuz bunun üçün interneti günahlandırırıq. Kitab oxumağa diqqətin və marağın azalması təkcə internetlə bağlıdırmı?
-Etiraf etmək lazımdır, təbii ki, bu, internetdən də asılıdır.
İnternet rəngli bir dünyadır, beynimiz yalnız onu qəbul edir, beynimiz rəngləri çox sevir. Uşaqlar daha çox maraqlanır. Kitaba gəlincə, o, əsasən ağ-qaradır. Bu, uşaqları bezdirir, beyin qəbul etmək istəmir. Bu səbəbdən uşaqlarımıza üç-dörd yaşından qeyri-adi, cəlbedici kitablar veririk, bununla da mütaliəyə maraq aşılayırıq.
-Uşaqlarda müstəqil və yaradıcı təfəkkürün inkişafına hansı yaşda diqqət yetirilməlidir?
-Uşaqlarımızda müstəqil və yaradıcı təfəkkürün formalaşdırılması üçün 3 yaşından başlayaraq onların dünyagörüşünü yumşaldan, təxəyyüllərini zənginləşdirən, zehnini gücləndirən oyunlar oynamalı, mütəmadi olaraq faydalı fəaliyyətlə məşğul olmalıdırlar. Həm zehni, həm də fiziki məşqləri birlikdə yerinə yetirmək arzu edilir.
-Gənclərin əksəriyyəti kütləvi mədəniyyətin nə olduğunu hələ dərk etməyiblər. Bu haqda nə deyərdiniz?
-Xalq mədəniyyəti mürəkkəb mədəniyyətin özünəməxsus formasıdır və həmişə eyni şəkildə şərh olunmur. Sadəcə olaraq, kütləvi mədəniyyət öz dəyərlərini və kimliyini unudur, Qərbi izləyir, başqalarını təqlid edir. Sadə bir misal: milli dəyərlərimizə, uyğun gəlməyən kino personajları kimi olmağa çalışmaq da kütləvi mədəniyyətdir. İnsan öz kimliyini biləndə, adət-ənənələrinə dəyər verəndə heç vaxt yad ideyalara uymaz.
-Mənəviyyat ən həssas təhsil sahəsidir. Müasir gənc nəslin mənəvi tərbiyəsi ilə bağlı bir mütəxəssis kimi fikirləriniz...
-Mənəvi tərbiyə ailədən başlayır. Uşaqlarımız heç vaxt özbaşına ruhaniləşməyəcəklər. Müdrik xalqımız əbəs yerə deməyib ki, “Quş yuvasında nə görsə, onu edər”.
-A.Şopenhauer deyir: “Hər uşaq qismən dahi, hər bir dahi də qismən uşaqdır”. Uşaqlarda istedadın, müəyyən sahəyə maraq və həvəsin inkişafında çatışmazlıqların səbəbi nədir?
-Qeyd etdiyim kimi: uşaqların gələcəyi, eləcə də istedadlarının inkişafı, qabiliyyət və maraqlarının dəstəklənməsi ailə mühitindən, valideynlərdən asılıdır.
-“Butov Azerbaycan ” qəzetinin oxucularına arzularınız...
-Əziz “Butov Azerbaycan ” qəzetinin oxucuları, həmişə bu günü yaşayın, heç vaxt arzularınızdan əl çəkməyin, fürsəti əldən verməyin və işıqlı gələcəyə doğru səy göstərin! Enerji, istək və uğur böyük hədəflərinizə gedən yolda yoldaşlarınız olsun!
-Faydalı və mənalı söhbətə görə təşəkkür edirik!
Söhbətləşdi: Cihangir NOMOZOV,
“Bütöv Azərbaycan”ın Özbəkistan təmsilçisi.

