Şəhər nəqliyyatı: Tıxaclar və iqtisadi itkilər

Həmişə dostlarımla söhbət edəndə yolda itirdiyim iki saatdan bəhs edirəm.
“Heçnə yox, təkcə yol yorur məni”,- deyirəm. Adicə dərsə, işə getmək üçün yolda sərf etdiyimiz zaman bizə həm psixoloji olaraq aqressiya, əsəb, həm də mənəvi olaraq təsir edir. Bəs bu problemin həll yolu varmı?
Müasir dövrün böyük problemlərindən biri də yolların tıxac olması ilə bağlıdır. Tıxacların yaranmasının bir neçə səbəbi var: sürətli urbanizasiya, avtomobil sahiblərinin sayının artması, ictimai nəqliyyatın kifayət qədər inkişaf etməməsi, dövlət qurumlarımda və özəl müəssisələrdə iş saatlarının eyni vaxt başlaması, eyni zamanda yolların strukturunun düzgün olmaması ilə əlaqəlidir. İndi isə bu fikirləri daha da aydınlaşdıraq.
Şəhərlərə axın edən insanların sayı ildən-ilə artır. Bu da öz növbəsində yolların daha çox avtomobillə dolmasına səbəb olur. Böyük şəhərlərdə yaşayan əhalinin sıxlığı tıxacların ən böyük amillərindən biridir. Səbəblərdən biri də şəxsi avtomobil istifadəçilərin sayının sürətlə artmasıdır. Hər kəs
şəxsi avtomobil “sevdasına” düşür və nəticə olaraq say artdıqda problem də
artır. İctimai nəqliyyatın yarıtmazlığı nəticəsində ondan istifadə edənlərin sayının azalması və şəxsi nəqliyyat vasitələrinə üstünlük verilməsi yollarda əlavə gərginlik yaradır. Şəhərlərdə tıxacların yaranmasının əsas səbəblərindən biri də dövlət idarələrində və bir çox özəl müəssisələrdə iş saatlarının eyni vaxtda başlaması və bitməsidir. Bu vəziyyət yolları səhər və axşam saatlarında həddindən artıq yükləyir və şəhərin nəqliyyat infrastrukturuna ciddi təzyiq yaradır.
Dövlət qurumlarının əksəriyyətində iş səhər saat 9:00-da başlayır, axşam 18:00-da bitir. Bu cədvəl özəl sektorda fəaliyyət göstərən bir çox müəssisə tərəfindən də tətbiq olunur. Nəticədə, səhər saatlarında işə gedən və axşam saatlarında işdən çıxan insanların hamısı eyni vaxtda yollara axışır. Bu problemin qarşısını almaq üçün müxtəlif tədbirlər görülməlidir. Beləki, fərqli iş saatlarının tətbiq olunması, uzaqdan iş imkanı, rəqəmsal koordinasiya sistemləri yaradıla bilər. İş saatlarının koordinasiyasızlığı tıxac problemini daha da ağırlaşdıran əsas amillərdəndir.
Dövlət qurumları və özəl sektor bu məsələdə birgə addımlar ataraq tıxac problemini yüngülləşdirə bilərlər. İş saatlarının daha çevik tənzimlənməsi
ilə həm vətəndaşların vaxtı qənaət edilər, həm də şəhərin nəqliyyat sistemi effektiv işləyər. Bu, eyni zamanda, ekoloji və iqtisadi mənfəət də gətirər.
Digər problem isə köhnəlmiş yollar, yeni yol layihələrinin gecikməsidir. Yol genişləndirmə işlərinin aparılmaması tıxacların qaçılmaz olmasına
gətirib çıxarır. Bəs bu zaman necə tədbir görülməlidir? Texnologiyanın inkişafı ilə ağıllı yol və işıqlandırma sistemləri tıxacların idarə olunmasında əhəmiyyətli rol oynaya bilər. Nəqliyyat axınını daha dəqiq proqnozlaşdıran sistemlər, sürücülərə ən boş marşrutları təklif edərək yollardakı
yüklənməni azalda bilər. Tıxacın yaranması təkcə əhaliyə deyil, eyni zamanda ekoloji və iqtisadi problemlərin yaranmasına səbəb olur.
Beləiklə, ekoloji problemlər: Tıxaclar zamanı avtomobillər hərəkətsiz və ya yavaş sürətlə getdiyi üçün yanacaq sərfiyyatı artır. Bu da havaya daha çox zərərli qazların atılmasına və ekoloji fəsadlara gətirib çıxarır. İqtisadi itkilər: Tıxaclar yalnız fərdlərin vaxtını və enerjisini israf etməklə qalmır, həm də ölkənin ümumi iqtisadiyyatına zərbə vurur. Nəqliyyat sektorunda məhsuldarlığın azalması, çatdırılma xidmətlərinin gecikməsi və yanacaq sərfiyyatının artması nəticəsində iqtisadi itkilər qaçılmaz olur. Yolların tıxaclı olması yalnız şəhər planlaşdırıcılarının deyil, həm də hər bir
vətəndaşın diqqət yetirməli olduğu mühüm problemdir. Hər birimiz özümüzdən başlayaraq ictimai nəqliyyatdan istifadə etməklə, alternativ nəqliyyat vasitələrini seçməklə və avtomobil istifadəsini minimuma endirməklə tıxacların azalmasına töhfə verə bilərik.

Fatimə QULİYEVA,
Bakı Slavyan Universitetinin Sosial Elmlər
fakültəsinin tələbəsi