Azərbaycanın Manisada döyünən ürəkləri

Həsən bəy Zərdabi adına İzmir Ege Universitetində keçirilən yüksək səviyyəli simpoziumda iştirak etdiyimiz layiqli qəzetçi və tədqiqatçı, “Şərq” qəzeti başkanı Akif Aşırlı ilə birlikdə İzmirdən Manisa gəzintisinə gedərkən hansı sürprizlə qarşılaşacağımızı heç xəyalımıza da gətirməzdik. Təsadüfən rastımıza çıxan polisdən qədim tarixi meydanın yolunu soruşduq. Bakıdan gəldiyimizi bilən kimi bizə yaxınlıqdakı Azərbaycan evinin yolunu göstərdi. Ora getməyimizi məsləhət bildi və heç izin soruşmadan telefon açıb “qarşılayın, qonaqlarınız gəlib” söylədi. Nə xoş təsadüf, bizi əsl qardaş doğmalığı ilə Manisa Azərbaycan Evi Başkanı Seyfettin Ayakyay və Manisa Azərbaycan Kültür və Dayanışma Dərnəyi Yönətim Kurulu Başkanı Yalçın Taşdemir qarşıladı. Azərbaycan, Türkiyə bayraqları ilə göz oxşayan otaqdan mərhum Qənirə Paşayevanın gülərüz baxışları ilə üz-üzə qaldıq, xatirələrimizi bölüşdük, ondan sonra bura biz qonaq gəlmişdik. Çox maraqlı tarixi keçmişi olan "şahzadələr şəhəri" Manisanın görməli yerlərini gəzdik.
İrəvan xanlarının nəslindən – Hüseynəli xanın qardaşı kötücəsi Seyfettin bəy Prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə “Tərəqqi” medalı alıb, mərhum Heydər Əliyevlə görüşüb, Manisada onun adına park açıb, indi isə öz vəsaiti ilə (Xan soykökünə mənsubların məğrur ədası ilə: - kimsədən bir əmzik də almaram, özüm edəcəyəm-deyir) Şuşa adına gözəl bir abidənin özülünü qoydurub inşasına başlayıb. Vətən müharibəsində qələbədən sonra 43 Manisalı, İzmirli yazarın, QHT-STK fəallarının Şuşaya səfərini təşkil edib, feysbuk səhifəsində də Türkiyədən çox Azərbaycana yer ayırır. O, Heydər Əliyev heyranı, İlham Əliyev sevdalısıdır, Qarsdan üzübəri şəhər, kəndlərdə xeyli İrəvanlı qohumları yaşayır və onlar özlərini o torpaqların əsl sahibləri sayır, yaşı 80-ə yaxınlaşır, Qərbi Azərbaycan torpaqlarına qayıdış günlərini inamla, həsrətlə gözləyir.
Arzularınız gerçək olsun, Seyfettin bəy, Yalçın bəy, sizlər Azərbaycanın Türkiyədə döyünən ürəklərisiz, var olun, tanışlıqdan çox məmnun qaldıq, yenidən görüşmək arzusu ilə,

Hacı Nərimanoğlu Abdulla
“Zəngəzur” Cəmiyyətləri İctimai Birliyinin sədri

Rabiya Qamçibekqızı Dostanova Daşkənd vilayətinin Quyi Çırçik (Aşağı Çirçik) rayonunda anadan olub. Qori Niyazi adına məktəbi qızıl medalla bitirib. 1985-ci ildə Nizami adına Daşkənd Dövlət Pedaqoji Universitetinin özbək və qazax filologiyası fakültəsini qırmızı diplomla tamamlayıb və həmin universitetin aspiranturasını bitirib.
Qazaxıstan Respublikasının “Yaradıcı” Ədəbi Birliyi “Çımkənt” birliyinin fəal üzvüdür. Rabiya Qamçibekqızı qardaş özbək və qazax xalq şairlərinin şeirlərini iki dilə tərcümə edir və beynəlxalq ədəbi əlaqələrin inkişafında layiqli xidmət göstərir.
Bir sıra şeirləri Qazaxıstanda “Əmir Teymur və Cənubi Qazaxıstan”, “Çimkəntim-fəxrim”, Özbəkistanda “Yaradıcı müəllimlərin yaradıcılığından”, “Mavi genişliklər”, Türkiyədə “Ata yurd rüzgarı”, Misirdə “Qəlbə səyahət” ərəb və ingilis dillərindəki şeir toplularına, Daşkənddə nəşr olunan 100 cildlik “Türk xalqları ədəbiyyatının inciləri” toplusuna, müasir gənc qazax şairlərinin əsərlərindən ibarət “Yüz olan” adlı tərcümə kitablarına daxil edilmişdir.
Qardaş özbək və qazax ədəbiyyatına dair bir neçə elmi məqalənin müəllifidir.
2021-ci ildə qazax xalqının istedadlı şairi Muqağali Maqatayevin şeirlərindən ibarət tərcümələrı – “Məni xatırlayacaqsan” adlı ilk kitabı işıq üzü görüb. 2022-ci ildə Ümidə Abduəzimovanın şeirlərini qazax dilinə tərcümə edərək “Kos qanat” (“Qoşa qanad”) adlı ikinci tərcümə kitabını nəşr etdirib.
2023-cü ildə klassik və müasir qazax poeziyasına aid tərcümələri “Olan – sözün padşahı”, “Dünyanı qucağıma sığdırdım”, 2024-cü ildə isə özbək poeziyasından qazax dilinə “Dostluq bağı” adı ilə nəşr olundu.
Rabiya Qamçibekqızı Beynəlxalq Mirtemir Mükafatı laureatıdır, Qazaxıstan Xalqları Assambleyası tərəfindən “Fəxri vətəndaş” və iki dəfə “Dostluq” medalları ilə təltif edilib.

Cihangir NOMOZOV,
“Bütöv Azərbaycan”ın Özbəkistan təmsilçisi.

Rabiyə QAMÇIBEKQIZI
BİR ŞEİR YAZSAM
Şeirləri Özbəkçədən Azərbaycan Türkcəsinə uyğunlaşdıran: Rəhmət Babacan

Bir şeir yazsam, hər sətiri qızıldan,
Aşiq əhlin gözü yanır ciladan.

Oxuyanda ürəklər şad olaydı,
Zövq paylaşsa, elə gözəl yalladan.

Həm aşuftə eləsəydi dilsizi,
Dərman tapsa, tapana qədər ilacın.

Kaş ki şeirlərim olsa payandaz,
Ya geydirsə başınıza şeir tacın.

Nəsri qabil, nəzmi dilbər yar olsa,
Nə istəyirsə, qaldırırsam mən nazın.

Nəyi qoyub ölçürsə bahasını,
Sözüm dəyəri daş bassaydı tərəzin.

Ey, Rabiyə, yetər ki aşağı düş,
Boşunadır xəyalların pərvazı.

AXTARIN

Füzulini sorarsan, Kərbəla deyə axtarın,
Leyli və Qeys dərdindən bir səda deyə axtarın.

Yaxşılar ziyafətində dəyəri uca olmayan,
Ancaq bütün vəsfi çəmən həm rəva deyə axtarın.

Xəstə qəlb dərman tapmadan, çox cəbrlər çəksə də,
Eşq qəzəl bostanında çox nəva deyə axtarın.

Nəvaini pir bilib, Lütf şeirdən şövq duyub,
Cami “Baharistan”da bir səba deyə axtarın.

Zar Məcnun əhli nigün, köhnə tarixi füsun,
Eşq dərdinə səbir sütun, Köh səfa deyə axtarın.

Allahım vermiş qələm, bir də dərd, ilham, sitəm,
Eşqdə kim olub bikəm, kəmnama deyə axtarın.

Şeirinə düşdü nəzər, xoşumdan yox bir xəbər,
Sizə yetsə bir əsər, dilrüba deyə axtarın.

Söz nəzminə düşdüm mən, qəlb dilimə köçürdüm mən,
Yox, muddaam köçdüm mən, bəhəva deyə axtarın.

Fazilə tərif düşvar, ona layiq nə söz var,
Rabiyə, əhli məlal, masuva deyə axtarın.

ANA DİLİM

Babam danışdığı dastanlar yadı,
Çox şey görən babalarım fəryadı,
Tömris, Şiraqin mən hür övladı,
Ana dilim mənim, ey əziz dilim!

Biz azad xalq, müqəddəs, əvvəldən bilsən,
Irq bitik ya Bilqə Haqandan soruşsan,
Erk mahnısın oxuyar hər daş və hərsəng,
Ana dilim mənim, ey əziz dilim!

Qürbət, azar çəkən danalar oldu,
Dediyi sözlər çox mənalar oldu,
“Türküm lüğəti” durdanalar oldu,
Ana dilim mənim, ey əziz dilim!

Yusifin “Qutədğu bilik”lərində,
Ədib Əhmədin nur bitiklərində,
Millət şənin oxuyar zirvələrində,
Ana dilim mənim, ey əziz dilim!

Fərab, Buxarilər şöhrəti qaldı,
Yəsəvi babamın hikməti qaldı,
Həqq yola başlayan himməti qaldı,
Ana dilim mənim, ey əziz dilim!

Türkanə gülşənə lütflər gəldi,
“Nabap dil” pisəndin yutublar gəldi,
Məqam səhərləri gözləyib gəldi,
Ana dilim mənim, ey əziz dilim!

Nəvai öz dilim yazmaq istədi,
Öz gülşənimdə gül almaq istədi,
Turanda türkanə yazmaq istədi,
Ana dilim mənim, ey əziz dilim!

Həzrət ana dilə oldu doğru yol,
Türk dilim sağ oldu, xəbərsizlər sol,
İndi bu bayrağı alır cəsur əl,
Ana dilim mənim, ey əziz dilim!

Çoxlara xəyal olan zamanlar gəldi,
Azadlıq səsinə uyğun küləklər əsdi,
Sənin üçün bükürəm mən yenimi,
Ana dilim mənim, ey əziz dilim!

VƏTƏN

Vətən...
Nədir özü?
Soruşma məndən.
Bu suala cavab tapmamışam.
Ancaq bir bildiyim – bu sözü desəm,
Ürəyimdə yanır sanki atəş, köz.

Nə cür köz deyirsən?
Niyə bilmirsən?!
Təndirdən isti çörək yemisən axı?!
Közdə bişmiş çörəyin
dadı yadımda
Ələ tutduğumda ovcum yandırır,
Qoynuma almışam narahat olub.

Anam tutan bu çörək bəlkə Vətəndir,
Ovcuma inanmayıb, sinəmə qoyan.
Bəlkə ürəkdəki ağır yaradır,
Bir köz kimi girən, sonra yandıran.

REYHANLA GÖRÜŞDÜM MİSİR ELİNDƏ

Reyhanla görüşdüm Misir elində,
Həmin sizə, bizə taniş olan ifar.
Beləcə ibasi kiçik gülündə,
Fəqət baxışında bir şikayət var.

Həmyerlimi görüb, şad oldum elə,
Qorxdum, bu istidə olmasın deyə xar.
Soruşdum: axı nə itirdin burada,
Söylə, bu palmazarda sənə nə var?!

Başını oxşayan əlimi öpdüm,
Vəsli Vətən kimi ey sərxoş gülüm!
Qoxundan cənnətin həsrətin duydum,
Cənnətimiz haqqı, çiçəyim, solum.

Cənnətin çiçəyi deyirlər səni,
Beləliklə, mən başqa bir cənnətdə oldum.
Cənnət gülün qucaqlayıb oyatdım səhəri,
Fəqət yuxuda xurma deyil, ciydəyi gördüm.
Reyhanla görüşdüm Misir elində...


NƏVAİYİ DİNLƏYƏRƏK AĞLARDI ATAM...

Adi insan idi...
Dehqan...
Mirişkar...
Cavan vaxtı hətta çalırdi dutar,
Və mumtaz mahnıları sevirdilər,
Nəvaiyi dinləyərək ağlardı atam...

Dostlarına belə əziz can idi,
Çox cəsuri yıxan pəhləvan idi,
Cavanlar içində qəhraman idi,
Mumtaz səs gəlincə pərişan idi,
Nəvaiyi dinləyərək ağlardı atam...

Düşünürəm bəzən eləcə mən də,
Yeddi sinif oxuyub savaş çağında,
Füzalalar laldır beytin şərhində,
“Munacat” oxuyursa Davudi Berdə,
Nəvaiyi dinləyərək ağlardı atam...

Bəlkə qaşımış o ürək yarasını,
Bəlkə başa düşüb mahnı sərəsini,
Bəlkə şəfqət edib çarəsizini,
Qəlbində hiss etmiş biçaq nərəsini,
Nəvaiyi dinləyərək ağlardı atam...

Başa düşmürdüm, çox gənc idim mən,
can atanı əzən bu necə sitəm?
Deyirdim ki biraz: səsdə var ələm,
Dik duruşun əyib, əyib başın həm,
Nəvaiyi dinləyərək ağlardı atam...

Neçə illər keçdi, qəmgusarim yox,
Yanan alovundan qalan yalnız köz,
Canım atam, sizə yönələn bu ox,
Zərrəsini ala bilsəm, mirasdır böyük,
Nəvaiyi dinləyərək ağlarsam mən də...
Nəvaiyi dinləyərək ağlardı atam...


NAZGÜLÜM

Köhnə Cəyhunun o sahilində nadanlıq qurbanı olmuş
iki yaşlı Nazigül adlı qızın xatirəsinə


Ey Nazgülüm, Nazgülüm,
Dünyadan ərəz gülüm,
Canına qəsd eləyən
De, hansı nakəs, gülüm?!

Mələk kimi uçdunmu?
Cənnət bağın quçdunmu?
Yaradana yaxınsan,
Hüzuruna düşdünmü?

Yerlərindən xəbər de,
Səndən dürüst adam yox.
Qırlarından xəbər de,
Paklamaya çarəm yox.

Cıvıldayan quşunu
Yalnız Halik dinləyir.
Dili tutulan usağı
Vələdi başa düşür.

De, de, canım, hamısını de
Gördüyüm yuxu deyil de.
Səndən başqalar laqeyd,
Görür pulsuz tamaşa.

Körpəyə padşah deyirlər,
Dilədiyi icabət,
Göyə uzanan yurda
Haqqdan soruş mərhəmət.

Ey Nazgülüm, Nazgülüm,
Dünyadan ərəz gülüm...